Sonsuz çeşitlilik ve sonsuz zenginlikte yaratma gücüne sahip olan Yüce Allah, yarattığı herşeyi sebepleriyle birlikte varetmektedir. Allah olayları, kişileri yaratırken sebepleri en uygun şekilde yaratmakta ve insanların aklının kabul edeceği mükemmel bir düzen içinde kılmaktadır. Allah sonsuz akıl ve kudret sahibidir. Olayların planlı, sebeplere bağlı gibi görünmesi de aslında Allah’ın sonsuz gücünün bir tecellisidir.
Allah’ın mükemmel yaratma sanatının içinde, birbirinden farklı ve çeşitli milyonlarca sebep meydana getirmesi çok büyük bir mucizedir. Allah sonsuz aklıyla dilese sebepleri oluşturmadan da herşeyi yaratabilir ve kuşkusuz en mükemmel şekilde yapardı. Ancak Yüce Rabbimizin meydana getirdiği ve bizlere gösterdiği tüm sebepler Allah’ın detaylardaki sanatının ne kadar mükemmel olduğunu, tüm ayrıntılarda Allah’ın sonsuz aklını, üzerimizdeki merhametini görmemizi sağlamaktadır. Allah’ın herşeyi sebeplere bağlı gibi göstererek yaratmasındaki hikmetlerden birisi de, insanın sürekli imtihan olan bir varlık olmasıdır. İnsan Allah’ın yarattığı sebeplerle de imtihan olmakta ve yaratılan olaylar karşısında gösterdiği ahlak ile denenmektedir. Allah sonsuz aklıyla yarattığı olayları sebeplerin ardında göstererek, yine çok ince, üzerinde derin derin düşünülmesi gereken ve insanda hayranlık uyandıran sanatını gösterir. Allah olayları sebepler zincirinde meydana getirerek oluşan mucizeleri insanların imtihan ortamında aklının kabul edeceği gibi yaratır. Allah sebepleri ortadan kaldırsaydı insanların imtihan ortamı kalkabilirdi oysa Allah yarattığı bu kusursuz imtihan ortamında sebepleri aklın kabul edeceği gibi oluşturarak insanların gaybe imanını ve Kuran’a uygun ahlak gösterip göstermediklerini sınamaktadır.
Sonsuz kudret sahibi olan Yüce Rabbimiz, sebep ve sonuç arasındaki ilişkiyi, karşımıza çıkan birçok olayda en mükemmel şekilde tecelli ettirir. Örneğin koltuğumuzda otururken güzel bir sofra kurup yemek istesek ve birden istediğimiz tüm yemekler önümüzde yaratılsa, kuşkusuz bu insan aklının ihtiyarını ortadan kaldıracak bir olay olur. Ancak Allah kurulan sofrayı da, tüm yemekleri de tam insan aklına uygun şekilde ve en uygun sebeplerle yaratmaktadır. O sofrayı hazırlayan, yemekleri yapan, tüm ayrıntıları düşünen kişileri Allah tek tek yaratmaktadır. Böylece Allah günlük hayatın içinde yaşanan bir çok mucizevi olayı imtihanın bir gereği olarak sebeplere bağlayarak yaratmış olur. Biz sofranın hazırlanmış son halini gördüğümüzde, sebepleri düşünmeden o sofranın o an bizim için yaratıldığını görürüz. Oysa birçok sebebi bir araya getirerek o sofrayı oluşturan Allah sebepleri ne kadar mükemmel yarattığını göstermektedir.Ya da tam işe veya okula gitmek üzereyken aniden gitmek istediğimiz yerde yaratılsak, bu da insan aklının ihtiyarını ortadan kaldıracak bir olay olur. Ancak Allah yine en güzel ve akla uygun sebepleri oluşturarak, bizi olmak istediğimiz yerde, sebepler içinde olması gereken zamanda yaratmaktadır.
Dışarıda aslı var olan arabayı, gemiyi, uçağı sebep kılarak, bulunduğumuz mekanı, beynimizin içinde oluşan görüntüde değiştiren Allah’tır. Allah son derece mükemmel ayrıntıları bir araya getirmekte, birbirinden ayrı birçok olay mükemmel bir şekilde birleşmekte ve Allah’ın sebep sanatı en güzel şekilde tecelli etmektedir.
İnsan çok hastayken, Allah dilediği takdirde, hiçbir sebebe gerek kalmadan o an içinde insanı eskisinden daha sağlıklı hale getirebilir. Ancak Allah yarattığı sebepler içinde hastaneyi, doktoru veya ilacı iyileşmek için vesile kılmaktadır. Tüm bunlar Allah’ın kontrolünde olan sebeplerdir. Örneğin genç bir insan, gözümüzün önünde bir kaç saniye içinde yaşlanacak olsa, bu insan aklının ihtiyarını kaldırır. Ancak Allah zamanı, yılları sebep olarak yarattığında, yaşlanma herkesin çok olağan karşıladığı bir olay haline gelir. Ya da küçük bir bebek birkaç saniyede konuşup, yürümeye başlasa insan aklı bunu kavrayamazken, Allah’ın yine zamanı sebep olarak yaratıp bu olayları oluşturması herkesin çok normal karşıladığı gelişmeler olur. Hergün belki de hiç düşünmeden kullandığımız ev eşyaları da aslında birçok sebep aracılığıyla bize ulaşmaktadır. Onun üretildiği fabrikada çalışan işçiden, eve getiren arabaya kadar mükemmel bir sebep zinciri işlemektedir.Karşılaştığımız tüm bu olaylardaki her ayrıntıyı, hazırlanmış bir sofrayı, kullandığımız bir arabayı, içtiğimiz ilacı, elimize aldığımız televizyon kumandasını ve daha pek çok muhteşem detayı Allah sebepler dahilinde olmuş göstermektedir.
Allah’ın her olay, her kişi, her şart ve durum için sebepleri en ince detaylarla meydana getirip, insan aklının kabul edeceği kurallar zinciri içinde yaratması çok büyük bir mucizedir..
Herşeyi dilediği anda yaratmaya kadir olan Yüce Allah, yaratmadaki gücünü ayetlerde bizlere şöyle bildirmektedir:
“Gökleri ve yeri yaratan, onların bir benzerini yaratmağa kadir değil mi? Elbette (öyledir); O, yaratandır, bilendir.” (Yasin Suresi, 81)
“Bir şeyi dilediği zaman, O'nun emri yalnızca: "Ol" demesidir; o da hemen oluverir.” (Yasin Suresi, 82)