Balta balıqları və bərbər balığı

Bərbər balığı adlandırılan kiçik balıqlar xallı balta balıqlarının üzərindəki ölümcül parazitləri təmizləməklə məsuldurlar. Bərbər balıqları təmizləmə əməliyyatı həyata keçirərkən, balta balıqları onları ürküdəcək kiçik bir hərəkət belə etmirlər. Sanki qarşılıqlı bir müqavilə bağlamış kimi bərbər balıqlarının işlərini bitirmələrinə icazə verirlər. Beləliklə, heç bir şəkildə əldə edə bilməyəcəkləri təmizliyə sahib olurlar.

Tısbağa ilə Mərcan Balıqları

Mərcanlarda yaşayan balıqların bir çoxu dibdəki qayaların üzərindən tapdıqları su yosunları ilə qidalanırlar. Ancaq bu balıqların qida mənbəyi təkcə su yosunları deyil. Bəzi mərcan balıqları dəniz  tısbağalarının qabıqlarına yapışmış göbələkləri də yeyirlər.

Üzərək bu balıqların yanına gələn dəniz tısbağalar sanki sözləşmiş kimi, balıqların olduqları yaxın yerdə dayanaraq balıqların gəlməsini gözləyirlər. Beləliklə, özlərinin edə bilməyəcəkləri təmizliyi mərcan balıqlarına etdirirlər.

Bunların heç biri bu canlıların planlaşdıra biləcəyi davranışlar deyil. Dəniz altındakı bu heyrətamiz əməkdaşlığın təsadüfən baş verməsi qeyri-mümkündür.

Bu canlılar yarandıqları ilk gündən etibarən sonsuz ağıl sahibi Allah'ın ilhamı ilə hərəkət edirlər. Bir Quran ayəsində belə buyurulmuşdur:

"...Bəli, göylərdə və yerdə nə varsa, hamısı Ona məxsusdur, hamısı Onun itaətindədir!" (Bəqərə  surəsi, 116)

Yer üzündəki bir çox canlı kimi dəniz canlıları da yaşamaq üçün bəzən bir-birlərinin köməyinə ehtiyac duyurlar.

Məsələn, bəzi dəniz canlılarının üzərində yaranan orqanizmləri, göbələkləri və ya  parazitləri tez-tez təmizləmək lazımdır. Ancaq bu canlılar özlərini təmizləmə sisteminə sahib deyillər. Bunun üçün başqa canlılarla yardımlaşırlar. Normal şəratdə ov mövqeyində olan canlı heç çəkinmədən ovçu mövqeyindəki digər canlının üzərində gəzir və buradakı parazit və göbələkləri yeyərək təmizləyir. 

Bu şəkildə, bir tərəf özünə yemək təmin edərkən, digər tərəf isə zərərli orqanizmlərdən təmizlənir. Hər iki tərəf də bu alış-verişdən məmnundur. Təmizlənmək istəyənlər bəzən dənizlərin ən təhlükəli canlılarından olan köpək balıqları və ya nəhəng balinalar da ola bilər. Bu canlılar təmizləmə əməliyyatını aparan kiçik balıqların üzərilərində gəzişmələrinə, hətta ağızlarının içinə girmələrinə belə icazə verirlər. Bu zaman onlara kiçik zərər belə vermirlər. Təmizləyici kiçik balıqlar da onlara zərər toxunmayacağından əmin olaraq, qorxu duymadan onlara yaxınlaşırlar.