Канаттуулар кереметтүү уяларын кантип жасашат?
Harun Yahya
Канаттуулар уя курууда эң уста жандыктар катары таанылышат. Канаттуу түрлөрүнүн өздөрүнө тиешелүү уя ыкмалары бар жана эч жаңылбастан мындай кемчиликсиз түзүлүштөрдү курушат.
Канаттуулардын уя курушунун эң маанилүү себеби – бул жумурткаларынын жана кийинчерээк бул жумурткадан чыккан балапандарынын абдан коргоого муктаж болушу. Өзгөчө эне канаттуу балдары үчүн аңчылыкка кеткенде, балапандары толугу менен коргоосуз калышат. Бирок дарактын баштарына, дарактардагы оюктарга, жаракаларга же чөптөрдүн арасына чоң бир усталык менен жашырылган уялар бул балапандар үчүн маанилүү бир башпаанек милдетин аткарат.
Канаттуу уяларынын дагы бир өзгөчөлүгү – бул балапандарды сууктан коргошу. Балапандар түксүз чыгышат жана ошол эле учурда көп кыймылдай албагандыктан булчуңдарын эч иштете алышпайт. Ошондуктан балапандар тоңбошу үчүн сууктан коргой турган уяларга муктаждык бар. Өзгөчө «өрүлгөн уялар» түзүлүштөрү жагынан мындай жылуулукту балапандарга камсыздай алат. Мындай уялардын курулушу болсо абдан машакаттуу жана оор. Ургаачы канаттуу уяны көп убакыт бою абдан аярдык менен өрүп жасайт. Ошол эле учурда уянын ичин түк, жипче жана кылдар менен толтуруп, натыйжада уянын изоляциясын көбөйткөн болот.
Ар кандай уя үчүн материал табуу абдан маанилүү. Канаттуулар күн бою жасай турган курулушу үчүн керектүү материалды топтошот. Канаттуулардын тумшуктары жана буттары ар түрдүү материалдарды ташуу жана колдонуу үчүн атайын долбоорлонгон. Уянын курулушу ургаачыга тиешелүү, бирок уя курула турган аймакты эркек тандайт.
Канаттуулар мындай архитектуралык кереметтерди ылай, жалбырак, чырмоок, түк жана кагаз сыяктуу материалдарды колдонуп жасашат. Канаттуу уяларынын өзгөчөлүктөрү колдонгон материалдардан жана куруучулар колдонгон ыкмалардан көз-каранды. Уялар колдонула турган материалдардын ийилчээктиги, чыдамкайлыгы жана катуулугу эске алынып жасалат. Материал кысууга жана керүүгө мүмкүн боло тургандай болушу керек. Мындан тышкары, ар кандай түрдөгү материалдардын бирге колдонулушу уянын коргоочу өзгөчөлүктөрүн өстүрөт. Мисалы, ылай менен өсүмдүк жипчелерин аралаштыруу уядагы жаракалардын жайылышына тоскоол болот.
Канаттуулар топтогон материалдары менен алгач курулуш материалдарын камдашат. Мындай уя курган канаттуулардын бири – бул боор чабалекейлери. Боор чабалекейлери уяларын боор (аска)чекелерине, имарат же коргон дубалдарга цемент менен жабыштырышат. Бул цементти алуу ыкмалары болсо абдан ыңгайлуу. Тумшуктары менен ылай же чопо бөлүкчөлөрүн топтошот жана бул материалдарды курулуш аймагына ташышат. Ылайды жабышчаак шилекейлери менен аралаштырып, асканын бетине сүрүшөт, үстүндө төгөрөк бир ачык калтырышып, түз бир чопо чыны абалында калып беришет. Чопо чынынын ичин чым, балыр жана түк менен толтурушат. Жамгыр жааганда ылайды эзбесин жана уяны кыйратпасын деп бул уяларды көбүнчө бери чыгып турган бир таштын астына курушат.
Кээ бир Түштүк Африка канаттуулары (Anthoscopus) болсо эки бөлүмгө бөлүнгөн атайын уяларды жасашат. Бул уяларда жумуртка басуу бөлмөсүнүн чыныгы эшиги жашырылган. Уянын башка эшиги болсо ортодо бир жерде. Бул аңчы жандыктар үчүн даярдалган бир көз бойомочулук.
Муну менен бирге америка заргалдактары түрүнөн бир канаттуу түрү уясын жапайы аары топторунун жанына курат. Себеби бул аарылар жыландарды, маймылдарды, кара тотукуштарды жана өзгөчө бул канаттуулар үчүн өлүм коркунучу болгон бир чымын түрүн өз уяларынын жанына жакын жолотушпайт. Заргалдак канаттуусу да мунун урматында балапандарын мындай коркунучтардан коргогон болот.
