QURTARICISINI GÖZLƏYƏN QAFQAZİYA VƏ ORTA ASİYA

2031

18 Fevral, 2018

70 il davam edən bir dövrün ardından Şərq Blokunun parçalanması və Marksizmin çökməsindən ən çox təsirlənən ölkələrdən biri, heç şübhəsiz Türkiyə oldu. Bir çox mütəxəssisə görə Türkiyənin qarşısına, bir ölkənin əlinə əlli min ildə bir gələcək bir fürsət çıxmışdır. Bu fürsət Türk Dünyasıdır. Adriatikdən başlayaraq Çinə qədər uzanan torpaqlarda yaşayan Müsəlman Türk xalqları, dünya tarixində yeni bir dövrü başlatmağa hazırlanırlar. Bu gün əhalisi 250 milyona yaxınlaşan bu birlik, dini, tarixi və mədəni bağlarımız səbəbiylə ölkəmizə son dərəcə böyük bir simpatiya ilə yaxınlaşmaqdadır. Müsəlman Türk xalqlarının Türkiyədən ortaq gözləməsi isə, lider ölkə mövqeyini tutaraq Müsəlman Türk Birliyinə gedən yolu açmasıdır.

YAXIN TARİXDƏ QAFQAZ

Əhali əksəriyyəti olaraq ələ alındığında, Anadolu xaricində Türk dünyasının iki böyük mərkəzinin Türkistan və Qafqaz olduğu görülər. Türk dünyasının bu günki vəziyyətini qiymətləndirmək üçün isə, bu iki bölgədə yaşayan Müsəlman Türk xalqlarının tarixlərini xatırlamamız lazımdır. Orta Asiya ölkələrinə istiqamətli, Rusiya Çarlıği ilk hücumu, 1856-cı ildə Aral Gölü ətrafında qurduğu əsgəri əsaslarla reallaşmışdır. Orta Asiya millətlərinin müqavimətləri qanlı bir şəkildə basdırılmış və bu ölkələr Rusiya Çarlığı müstəmləkəsi halına gətirilmişdir. Bu ölkələr, 1917-ci ildəki Bolşevik Qiyamını da qəbul etməyə məcbur edilmişlər. 70 il, Çarlığ dövründə və 70 il də kommunist dövrdə olmaq üzrə cəmi 140 il boyunca əsarət altında yaşayan Müsəlman Türk xalqları, nəhayət 1990-cı ildən başlayaraq müstəqilliklərini qazanmışlar. (Türkün Dünya Nizamı, Harun Yəhya) SSR-nin yıxılmasından sonra yaranan yeni Qafqaz xəritəsi, Türkiyə ilə çox yaxın əlaqəsi olan bir bölgə meydana çıxarmışdır. Çünki müstəqilliklərini bir-bir elan edən Müsəlman Türk dövlətləri ilə Türkiyə arasında həm din, həm dil, həm mədəniyyət, həm də tarixi baxımdan çox güclü əlaqələr var. Üstəlik siyasi və iqtisadi gücü, demokratik, müasir şəxsiyyəti ilə Türkiyə Orta Asiya dövlətləri üçün olduqca əhəmiyyətli bir nümunə təşkil etməkdə, hətta bu dövlətlər tərəfindən bir cür "böyük qardaş" hesab edilməkdədir. Ancaq bu əlaqələrin daha da sağlamlaşdırılıb, bölgədə güclü bir Türk Birliyi yaradılması söz mövzusu olduğunda Türkiyənin qarşısına çox əhəmiyyətli maneələr çıxmaqdadır. Bu maneələrin ən əhəmiyyətlilərindən biri isə bölgədə itirdiyi siyasi və iqtisadi hegemoniyasını təkrar qazanmaq istəyən Rusiyadır.Orta Asiya və Qafqazı Rusiya baxımından əhəmiyyətli edən faktorların başında neft, təbii qaz və bölgənin sahib olduğu yüksək ehtiyatlı təbii qaynaqlar gəlir. Respublikaların müstəqilliklərini qazanmalarında sonra Rusiya üçün xammal tapa bilməmə təhlükəsi ortaya çıxmışdır. Bununla bahəm bu torpaqlar coğrafi olaraq da Rusiya üçün strateji bir əhəmiyyət daşımaqdadır. Xüsusilə Qafqaz, Orta Asiyanın qapısı və Rusiyanın özünə böyük rəqib olaraq gördüyü İran və Türkiyənin kəsişmə nöqtəsi olması etibarı ilə son dərəcə qiymətlidir. Bütün bu səbəblər Rusiyanın bu bölgəni öz nüfuz sahəsi halına gətirmək üçün göstərdiyi səyi açıqlamaq üçün kifayətdir. Əslində bölgə üzərindəki hədəflərindən tarixin heç bir dövründə imtina etməyən Rusiya, Türkiyəyə qarşı Osmanlı dövründən bəri davam edən rəftarını da heç bir zaman dəyişdirməmişdir. Rusiyanın Türkiyəyə və Türk Millətinə dünyagörüşünün tam mənasıyla qavrana bilməsi üçün əvvəlcə Rusiyanın xarici siyasət anlayışının yaxşı incələnilməsi lazımdır. Bir quru ölkəsi olan Rusiya, quruluşundan bu vaxta qədər sərhədlərini genişlətmək və özünə açıq qapı təmin edə biləcək dənizlərə çata bilmək ehtiyacını hiss etmişdir. Bu yayılmacılıq anlayışı Rusiyanın 18-ci əsrin başlarında sərhədlərini Baltik Dənizinə qədər genişlətməsini təmin etmişdir. 1721-ci ildə isə imperatorluğunu elan edən Rusiya bir qitə dövləti halına çevrilmişdir. Qitə dövləti olmağının təbii bir nəticəsi olaraq Rusiya bu tarixdən etibarən xarici siyasətini, qitəyə ən yaxın bölgələri yoxlaması altında tuta biləcək bir strategiya izləmək üzərinə bina etmişdir. Buna görə Rusiya öz təhlükəsizliyini dörd ana bölgəyə nüfuz edə bilmə gücüylə ekvivalent tutmuşdur. Bu bölgələr Balkanlar, Baltik Ölkələri, Qafqazlar və Orta Asiyadır.

(Oya Akgönenç Mughissuddin, "rusiya/Ortodokslar", Yeni türkiyə-Türk Xarici Siyasəti, Xüsusi Sayı, Ədəd: 3, martısansa 1995, s. 446)

Bu səbəblə Ruslar tarix boyunca bu bölgələrdə qarşı-qarşıya gəldikləri millətlər ilə həmişə qarşıdurma içində olmuşlar. Rusların ən çox qarşı-qarşıya gəldikləri ölkə isə heç şübhəsiz Osmanlı İmperatorluğudur. Ruslar ilə Osmanlılar son 300 il içində doqquz böyük döyüş və çox ədəddə qarşıdurma yaşamışlar. Qafqazlar və Orta Asiyada Türkiyə üçün böyük bir potensial nüfuz sahəsi vardır. Qafqazlar, tarix boyunca Rus zülmündən qaçaraq Osmanlıya sığınmış Müsəlman qövmlərin diyarıdır. Orta Asiya isə, Osmanlı torpağı olmasa da, Türk milləti olaraq Türkiyəyə bağlıdır. Bu səbəblə Türk Millətinin işıqlıq gələcəyi üçün yaradılan vizionun çərçivəsi təyin olunarkən, başda türk-Rus əlaqələri olmaq üzrə, bu coğrafiyanın tarixi arxa planının araşdırılması son dərəcə faydalı olacaq.

QAFQAZDA OSMANLI TEBASI

Qafqaz xalqları həmişə üzləri Osmanlıya tərəf bir ömür sürmüşlər. Hər vaxt üçün öz torpaqlarını Dövləti Əli Osmanının bir parçası olaraq görmüşlər, həm Türk, həm də Müsəlman olmanın şüuruyla Osmanlı Sultanlarına bağlılıqlarını hər fürsətdə dilə gətirmişlər. Osmanlı Sultanlarına yazdıqları məktublarda onları öz torpaqlarına dəvət etmişlər, rəsmi olaraq da Osmanlı torpaqlarının bir parçası olmağı özləri təklif etmişlər. Rusiyanın tarix boyunca izlədiyi bu geniş siyasət Qafqaz torpaqlarında yaşayan Müsəlman xalqına dərindən təsir etmişdir. Qafqaz torpaqları xüsusilə də 19-cu əsrdən etibarən Rus geniş siyasətinə məruz qalmışdır. Rusların şüurlu və zəruri olaraq tətbiq etdikləri köç və sürgün proqramları özündə bu torpaqlar üzərindəki potensial Müsəlman birliyinə maneə ola bilmək məqsədini daşıyırdı. Çarlıq rejiminin rəhbərliyi altında yaşayan Müsəlman xalqı isə hər vaxt özünü Anadolu Müsəlmanları səbəbindən Osmanlıya daha yaxın hiss etdi. Həm Türklərin ədalət və insanpərvər anlayışını yaxından bilməkləri, həm də din birliyinin söz mövzusu olması Rus tebası altında yaşayan xalqların tez-tez Osmanlının mərhəmətinə, ədalətinə və nizamına sığınmalarına səbəb olmuşdur. Osmanlı, tarixi boyunca hər vaxt Qafqaz Türklərinin qoruyuculuğunu boynuna götürmüş, Türk birlikləri ilə olan tarixi və mədəni əlaqəsini heç bir zaman qoparmamışdır. Necə ki Osmanlı arxivləri də bu vəziyyəti gözlər önünə qoyan sənədlərlə doludur. Qafqaz xalqları həmişə üzləri Osmanlıya tərəf bir ömür sürmüşlər. Hər vaxt üçün öz torpaqlarını Dövləti Əli Osmanının bir parçası olaraq görmüşlər, həm Türk, həm də Müsəlman olmanın şüuruyla Osmanlı Sultanlarına bağlılıqlarını hər fürsətdə dilə gətirmişlər. Osmanlı Sultanlarına yazdıqları məktublarda onları öz torpaqlarına dəvət etmişlər, rəsmi olaraq da Osmanlı torpaqlarının bir parçası olmağı özləri təklif etmişlər. Gürcüstan qabaqcıları və xalqı tərəfindən göndərilən bir məktubda bu ifadələr iştirak etməkdədir: "On ildir Ruslar hiylə ilə məmləkətimizə girdi. Qabaqcıllarımızı aldatdı... Çox şiddətli təzyiqlər başladı. Uşaqlarımıza hücum etdi, yaşlılar və yeddi yaşında uşaqların xaricində qalanları Rusiyaya apardı, halbuki Gürcüstan altı yüz ildir Osmanlı Dövləti sayəsində asayişi düz bir ölkə idi. Biz artıq qəti qərarımızı vermiş sayılırıq. Ya Rusları məmləkətimizdən çıxaracaq ya da bu ölkəni başdan-başa korlayacağıq. Biz Dövləti Aliyyenin tebaasıyız. Osmanlı Dövlətinə sığınırıq."

(Şinasi Altundağ, Osmanlı İdarəsi və Gurçular, DTCFD, X, 1-2 (11952), s. 88)

O gün olduğu kimi bu gün də Qafqazlarda yaşayan və çoxu Müsəlman olan xalqlar birbaşa və ya bilvasitə olaraq Rus təzyiqinə və şiddətinə məruz qalmaqda, hətta bir çoxu isti döyüşün içində müstəqilliklərini, öz ənənə və adətlərini qoruya bilmək, dinlərini azadca yaşaya bilmək üçün canlarını verməkdədirlər. O gün olduğu kimi bu gün də bu günahsız və yazıq xalqlar ictimai bir zülmə məruz qalmaqda, özlərinə uzanacaq bir kömək əli gözləməkdədir. Bu coğrafiyada jeostratejik və jeopolitik baxımdan bu xalqlara tək kömək əli uzada biləcək ölkə isə heç şübhəsiz Türkiyədir. Bu ölkələrlə həm din, həm dil birliyinə sahib olan Türkiyə, keçmişiylə olduğu qədər bu gün sahib olduğu müasir və demokratik rəhbərliyiylə də sözü gedən bölgədə liderlik rolunu boynuna götürə biləcək tək ölkədir. Üstəlik bu, sözü gedən ölkələr üçün olduğu qədər, Türkiyə üçün də çox ciddi mənada strateji üstünlüklər ehtiva edən bir roldur. Çünki Türkiyə üçün burada söz mövzusu olan siyasi nüfuz sahəsi Qafqazlarla məhdud deyil. Sayı 250 milyon olan nəhəng Türk Dünyası özlərini tək bir-birlik altında yığacaq nüfuzu gözləməkdədir. Orta Asiyada 1990-lar etibarilə ortaya çıxan yeni cədvəl Türkiyəyə çox əhəmiyyətli və yeni bir strateji qapı açdığı kimi, 21-ci əsr üçün çox əhəmiyyətli bir məsuliyyəti də bərabərində yükləməkdədir. 1991-ci il, boyunca kommunist Rus rəhbərliyinin şiddətə dayanan siyasətləri altında əzilmiş, zülm görmüş olan Türk dövlətlərinin müstəqilliklərini qazandıqları bir dönüş nöqtəsi olmuşdur. 70 il davam edən təziqlərdən sonra kommunizmin çökməsiylə Orta Asiya çöllərində əsməyə başlayan müstəqillik küləkləri, Türk Dünyasını birliyə, güclü bir dünya hakimiyyətinə tərəf istiqamətləndirməkdədir. Üstəlik tarix boyunca dünya dövlətləri qurmuş, üç qitəyə nizam vermiş Türk Milləti bir Türk birliyi reallaşdırma mövzusunda da son dərəcə təcrübəlidir. Orhun Kitabələrindən Kültigin Kitabəsində keçən bu cümlələr, Türkün dünyaya hakimiyyətinin və bu mövzudakı təcrübəsinin isbatı xüsusiyyətindədir: "Şərqdə gün şərqinə, cənubda gün şərqinə onun içindəki millət həmişə mənə tabedir. Bu qədər milləti hamını nizama saldım... Kasıb milləti zəngin etdim. Az milləti çox etdim." 250 milyonluq əhalisi ilə Türk Dünyası 21-ci əsrdə möhkəm addımlarla irəliləyəcək. Türkiyə və Türk soylu Respublikalar arasında təsis ediləcək belə bir əməkdaşlığın təməl dayaq nöqtəsi şübhəsiz, 70 ildir Rusiya tərəfindən unutdurulmağa çalışılan, Müsəlmanlıq və Türklük şüurunun inkişaf etdirilməsidir. Türk-İslam əxlaqının ana elementləri olan ədalət, insanpərvər, mərhəmət kimi xüsusiyyətlərin gücləndirilməsiylə yer üzündə bu gün əskikliyi hiss edilən sülh və dinclik mühiti Türk Millətinin sayəsində tikiləcək. Türk ölkələri hər nə qədər uzun illər başqa ölkələrin rəhbərliyi altında yaşamış olsalar da, bu müddət içində ictimai və mədəni strukturlarında köklü bir dəyişiklik olmamışdır. Türk ənənələrinə olan bağlılıqlarını mühafizə edən bu dövlətlər tarixdə Müsəlman Osmanlı Dövlətinin təbii liderliyini qəbul etdikləri kimi, bu gün də Türkiyə liderliyində yaradılacaq güclü bir "Türk Birliyi"nin həsrəti içərisindədirlər. Bu gün Özbəyindən Azərisinə, Türkmənindən Qırğızına bütün Müsəlman Türk xalqları Türkiyənin bu birlik mövzusunda atacağı addımları gözləməkdədir. Qazaxıstan Respublika başçısı Nursultan Nazarbayevin müstəqilliyin elanından sonra İstanbulda etdiyi çıxış, Türk Respublikalarının bu gözləməsini və gələcəyə istiqamətli ümidlərini əks etdirməsi baxımından son dərəcə əhəmiyyətlidir: "Ancaq bahar sellərini nə qədər maneə törətməyə, önünə bəndlər çəkməyə çalışsanız çalışın, su yenə də öz yolunu açacaq. Beləliklə tarix çayı ilə də eynisi olmuş və ‘soyuq döyüş' maneəsini dağıdan tarix insanlıq qanunlarıyla təyin olunan əsas yatağına dönmüşdür... Xalqlarımız arasında qarşılıqlı anlayış və güvən duyğusu meydana gəldi. Dostluq təsirli bir əməkdaşlığın ən etibarlı zəmanətidir. Bu vəziyyət bizi ümidləndirir." (Dos. Dr. Ramazan Özey, Türk Dünyası, Tarix və Mədəniyyət Jurnalı, dekabr 1996, s. 60) Qafqazın kilid əhəmiyyəti:

ENERJİ KORİDORU.

Qafqaz 20-ciəsrə qədər şərqdən qərbə gələn kürk və ipəkyolu ticarətinin ana yolu idi. 20-ci əsrdə isə onların yerini neft əvəz etdi. Enerji qaynaqlarının suverenliyinə dayanan bir siyasi anlayışın dünya siyasətinə yerləşməsiylə, Xəzər hövzəsi və Orta Asiyadan Avropaya nəql edilən təbii qaz və neftin enerji koridoru xüsusiyyətinə bürünməsi əhəmiyyətini artırmışdır. Qafqazın bir neft hövzəsi olması ilə yanaşı Basra Körfəzini də nəzarət edən jeopolitik bir mövqeyə sahib olması əhəmiyyətini daha da artırmaqdadır. Avropa ilə Asiyanı bir-birindən ayıran sərhəd bölgəsi sayılan Qafqaz Türk-İslam tarixində çox əhəmiyyətli yerə sahib bir bölgədir. Qafqaz bölgəsini şəkilləndirən təbii sərhədlər, eyni zamanda bu iki qitənin sərhədlərini meydana gətirər. Tarixdə Asiyadan Avropaya edilmək istənən bütün əsgəri hərəkatlar Qafqaz üzərindən edilmişdir. Günümüzə qədər bir çox böyük dövlət, sərhədlərini bu coğrafiyaya söykəyərək, təbii bir müdafiə etmə barrikadasına sahib olmaq istəmişdir. Ən köhnə dövrlərdən etibarən Qafqaza hakim olan dövlətlər şərq və qərb mədəniyyətlərini bağlayan bir körpü mövqeyinə gəlmişlər. Orta və qərb Avropa ilə Ön Asiya arasındakı ticari və mədəni alveri təmin edir olması Qafqazın əhəmiyyətini daha da artırmışdır. Bütün bunlar bölgənin əsrlər boyunca çox dəyişik millətlərin işğalına uğramasına və beləliklə də müxtəlif mədəniyyətlərin inkişafına səbəb olmuşdur. Təbii zənginliklərə sahib olması və coğrafiyası səbəbiylə Qafqaz, hər vaxt bir qarşıdurma mühiti olmuşdur. Bölgə ilə əlaqədar olan dövlətlər də buradakı siyasi sabitliksizliyi dəstəkləmişlər. (Türkün Dünya Nizamı, Harun Yəhya) Bu vəziyyətin tək istisnası Osmanlı Nizamının bölgəyə hakim olduğu dövrdür. Qafqaz, Osmanlı hakimiyyətinin hinterlandıdır. Osmanlı siyasi anlayışının bölgəyə hakim olduğu dövrdə, coğrafi şərtlərlə bölünmüş olan etnik quruluşda əsla bir məsələ yaşanmamış, əksinə bölgədə xalqları, Dövləti Əliyəni meydana gətirən ən fundamental ünsür olmuşlar. Bu baxımdan bölgənin Türk tarixində çox fərqli bir yeri vardır. Bu gün isə bölgə, təbii bir keçiş yolu olma xüsusiyyətiylə gündəmə gəlməkdədir.

Orta Asiyadan Qərbə Uzanan Enerji Xətti

Sənaye İnqilabı 19-cuəsrin ilk yarısında kömürlə işləyən buxarlı maşınların istifadə edilməsi ilə başlamış və dünya tarixində böyük bir dönüş nöqtəsi olmuşdur. Maşınların istehsaldakı əhəmiyyətinin başa düşülməsiylə, kömürə alternativ ola biləcək güc və enerji axtarışlarına girilmişdir. Bu axtarış, əsrin sonlarında neftin kəşfiylə sona çatmışdır. Çox qısa zamanda ticari istiqamətini qat qat aşan bu yeni enerji sahəsi, dünya siyasətinə təsir edən bir mövqe götürmüşdür. Neft sahələrinin böyük hissəsinin, onu ilk istifadə edən Qərbli dövlətlərin sərhədlərinin xaricində qalması da, mübarizənin çox daha böyük sahələrə daşınmasına səbəb olmuşdur. Hətta Birinci Dünya Döyüşünün ən əhəmiyyətli səbəblərindən biri arasında da eyni mövzu var. Bu gün dünya üzərindəki neft qaynaqlarının müəyyən iki sahədə olduğunu görürük. Bunlardan birincisi Orta şərqdəki neft hövzələri, digəri isə Orta Asiyadır. Orta Asiyadakı neft qaynaqlarından, Avropaya neft sövqiyyatı uzun bir əməliyyatdır və neftin ehtiyac duyulduğu bazarlara çatdırılması da əhəmiyyətli bir problemdir. Həqiqətən də sənayeləşmiş ölkələr baxımından, enerji təhlükəsizliyinin təmin edilməsi imtina edilməz bir vəziyyətdir. Enerji qaynaqlarıyla istehlak mərkəzlərini görüşdürən boru xəttləri, keçdiyi yolları da əhəmiyyətli hala gətirməkdədir. Bu əməliyyatın edildiyi yolu əlində tutan dövlət, çox böyük bir əsgəri və ticari gücü əlində tutur deməkdir. Qafqazın əhəmiyyəti, bu nöqtədə ortaya çıxmaqdadır. Qafqaz 20-ci əsrə qədər şərqdən qərbə gedən kürk və ipəkyolu ticarətinin ana yolu idi. 20-ci əsrdə isə onların yerini neft tutdu. Enerji qaynaqlarının suverenliyinə dayanan bir siyasi anlayışın dünya siyasətinə yerləşməsiylə, Xəzər hövzəsi və Orta Asiyadan Avropaya nəql edilən təbii qaz və neftin enerji koridoru xüsusiyyətinə bürünməsi əhəmiyyətini artırmışdır. Qafqazın bir neft hövzəsi olması ilə yanaşı Basra Körfəzini də nəzarət edən jeopolitik bir mövqeyə sahib olması əhəmiyyətini daha da artırmaqdadır. Qafqazlarda Qütbləşmə və Bitməyən Gərginlik Yaxın tarix boyunca Qafqaz üzərinə edilən mübarizələr, Osmanlı və Rus Dövlətləri tərəfindən bir çox dəfələr təkrarlanmışdır. Qafqazın əhəmiyyətini qavrayan Rus Çarlığı xarici siyasət strategiyalarını bu həqiqətə əsaslanaraq etmişdir. 1917-ci ildə SSR-nin Dünya siyasətinə girməsiylə bu strategiya da eynilə davam etmişdir. Qafqaz, Sovetlər Birliyinin dağılmasından dərhal sonra, dünya üzərindəki ən qarışıq bölgələrdən biri olmuşdur. Bu gün bütövlüklə Qafqaza baxıldığında üç qarşıdurma sahəsi diqqət çəkər. Bunlar erməni-Azəri, gurçu-Abhaz-Rus və Çeçen-Rus isti qarşıdurma sahələridir. Rusiya isə bütün bu qarışıqlıqları fürsət bilərək bölgədəki fəaliyyətini artırma axtarışındadır.

www.turkdunyasi.org <http://www.turkdunyasi.org>

Rusiya Federasiyasının içində qalan Şimali Qafqazda Moskvanın hakimiyyətindən xilas olma istiqamətində bir hərəkət başlamış və bu, Çeçenistanda görüldüyü kimi bir müstəqillik mübarizəsinə çevrilmişdir. Çeçenistan iqtisadi gücünü neftdən almaqdadır və Orta Asiyadan uzanan enerji koridorunun əhəmiyyətli bir qisimini meydana gətirməkdədir. Bu vəziyyət bu kiçik ölkəni Rusiya baxımından imtina edilməz etməkdədir. Neft və qaz yollarını nəzarət etmək istəyən bir ölkə üçün Qroznunun, Orta Asiya və Azərbaycandan Qaradənizə keçiş yolunun üzərindəki ən strateji nöqtə olduğu bilinməkdədir. Rusiyanın Çeçen döyüşünün təməlində də, Qroznunu itirməmək düşüncəsi yatır. Və xüsusilə son dövrdə görünən budur ki, Rusiya döyüşlə ala bilmədiyini, masada qazanmağa çalışır. Qarşıdurmalar dayanmır, gərginlik həmişə davam edir.

Azərbaycan və Ermənistan arasındakı regional və etnik problemlər illərdən bəri davam edir. Bu gün, enerji koridorunun ikinci ayağı olan və Bakı - Ceyhan xəttinin keçiş yolu olan Gürcüstanda da, gərginlik diqqət çəkici ölçüdədir.

Halbuki, bu dövlətlərin hamısı, aralarındakı mədəni, etnik və dini fərqliliklərə baxmayaraq, Osmanlı Dövlət sisteminin rəhbərliyində əsrlər tərəfindən birlikdə yaşamışlar. Osmanlı Nizamının bölgədən çəkilməsiylə başlayan qarşıdurmalar isə dayanmadan davam edir. Bununla, Osmanlı Dövlətinin təbii varisi Türkiyə, bu qarşıdurma bölgəsinin tam ortasında, jeostratejik bir mövqeyə sahib və "enerji koridoru"nun "Açar ölkəsi" mövqeyindədir.

Açar ölkə: Türkiyə

Türkiyə, enerji qaynaqları son dərəcə zəngin olan ölkələrlə sərhəd vəziyyətindədir. Dünya üzərindəki isbat edilmiş neft və qaz ehtiyatlarının dörddə üçü Türkiyənin ətrafındadır. Təbii qaz və neft ehtiyatı zəngini olan Orta asya və Orta şərq ölkələri ilə enerji ehtiyacı olan sənayeləşmiş Qərb ölkələri arasında, Anadolu yarımadasının ən etibarlı koridor olduğu hər kəs tərəfindən qəbul edilməkdədir. Bu da Türkiyəni 21-ci əsrin "enerji koridorunun açarı" etməkdədir. Təbii keçiş qapısı olma xüsusiyyətinə sahib olması, ölkəmizə iqtisadi daralmağı aşma fürsətini də təqdim etməkdədir.

Osmanlının varisi olan Türkiyə Qafqazlarda sabitliyi təmin edə biləcək tək ölkədir. Bölgəylə olan etnik, dil və mədəni bağları hələ də davam etməkdədir və Qafqaz xalqları da Osmanlı Nizamının bölgədə təmin etdiyi güvən və dinclik mühitinə həsrət duymaqdadır.

QAFQAZİYADA SANCILI DÖVR

Çox təəssüf ki Çeçenistanda yaşanan insanlıq dramı bütün dünyanın gözləri qarşısında reallaşır və bu zülmə kimsə dayan demir. Beləliklə bu nöqtədə Orta Asiyada lider ölkə olan Türkiyəyə də çox böyük bir məsuliyyət düşür. Heç şübhəsiz Çeçenistanda yaşananlara dayan demək üçün bir addımın atılması, Qafqaz respublikaları üzərində də çox böyük bir təsir edəcək.

Sovetlər Birliyinin dağılmasından sonra köhnə Sovet coğrafiyasındakı bir çox ölkədə sancılı bir dövr yaşandı və yaşanmağa da davam edir.

Bu ölkələrdən xüsusilə bir dənəsi var ki 400 ildir Ruslarla müstəqilliyi uğruna etdiyi mübarizədən əsla imtina etmədi və azadlığı üçün canı bahasına mübarizə etdi. Bu ölkə tarixə cəsurluğuyla və müstəqilliyinə düşkünlüyüylə keçən Çeçenistandır.

Rusiya, xüsusilə 1990-cı illərin başından etibarən Çeçenistanda çox böyük hüquqsuzluqlara imzalı idi. Lazım olduğunda çox tez bir şəkildə tək bədən ola bilən Çeçenləri silahla yox edə bilməyəcəyini düşündüyü üçün, içlərindən çökdürmə yoluna müraciət etdi və bunun üçün çox fərqli yollar sınadı. Seçkilərə müdaxilə edərək qarışıqlıq çıxarmağa çalışmaqdan vədlərlə dövlət adamlarını satın almağa, adam qaçırma və terror hadisələrindən, öz yanlısı olan din adamlarını istifadə edərək dini ayrılıqlar meydana gətirməyə, üstəlik iqtisadi və siyasi təzyiqlərə qədər müxtəlif üsullarla Çeçenistanda xaos çıxarmağa, xalqdakı güclü birliyi pozmağa çalışdı. Ancaq bu cəhdlərindən gözlədiyi müvəffəqiyyəti əldə edə bilmədi. Bununla yanaşı dünyanın olanlara göz yumması və heç bir şəkildə müdaxilə etməməsi Rusiyanı daha da cəsarətləndirdi, zülmünə davam etməsinə fürsət verdi.

Rusların bölücü idarə etmə Siyasəti

Döyüşün bu qədər şiddətli keçməsi və Çeçenlərin müstəqillik uğruna hər şeyi gözə almalarının arxasında dayanan ən əhəmiyyətli səbəb Çeçenlərlə Rusların din, dil, mədəniyyət və irq olaraq heç bir ortaq xüsusiyyətlərinin olmamasıdır. Çeçenlər heç bir yaxınlığı olmayan Rusların himayəsində yaşamağı 1918-ci ildən bəri rədd edir və bu uğurda mübarizə verirlər. Çünki Çeçenistan bu tarixdən SSR-nin çöküşünə qədər Sovet Rusiyanın hakimiyyəti altında qaldı və bu dövr içində çox böyük zülmlər gördü. Ruslar, Qafqaz xalqları arasındakı bütünlüyü ortadan qaldırmaq, milliyyətçilik duyğusunu və dini inancları yox etmək və doğulub böyüdükləri torpaqlarına olan bağlılıqlarını tamamilə ortadan qaldırmaq üçün bu ölkələr üzərində çox vəhşi bir siyasət tətbiq etdi. Buna görə qardaş ölkələrin torpaqları bir-birlərindən süni sərhədlərlə ayrılmış, bəzi xalqlar başqa ölkələrə köçəməyə məcbur edilmiş, bəziləri isə məcburu evlərindən çıxarılıb yerlərinə yeni birliklər yerləşdirilmişdir. Bunun ən əhəmiyyətli səbəbi bu torpaqlarda qarışıqlıq və xaos çıxarmaq, qardaş xalqlar arasında düşmənlik yaratmaq və insanların ortaq mədəniyyətlərini tamamilə ortadan qaldırmaqdır. Bu "böl-idarə et" siyasətində də Rusiya qismən müvəffəqiyyətli oldu. Bu gün Qafqazda yaşanan anlaşılmazlıqların mənşəyində o tarixlərdən günümüzə gələn anlaşılmazlıqlar yatır.

(<http://www.harunyahya.org/Makaleler/rus.html>)

Lider Ölkə Türkiyə

O gündən bu yana Çeçen mücahidlərin müstəqillik mübarizəsi və Rusların Çeçen Müsəlmanların şərəfli müqavimətini qanla basdırma hərəkəti bütün sürətiylə davam edir. Çox təəssüf ki Çeçenistanda yaşanan insanlıq dramı bütün dünyanın gözləri qarşısında reallaşır və bu zülmə heç kim dayan demir. Beləliklə bu nöqtədə Orta Asiyada lider ölkə olan Türkiyəyə də çox böyük bir məsuliyyət düşür. Heç şübhəsiz Çeçenistanda yaşananlara dayan demək üçün bir addımın atılması, Qafqaz respublikaları üzərində də çox böyük bir təsir edəcək. Yaşananları görməməzlikdən gəlmənin liderlik hədəfində olan bir ölkəyə çox şey itirdirəcəyi isə açıqdır. Bu səbəblə "artıq çox gec!" demədən zülmə məruz qalan insanlara kömək əli uzadılmalı, bütün dünya ölkələrini də hərəkətə keçirmək üçün bir cəhddə olmalıdır. Türkiyənin xarici güclər tərəfindən özünə veriləcək məhdud bir əlaqə sahəsinə deyil, həqiqi bir Türk Birliyinə çatmaq üçün qarşısında çox böyük bir fürsət var. Çünki Türkiyənin müasir, demokrat və sülhsevər şəxsiyyəti buna imkan verməkdədir.

TÜRKİYƏNİN ÖNÜNDƏKİ BÖYÜK FÜRSƏT

Türkiyə inkişaf etdirəcəyi strategiyalarla həm bütün Orta şərq, Balkanlar, Qafqaz və Orta Asiyaya qalıcı barışı təmin edə biləcək, həm də belə bir birlikdəlikdən meydana gələcək iqtisadi gücü ən ədalətli şəkildə idarə edə biləcək bir tarixi təcrübəyə malikdir. Türk Milləti tarixə istiqamət vermiş, insanlığa barışı, ədaləti və dincliyi hədiyyə etmiş nəhəng bir mədəniyyətə və təcrübəyə sahib, köklü və zəngin bir mədəniyyətin qurucusu olan bir millətdir.

Yazı silsilələrimizin bu günə qədərki hissələrində Türkiyənin sahib olduğu strateji mirasa toxunduq. "Adriatikdən Çin Səddinə" qədər fərqli etnik mənşələrə sahib olan birliklər tarix boyunca həmişə türk-İslam əxlaqının çətiri altında toplanmışdır. Özbəkiylə, Qazaxıyla, Uyğuruyla, Tatarıyla, Çerkeziyle, Abhazıyla, Boşnağıyla, Çeçeniylə bütün birlikləri tək bir ideal, tək bir idealda yığan, sözü gedən torpaqlarda hələ də varlığını davam etdirən türk-İslam mədəniyyətinin mirasıdır.

Bu miras 21-ci əsrdə, Türk Millətini lider ölkələr sıralamasının başlarına yerləşdirəcək olan son dərəcə köklü və şanlı bir mirasdır. Tarixi və aktual həqiqətlər, bizlərə Türkün dünya liderliyinin bir utopiya deyil, istənilsə vəəzm edilsə çatılması mümkün bir ideal olduğunu göstərməkdədir.

Əgər Türkiyə sahib olduğu böyük mədəniyyət mirasını yaxşı qiymətləndirər, üzünü həmişə irəliyə tərəf tutub, keçmişini də hər istiqamətiylə sahiblənsə, qarşısında çox işıqlıq bir gələcək tapacaq. Türkiyə, tarixin ən köklü mədəniyyətlərindən birinin varisidir. Bu böyük miras yaxşı qiymətləndirildiyi və maddi mənəvi əhəmiyyəti yaxşı qavrandığı təqdirdə beynəlxalq arenada ölkəmizi 21-ci əsrin lider dövlətlərindən biri halına gətirəcək.

(<http://www.harunyahya.org/Makaleler/ortadogudabaris.htm>)

Siyasət tarixi göstərməkdədir ki, dünyaya hakim olmaq istəyən güc hər şeydən əvvəl bu gün "Osmanlı hinterlandı" olaraq xatırlanan bölgələrə hakim olmalıdır. Çünki dünya siyasətinin ana xəttləri bu coğrafiyanın ətrafında şəkillənməkdədir. Ancaq bu coğrafiyada Osmanlı Dövlətinin ardından, aradan keçən bu qədər zamana və sınanan hər cür rejim və tətbiqə qarşı, dinclik və sabitlik hələ də təmin edilə bilməmişdir. Həm Balkanlar, həm də Orta şərq və Qafqaz bir qanayan yara mövqeyindədir. Bu torpaqlarda insanlar, döyüşlərin və qarşıdurmaların ağır yükü altında əzilməkdədir.

Super dövlətlər olaraq xatırlanan güclər əllərindəki bütün imkanlara baxmayaraq, Osmanlının əsrlər boyunca bacardığını bacara bilməmişlər. Tarixin işləyişi, beləsinə hərəkətli bir bölgənin hər an yeni quruluşlanmalara uyğun olduğunu göstərməkdədir. Osmanlı coğrafiyası da mütləq bir gün hərəkətlənəcək və özü üçün təyin olunmuş olan zorakı orbitdən çıxaraq, təbii nizamına çatacaq. Dünyanın, etnik və dini mozaika müxtəlifliyi baxımından ən geniş yelpiyə və idarəsi ən güclü bölgələrinə nizam verən Müsəlman Türk Milləti, bu gün də bu tarixi vəzifəsini boynuna götürməyə hazırdır.

Üstəlik Balkanlar, Orta şərq, Qafqazlar və Orta Asiyanı içinə alacaq şəkildə yaradılacaq Avropa Birliyi kimi bir-birlik, bölgədə var olan bütün dövlətlər üçün son dərəcəəhəmiyyətli bir qazanc olacaq. Bu coğrafiyanın sahib olduğu strateji əhəmiyyət, bölgədə iştirak edən dövlətlərin güclərini və imkanlarını həm iqtisadi həm də sosyo-kültürəl sahədə birləşdirmələriylə daha da artacaq. Avropa Birliyi bənzəri bir meydana gəlmənin bu bölgədə reallaşması dünya siyasətinin tək mərkəzli çərçivədən çıxarılmasına da vasitəçi olacaq. Belə bir-birlik bölgədəki hər ölkə üçün əhəmiyyətli bir dayaq nöqtəsi meydana gətirəcək və beləcə beynəlxalq arenada hər bir dövlət öz xalqının mənfəətlərini sonuna qədər qoruya biləcək. Bu sayədə böyük güclər tərəfindən bölgə üzərində oynanan oyunlara, haqsızlıq vəədalətsizliklərə bir son veriləcək, bütün xalqların öz gələcəklərini özlərinin təyin etdiyi bir sistem hakim ola biləcək. Bölgədə yaşayan bütün xalqların haqqlarının qorunmasının təmin ediləcəyi belə bir sistem şübhəsiz hər kəs üçün böyük bir qazanc olacaq.

Üstəlik bilindiyi üzrə bu torpaqlar bu gün dünyanın ən zəngin yeraltı qaynaqlarına malikdir. Sənayeləşmənin təməl xammallarını meydana gətirən kömür, neft, təbii qaz, dəmir, mis kimi mədənlər baxımından başda Qafqazlar və Orta Asiya olmaqla bütün Osmanlı hinterlandı olduqca zəngin ehtiyatlara malikdir. Müsəlman Türkün öndərliyində bu zəngin ehtiyatlar ən xeyirli şəkildə istifadə ediləcək. Bu şəkildəəldə ediləcək əlavə gəlir isə bölgə xalqlarının inkişafında istifadə edilə biləcək. (www.turkdunyasi.org <http://www.turkdunyasi.org>)

Önümüzdəki illər, Allahın icazəsi ilə, bütün Müsəlman və Türk xalqları üçün işıqlıq bir dövrün başlanğıcı olacaq.

Qafqaz

Orta Asiya

Türk-İslam birliyi