Sonsuz ilim ve hikmet sahibi Yüce Rabbimiz, Kuran`ı son derece anlaşılır, özlü ve hikmetli bir dille Arapça olarak vahyetmiştir.Kuran-ı Kerim`i incelediğimizde, bazı ayetlerde çeşitli benzetmelerin ve örneklerin yer aldığını görürüz.
Rabbimiz`in Kuran'da bildirdiği benzetmeler son derece etkili, çarpıcı, okuyanın o konuda anlayışını açacak niteliktedir. Yapılan benzetmelerin ve tasvirlerin tümü, aktarılan konuyu en etkili ve anlaşılır şekilde örneklendirmektedir. Böylelikle zenginleştirilmiş anlatımın insanların derin düşünmesi, öğüt alması amacını taşıdığı, yine çok çarpıcı bir örnekle bir ayette şöyle bildirilmiştir:
Şayet Biz bu Kur`an`ı bir dağın üzerine indirmiş olsaydık, andolsun onu Allah korkusundan saygı ile baş eğmiş, parça parça olmuş görürdün. İşte Biz, belki düşünürler diye, insanlara böyle örnekler veririz. (Haşr Suresi, 21)
Kuran`da Allah Korkusu ile İlgili Benzetmeler
Allah Katında makbul olan; sadece Allah korkusuyla hareket eden kimselerin niyetleri ve amelleridir. Çünkü Allah korkusu olmayan bir kimse en başta Allah`ın kudretini gereği gibi takdir edememiş, Allah`a duyması gereken saygıyı hissedememiş bir kimse demektir. Böyle bir kişi zaten temelinde bozuk ve yanlış bir bakış açısına, Allah`ın razı olmadığı, beğenmediği bir ahlaka sahip olacağı için, yaptığı işlerin de Allah Katında değeri olmayabilir. Bu nedenle Yüce Allah, insanın her şeyden önce Allah korkusu ve rızası temeline dayanan bir ahlak sahibi olması gerektiğini, tersi bir ahlakın hüsrana uğrayacağını şöyle bir örnekle bildirmiştir:
Binasının temelini, Allah korkusu ve hoşnutluğu üzerine kuran kimse mi hayırlıdır, yoksa binasının temelini göçecek bir yarın kenarına kurup onunla birlikte kendisi de cehennem ateşi içine yuvarlanan kimse mi? Allah, zulmeden bir topluluğa hidayet vermez. (Tevbe Suresi, 109)
Allah korkusu, iman edenlerin Allah`ın emir ve yasaklarını titizlikle korumalarını sağlar. Bu saygı dolu korkunun ne denli güçlü bir his olduğunu belirtmek için Kuran`da, Allah korkusuyla yuvarlanan taşlar örneği verilmiştir. Ayette şöyle buyrulmaktadır:
Bundan sonra kalpleriniz yine katılaştı; taş gibi, hatta daha katı. Çünkü taşlardan öyleleri vardır ki, onlardan ırmaklar fışkırır, öyleleri vardır ki yarılır, ondan sular çıkar, öyleleri vardır ki Allah korkusuyla yuvarlanır. Allah yaptıklarınızdan gafil (habersiz) değildir. (Bakara Suresi, 74)
Kuran'da Dünya Hayatının Geçiciliğiyle İlgili Örnekler
Dünya üzerinde güzel olan ne varsa bir gün güzelliğini kaybedecek ve yok olacaktır. Bu gerçek, üzerinde derin düşünülmesi gereken bir konudur. Çünkü Allah bu örnekleri ``düşünen insanlar`` için açıkladığını bildirmiştir. Sonsuz hüküm ve hikmet sahibi Allah, Kuran`ın pek çok ayetinde dünya hayatının geçiciliğini ve bu konunun önemini bildirmiştir. Bu gerçek, bir ayette şöyle bir örnekle bildirilmiştir:
Dünya hayatının örneği, ancak gökten indirdiğimiz, onunla insanların ve hayvanların yediği yeryüzünün bitkisi karışmış olan bir su gibidir. Öyle ki yer, güzelliğini takınıp süslendiği ve ahalisi gerçekten ona güç yetirdiklerini sanmışlarken (işte tam bu sırada) gece veya gündüz ona emrimiz gelmiştir de, dün sanki hiçbir zenginliği yokmuş gibi, onu kökünden biçilip atılmış bir durumda kılmışız. Düşünen bir topluluk için Biz ayetleri böyle birer birer açıklarız. (Yunus Suresi, 24)
Kuran`da İman Etmeyenler İle İlgili Örnekler
Allah`ın varlığına iman etmek istemeyenler için Kuran`da çok çarpıcı benzetmeler yer alır. Bunlardan birinde, Rabbimiz, bu kimselerin yaptıkları işlerin ahirette kendilerine bir yarar sağlayamayacağını bildirerek rüzgarda savrulan bir küle benzetmiştir. Ayette şöyle buyrulmaktadır:
Rablerini inkâr edenlerin durumu şudur: Onların yaptıkları, fırtınalı bir günde rüzgarın şiddetle savurduğu bir kül gibidir. Kazandıklarından hiçbir şeye güç yetiremezler. İşte uzak bir sapıklık (içinde olmak) budur. (İbrahim Suresi, 18)
Rabbimiz, iman etmeyen kimselerin şuursuzluklarını, kavrayış eksikliklerini belirtmek için onların kör, sağır ve dilsizler olduğunu bir ayette şu şekilde bildirmiştir:
İnkar edenlerin örneği bağırıp çağırmadan başka bir şey işitmeyip (duyduğu veya bağırdığı şeyin anlamını bilmeyen ve sürekli) haykıran (bir hayvan)ın örneği gibidir. Onlar, sağırdırlar, dilsizdirler, kördürler; bundan dolayı akıl erdiremezler. (Bakara Suresi, 71)
Allah`ın sonsuz gücünü takdir edemeyerek, Allah`tan başka yardımcı ve dost edinenleri ahiret günü Allah Katında dönüşü olmayan bir azap beklemektedir. Bu gerçeği unutarak ya da gözardı ederek hayatlarını sürdüren insanların durumu ise, Ankebut Suresi`nde şöyle bir benzetmeyle bildirilmiştir:
Allah`ın dışında başka veliler edinenlerin örneği, kendine ev edinen örümcek örneğine benzer. Gerçek şu ki, evlerin en dayanıksız olanı örümcek evidir; bir bilselerdi. (Ankebut Suresi, 41)
Kuran`da Güzel Sözle İlgili Bir Benzetme
Yüce Allah Kuran`da insanların birbirlerine güzel sözler söylemelerini, güzel hitaplarda bulunmalarını gerektiren bir ahlakı yaşamalarını emretmektedir. Kuran ahlakının bir gereği olan güzel sözün önemine ilişkin Kuran`da çok hikmetli ve etkili bir örnek bildirilmiş; güzel söz güzel bir ağaca, kötü söz ise kötü bir ağaca benzetilerek ayette şu şekilde buyrulmuştur:
Görmedin mi ki, Allah nasıl bir örnek vermiştir: Güzel bir söz, güzel bir ağaç gibidir ki, onun kökü sabit, dalı ise göktedir. Rabbinin izniyle her zaman yemişini verir. Allah insanlar için örnekler verir; umulur ki onlar öğüt alır-düşünürler. Kötü (murdar) söz ise, kötü bir ağaç gibidir. Onun kökü yerin üstünden koparılmış, kararı (yerinde durma, tutunma imkanı) kalmamıştır. (İbrahim Suresi, 24-26)
En Güzel Örnekler Allah`ındır
Sonsuz ilim, akıl ve hikmet sahibi olan Yüce Allah, Kuran`da insanların kavrayabileceği en güzel örnekleri, en çarpıcı benzetmelerle bildirmiştir. Kuran`ın benzersiz üslubuyla zenginleşen, düşünen ve iman eden insanların öğüt alabilecekleri bu güzel örnekler, Allah`ın sonsuz ilmini ve muhteşem yaratışını bizlere gösteren delillerden yalnızca biridir. İlim bakımından her yeri kuşatan Yüce Allah çok hikmetli bir benzetmeyle bu durumu Kuran`da şöyle bildirmektedir:
Eğer yeryüzündeki ağaçların tümü kalem ve deniz de -onun ardından yedi deniz daha eklenerek- (mürekkep) olsa, yine de Allah`ın kelimeleri (yazmakla) tükenmez. Şüphesiz Allah, üstün ve güçlüdür, hüküm ve hikmet sahibidir. (Lokman Suresi, 27)
Rabbimiz`in yaptığı bu benzetmeler, okuyan kişileri düşünmeye ve daha kolay kavramaya yönelten hikmetli bir üsluba sahiptir. Yazı boyunca verilen örneklerde de görüldüğü üzere, müminlerin yol göstericisi olan Kuran`daki benzetmelerin ve tasvirlerin tümü, aktarılan konuyu en açık şekilde anlatmaktadır. Şu bir gerçektir ki, en yüce örneklerin tek sahibi Rabbimiz`dir.
Ahirete inanmayanların kötü örnekleri vardır, en yüce örnekler ise Allah`a aittir. O, güç sahibi olandır, hüküm ve hikmet sahibidir. (Nahl Suresi, 60)
