Koku Hafızası

Koku alma duyusu ile hafıza birbirlerine sıkı sıkıya bağlıdır. Çevremizdeki kokuları yabancılık çekmeden tanımamızın nedeni bir koku hafızasına sahip olmamızdır. Her türlü koku, özel bir kodlamayla koku belleğinde arşivlenir. Bir kokuyla karşılaştığımız anda, bu arşive başvurularak koku tahlil edilir. İlk defa algıladığımız, hafızamızda bilgileri bulunmayan bir koku da diğer kokulara benzetilerek yorumlanır. Koku ile hafızanın ilişkisi bu kadarla da sınırlı kalmaz. Kokular, kendileriyle bağlantılı olarak geçmişte yaşanan bazı olayları da aklımıza getirirler. Yolda yürürken rastladığımız tanıdık bir parfüm kokusu, bize o parfümü kullanan arkadaşımızı hatırlatır ya da bir yemek kokusu, seneler öncesine ait eski bir olayı zihnimizde canlandırabilir.

Büyük bir kapasiteye sahip olan koku bilgi bankası ciddi bir hastalık veya kaza geçirmedikçe yaşadığımız sürece hizmet verir. Üstelik durağan değil, dinamik bir yapıya sahiptir, edinilen yeni tecrübelere göre sürekli olarak kendini yeniler. Hayatımızda ilk defa kokladığımız bir kimyasal madde ile ilgili veriler hafızamıza kaydedilir ve böylece daha sonraki karşılaşmamızda söz konusu kokuyu rahatlıkla tanımlarız.

Şimdi şunu düşünelim; koku belleği proteinlerden ibaret olan hücrelerin biraraya gelmesiyle oluşur. Bu hücreler geniş bir arşiv kurmakta ve yeni kokulara göre sözü edilen arşivi geliştirmektedirler. Küçük bir kıyas yapalım. İnsanlığın en önemli buluşlarından biri kabul edilen bilgisayar dahi kendiliğinden güncelleşmez; siz yeni programlar yüklemediğiniz sürece eskileri olduğu gibi kalırlar. Koku bellek hücrelerinin dinamik tasarımı da Allah'ın ilim bakımından herşeyi sarıp kuşatmasının sayısız delillerinden birisidir. Koku belleğinin görsel ve işitsel hafızadan daha uzun süreler boyunca kalıcı olduğu anlaşılmıştır. Nitekim Kuran'daki Hz. Yusuf kıssasında, Yusuf Peygamberin kokusunun babası tarafından yıllar sonra fark edilip tanınması da bu duruma işaret ediyor olabilir. Hz. Yusuf'un çocukluğundaki kokusunu bilen babası aradan seneler geçmesine rağmen aynı kokuyu hatırlamaktadır: "Kafile (Mısır'dan) ayrılmaya başladığı zaman, babaları dedi ki: "Eğer beni bunamış saymıyorsanız, inanın Yusuf'un kokusunu (burnumda tüter) buluyorum." (Yusuf Suresi, 94)