.jpg)
Birbirinden mucizevi özellikleri olan arıların sosyal hayatlarının her aşamasında, hayranlık uyandıran bir düzen vardır. Arı kovanlarındaki kurallar ve arıların kuralları uygulamadaki titizlikleri bu mucizevi özelliklerinden yalnızca birkaçıdır. Kovandaki kuralların yanı sıra, sosyal yaşamdaki düzeni sağlayan ve denetleyen önemli bir faktör daha bulunmaktadır: Arıların lideri yani kraliçe arı
Arı kovanında kısa bir gözlem yapıldığında işçi arıların kendilerine göre daha büyükçe olan bir arıya özel bir özen gösterdikleri görülecektir. Beslenmesi, temizliği, güvenliği gibi tüm ihtiyaçları diğer arılar tarafından karşılanan bu arı, koloninin devamlılığını sağlayan kraliçe arıdır.
Farklı Bir Arı: Kraliçe
Bir kovanda yaşayan işçi arıların sayısı on binlerle ifade edilirken, sadece bir tane kraliçe bulunur. Kraliçenin varlığı arılar için hayati bir öneme sahiptir. Çünkü yumurtlayarak koloninin devamını sağlayan, kraliçe arıdır. Kraliçenin ayrıcalığı daha larva aşamasındayken başlar. Kraliçeler diğer peteklerden farklı özelliklere sahip olan bir yerde yetiştirilirler. Kraliçenin büyütüldüğü bu yer, petekten aşağıya doğru sarkan özel hazırlanmış hücrelerdir. Bu hücreler kraliçenin diğer arılara göre daha büyük boyutta olması nedeniyle normal petek hücrelerine göre daha büyükçe inşa edilir. (Thomas A.Sebeok, Animal Communication, Indiana Unv. Press, London; s.437)
Burada mucizevi olan nokta; kraliçe arının oluşmasını sağlayan yumurtanın, işçi arıların oluşmasını sağlayan yumurtalardan hiçbir farkının olmamasıdır. 6 gün süren larva dönemindeki beslenme farklılığı sebebiyle kraliçe, normal bir dişi arı olarak değil de, görünüm ve işlev olarak diğerlerinden daha farklı bir arı olarak ortaya çıkar. Diğer işçilere sadece 3 gün süreyle arı sütü verilirken, kraliçeye çok değerli olan bu besinden bütün larva dönemi boyunca (6 gün) verilir. ( Compton's Pictured Ency. Vol.2, Compton & Comp. Chicago, USA, 1961, s.106)
Kraliçeye verilen arı sütünün içeriği ve miktarı da özel olarak ayarlanır. Yapılan incelemeler sonucunda larva dönemi boyunca kraliçe arıya 10 mg. arı sütü verilirken, diğerlerine sadece 3 mg. verildiği tespit edilmiştir. Sadece bu beslenme farklılığı sebebiyle birbirinden çeşitli morfolojik (yapısal) farklılıklara sahip olan iki canlı, kraliçe ve dişi işçi arılar meydana gelir. ( Prof. Dr. Ali Demirsoy, Yaşamın Temel Kuralları, Omurgasızlar/Böcekler, Entomoloji Cilt II / Kısım -II, Ankara; s.212)
Kraliçe ve Diğer Arılar Arasındaki Farklar
Kraliçe arı genel yapı ve dış görünüş olarak diğer arılardan farklıdır. Örneğin işçi arılar, kraliçeler gibi dişi olmalarına rağmen yumurtalıkları gelişmemiştir, yani kısırdırlar. Bir kraliçe kafa ve thorax (gövde kısmı) olarak işçilerden çok da fazla büyük değildir. Bununla birlikte işçi arıların tam aksine kraliçenin çene kemiği balmumu hücrelerini yapmak için uygun bir yapıya sahip değildir. Ve kraliçe arı, işçilerin polen sepetlerini oluşturan sert tüylerinden de yoksundur. Önemli farklardan biri de, kraliçe arının aynı yumurtadan çıkmasına rağmen, sadece beslenme farklılığı sebebiyle diğer arılar gibi sadece 5–6 hafta değil, (kışa denk gelenler birkaç ay) 4–5 sene kadar yaşamasıdır.
Bunlar kraliçe ve diğer arılar arasındaki genel farklılıklardan sadece birkaç örnektir. Burada dikkat edilmesi gereken bir nokta; dişi arıların, sadece beslenme şekil ve sürelerindeki farklılık sebebiyle kraliçe ve işçi arılar olarak ortaya çıkmasıdır.
Kraliçe, Diğer Arıların Cinsiyetlerini Nasıl Belirler?
Kraliçe arının en olağanüstü özelliklerinden biri, kovan içindeki arıların cinsiyetini denetleyebilmesidir. Kraliçe, cinsiyet denetimini spermlerin muhafaza edildiği kesenin ağzını açıp kapayarak sağlar. Bu kese ince bir kanal aracılığıyla yumurtlama borusu ile birleşir. Kraliçe, dişi bir yumurta yumurtlamak istediği zaman, kaslarını bükerek yumurta geçit kanalına bağlı olan kesecikte depolanmış spermlerden çok az miktarını tüpe doğru çeker ve orada yumurta ile buluşup döllenmeyi sağlar. Kraliçenin denetimine verilen bu işlem neticesinde kraliçenin döllendirdiği yumurtalardan dişi arılar, döllendirmediği yumurtalardan ise erkek arılar çıkar. (Prof. Karl von Frisch, Arıların Hayatı, s. 55–56)
Kraliçe arının yumurtalar üzerindeki denetimine rağmen gerçekte yumurtanın cinsiyetini belirleyenler işçi arılardır. Çünkü işçiler hangi tip hücre hazırladılarsa kraliçe arı ona uygun bir yumurtlama gerçekleştirir. Eğer kraliçenin yumurtlamak için başına geldiği hücre 5,2 mm.lik standart bir dişi hücresiyse dişi, bu hücreden 1 mm. daha büyük olarak inşa edilmiş bir hücreyse erkek arı yumurtası bırakır. ( Prof. Karl von Frisch, Aus Dem Leben Der Bienen, Verständliche Wissenschaft Band 1, 8.Auflage, s. 57)
Kraliçenin Otorite Salgısı
Normal şartlar altında işçiler kraliçe hücresi inşa etmez. Kovandaki kraliçenin varlığı bunu engeller. Yalnız istisnai durumlarda bu değişir. İşçilerin başlarında bir kraliçe varken hangi sebeple yeni bir kraliçe hücresi hazırlama ihtiyacını duyduklarını anlamak için kraliçe salgısının incelenmesinde fayda vardır.
Kovandaki disiplini sağlayan bu maddedir. Bu nedenle kovan içindeki işlerin tam yürümesi için kraliçe arının her gün kovandaki arıların tümüne yetecek kadar salgı üretmesi gerekmektedir. Bu miktarın arı başına ortalama 0,1 mg olduğu tespit edilmiştir. ( Edward O.Wilson, The Insect Societies, Harvard Unv. Press, Cambridge, Massachussetts, 1972, s.96)
Salgıda oluşacak herhangi bir azalma işçi arıları harekete geçirir. Çünkü kraliçe salgısının azalması, kraliçenin yaşlandığının veya koloninin çok fazla büyüdüğünün işareti sayılır. Her iki durumda da işçi arıların almaları gereken bazı önlemler vardır. ( Mark L. Winston, The Biology of the Honey Bee, Harvard Unv. Press, 1991, s.130)
İşçi arıları yeni kraliçe yetiştirmekten alıkoyan, kraliçenin salgıladığı bu sıvıdır. Bu sıvının azalması halinde, işçiler hemen yeni kraliçe hücreleri inşa etmeye başlar, kraliçenin bu hücrelere yumurta bırakmasının hemen ardından yeni kraliçeler yetiştirmek için harekete geçerler. Ancak şartlar aniden değişip kolonide kraliçesiz kalma tehlikesi baş gösterdiğinde ise, var olan larvalardan birkaç tanesini kraliçe besini ile beslemeye ve bunların bulundukları hücrelerin çevresindeki diğer hücreleri yırtmaya başlarlar. ( Murray Hoyt, The World of Bees, Coward Mcnann Inc, New York, 1965; s.40)
Kraliçe Arılar Yüce Allah’ın İlhamı İle Hareket Ederler
Kraliçe arıların hayatında şu ana kadar incelediğimiz tüm detaylar son derece şuurlu davranışların, mükemmel sosyal düzenlerin, bu düzenlere tam uygun olan tasarımların varlığını göstermektedir. Kraliçe arı dediğimiz canlı, birkaç cm.lik, beyni basit sinir düğümlerinden oluşan bir varlıktır. Bu canlının kendi iradesi ve aklıyla, petek hücrelerinin ne için inşa edildiğini kavraması ve bunları hiç birbirine karıştırmadan, en uygun yumurtlamayı yapması nasıl mümkün olmaktadır?
Kraliçe arı hücresinden ilk çıktığı andan kovanı terk edene kadar ne yapacağını çok iyi bilmektedir. Allah Kuran'da "Rabbin bal arısına vahyetti" (Nahl Suresi, 68) ayetiyle, bu canlıların yaptıkları tüm hareketlerin, gösterdikleri bilinçli davranışların Kendi ilhamıyla gerçekleştiğini bildirmektedir. Yüce Allah diğer tüm canlılarda olduğu gibi, kraliçe arıların vücut sistemlerini de tam olarak yaşadıkları hayata uygun şekilde yaratmıştır. O, herşeyin Yaratıcısı'dır. Rabbimiz, bu gerçeği bir Kuran ayetinde şöyle bildirmektedir:
Yaratan, hiç yaratmayan gibi midir? Artık öğüt alıp-düşünmez misiniz? (Nahl Suresi, 17)
