Сизди ким жаратты? Сизге бул денени, көздөрүңүздүн өңүн, чачтарыңыздын түсүн ким берди? Мойнуңуздун узундугун, териңиздин түсүн ким аныктады? Сиз менен бирге башка адамдарды, асмандарды, жерди жана ал экөөсү арасында жашаган жандууларды ким жаратты? Космостун тереңдиктериндеги планеталардын, күндүн жана жылдыздардын тең салмактуулугун ким жаратты?
Адамдардын көпчүлүгү бардык бул суроолорго бир эле жоопту беришет: «Бизди Аллах жараткан». Шексиз бардык бул суроодордун туура жообу да ушул.
Бизди жана бүт ааламды эң майда тактыктарына чейин жараткан Улуу Аллахты канчалык даражада тааныйбыз?
Сиз көрүп жаткан бул тасма бизге күрөө тамырыбыздан да жакын болгон Раббибизди Куранда билдирилген сыпаттары менен таанытуу үчүн даярдалган. Бул тасманын максаты адамдардын улуу күч-кудурет ээси Аллахты керектүү деңгээлде таанып билүүлөрүнө жардамчы болуу жана натыйжада Ага мындан да жакыныраак болушуна себепчи болуу.
АЛЬ-АВВАЛЬ
Алгачкы
Ал – Авваль, Ахир, Захир, Батын. Ал – бүт нерсени билүүчү. (Хадид Сүрөсү, 3)
Ааламдын бир башталышы барбы?
Шексиз, бул суроо кылымдар бойу адамдар жооп издеген бир суроо болуп келген. Бул кемчиликсиз системанын бир Жаратуучусу бар экенин аңдап-түшүнө алган адамдар ааламдын бир башталгычы бар экенине ишенишкен. Бирок адамдардын бир бөлүгү бир Жаратуучунун бар экенин кабыл алгысы келген эмес жана ушул себептен ааламдын башталгычы жок, эзелтен бери бар жана түбөлүк тура берет деген догманы айтышкан. Бирок учурдагы илимдин жеткен чеги бул адамдардын апачык бир жаңылыштык ичинде экенин далилдеди.
Ушул учурга чейин ааламдын жаралышы менен байланыштуу ар түрдүү гипотезалар айтылып келген, бирок бүгүнкү күндө бардык илим чөйрөлөрү орток бир пикирге келишти. Илим жакында аныктаган бир чындык абалды ачык көрсөтүүдө. 1929-жылы Эдвин Хаббл ортого койгондой, аалам тынымсыз кеңейип баратат. Бул чындыкка таянып, илимпоздор маанилүү бир жыйынтыкка келишкен: Убакыт түшүнүгүн артка айландырсак, кеңейип бараткан ааламды кысылган бир система сыяктуу, мисалы кичирейип, кысылып бараткан чоң бир жылдыз сыяктуу элестетүүгө болот. Мындан төмөнкүдөй жыйынтык чыгат: убакытка жараша кысылып бараткан аалам аягында жалгыз бир чекитке айланат. Башкача айтканда, ааламдын башталышы жалгыз бир чекиттин чоң бир жарылуу менен ачылышы натыйжасында пайда болгон.
Кыскача айтканда, биз жашаган ааламдын бир башталгычы бар. Бул болсо ааламды чексиз күч-кудурет ээси болгон бир Жаратуучунун жаратканын көрсөтөт.
Мына ушул чексиз күч-кудурет ээси болгон Жаратуучу – бул Улуу Аллах. Жана жандуулар, планеталар, галактикалар, бүт аалам жаратыла элек жана ал тургай убакыт деген түшүнүк да али жок кезде бир гана Ал бар. Себеби Ал – Авваль.
АЛЬ-АДЛЬ
Адилеттүү, адилеттүүлүктү буйрук кылган
Эй ыйман келтиргендер, адилеттүү күбөлөр болуп, Аллах үчүн акыйкатты жактагыла. Бир коомго болгон кектенүүңөр силерди адилеттиктен тосуп койбосун. Адилеттүү болгула. Ушул такыбаалыкка ылайыктуураак. Аллахтан коркуп (күнөөдөн) сактангыла. Шексиз Аллах кылгандарыңардан кабардар. (Маида Сүрөсү, 8)
Аллах – адилеттүүлүк кылуучулардын эң жакшысы. Анын системасы бүт ааламды курчап турат. Ал адилеттүүлүгүн дүйнөдө жана акыретте пенделерине көрсөтөт. Бүт нерсени толугу менен көргөн, бүт нерсенин ичи-тышын билген, бүт нерседен кабардар болгон Аллахтын бардык иштери хикматтуу жана адилеттүү.
Адамдардын жашоосу боюнча кылган бардык иш-аракеттери акырет күнү Аллахтын чексиз адилеттүүлүгүнө жараша бааланат. Зулумдук кылгандардын зулумдуктарынын жоопсуз калбашын, жалгыз бир жакшы сөздүн да сыйлыгынын берилээрин Аллах Куранда бизге билдирген. Аллах Кабатында жакшы менен жаман бир эмес жана Аллах булар арасында адилеттүүлүк менен өкүм берет.
Аллахтын чексиз адилети эң ачык көрүнө турган мекен – бул акырет жашоосу.
Шексиз, Аллах эч нерсени унутпайт жана убадасын сөзсүз аткаруучу. Адамдардын баары дүйнөдө кылгандарынын сыйлык же жазасын акыретте сөзсүз алышат. Дүйнөдө жамандык кылгандар мунун жазасын тартышат, Аллахка ыйман келтирип, сооптуу иштерди жасагандар болсо кылгандарынын сыйлыгын эң сонуну менен сөзсүз Аллахтан алышат.
АЛЬ-АФҮВВ
Кечирими көп болгон
Бир жакшылыкты ачыкка чыгарсаңар же жашырсаңар же бир жамандыкты кечирсеңер, шексиз Аллах – кечиримдүү, кудуреттүү. (Ниса Сүрөсү, 149)
Адам табиятынан ката кылууга абдан ылайыктуу бир жандык. Ар кандай учурда көп абалдарда терең ойлонбой калышы мүмкүн, туура эмес чечим алып алышы мүмкүн, туура эмес бир мамиле жасашы мүмкүн. Бирок адамды жараткан жана андагы мындай кемчиликтерди билген Аллах – жасалган каталарды да кечирүүчү. Аллахтын кечиримдүүлүгү болбосо эч бир адам бейишке кире алмак эмес.
Бирок бир нерсени унутпаш керек, Аллах ыкластуу, чын пейилдүү пенделерин кечирет. Эң маанилүүсү адам чын ыкластуу болуп, Аллахтын алдында алсыздыгын билүү менен тообо кылышы керек. Аллах Ага жүрөктөн кайрылган адамдардын күнөөлөрүн кечирет. Аллах бул чындыкты Куранда мындайча билдирген:
Аллах кабыл кыла турган тообо – бир гана билбестик (караңгылык) себебинен жамандык кылып, артынан ылдам тообо кылгандардын (тообосу). Аллах ушундайлардын тооболорун кабыл алат. Аллах – билүүчү, өкүм жана хикмат ээси. (Ниса Сүрөсү, 17)
АЛЬ-АЛИМ
Бүт нерсени абдан жакшы билүүчү
Шексиз, Аллах асмандардын жана жердин кайып (кабарларын) билүүчү. Чындыгында Ал жүрөктөрдүн түпкүрүндө жашырылгандарды билет. (Фатыр Сүрөсү, 38)
Аллах асмандардын, жердин жана бул экөөсү арасындагы бүт жандуулардын, ааламдын бүт мыйзамдарынын, ар бир көз ирмемде болуп жаткан бардык окуялардын маалыматына ээ. Себеби бүт баарынын Жаратуучусу – бул Аллах. Болгондо да Аллахтын «билиши» чексиз; Аллах бир эле учурда бүт дүйнөдө төрөлгөн жана өлгөн адамдардын ким экенин же жер бетиндеги ар бир дарактан түшкөн жалбырактардын санын билет. Ошол эле учурда ааламдагы миллиарддаган галактикадагы миллиарддаган жылдыздын ар биринин өзгөчөлүктөрүн жана бул жерде эч санап бүтүрө албаган бүт нерсени билет. Раббибиз дүйнө жүзүндө жана ошол эле учурда космосто болгон ар бир окуяны, жер бетиндеги миллиарддаган адамдын, жаныбардын жана өсүмдүктүн клеткаларында коддолгон шифрлерди да билет.
Бир Куран аятында мындайча буйурулат:
Кайыптын ачкычтары Анын Кабатында, Андан башка эч ким кайыпты билбейт. Кургактыкта жана деңиздегилердин баарын Ал билет, Анын кабары болбостон бир жалбырак да түшпөйт; жердин караңгылыктарындагы (түбүндөгү) бир урук, суулуусу жана кургагы да баары жана бүт нерсе апачык бир китепте. (Энъам Сүрөсү 59)
Адам унутпаш керек болгон абдан маанилүү бир сыр бар: Аллах бул жерде саналган бүт нерселер менен бирге адамдын ичин, акылынан өткөндөрдү, жашыруун же ачык кылган бардык иштерин да билет. Адам ичинде жашаган сезимдерди, ойлорду, азаптарды бир гана өзүм билем деп ойлойт; бирок бул чоң жаңылыштык. Аллах ааламдын ар бир чекити сыяктуу, адамдын ичи жана сыртын да толугу менен билип турат.
АЛЬ-АЗИМ
Абдан улук, бийик
Асмандарда жана жердегилер Аныкы. Ал улук, бийик. (Шура Сүрөсү, 4)
Аллахтын улуктугу жана жогорулугу шексиз бир адамдын акылы кабыл алгандан абдан жогору. Бирок ошондой болсо да адам өз акылынын чегинде Аллахтын канчалык күчтүү жана кудуреттүү экенин көрүп, түшүнө алат. Себеби бүт аалам Аллахтын Улуулугун көрсөткөн сансыз мисалдарга толо. Адамдын өзү жашаган дүйнөнү бираз изилдеши да бүт нерсени жараткан Аллахтын улуктугун ага сездирүүгө жетиштүү.
Тонналаган оордуктагы булуттарды көтөргөн асман, миңдеген метр бийиктикке узанган тоолор жана ичинде миллиондогон ар түрдүү жандуу жашаган деңиздер жана токойлор... Ушулар жана бул жерде саноого мүмкүн болбогон сансыз детальдар Аллахтын улуулугунун ачык далилдеринен.
Адам бир эки мүнөт ойлонгондо, Жаратуучубузга пенделик кылуу керек экенин байкай алат. Башкача айтканда, бүт ааламды жараткан, миллиарддаган жылдызды камтыган галактиканы толугу менен башкарган Улуу Аллахка...
АЛЬ-БАРИ
Жаратуучу, кемчиликсиз бар кылуучу
Ал – Аллах, Ал – жаратуучу, кемчиликсиз бар кылуучу, «калып жана келбет» берүүчү. Эң сонун ысымдар Аныкы. Асмандарда жана жердегилердин баары Аны тасбих кылууда. Ал – Азиз, Хаким. (Хашр Сүрөсү, 24)
Биз жашаган аалам менен байланыштуу бүт нерседе бир тең салмактуулук жана гармония бар. Өзгөчө илим чөйрөсүндө жаңы өнүгүүлөр болуп, бүгүнкү күнгө чейин билинбеген нерселер ортого чыккан сайын, бул тең салмактуулук жана гармония улам даана көрүнүүдө. Ааламдагы ар бир система жогорку бир Акылдын планы. Бул улуу акылдын ээси бүт нерсени кереметтүү бир тең салмактуулук ичинде жараткан. Ааламдагы ар бир планета, жер жүзүндө жашаган миллиарддаган жандуу кереметтүү бир тең салмактуулук ичинде жашоолорун улантышат. Табияттагы тең салмактуулук эч бузулбайт жана бул миллиондогон жылдан бери ушул абалда уланууда.
Ааламдын жана жер жүзүндөгү жандуулардын мындай кереметтүү тең салмактуулугу – Аллахтын жаратуу чеберчилигинин апачык далилдеринен.
АЛЬ-ЖЕББАР
Каалаганын зордук менен жасатууга кудуреттүү
Ал – Аллах, Андан башка илах жок. (Ал) Мелик; Куддүс; Селам; Мүмин; Мүхеймин; Азиз; Жеббар; Мүтекеббир. Аллах (мушриктердин) шерик кошкондорунан абдан улук. (Хашр Сүрөсү 23)
Адамдардын эң чоң жаңылыштыгы – бул Аллахка карата бой көтөрүүлөрү жана мактануулары. Мунун себеби адамдын өзүн Аллахтан көз-карандысыз бир жандык катары көрүп, ээ болгон кээ бир өзгөчөлүктөрүн «өзүмө тиешелүү» деп ойлошу, ошондуктан өзүнө бир «мен» сезимин беришинде. Чынында болсо бул абдан чоң акылсыздык. Адам бир саамга ойлонсо, бул дүйнөгө өз каалоосу менен келбегенин, жашоосунун качан бүтөөрүн билбегенин, ээ болгон эч бир өзгөчөлүгүнүн ага өз тандоосу менен берилбегенин оңой гана байкай алат.
Бул чындыктар алдында адамдын Жаратуучуга карата бой көтөрүүгө аракет кылышынын канчалык маанисиз жана акылсыз бир мамиле экени анык.
Чынында болсо адам Аллахтын улуулугун, бүт нерсени жоктон жаратканын, адамдар ээ болгон бардык мүмкүнчүлүк жана өзгөчөлүктөрдү Аллах бергенин билиши керек. Ошондой эле, Аллах каалаганда бардык немат-жакшылыктарды кайра алышы мүмкүн экенин, бүт жандуулардын бир күнү өлөөрүн да унутпашы зарыл. Мындан тышкары, жалгыз түбөлүктүү Заттын Аллах экенин кабыл алып, Ага баш ийиши керек. Себеби Аллах Ага карата адилетсиз бой көтөргөн, алсыздыгын билбеген жана чындыктан жүз бурган бүт адамдарды каалаганда зордук менен моюн сундурууга кудуреттүү.
АЛЬ-ХАКК
Заты эч өзгөрбөстөн туруучу
Мына ушундай; шексиз Аллах, Ал – Акыйкат (Хакк) жана шексиз Андан башка (адамдардын) сыйынгандары болсо батыл (жалган). Шексиз Аллах – Улук, Бийик. (Локман Сүрөсү, 30)
Убакыт жана мейкиндик – жандуу-жансыз бүт нерсе сыяктуу «жаратылган» түшүнүктөр. Убакыт жана мейкиндик эч болбогон бир убакта жоктон бир зат ааламы жаратылган жана бул аалам ичинде убакыт-мейкиндик түшүнүктөрү пайда болгон. Убакыт менен артты көздөй барганыбызда бир чекке жолугабыз жана бул чектен ары эч өтө албайбыз. Бир окуя үчүн колдоно ала турган эң байыркы сөзүбүз – бул «ааламдын жаратылуу учуру». Ал тургай учурда илим чөйрөлөрүндө аныкталган чек – ааламдын жаратылуу учурунан баштап 1043 секунда. Бул убакыт тилкесинен мурдагы учур үчүн убакыт жана мейкиндиктен сөз кылууга болбойт.
Бул жерде убакыт жана мейкиндик болбогон бир өлчөмгө жолугабыз. Адам чектелген бул эки түшүнүк, белгилүү бир убакта «жаратылганына» караганда, бул «жаратылуудан» мурун бир убакытсыздык жана мейкинсиздик бар эле. Биз эч сыртына чыга албаган бул түшүнүктөрдү жараткан, алардын толугу менен сыртында болгон – бул Аллах. Аллах убакыт жана мейкиндикке көз-каранды эмес, алардан аруу жана ошондуктан Анын Заты дайыма бар. Эч качан өзгөрбөйт. Жалгыз чыныгы Зат – Ал гана, Анын Затынан башка бүт нерсе Анын «бол» деши менен гана жаралган.
АЛЬ-КАХХАР
Кыйноочу, кыйратуучу. Бүт нерсеге, бүт каалаганын жасай ала турган үстөм жана өкүмдар
Жер башка бир жерге, асмандар да башка асмандарга айландырылган күнү жалгыз болгон, каххар болгон Аллахтын хузуруна (алдына) чыгышат (келишет). (Ибрахим Сүрөсү, 48)
Аллах адамдардан азапты кетирүүгө жана алардын жүрөктөрүнө бейпилдик салууга кудуреттүү болгон сыяктуу, аларды чоң бир азап менен кыйноого да кудуреттүү. Куранда Аллахтын Өз Кабатынан жөнөткөн азаптар менен кыйраган коомдордон мисалдар берилет. Бул адамдар акыйкат динден жүз бурушкандыктан жана Аллахка баш көтөрүшкөндүктөн, алар эч күтпөгөн учурда баштарына келген чоң кырсыктар менен жок кылынышкан. Бирок бул Аллахтын каапырларга дүйнө жашоосунда берген бир жазасы.
Эң негизгиси – бул Аллахтын чексиз мээрими алдында Анын кадырын тааныбаган жана жакшылыктарын көрбөгөн, жер жүзүндө жамандык кылган адамдар акыретте жолуга турган түбөлүк азап.
АЛЬ-КУДДҮС
Катадан, капылеттиктен жана ар түрдүү кемчиликтен абдан алыс, абдан таза
Асмандарда жана жердегилердин баары Мелик, Куддүс, Азиз, Хаким болгон Аллахка тасбих айтышат. (Жума Сүрөсү, 1)
Аллах жер жүзүндөгү, асмандардагы, космостун тереңдиктериндеги, топурактын астындагы бүт нерсенин жалгыз Жаратуучусу. Адам көздөрүн буруп, айланасына караганда көрө алган тең салмактуулук, мыйзам жана бүт нерсенин орду орду менен болушу Аллахка тиешелүү. Адам көрө албаган, кабыл ала албаган ааламдар да Аллахка моюн сунган. Куранда «Шек жок, Аллах асмандарды жана жерди талкаланышат деп (дайыма кудурети менен) кармап турат. Ант болсун, эгер талкаланышса, Андан башка аларды эч ким кармай албайт...» (Фатыр Сүрөсү, 41) аяты менен билдирилгендей, бардык жандыктарды жараткан жана кармап турган – бул Раббибиз.
Аллахтын пендеси болгон адам болсо абдан алсыз. Адам ката кетирет, унутат, жаңылат, капылетке түшөт. Адамдар дене жагынан да, руханий жактан да алсыз. Бүт өмүрү боюнча денесин карап, бапестеп турууга мажбур. Денелерин бираз көбүрөөк иштетишсе, бир канча күн уйкусуз, бир канча күн суусуз калышса, абдан алсыз, байкуш абалга келишет. Булардын баары адамдардын ойлонушу жана сабак алышы үчүн жаратылат. Бүт нерсенин Жаратуучусу жана «эң сонун ысымдардын ээси» болгон Аллах бардык мындай кемчиликтерден аруу, таза.
МАЛИКҮЛ-МҮЛК
Бар болгон бүт нерсенин жалгыз жана чыныгы ээси
Айткын: «Эй мүлктүн ээси Аллахым, каалаганыңа мүлк бересиң жана каалаганыңдан мүлктү кайра аласың, каалаганыңды жогору кылып, каалаганыңды төмөндөтөсүң; жакшылыктар Сенин колуңда. Чындыгында Сен бүт нерсеге кудуреттүүсүң.» (Али Имран Сүрөсү, 26)
Азыр турган ордуңуздан айланаңызды караганыңызда, сиз көргөн нерселердин баарынын Ээси бар. Сиз отурган кресло Ээси жараткан атомдордон турат. Идишинде турган гүл Ээси ага берген күн, суу сыяктуу мүмкүнчүлүктөр менен өсүүдө. Терезеден көрүнгөн көл жана анда жашаган бардык жандуулар Ээси каалаган үчүн ал жерде жашашууда...
Бардык бул жандыктардын жана ааламдагы бүт нерсенин Ээси – ааламдардын Рабби болгон Улуу Аллах. Жана ал тургай сиздин денеңиз; ал да сизден толугу менен көз-карандысыз абалда сизди Жараткандын башкаруусунда. Бардык органдарыңыз, кан-тамырларыңыз, нерв системаңыз, клеткаларыңыздын баары сиздин Ээңиздин илиминин жана жогорку акылынын чыгармасы. Бул жерде саналгандардын эч бири сиз аларга ээ болоюн деп ойлонуп пландаган, андан соң жараткан нерселериңиз эмес.
Сиз бул дүйнөгө келип көзүңүздү ачканда өз денеңиздеги кемчиликсиз системага, ичинде жашаган дүйнөңүзгө жана ал тургай бүт ааламга жолуктуңуз. Бирок мындан мурда булардын эч бирине ээ эмес элеңиз жана мындан кийин да өз каалооңуз менен буларга ээ болушуңуз мүмкүн эмес. Албетте бул чындык бардык адамдарга тиешелүү. Андай болсо бүт нерсенин мүлкү Жаратуучубузга, тагыраак айтканда, бүт нерсенин ээси болгон Аллахка тиешелүү.
АР-РАХМАН АР-РАХИМ
Мээрим көрсөткөн, берген нематтарын жакшы колдонгондорду түбөлүк нематтар берүү аркылуу сыйлаган
Ал – Аллах, Андан башка илах (кудай) жок. Кайыпты да, (силер) көрүп, күбө боло алганды да билүүчү. Ал – Рахман, Рахим. (Хашр Сүрөсү, 22)
Рахман болгон Аллах чексиз мээримин жана берешендигин көрүнгөн жана көрүнбөгөн бүт нерседе көрсөтөт. Адам бул көрүнгөн жана көрүнбөгөн немат-жакшылыктар менен жашоосун улантат. Аллахтын мээрими бүт тарапты курчап турат.
Мисалы, күн сайын топурактын ичинен миллиондогон урукту Аллах жарып, өстүрөт, берекеттүү топурактар менен жердин түбүндөгү 4500 даража ысыктыгындагы ири массаны сактап, жабып турат, асмандан тонналаган таза суу түшүрөт, бир учурда дүйнөнүн бүт тарабында миллиарддаган жандууга ырыскы берет, ар дайым өпкөлөрүбүздү толтура дем алган кычкылтекти жаратат жана чексиз нематтары менен жараткан нерселерин курчап турат.
100 триллион клеткадан турган адамдын ар бир клеткасын жараткан, булардын баарына ар биринин өз кызматын үйрөткөн, ичине ар бири 1 миллион беттик маалыматты камтыган ДНКларды жайгаштырган, бул системаны миллиметрден бир топ кичинекей бир кубиктин ичине батырган протеин, май жана суу молекулаларына жасаткан жана бүт бул нерселер менен адамдарга жан берген жана жашоосун дайыма улантуусун камсыз кылган – бул Аллах. Бүт адамдар эне жатынына түшкөндөн топуракка кайра кайтканга чейин бир гана Аллах жараткан нематтарды тааныйт, билет жана алар менен жашайт.
Адамдардын арасында бул нематтарды көргөн, жаратылуу максатын түшүнүп Ага пенделик (ибадат) кылгандар бар болгондой эле, нашүгүрдүк кылышып, Андан жүз бургандар да бар. Ушуга карабастан, Аллах адамдарга Рахман ысымын эң сонун көрсөтөт. Ыйман келтирбегендер болсо дүйнө жашоосунда алган деми, ичкен суусу баш болуп, жашыруун, ачык бүт нематтардан пайдаланышат. Аллах момундарга бергендей, аларга да мал-мүлк, ичинде жашай турган сонун үйлөр жана урпактарын уланта турган наристелер берет. Аларды да сонун ырыскылар менен азыктандырат. Аларга да ден-соолук, күч-кубат жана сулуулуктар берет. Бул – Аллахтын Рахман сыпатынын бир көрсөткүчү.
Аллах дүйнө жашоосунда каапырларды балким динге кайтышаар, ойлонуп акыл жүгүртүшөөр жана шүгүр кылышаар деп жакшылыктарынан аларды пайдалантууда. Бирок унутпаш керек, Аллахтын аяттарынан жүз бургандар Аллахтын нематтарынан бул дүйнөдө гана пайдалана алышат. Акыретте болсо бардык нематтар – Аллахтын бергендерин бир гана Раббибизге жакындашуу жана Анын ыраазычылыгын табуу үчүн колдонгон жана Ага шүгүр кылган момундарга тиешелүү. Бул болсо Аллахтын Рахим сыпатынын көрүнүшү.
АР-РАЗЗАК
Ырыскы берүүчү, адамдар пайдаланышы үчүн нематтарын берүүчү
Эч шексиз, ырыскы берүүчү - Ал, бекем күч-кудурет ээси болгон Аллах. (Зарият Сүрөсү, 58)
Пендесине абдан боорукер жана мээримдүү болгон Аллах адамдарды сансыз көп немат-жакшылыктарга толгон жерлерде жашатат. Адам топуракка эч кандай үрөн сеппесе да, топурак жапжашыл түшүм жана башактар берет. Ичинен сары, кызыл, жашыл, ток сары мөмө-чөмө жана жашылчалар чыгат. Көк түстүү деңиздердин ичи болсо миңдеген түрдүү келбет жана даамдагы балыктарга толо. Бардык бул нерселерди адамдарга берген – бул Раззак болгон Аллах.
Аллах бул саналган бардык нематтарды адамдарга дүйнө жашоосунда тартуулайт. Бейиште болсо момундар үчүн мындан бир топ сонундары бар. Сежде Сүрөсүнүн 17-аятында «Кылгандарына жараша алар үчүн көз кубандыра турган эмнелердин сакталганын эми эч бир напси (адам) билбейт.» деп бейиштеги нематтардын артыкчылыгына көңүл бурулган.
АШ-ШАФИ
Шыпаа берүүчү
«Ооруганымда мага шыпаа берүүчү – Ал (Аллах);» (Шуара Сүрөсү, 80)
Адам алсыздыгын түшүнгөн жана канчалык муктаж абалда экенин эң жакшы байкаган учурлардын бири – бул шексиз ооруган учурлар. Аллах адамга бул сезимди жашатуу үчүн баары бири-биринен айырмалуу болгон жүздөгөн ооруларды жараткан. Ар бир оорунун адамдын денесине жана рухуна болгон таасири бири-биринен абдан айырмаланат. Бирок баары хикматтуу бир жаратылуунун далили. Көз менен көрүүгө болбогон бир вирустун адамды абдан байкуш кейипке салышы, денеге кирген бир микроптун кээде аныктоого да мүмкүн болбошу Аллахтын кудуретинин эң ачык далилдеринен. Илимпоздордун жалгыз бир вирусту жок кылуу үчүн кылган эксперименттери, изилдөөлөрү Аллахтын жаратуу кереметин көз алдыбызга тартуулайт.
Ооруну берген Аллах болгондуктан, бул оорудан айыгуу да бир гана Аллахтын каалоосу менен болот. Аллах каалаганда, берген оорусун Шафи сыпаты менен айыктырат. Аллах кааламайынча, бүт дүйнөнүн докторлору, эң алдыңкы технологиялар, табылган эң алдыңкы дары-дармектер колдонулса да, баары бир адамдын оорудан айыгышы мүмкүн болбойт. Колдонулган дарылардын баары – оорунун жакшы болушу үчүн бир себепчи гана. Эгер Аллах кааласа жасалган дарыланууну себепчи кылып, адамдын айыгышына уруксат берет. Бирок Аллах каалабаса, абдан жөнөкөйдөй көрүнгөн бир оору да адамдын өлүмүнө себепчи болушу мүмкүн.
Андай болсо, адам өзүнүн алсыздыгы алдында Раббибиздин чексиз күч-кудуретин байкап түшүнө алышы жана кыйынчылык ичинде болгондо дайыма Аллахтан жардам сурашы зарыл. Аллахтан башка жардамчы да, дос да жок экенин эч унутпаңыз.
АТ-ТЕВВАБ
Тооболорду кабыл кылып, күнөөлөрдү кечирүүчү
Бирок тообо келтиргендер, өздөрүн жана башкаларды оңдогондор, жана түшүрүлгөндү түшүндүргөндөр болсо; эми алардын тооболорун кабыл кылам. Мен – тооболорду кабыл кылуучумун, коргоочумун. (Бакара Сүрөсү, 160)
Адам дайыма ката кетирүүгө, күнөө кылууга, алсыздыкка түшүүгө жакын бир напсиге ээ. Бир тараптан да аны дайыма Аллахка баш көтөртүүгө, азгырык берүүгө аракет кылган шайтан сыяктуу душманы бар. Бирок Аллах адамга каталарын оңдошу үчүн бир жол көрсөткөн: Тообо кылуу...
Мурда да айтылгандай, адам дайыма ката кетириши, күнөө кылышы же бир азгырыкка кабылышы мүмкүн. Бирок канчалык чоң ката кылбасын, ал үчүн тескери жолдон кайтуу жолу бар. Аллах чын ыкластан тообо кылган пенделеринин тооболорун кабыл кылат жана аларды кечирет. Ошондуктан бир адам өтмүшүндө канчалык капылет калган, адашкан болбосун, үмүтсүздүккө кабылышы туура болбойт.
АЛЬ-ВЕЛИ
Жакшы пенделерине дос
Аллах ыйман келтиргендердин велиси (досу). Аларды караңгылыктардан нурга чыгарат; каапырлардын велилери болсо тагут. Аларды нурдан караңгылыктарга чыгарышат. Мына ошолор – оттун (тозоктун) калкы, ал жерде түбөлүк калышат. (Бакара Сүрөсү, 257)
Ыйман келтирген бир адамдын дүйнөдө да, акыретте да жалгыз чыныгы досу бар. Бул дос аны эч качан таштабайт, ар бир кыйынчылыкта анын жанында жана ага жардам берет. Туулгандан өлгөнгө чейин дайыма аны менен бирге. Аны душмандарынан коргойт. Ошондуктан баарынан ишенимдүү жана дайыма сансыз белектер тартуулоочу дос. Шексиз бул теңдешсиз досу – бул Аллах. Аллах момундардын эң ишенген, эң жакын досу. Ал Ага ишенген адамдарды ар түрдүү кемчиликтен жана катадан тазалайт, аларга сонун бир жашоо жана акыретте эч түгөнгүс бир бакыт берет.
Капылет калган (чындыкты байкабаган) бир адам болсо жашоосу боюнча ишене турган, дайыма кыйынчылыктан куткара турган күчтөгү, бай жана баарынан кудуреттүү бир адамды же бир күчтү издей берет. Бирок аны издеп жатканда, ансыз деле аны жараткан, жашоосун уланткан, улуу кудурет ээси, бүт нерсеге кудуреттүү болгон Раббибизди унутат. Ага жамандыктан башка эч кандай пайдасы болбогон, акыретте болсо бейиштен үлүш алышына тоскоол болгон шайтанды дос кылат. Бул болсо ал үчүн кыйроонун бир башталышы. Караңгы бир дүйнөнүн эшиги. Аллахка ыйман келтирген, ыйманында чын ыкластуу болгон адамдар болсо эч кайгы жана жоготуу болбогон сыймыктуу жана жакшылыкка бай бир жашоого киришет. Себеби Аллах ыйман келтиргендерге, динине жана сөздөрүнө бекем болушса, кутулуу насип кылат. Чыныгы чоң сыйлыкты болсо акыретте аларга берет. Аллах ыйман келтиргендердин дүйнө жана акыреттеги жалгыз чыныгы досу.
Ал – Аллах, Андан башка илах (кудай) жок. Кайыпты да, (силер) көрүп, күбө боло алганды да билүүчү. Ал – Рахман, Рахим. Ал – Аллах, Андан башка илах жок. (Ал) Мелик; Куддүс; Селам; Мүмин; Мүхеймин; Азиз; Жеббар; Мүтекеббир. Аллах (мушриктердин) шерик кошкондорунан абдан улук. Ал – Аллах, Ал – жаратуучу, кемчиликсиз бар кылуучу, «калып жана келбет» берүүчү. Эң сонун ысымдар Аныкы. Асмандарда жана жердегилердин баары Аны тасбих кылууда. Ал – Азиз, Хаким. (Хашр Сүрөсү, 22-24)
