Bax, deyir ki, Bədiüzzaman: “Ey paşalar, zabitlər! Bütün qüvvətimlə deyirəm ki: “Qəzetlərdə nəşr etdiyim bütün məqalələrimdəki” yazılarımı “bütün həqiqətlərdə son dərəcədə israrlıyam”. Doğruluqlarını isbatlayaram. “Əgər keçmiş zaman yönündən, Əsri Səadet məhkəməsindən ədalətnamə-i şəriət ilə dəvət olunsam;” yəni, şəriət məhkəməsindən ədalət üçün dəvət olunsam ifadəm alınması üçün “nəşr etdiyim həqiqətləri eynən ortaya qoyacağam. Olsa olsa, o zamanın şərtlərinin modasına görə bir libas geydirəcəyəm”. Yəni, o dövrün düşüncəsinə görə bir şəkil verəcəyəm, dəyişdirməyəcəyəm deyir. “Əgər müstakbəl tərəfindən” gələcək tərəfindən, “üç yüz il sonrakı ağıllıların tənqid məhkəməsindən tarix çağırışı ilə cəlb olunsam,” yəni, 300 il sonra da yenə gələcəkdə mən cəlb olunsam, “yenə bu həqiqətləri, genişləyib çatlayan bəzi yerlərini yamamaqla bərabər, təzə olaraq orada da göstərəcəyəm”. Eyni fikirlərimi yenə mühafizə edərəm, deyir. Əsrı Səadətdə də olsa, 300 il sonra da olsa eyni şeyi söyləyərəm, deyir. İndi, bu Əsri Səadətə mən dönərəm mənasınə gəlmir bu ifadə, dünyanın ömrü 300 il davam edəcək mənasına da gəlmir. 10.000 il sonra da deyə bilər, 300 il də deyə bilər, 500 il də deyə bilər. Bu, dünyanın 300 il yaşayacağı mənasında bir ifadə deyil. Bu mütəşabih bir ifadədir, yəni gələcək mənasını vurğulamaq üçün istifadə etdiyi bir ifadədir. Burada yoldaş çox səmimiyyətsizcə deyir ki; “Mehdi (ə.s)-dan sonra qiyamətə qədər keçəcək dövrə Mehdi (ə.s) dövrü deyilir. Bu dövr 300 il qədər davam edir ki, Bədiüzzaman buna “300 il sonra gələcək ağıllıların tənqid məhkəməsindən gələn tənqidlərə yenə də eyni həqiqətdə cavab verərəm. Ancaq, o zamanın libasını geyindirərəm ifadələri işarə edər” -deyir. İndi mən desəm ki; “1000 il sonra da eyni fikirdə olaram. 1000 il bundan əvvəldə olsam da eyni fikirdə olaram”, desəm, bu mənim 1000 il əvvəlinə gedəcəyimi göstərməz, 1000 il sonra həyatın yaşanacağını da göstərməz. Belə bir ifadə yoxdur.
DÜNYADA TƏKƏBBÜR GÖSTƏRMƏK AĞIL ALACAQ KİMİ DEYİL. Dünən məşhur xanımları göstərirdi; Dəhşətli bir qocalma və dəhşətli bir pərişanlıq. Botoks ilə də üzü pərişan olmuş, sonra dodaqları, dişləri filan kəskin bir iztirab içində olduğu hiss edilir. Yer yer də infeksiyalar hiss edilir ki, üzündə. Üzü çox acınacaqlı hala gəlib. Boyalar da axmış əlindən, üzündən. Yəni, təbii ki, yazığım gəldiyi üçün, bir nifrət ilə söyləmirəm, acizliyi üçün deyirəm. ORDA BELƏ BİR ŞƏN HAVA MEYDANA GƏTİRMƏYƏ ÇALIŞIRLAR. ALLAHDAN TƏK KƏLMƏ BƏHS EDİLMİR. Yenə eyni, elə taqətdən düşmüş, yorğun, qoca kişilər belə kürəyini qaldıra bilmir, belini qaldıra bilmir. Çətin yeriyirlər. BUNLARIN DA AYRI-AYRI KİM BİLİR NƏ XƏSTƏLİKLƏRİ VAR. BUNA BAXMAYARAQ BİR SÖZ ALLAHDAN BƏHS ETMİRLƏR. HEYRƏT, İNANILACAQ KİMİ DEYİL.
GƏMİYƏ BAXDIM ÇOX QƏŞƏNGDİR. GƏMİ YAŞLANMIR. SIRĞALARINA BAXIRAM, ALMAZ DAŞLARI FİLAN, ONLARIN ÖLMƏYƏ ALLAHIN İZNİ İLƏ HEÇ NİYYƏTLƏRİ YOXDUR. ONLAR DAŞ KİMİ DURURLAR. AMMA ONU İSTİFADƏ EDƏN O YAZIQLAR O QƏRİBLƏR ÇÜRÜYÜR, XARAB OLUR VƏ PƏRİŞAN OLUR. TƏKRAR SÖYLƏYİRƏM ALÇALTMAQ ÜÇÜN SÖYLƏMİRƏM, SADƏCƏ DÜNYANIN ACİZLİYİ ÜÇÜN, YOXSA ŞƏVQƏT DUYURAM. AMMA, BAX PULUN SAHİBİ O, MALIN SAHİBİ O. MAL DİRİ, STƏKANLAR DİRİ-DİRİ DURUR. HEÇ BİR ŞEY OLMUR ONLARA, AMMA İSTİFADƏ EDƏN PƏRİŞAN, MƏHV OLMUŞ, AYAQDA DURA BİLMİR. Hər yeri ayrı çökmüş; Qulaqları sallanmış, dodaqları sallanmış, saçları pərişan, oynaqları pərişan, ayaq üstə dura bilmir. Amma, hər yerində zinətlər, onlar-bunlar. Məsələn, təp-təzə kreslolar... Kreslolara bir şey olmur. O ölür, kreslolar qalır. Ləl-cəvahirat qutusu, onlar da qalır. İstifadə etdiyi stəkanlar da qalır. Ondan sonrakı nəsildə də eyni şəkildə olur. Yenə o zinətlər onlara intiqal edir, onlar da yenə qalır. Heç bir şey olmur onlara, diri qalırlar. Sadəcə onu istifadə edənlər ölür və torpağın altında parça-parça olurlar. O pərişanlıqda Allah necə insanların ağlına gəlməz? Necə insanlar axirəti düşünməz. Şok oluram. Heyrət içində qalıram. Bir də bir-birilərinə acıq verirlər orada, o halı ilə. Halbuki, əzablı, çox pis bir vəziyyət var, Allah verməsin, çox-çox acı.
Məsələn, bəzi hallarda görürəm, sanki cənazələr ayaqlanmış kimi. Yəni, yeriyən ölülər halında. Allah verməsin, necə də qorxuncdur.
İNSAN ORADAN İBRƏT ALAR. ALLAHA VAR GÜCÜ İLƏ YALVARAR, DUA EDƏR, BÜTÜN QƏLBİ İLƏ ALLAHA TƏSLİM OLAR. ÖLÜM NECƏ AĞLINA GƏLMƏZ? GÖRMÜRSƏNMİ? ÖLÜM GÖRÜNÜR; HÜCEYRƏLƏRİN ÖLMÜŞ, VÜCUDUN ÖLMÜŞ VƏ ÖLÜMƏ DOĞRU GEDİRSƏN, ÇÖKMÜSƏN. AYAQDA ÖLMÜŞ YƏNİ, TORPAĞIN İÇİNƏ GİRMƏSİNƏ EHTİYAC QALMAMIŞ. AYAQDA ÖLMƏYƏ DAVAM EDİR. SÜMÜKLƏRİ ƏRİYİR, ƏZƏLƏLƏRİ ƏRİMİŞ. MƏHVOLMUŞ. SƏN YARADANI NECƏ UNUDARSAN? ALLAHI NECƏ UNUDARSAN? YAXUD NİYƏ ALLAHI UNUDARAQ NƏŞƏLİ, XOŞBƏXT OLACAĞINI DÜŞÜNÜRSƏN? ORADA ACIQ VERƏCƏK MÜHİT VAR MI? ORDA PƏRİŞANLIQ VAR. SƏNİN ORaDA LƏL-CƏVAHİRATINA KİM BAXAR? SƏNİN PULUNA ORDA KİM BAXAR? Çox acı bir vəziyyət var. Millətin gəmini düşünəcək halı qalar mı o vəziyətdə, o mühiti görərək?