OSMANLI DÖVRÜNDƏ KİTAB ƏHLİNƏ SEVGİ VƏ MƏRHƏMƏT

1862

18 Fevral, 2018

İLDIRIM BƏYAZİT İSPAN ZÜLMÜNDƏN QAÇAN YƏHUDİLƏRƏ QUCAQ AÇMIŞDIR

· İldırım Bəyazit dövründə Kamal Rəis tabeliyindəki Osmanlı donanması İspaniyadan sürgün edilən yəhudiləri gəmilərlə daşıyaraq Osmanlı torpaqlarına yerləşdirdi.

· İmperiyanın sərhədlərini yəhudilərə açan İldırım Bəyazit, yəhudilərə lazım olan xoşgörüş və diqqətin göstərilməsi üçün bütün əyalətlərə fərman göndərmişdir.

FATEH SULTAN MƏMMƏD DÖVRÜ

· Fateh Sultan Məmməd İstanbulu fəth etdikdən sonra şəhərdə həm xristianlara, həm də yəhudilərə azad yaşamaq haqqı tanımışdır.

· Müsəlmanların xoşgörüşlü və ədalətli tətbiqləri ilə bağlı İslam dünyası haqqında yazdığı qiymətli əsərləri ilə tanınan Andre Mikel bir əsərində belə deyir:

· XRİSTİAN XALQLAR, BİZANS VƏ LATIN DÖVLƏTLƏRİ ZAMANINDA TAPA BİLMƏDİKLƏRİ ÇOX YAXŞI İDARƏ OLUNAN HAKİMİYYƏT ALTINDA İDİLƏR. HEÇ VAXT SİSTEMLİ ŞƏKİLDƏ ZÜLM GÖRMƏDİLƏR. ƏKSİNƏ OLARAQ İMPERİYA, İSTANBUL BAŞDA OLMAQLA İŞGƏNCƏ GÖRƏN İSPAN YƏHUDİLƏRİNƏ BİR SIĞINACAQ OLMUŞDU. HEÇ BİR YERDƏ ZORLA İSLAMLAŞDIRMA OLMAMIŞDIR. (Qaynaq: F. Emecen, K. Beydilli, M. İpşirli, M. A. Aydın, İ. Ortaylı, A. Özcan, B. Yediyıldız, M. Kütükoğlu, Osmanlı Dövləti və Mədəniyyəti Tarixi, İslam Tarix, Sənət və Mədəniyyət Araşdırma Mərkəzi, İstanbul, 1994, s. 46)

· Fateh Sultan Məmməd, İstanbulu fəth etdikdən sonra qarşısında diz çökən rahib və köhnə Ortodoks patriarxına qarşı: "QALXIN! MƏN SULTAN MƏMMƏD, SİZƏ VƏ BÜTÜN XALQA SÖYLƏYİRƏM Kİ, BU GÜNDƏN ETİBARƏN HƏYATINIZ VƏ AZADLIĞINIZ BARƏSİNDƏ MƏNİM QƏZƏBİMDƏN QORXMAYIN" deyə xitab etmişdir.

· Fateh Sultan Məmməd, Cenevizlilər də daxil olmaqla bütün xalqın din, məzhəb azadlığını zəmanət altına alan fərman nəşr etdi.

ENDÜLÜS ƏMƏVİLƏRİNDƏ YƏHUDİLƏR

· Endülüs Əməvi Dövlətinin torpaqlarında yaşayan yəhudilər üçün tarixi qaynaqlarda bu ifadə mövcddur;

· "YƏHUDİLƏRİN GIRNATADAKI MÖHTƏŞƏM HƏYATLARINI GÖRMƏYƏNLƏR GÖRKƏM NƏDİR BİLMİRLƏR DEMƏKDİR." O DÖVRDƏ GIRNATA, YƏHUDİLƏR ÜÇÜN DÜNYANIN ƏN ETİBARLI TORPAQLARIDIR."

FƏLƏSTİNİ 500 İL İDARƏ EDƏN OSMANLILAR O TORPAQLARDA YAŞAYAN KİTAB ƏHLİNƏ RİFAH, DİNCLİK VƏ TƏHLÜKƏSİZLİK TƏMİN ETMİŞLƏR

· Osmanlılar, Fələstində 500 il boyunca Kitab Əhlinin sülh və təhlükəsizliyini təmin etmişdir.

· İsrail keçmiş Xarici İşlər Nazirlərindən Abba Eban, Osmanlıların Kitab Əhlinə olan qorumasını bu sözlərlə ifadə etmişdir:

ROMALILARDAN VƏ HƏR İŞĞALÇIDAN YALNIZ ZÜLM, QAN VƏ İŞGƏNCƏYƏ LAYİQ GÖRÜLƏN QÜDS VƏ YƏHUDİ XALQI ANCAQ VƏ ANCAQ YAVUZ SULTAN SƏLİMİN QÜDSÜ FƏTH ETMƏSİNDƏN VƏ BU FƏTHİN QANUNİ TƏRƏFİNDƏN GÜCLƏNDİRİLMƏSİNDƏN SONRADIR Kİ, İNSAN KİMİ YAŞAMAĞIN, BƏRABƏRLİYİN, RİFAH, DİNCLİYİN NƏ DEMƏK OLDUĞUNU ÖYRƏNDİ. (İlhan Stəkançı, "Biz Heç İrq Olmamışıq", Tərcüməçi, 7 May 1983)

SƏLCUQLU HÖKMDARLARININ KİTAB ƏHLİNƏ OLAN XEYİRXAQLIĞI

· II Səlib yürüşünə qatılan Odo dö Diyoglo adlı rahibin xatirələrində müsəlmanların Kitab Əhlinə olan sevgi dolu və ədalətli davranışları belə izah edilir:

"… TÜRKLƏR, BU BİÇARƏLƏRİN YARALILARINA BAXDILAR, KASIBLARINI CÖMƏRDLİKLƏ BƏSLƏDİLƏR VƏ ÇƏTİNLİKDƏN QURTARDILAR... EYNİ DİNDƏN OLMAYANLARIN BU QORUYUCU RƏFTARLARI..., XAÇLI HACILAR ARASINDA ELƏ BİR MÜQAYİSƏ ETMƏ VƏSİTƏSİ OLDU Kİ, BUNLARDAN BİR ÇOXU ÖZ İSTƏKLƏRİ İLƏ ÖZLƏRİNİ QURTARAN MÜSƏLMANLARIN DİNİNİ QƏBUL ETDİLƏR." (Qaynaq: Osman Turan, Türk Dünya Nizamının Milli, İslami və İnsani Əsasları, Dəri 2, s. 138)

Osmanlı dövründə, Kitab Əhli həmişə sevgi, şəfqət və mərhəmət içində yaşamış, qorunub gözlənilmişdir

Adnan Oktarın 24 Yanvar 2010 tarixli Kanal 35, TV Kayseri, Kanal Avropa reportajından

İSLAM TARİXİNDƏ KİTAB ƏHLİ ƏSİR DEYİL,ZİMMİ STATUSUNDA İDİ

· Fətehlər tərəfindən fəth edilən torpaqlarda yaşayan Kitab Əhli, əsir statusunda deyil, zimmi statusunda olur və beləcə əhəmiyyətli hüquqi haqlar qazanmış olurdular.

· Zimmilik, cizyə adı verilən müəyyən edilmiş miqdarda vergini ödəyən və müsəlman hakimiyyətini tanıyan müsəlman olmayanlara tanınan status idi.

· Buna bağlı olaraq can və mal zəmanətləri təmin edilir, din və vicdan azadlığından faydalanırlar, əsgərlikdən azad edilir, aralarındakı anlaşılmazlıqları öz hüquqlarına görə həll etmə haqqını qoruyurlar və əgər lazım olarsa ödədikləri cizyə də bəzən qaytarılırdı.

· Bizans ordusu ilə baş verən döyüş əsnasında İslam ordularının xristianlara lazımi qorumağı təmin edə bilməyəcəkləri mühit meydana gəldiyində, aldıqları cizyəni onlara qaytarmaları Peyğəmbərimizin (s.ə.v.) müsəlmanlara öyrətdiyi İslam əxlaqının gözəl nümunələrindən biridir.