در اسلام جایی برای ترور نیست

نویسنده: هارون یحیی

مترجمان: مرتضی فیروزی و محمد مبشری اقدم

تروریسم یکی از واژه هایی است که امروزه در ادبیات سیاسی جهان کاربرد بسیار گسترد های یافته است. تروریسم که از ریشه لاتینی “ Terror ” به معنای ترس و وحشت گرفته شده است به رفتار و اعمال فرد یا گروهی اطلاق میشود که از راه ایجاد ترس و وحشت و به کار بستن زور می خواهند به هدفهای سیاسی خود، برسند. تروریسم، به معنی استفاده منظم و سازمان یا‌فته از ترور است. ترور با آنکه شیو های نامشروع و پذیرفته نشده ای برای دستیابی به اهداف سیاسی است، ولی به هر حال مورد استفاده قرار می گیرد. در پی حادثه یازدهم سپتامبر واژه تروریسم بیش از پیش در ادبیات سیاسی جهان، به ویژه جهان اسلام، كاربرد یافت. این كاربرد جدید آن در مورد ادعای نسبت بین اسام و ترور بود، به عبارت روشن تر، اسلام از سوی غربیان به عنوان مهمترین منبع برای ترور و تروریسم معرفی شد.

از آنجا كه این مباحث هنوز هم ادامه دارد، ضرورت یک  بحث علمی و منطقی در مورد نسبت بین اسلام و ترور امری بسیار مهم محسوب میشود. نوشتار حاضر سعی دارد تا با الهام و بهر ه گیری از رهنمودهای دین مبین اسلام، قرآن کریم و فرمایشات پیامبر در باب ترور و رابطه آن با اسلام، گامی در جهت بسط و گسترش گفتمان صلح و امنیت در جهان بردارد. سازمانهاي تروريستي با توجه به اهدافشان و كشو رهايي كه به اقدامات تروريستي تن می دهند، داراي انواع مختلف هستند. تنها توضيحي كه در مورد ترور، درهمه انواع و اقسام ترور مورد قبول عام مي باشد اين است كه، هدفي كه سازمانهاي تروريستي مورد نظر دارند، از بين بردن سيستم سازمان و ايدئولوژي حاکم و جايگزين كردن ايدئولوژي مورد نظر خودشان و يا بنا نهادن حكومت يا سيستم مورد نظرشان است.. سازمانهاي تروريستي بر اساس ايدئولوژي مورد نظرشان كه اعتقاد دارند حكومتها و سازمانهاي مورد نظرشان ظالم و ستمکاربوده و مشروعیت سیاسی ندارند، بدین طریق اهدافشان را تحقق می بخشند، اما اينطور نگرش و بینش اصلا هم عقلانی و منطقی نیست و خداوند در آيه هاي 11 و 12 سوره بقره به كساني كه چنين تفكري دارند چنين مي فرمايد::

أَلا إِنَّهُمْ هُمُ الْمُفْسِدُونَ وَلَكِن لاَّ يَشْعُرُونَ ﴿۱۲﴾

بهوش باشيد كه آنان فسادگرانند ليكن نمى‏فهمند.

يك سازمان تروريستي براي اينكه اذهان عمومی را متوجه خود کند، از ترور استفاده ميكند و در این میان در اختیار داشتن ابزار القای ترس و وحشت را براي خود اهرم قدرت مناسبي می بیننند.

در سايه اين برتری، می تواند مردم وخيلي وقتها فقط قسمتي از توده مردم را به طرف خود جذب کند. قابل ذكر است كه در كشورهاي جهان سوم، عملیات تروریستی در رژیمهاي حاكم ديكتاتور به وضوح مشاهده می شود، که در سطح گسترده و سازمان یافته  صورت می گیرد. و به اين دليل در تقابل با انواع مخالف تها و اعتراضات اجتماعي قرار م یگیرند. تحت چنین شرایطی، رژيمهاي ديكتاتور براي اينكه قدرت و برتری خود را به معترضان اجتماعي نشان بدهند، از ترور بمنظور القاء ترس و وحشت عمومی استفاده می کنند. و نهایتاً اين ترس است كه نيرو و توان فیزیکی و روانی تروریستها را تامين ميكند. از طرف دیگر، رو شهاي مورد كاربرد ترور با شرايط امروز دنيا كه روز به روز در حال تغيير است، دگرگون می شود. مخصوصا با توجه به پيشرفت تكنولوژي در دنیا، نيروي برتری تروریستها به جهت بهرمندی آنان از اين امكانات و تجهیزات نوین نظامی و رسانه ای مضاعف میگردد. گروههايي كه به ترور متوسل می شوند، معمولاً براي انتخاب هدف و زمان عمليات با استفاده از عمليات تاكتيكي و فعالي تهاي مخفي، ابتكار عمل به خرج داده و به صورت نامحدود، رفتارمی کنند که ضرورت دارد برای ممانعت از اقدامات تروریستی و کاهش پیامدهای زیانبار آن، از اهداف و رو شهاي مورد استفاده تروریست ها آگاهی یافته و مانع انجام فعالیت هاي تروريستي شد از طرف ديگر تروريس تها برای نیل به اهداف خود از همه ابزارها و روشهای خشونت آمیز ولو به بهای تضییع و نابودی حقوق انسا نها در عملياتشان، استفاده می کنند. در حقیقت منطق سیاست آنان این است که "هدف، وسیله را توجیه می کند". در اين حالت تحقق دو استراتژي يا رویکرد متفاوت را شاهد هستیم؛ اول، از بين بردن يا ساكت كردن مخالفاني كه احساس مي کنند خطرناكند. دوم، مديريت اجتماع، با حمله به اهدافي كه اجتماع را تحت تاثير قرار مي دهند.

مسلمان با هر نوع تروري مخالف است

تروریسم با توجه به ماهیت و طبيعت آن، با اخلاقیات ديني، شامل: شفاعت، مرحمت و تواضع، گذشت و همياري، مخالف بوده و تعریف متفاوتی ازاخلاق ارائه می کند. اساسا واژه «ظالم بودن» كه از طرف تمامي اديان الهي مورد نفرین واقع شده در بدنه و هسته ترور وجود دارد. در این میان گرو ههاي تروريستي به صورت سيستماتيك بر مبنای اقدامات ستمکارانه در حال مشروعيت بخشيدن به ماهیت وجودی و فعالیت های غیرانسانی خود هستند. پيش از همه، مطلبي كه بايد مشخص شود اين است كه يك مسلمان، ضمن احترام به شأن و مقام و کرامت انسانی از هر نوع نژاد، قوميت و دين؛ با هر نوع تروري مخالف بوده و آن را محکوم می کند. پیامبر)ص( قتل را جزو دومین گناه از گناهان کبیره میداند و حتی درباره مجازات آن در روز قیامت هشدار می داد. اسلام دین رحمت است و تروریسم را تجویز نمی کند. خداوند در قرآن می فرماید: «خداوند شما را باز نمیدارد از اینکه نیکی و بخشش کنید به کسانی که به سبب دین با شما نجنگید ه اند و از شهر و دیارتان شما را بیرون نرانده اند. همانا خداوند نیکوکاران را دوست می دارد .» پیامبر(ص) سربازان را از کشتن زنان و کودکان منع می کرد و به آنان توصیه می کرد: «... عهد شکنی نکنید، تجاوز نکنید، نوزادان را نکشید. » و همچنین می فرمودند:  «هر کس شخصی را بکشد که با مسلمانان پیمان دارد، رایحه بهشت به مشام او نمیرسد؛ هر چند که رایحه آن از فاصله چهل سال پیداست.»

ایجاد رعب و وحشت در دلهای شهروندان بی دفاع، ویرانی وسیع ساختما نها و اموال، بمبگذاری و ناقص العضو کردن مردان، زنان و کودکان بی دفاع، بر اساس تعالیم اسلام و مسلمانان، همگی اعمال ممنوع هستند. مسلمانان پیرو دین صلح، رحمت و بخشودگی هستند. اکثریت عظیمی از مسلمانان هیچگونه ارتباطی با اعمال خشونت آمیز که به آنان نسبت داده میشود، ندارند. اگر فرد مسلمانی مرتکب تروریسم شود، این شخص، مجرمی است که بر خاف قوانین اسلامی عمل کرده است. در قرآن با توجه به حكم گفته شده سوره مائده آيه 32 :

مِنْ أَجْلِ ذَلِكَ كَتَبْنَا عَلَى بَنِي إِسْرَائِيلَ أَنَّهُ مَن قَتَلَ نَفْسًا بِغَيْرِ نَفْسٍ أَوْ فَسَادٍ فِي الأَرْضِ فَكَأَنَّمَا قَتَلَ النَّاسَ جَمِيعًا وَمَنْ أَحْيَاهَا فَكَأَنَّمَا أَحْيَا النَّاسَ جَمِيعًا وَلَقَدْ جَاءتْهُمْ رُسُلُنَا بِالبَيِّنَاتِ ثُمَّ إِنَّ كَثِيرًا مِّنْهُم بَعْدَ ذَلِكَ فِي الأَرْضِ لَمُسْرِفُونَ ﴿۳۲﴾

 (از اين روى بر فرزندان اسرائيل مقرر داشتيم كه هر كس كسى را جز به قصاص قتل يا [به كيفر] فسادى در زمين بكشد چنان است كه گويى همه مردم را كشته باشد و هر كس كسى را زنده بدارد چنان است كه گويى تمام مردم را زنده داشته است و قطعا پيامبران ما دلايل آشكار براى آنان آوردند [با اين همه] پس از آن بسيارى از ايشان در زمين زياده روى می کنند.

به همين دليل، حتي قتل يك انسان معصوم در اسلام اصلا، قابل گذشت نيست. و خداوند نيز انسانها را نه بر مبنای رنگشان، نژادشان، و قوميتشان بلكه بر اساس اخلاقهاي اصيلشان ارزشمند مي داند. آنچه که امر مسلم و بدیهی است این است که جهان امروز باید از اختلافات، تنش ها، هجوم ها و عمليات تروريستي كه روز به روز دامنه آنها در حال افزايش است، نجات يابد.پدیده تروریسم که در قرن حاضر بلای جان انسانها گشته و باعث تلخی حیات بشریت شده است، با گسترش و تعمیق آموزه های زیبای اخلاقی که دین اسلام به دنيا ارمغان مي دهد - شفاعت، صلح، برادري، برابری، گذشت، عشق و ...- انشاالله ترور در اعماق تاریخ دفن خواهد شد.  

تروريسم در عصري كه پشت سر گذاشتيم باعث كشته شدن هزاران انسان شده است، هر جا تروريسم به وجود آمده، با ایجاد و القای" ترس و وحشت اجتماعي" تمام ارزشهاي انساني بتدریج رنگ باخته است.

اسلام دين صلح است

اسلام به عنوان یک دین سرشار از شفاقت و رحمت، از طرف خداوند متعال براي انسانها به منظور فراهم نمودن حیات انسانی توأم با صلح و دوستي فرستاده شده است.خداوند تمام انسانها را كه مي خواهند در روي زمين با مرحمت و شفاقت و خوش رويي و ... زندگي كنند، به آموزه های اخلاقی اسلام دعوت مي كند. و در سوره بقره آيه 208 اين چنين مي فرمايد.    

يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ ادْخُلُواْ فِي السِّلْمِ كَآفَّةً وَلاَ تَتَّبِعُواْ خُطُوَاتِ الشَّيْطَانِ إِنَّهُ لَكُمْ عَدُوٌّ مُّبِينٌ ﴿۲۰۸﴾

اى كسانى كه ايمان آورده‏ايد همگى به اطاعت [خدا] درآييد و گامهاى شيطان را دنبال مكنيد كه او براى شما دشمنى آشكار است.

خداوند به انسان دوري از انجام كار بد را امر كرده است كه اين كار بد شامل كفر، عصيان، ظلم، زور گويي، قتل و غارت، و خونريزي می شود و كساني كه از اين امر خداوند سرپيچي مي كنند، طبق گفته آيه " همگامان شيطان " معرفي شده که به صورت خيلي واضح مرتکب اعمالی كه خداوند حرام اعلام نموده، شده اند و در قرآن كريم در مورد اين موضوع آيه هاي فراواني وجود دارد و از آنها مي توان به آيه زير اشاره كرد:

وَالَّذِينَ يَنقُضُونَ عَهْدَ اللّهِ مِن بَعْدِ مِيثَاقِهِ وَيَقْطَعُونَ مَآ أَمَرَ اللّهُ بِهِ أَن يُوصَلَ وَيُفْسِدُونَ فِي الأَرْضِ أُوْلَئِكَ لَهُمُ اللَّعْنَةُ وَلَهُمْ سُوءُ الدَّارِ ﴿۲۵﴾                                                                  

و كسانى كه پيمان خدا را پس از بستن آن مى‏شكنند و آنچه را خدا به پيوستن آن فرمان داده مى‏گسلند و در زمين فساد مى‏كنند بر ايشان لعنت است و بد فرجامى آن سراى ايشان راست.

"سوره رعد- آیه 25"

بنابراین از آیات الهی اینچنین استنباط می شود که خداوند در دين اسلام ترور، خشونت و ... را كه شامل انواع خرابكاري ها است، منع كرده و همانطور نيز كساني را كه اقدام به عمليات تروریستی می زنند، لعنت و نفرین کرده است.

اسلام از آزادي، آزادي انديشه دفاع مي كند

در دين اسلام آزادی افكار انسانها، انديشه هايشان، تامين آزادي و امنيتشان تضمين شده است. واختلاف و انديشه بد انسانها نسبت به يكديگر، سوءظن و ...را منع كرده است. نه تنها ترور بلكه هر نوع اقدام شوم و ناپسندی که حتي مانع از تبلور افکار و اندیشه های انسانها به صورت آزادانه گردد، منع شده است. 

لاَ إِكْرَاهَ فِي الدِّينِ قَد تَّبَيَّنَ الرُّشْدُ مِنَ الْغَيِّ فَمَنْ يَكْفُرْ بِالطَّاغُوتِ وَيُؤْمِن بِاللّهِ فَقَدِ اسْتَمْسَكَ بِالْعُرْوَةِ الْوُثْقَىَ لاَ انفِصَامَ لَهَا وَاللّهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ ﴿۲۵۶﴾ 

در دين هيچ اجبارى نيست و راه از بيراهه بخوبى آشكار شده است پس هر كس به طاغوت كفر ورزد و به خدا ايمان آورد به يقين به دستاويزى استوار كه آن را گسستن نيست چنگ زده است و خداوند شنواى داناست .

" سوره بقره – آيه 256 "

و در جای دیگر می فرماید:

وَالَّذِينَ لَا يَدْعُونَ مَعَ اللَّهِ إِلَهًا آخَرَ وَلَا يَقْتُلُونَ النَّفْسَ الَّتِي حَرَّمَ اللَّهُ إِلَّا بِالْحَقِّ وَلَا يَزْنُونَ وَمَن يَفْعَلْ ذَلِكَ يَلْقَ أَثَامًا ﴿۶۸﴾

و كسانى‏اند كه با خدا معبودى ديگر نمى‏خوانند و كسى را كه خدا [خونش را] حرام كرده است جز به حق نمى‏كشند و زنا نمى‏كنند و هر كس اينها را انجام دهد سزايش را دريافت‏خواهد كرد. "سوریه فرقان- آیه 68"

همانطور كه در آيات فوق ذكر شده است آنانی كه انسانهاي معصوم را به ناحق مي كشند به عذاب سخت دچار خواهند شد. خداوند حتي گناه كشتن يك انسان را مساوي با كشتن تمامي انسانها معرفي كرده است. اين قوانين خداوند تنها در مورد انسانهايي كه به خداوند ايمان دارند و از اعتقاد به خداي متعال دفاع مي كنند، نيست بلكه به قتل رساندن انسان معصوم، و حتي ضرر رساندن به انسانها مطلقاً ممنوع شده است.

در دين اسلام آزادی افكار انسانها، انديشه هايشان، تامين آزادي و امنيت شان تضمين شده است. واختلاف و انديشه بد انسانها نسبت به يكديگر، سوءظن و ...را منع كرده است. نه تنها ترور بلكه هر نوع اقدام شوم و ناپسندی را منع شده است.

خداوند به گذشت و عفو امر كرده است

خداوند در سوره اعراف آيه 199 واژه عفو و گذشت را از ارکان دين اسلام شمرده است. با نگاه به تاريخ اسلام، مسلمانان اين اخلاق قرآني را در زندگي اجتماعي خود بکار گرفته اند، چنانكه اين موضوع به طور واضح قابل مشاهده مي باشد. با نگاه به تاریخ حیات اسلام می بینیم که در پرتو عنایت به رهنمودهای دینی، مسلمانان با رفع نارسایی ها و کژفهمی ها و حل مشکلات اجتماعی به شکل منطقی و عقلانی ، توانسته اند محيط توأم با صلح، امنیت و عدالت را برای جامعه اسلامی به ارمغان بیاورند.

دين اسلام، نسبت به ملتهايي که بلحاظ فرهنگی  با هم خصومت و دشمني دارند، آنها را به خیر و نیکی و گذشت دعوت می کند و تاکید می کند که با بکارگیری رهنمودهای اخلاقی اسلامی  می توانند به صلح، امنیت، فضیلت و اعتدال دست یابند. به طور کلی اگر مسلمانان بر مبنای تعالیم مقدس اسلامی با همنوعان خود با عفو،گذشت، بخشش و مرحمت رفتار کنند، صلح و امنیت در سراسر گیتی تحقق می یابد.