Arılardan ilham alınarak üretilen yazılım

Arılar muhteşem inşaat mühendisleri olmalarının yanı sıra, sosyal hayatları ve aralarındaki iletişim ile de bilim adamlarını hayretler içinde bırakan canlılardır.

On binlerce arının, kovandaki düzeni nasıl sağladıkları, karanlıkta nasıl haberleştikleri ve nasıl hızlı ve kolayca en verimli besin kaynaklarını bulabildikleri halen araştırılan konular arasındadır.

Besin arayan izci arılar çoğu zaman uzaklara giderek geniş alanları tararlar. Yeni bir besin kaynağı bulduklarında ise kovana hızlıca dönerek koloniye haber verirler.  Kısa süre içerisinde de diğer üyeler yolu hiç şaşırmadan, çok hızlı ve kolay şekilde besin kaynağına ulaşırlar.

Sağır olan ve birbirleri ile sesli iletişim kuramayan arılar, bilim adamlarını son derece şaşırtan bir yöntem ile haberleşirler. Tarif etmek istedikleri yeri “dans ederek” diğerlerine anlatırlar. Yiyecek kaynağının kovana olan uzaklığı, doğrultusu, verimliliği, güneşin açısı, kaynağın güneşe göre yeri ve daha sayamadığımız pek çok bilgi bu danstaki titreşimlerde saklıdır.

Yapılan deneylerde, yiyecek kaynağını keşfederek kovana dönen arıların sürekli olarak sallanma ve dans hareketleri yaptıkları gözlenmiştir. Ancak tek bir arının dansı ile tüm kovan harekete geçmez. İlk olarak öncü bir grup alan tespiti yapar, eğer onlar da dans ediyorlarsa, daha fazla arı hedefe yönelir. Buldukları kaynak ne kadar iyiyse o kadar daha uzun süre dans eder ve daha fazla takipçi arı toplamış olurlar. Böylece koloninin toplayıcı takımının dikkati daima en verimli besin kaynağına çekilmiş olur.

Arıların bu özelliklerinden yola çıkan bir firma, taşıma şirketlerinin dağıtım yaparken en verimli ve kısa yolu seçmelerini sağlayacak bir yazılım geliştirdi.

FedEx ve UPS gibi firmalar onlarca yıldır milyonlarca dolar harcayarak bu rotaları belirleyecek sistemler geliştirmeye çalışıyorlar. Bu sistemleri geliştirirken, sadece yolları hesaba katmıyorlar, aynı zamanda bir müşteriye belli bir zaman aralığında ulaşması gereken gönderileri ve bir kamyona ne kadar malzeme sığabildiği gibi faktörleri de düşünmeleri gerekiyor. Bu hesaplamaları yapabilmek için birileri, her sabah iki ya da üç saat haritaya bakarak, hata yapmadan kamyonları adreslerle eşleştirmeye çalışıyor.

Routific isimli firma arılardan ilham alarak geliştirdiği algoritma ile %40 zaman ve yakıt tasarrufu elde edilmesini sağladı.

Üretilen yazılım arıların çiçeklere ulaşmak için en uygun rotayı bulurken kullandıkları “arı algoritmasına” dayanıyor. Yazılım en uygun görünen yolu seçip sayısal olarak onu güçlendiriyor, bu durum tıpkı arıların uygun gördükleri yerleri anlatırken sallanma şiddetlerini artırmalarına benziyor. Arılar hiç hata yapmazlarken, yazılım her zaman en iyi yolun seçilmesini sağlayamıyor, çünkü en iyi yolu hesaplamak günler sürebilir. Ancak en azından çok kısa bir zamanda bulunabilecek en iyi yolu saptayabiliyorlar.

Routific’in kurucusu olan Marc Kuo “eğer 57 durağınız varsa, 10 üzeri 57 farklı kombinasyon olasılığınız vardır” diyor. “Bu sayı 1’in yanına 57 sıfır gelmesi ile oluşur. Basit bir algoritma ile tüm olası kombinasyonları karıştırıyoruz ve en iyisiniz seçiyoruz, normalde bunu bilgisayarda hesaplamak aylar olmasa da günlerinizi alır.”

Arılar ise adeta fizik ve matematik uzmanları gibi hem açı ölçüyor, hem güneşin eğimine göre mesafe hesaplıyor hem de hiç konuşmadan ve beklemeden bunu diğer arılara anlatabiliyor. Arıların tüm bu işlemleri kendileri aklederekyapamayacakları çok açık bir gerçektir. Yüce Allah her arıyı var olduğu andan itibaren bu bilgileri anlayacak ve anlatacak özelliklerle yaratmıştır. Allah’ın Kuran’da bildirdiği gibi, arılar Allah’ın ilhamıyla hareket ederler:

Rabbin bal arısına vahyetti: Dağlarda, ağaçlarda ve onların kurdukları çardaklarda kendine evler edin. Sonra meyvelerin tümünden ye, böylece Rabbinin sana kolaylaştırdığı yollarda yürü-uçuver. Onların karınlarından türlü renklerde şerbetler çıkar, onda insanlar için bir şifa vardır. Şüphesiz düşünen bir topluluk için gerçekten bunda bir ayet vardır. (Nahl Suresi, 68-69)