Tavuskuşu

Tavuskuşu tüylerindeki desenlere bakan bir insan, bunlardaki güzelliklere hayran olmaktan kendini alamaz. Bilim adamlarının son araştırmalarından birinde bu desenin temelinde şaşırtıcı bir tasarım olduğu ortaya çıkarıldı. Çinli bilim adamları tavuskuşunun tüylerinde bulunan ve ışığa göre renk değiştirerek yeşil, mavi, sarı ve kahverengi renkleri yansıtabilen küçük tüylerin olduğu hassas bir mekanizmayı ortaya çıkardılar. Şangay'daki Fudan Üniversitesi fizikçilerinden Jian Zi ve arkadaşlarının Proceedings of the National Academy of Sciences dergisinde yayınlanan araştırmalarına göre, tüylerin parlak renkleri pigmentler tarafından değil, iki boyutlu olan ve kristale benzeyen küçük yapılar tarafından üretiliyor. Zi ve meslektaşları, tüylerdeki renklerin temelini açığa çıkarmak için kuvvetli elektron mikroskopları kullandılar. Yeşil erkek tavuskuşunun (Pavornuticus) barbüllerini, yani tüyün ana gövdelerinden çıkan kılların üzerindeki daha da küçük tüycükleri incelediler. Mikroskop altında, bir ızgara tasarımıyla karşılaştılar. Bu ızgara, bir tür protein olan melaninden yapılmış çubukların, keratinle (bir başka protein türü) bağlanmasından meydana geliyordu. Araştırmacılar, her biri insan saçından yüzlerce kez daha ince olan bu 2 boyutlu küçük yapıların tüycükler üzerinde art arda sıralandığını gördüler. Bilim adamları, ilave optik incelemeler ve hesaplamalarla kristallerin arasındaki boşlukları ve bunların etkilerini incelediler. Sonuçta bu ızgaradaki boşlukların boyutlarının ve şekillerinin, ışığın hafif farklı açılarda yansıtılmasına, böylece renkteki çeşitlenmeye yol açtığı ortaya çıkarılmış oldu. "Erkek tavuskuşu kuyruğundaki çarpıcı renk değiştirme özelliği, farklılığı ve renkli göz desenleri sayesinde muhteşem bir güzelliğe sahip" diyen Zi, "[Tavuskuşu tüylerindeki] Göz modelini güneşe karşı izlediğimde, tüylerin baş döndürücü güzelliğine hayran kaldım" (John Pickrell, "Physics Plucks Secret of Peacock Feather Colors", 17 Ekim 2003) yorumunu yapıyor. Yaptıkları bu çalışmaya kadar, tavuskuşunda renkler üreten kesin fiziksel mekanizmaların bilinmediğini belirten Zi, ortaya çıkardıkları mekanizmadaki tasarımın çok kompleks bir yapısının olmamasına rağmen son derece kusursuz olduğunu ifade ediyor. Görüldüğü gibi tavuskuşlarının tüy desenlerinde çok özel ayarlanmış bir tasarım yapı bulunmaktadır. Bu tasarımdaki yapıdaki çok küçük ızgaralar ve bunlar arasındaki boşluklar çok önemlidir. Boşluklardaki ayarlama da özellikle dikkat çekicidir. Eğer bunlar ışığı birbirinden çok az farklı derecelerde yansıtacak şekilde ayarlanmış olmasaydı, söz konusu renk değişimleri ortaya çıkmayacaktı. Tavuskuşundaki mükemmel yaratılışın endüstriyel tasarımda da ilham kaynağı olabileceği belirtiliyor. Zi ve arkadaşlarının çalışmasını yorumlayan, Oxford Üniversitesi zooloğu ve aynı zamanda bir renklenme uzmanı olan Andrew Parker bu konuda şunları söylüyor:"Tavuskuşu tüylerindeki fotonik kristallerin keşfedilmesi, bilimadamlarının bu yapıları ticari ve endüstriyel uygulamalara adapte etmesini sağlayacak olabilir. Bu kristaller telekomünikasyon araçlarındaki kanal ışıklarında ya da yeni ince bilgisayar çipleri üretmede kullanılabilirler". ("Physics Plucks Secret of Peacock Feather Colors") Tavuskuşunda harika desenler ve özel bir yapı olduğu çok açık ve belki de yakın bir gelecekte tavuskuşlarındaki bu mekanizmanın taklit edilmesi sayesinde rengârenk kaplamalarla kaplanmış eşyalar, aksesuarlar göreceğiz. Peki, ama böyle estetik, akılcı ve ilham verici bir yapı ilk olarak nasıl ortaya çıkmıştır? Tavuskuşu acaba tüylerindeki renklerin kristallere ve bunlar arasındaki boşluklara bağlı olduğunu biliyor olabilir mi? Acaba tavuskuşu kendi bedeninde tüy varedip bunlara daha sonra renklendirici bir mekanizma katmaya karar vermiş olabilir mi? Sonra bu mekanizmayı o harika desenleri meydana getirecek şekilde ayarlamış olabilir mi? Elbette hayır. Örneğin, bir dere kenarında yürürken kıyıda rengarenk taşlarla oluşturulmuş harika desenlerle karşılaşacak olsak; üstelik bu desenlerde bir yelpaze boyunca sıralanmış göz desenleri olduğunu görsek bunların rastlantısal olarak ortaya çıktığını değil bilinçli olarak oraya yerleştirildiğini düşünürüz. Sanatsal bir bakış açısı yansıtan ve insanın zevkine hitap eden bu desenlerin bir sanatçı tarafından yapıldığı açıktır. Tavuskuşundaki tüylerde de durum aynıdır. Resim ve desenlerin kendilerini yapan sanatçıların varlığını göstermesi gibi, tavus kuşundaki desenler de kendilerini vareden Yaratıcı'nın varlığını gösterirler. Bu Yaratıcı Yüce Rabbimiz Allah’tır. Bir erkek tavus kuşu kur yapma sırasında kuyruk tüylerini sergiler ve ortaya muhteşem bir yelpaze çıkarır. Erkek tavus kuşunda her yıl yenilenen yaklaşık 200 kuyruk tüyü vardır. Tüylerden 170 kadarı göz şeklindedir, bunlar 'göz tüyü' olarak adlandırılır. Kalan 30 tüy ise yelpazeye son derece estetik bir dış sınır çizen 't tüyleri'dir. Yelpaze oluşturan bu tüy tasarımında gözlerin oldukça düzenli bir yayılım gösterdiği, t ve göz tüylerinin de mikroskobik ölçüde çok karmaşık bir tasarıma sahip oldukları görülür. Gözlerin her biri görünür vaziyettedir, çünkü yelpazede ön sırada kısa tüyler, arka sırada uzun tüyler yerleştirilmiştir. Bir göz tüyü üzerinde bulunan tüy kıllarının üst kısımda dar aralıklı, alt kısımda geniş aralıklı olduğu görülür. Aşağıdaki kısmın geniş aralıklı olması sayesinde bir kontrast (zıtlık) oluşturularak gözün bulunduğu kısım ön plana çıkarılmış olur. Bir tavuskuşunun tüyündeki renkler özellikle güzeldir çünkü parlak ve göz alıcıdırlar. Bu gözalıcı renklerin bir özelliği, görüş açısına göre değişmeleridir. Burada renkler pigmentlerle (hayvan veya bitki dokularına renk veren madde) değil, ince-film adı verilen ve barbüllerde gerçekleşen optik bir etki sayesinde ortaya çıkar. Barbüller kuş tüyleri üzerindeki en ince yapılardır ve ancak mikroskop altında görünürler. Göz şeklinin çok önemli bir özelliği de binlerce barbülün bireysel etkilerinin birleştirilmesiyle ortaya çıkan 'dijital' bir şekil olmasıdır. Birbirlerinden bağımsız olmalarına karşın komşu barbüller kusursuz bir koordinasyon ortaya koyarak göz şeklini oluştururlar. Birbirinden bağımsız çalışan barbüllerin şaşırtıcı bir özelliği de ortaya çıkardıkları göz şeklindeki simetridir. Eğer bir göz tüyü X-Y analitik düzlemi üzerine yerleştirilirse göz şeklini oluşturan şekillerin, ellipsoid ve cardioid gibi geometrik şekiller olduğu ortaya çıkar. Birbirlerinden bağımsız barbüllerin normalde rasgele ve düzensiz şekiller, dağınık desenler ortaya koymaları beklenir. Ancak göz desenindeki geometrik şekiller matematiksel formüllere dayalı özel şekillerdir. Bu şeklin tesadüflerle ortaya çıkmış olma ihtimali, bir stadyumun tribünlerine rastgele dağılan izleyicilerin, giysilerindeki renklerle kusursuz bir Türkiye haritası oluşturması kadar azdır. Hiç şüphesiz tavuskuşunun tüylerinde kristal moleküllerini biraraya getirip düzenleyen ve onlardan harika desenler çıkaran Allah'tır. Allah, kusursuz yaratmasını bir Kuran ayetinde şöyle bildirir: "O Allah ki, Yaratan'dır, (en güzel bir biçimde) kusursuzca var edendir, 'şekil ve suret' verendir. En güzel isimler O'nundur. Göklerde ve yerde olanların tümü O'nu tesbih etmektedir. O, Aziz, Hakimdir." (Haşr Suresi, 24)