Əziz qardaşlarım!
Eski Səidin mətbuatdakı köhnə əsərlərindən biri əlimə keçdi. Maraqla və diqqətlə baxdım. Bu gələn bənd qəlbə gəldi. Münasibdirsə, Məktubatın axırında yazılsın.
Əvvəla: Azadlığın üçüncü ilində əşairlər arasında hökuməti məşruayı əşairə tam bildirmək və qəbul etdirmək üçün Ərtuş əşairi içində xüsusilə Küdan və Mamhurana verdiyi dərs və 1329-cu ildə Mətbəə-i Əbüzziyada tabe edilən, qırx bir il əvvəl tabe edilmiş, lakin təəssüf ki, iyirmi-otuz ildən bəri axtarırdım. Tapa bilməmişdim. Bu dəfə biri nüsxə tapıb mənə göndərmişdi. Mən də Eski Səid başlığını götürüb və Yeni Səidin sünuhatıyla diqqətlə mütaliə etdim. Anladım ki, Eski Səid qəribə bir hissi kablelvuku ilə, otuz -qırx il sonra indiki hadisəyə gələn hadisələri maddiyə və mənəviyyəni hiss etmiş və bədəvi Ekrad aşairi pərdəsi arxasında, bu zamanın mədəni pərdəsini özlərinə maska edən və vətənpərvərlik pərdəsi altında dinsiz və həqiqi bədəvi və həqiqi mürtəce, yəni, bu milləti, islamiyyətdən əvvəlki adətlərinə sövq edən xainləri görmüş kimi, onlarla danışıb başlarına vurur.
İkincisi: O mətbuatdakı əsərin yüz beşinci səhifədən də yüz doqquza qədər olan hissəsinə diqqətlə baxdım. O zamanda aşairə dərs verdiyim o suallar və cavablar vaxtında, mühüm bir vəli içlərində tapılırmış. Mənim də xəbərim yox. O məqamda şiddətli etiraz etdi. Dedi:
"Sən ifrat edirsən, xəyalı həqiqət görürsən, bizi də təhqir edirsən. Axırzamandır. Getdikcə daha pisləşəcək."
O vaxt ona qarşı mətbuat kitabda belə cavab vermiş:
Hər kəsə dünya tərəqqi dünyası olsun, tək bizim üçünmü tənəzzül dünyasıdır? Eləmi? Mən də sizinlə danışmayacam. Bu tərəfə dönürəm, gələcəkdəki insanlarla danışacağam:
EY YÜZDƏN üç yüz ildən SONRAKI YÜKSƏK ƏSRİN ARXASINDA GİZLƏNMİŞ, SAKİTCƏ MƏNİM SÖZÜMÜ DİNLƏYƏN VƏ BİR NƏZƏR-İ HAFİYY-İ QEYBİ İLƏ MƏNƏ TAMAŞA EDƏN SƏİD, HƏMZƏ, ÖMƏR, OSMAN, YUSUF, ƏHMƏD, VƏ S. SİZƏ XİTAB EDİRƏM. TARİX DEYİLƏN KEÇMİŞ DƏRƏLƏRİNDƏN SİZİN YÜKSƏK GƏLƏCƏYİNİZƏ UZANAN NAQİLSİZ TELEQRAFLA SİZİNLƏ DANIŞIRAM. NƏ EDİM, TƏLƏSİK ETDİM, QIŞDA GƏLDİM. SİZ İNŞAALLAH CƏNNƏT-ASA BİR BAHARDA GƏLİRSİNİZ. İNDİ ƏKİLƏN NUR TOXUMLARI TORPAĞINIZDA ÇİÇƏK AÇACAQLAR. Sizdən bunu xahiş edərəm ki, keçmiş qitəsinə keçmək üçün gəldiyiniz vaxt məzarıma uğrayın. O çiçəklərin bir neçə dənəsini, məzar daşı deyilən, sümüklərimi qonaq edən torpağın qapıçısının başına taxın. Yəni, Qoca Risaləsinin on üçüncü xahişində bəyan etdiyi kimi, Mədrəsetüz-Zəhranın məktəbi ibtidaisi və Vanın tək daşı olan qalasının altında olan Horhor mədrəsəmin vəfat etməsi və Anadoluda bütün mədrəsələrin bağlanılmasıyla vəfat etmələrinə işarə edərək, ümumisinin bir məzarı əkbəri hökmündə olmasına bir əlamət olaraq, o əzəmətli məzara əzəmətli Van Qalası məzar daşı olmuş. "EY YÜZ İL SONRA GƏLƏNLƏR! ‘BU QALANIN BAŞINDA BİR MƏDRƏSƏ-İ NURİYYƏ ÇİÇƏYİNİ QURUN. CİSMƏN DİRİLMƏMİŞ, LAKİN RUHƏN BAQİ VƏ GENİŞ BİR HEYƏTDƏ YAŞAYAN MƏDRƏSƏTÜZ-ZƏHRAYI CİSMANİ BİR SURƏTDƏ BİNA EDİN" DEMƏKDİR. ONSUZ DA ESKİ SƏİD HƏYATININ ƏKSƏRİYYƏTİNİ O MƏDRƏSƏNİN XƏYALI İLƏ GETMİŞ VƏ O MƏTBUATDAKI RİSALƏNİN 147-Cİ SƏHİFƏSİNDƏN DƏ 157-Cİ SƏHİFƏYƏ QƏDƏR MƏDRƏSƏTÜZ-ZƏHRANIN TƏSİSİNƏ VƏ FAYDALARINA DAİR ƏHƏMİYYƏTLİ HƏQİQƏTLƏRİ YAZMIŞ. (Emirdağ Lahikası, səh. 343, 344)
