“Салих” сүзе, гүзәл, дөрес, хәерле мәгънәсен аңлата. “Гамәл” сүзе Төрекчәдән иң якыны “эш”тер. Тулысы салих гамәл, яхшы һәм хәерле эш мәгънәсендә, бу да Коръәндә Аллаһ (с.с.) нең ризасын һәм иңдергән әхлаккә туры килгән һәр төрле фигыль һәм хәрәкәтләрне аңлатыр.
Кешене туры юлга юнәлтәчәк һәм ахирәттә бөек бер нигъмәтләр казандырган нәрсә, иманга килүнең янында, ул иманга туры килгән салих гамәлләр эшләве. Чөнки салих гамәл, кешенең, ялгызча Аллаһ (с.с.) ризасын күз алдында тоту, ихласлы иманның бер күрсәткече. Аллаһ (с.с.), Көръәндә шулай боера:
Кешеләр, ( барытик ) “Иманга Килдек” диеп, сынау үтмичә калдырырлар дип санадылар? Чынлыкта, алардан алдагыларны сынадык; Аллаһ, чынлыкта дөресләрне дә белә һәм чынлыкта ялганчыларны да белә. ( Анкәбут сүрәсе, 2-3)
Салих гамәл, кешенең Аллаһ (с.с.) ризасына ирешү өчен дөньяда күрсәткән тырышлыктыр. Исламны таныту, Көръән әхлакенең яшәлүсен өчен эшләнгән эшләр, Көръәнне яхшы аңлашылсын өчен тырышлык күрсәтү, Мөселманнарның һәр төрле социаль һәм кешелек проблемаларының чишелеше кебек сорауларның барысы: намаз, ураза, зәкат, хаҗ кебек гыйбадәтләрнең яңа вакытта чынга ашырырга кирәккән салих гамәлләрдер. Күрсәтелгән һәр салих мөнәсәбәт, Мөселманнарның сабырлыгын, кыскасы имандагы сизгерлекне уртага чыгарыр.
Ләкин ихтибар итергә кирәккән бик җитди бер нокта бар: Бер гамәлне салих иткән нәрә, барытик аның азfгы түгелдер, аның артындагы “ният”тер. Бу йөздән дә, бер гамәлнең салих булувы, ялгызча һәм ялгызча Аллаһ (с.с.) ризасын күз алдында тотып эшләнгән булувына бәйледер. Кеше әгәр бу максаттан ераклашса, башка кешеләрнең ризасын эзләп өчен тырышса, моның Көъәндәге танылганы “ширк”тыр һәм ширк бөек бер гөнаһтыр.
Тулысынча, Аллаһ ризасы өчен яшәгән мөэмин өчен җитди булганы, эшләнгән салих бер эшнең тамамланып тамамланмавы түгелдер. Үрнәк өчен бер кеше, Аллаһ ризасы өчен бер сорауда озын вакыт тырышырга мөмкин әммә азагы теләгәенчә булмаска мөмкин. Монда җитди булганы, эшнең Аллаһ (с.с.) ризасы өчен эшләнгән буkувы. Аятьтә, “...булыр хушыгызга килмәгән бер нәрсә, сзнең өчен хәерледер һәм булыр , сөйгән нәрсә дә сезнең өчен бер зарардыр. Аллаһ белер дә сез белмәссез” (Бакара сүрәсе, 216) хөкеменә күрә, ирешергә теләгәннен азагы чынлыкта хәерле булып булмавын белгән барытик Аллаһ (с.с.) дыр.
Кешенең Аллаһ (с.с.) өчен салих гамәлләрдә булувы, аның Аллаһ (с.с.) ка булган якынлыгы һәм ахирәттәге дәрәҗәсен арттырыр. Кешенең иманы, бу гамәл белән берлектә ныгыр. Аллаһ (.с.), бер аятендә шулай боера:
“...Гүзәл сүз Аңа күтәрер, салих гамәл дә аны күтәрер...” (Фатыр сүрәсе, 10)
