Pse njerëzit nuk e pasojnë ndërgjegjen e tyre përkundër diturisë për të vërtetën?

Në thelb të mospasimit të ndërgjegjes së tij nga njeriu qëndron dobësia e besimit të tij në All-llahun dhe në botën tjetër. Kjo dobësi çon në shumë çrregullime morale që e bëjnë atë njeri edhe më pak të prirur për të pasuar ndërgjegjen.

Edhe ndërgjegjja e atyre që e kundërshtojnë besimin është e vetëdijshme për drejtësinë dhe ekzistencën e All-llahut, por për arsye të ndryshme nuk i pasojnë gjërat që i pranojnë si të drejta. Në Kur'an, All-llahu shpall në shumë vargje se njerëzit i refuzojnë ato me vetëdije edhe pse kuptojnë dhe ndërgjegjja e tyre është e bindur.

Për shembull, në lidhje me hebrenjtë që shtrembëruan Teuratin, që është shpallje e All-llahut thuhet si vijon:

"…Disa prej tyre i dëgjonin fjalët e All-llahut dhe, pasi i kuptonin, me vetëdije i shtrembëronin ato?!" (Sure Bekare: 75)

"Shumë nga ithtarët e Librit, prej zilisë që kanë në vete, dëshirojnë që t'ju kthejnë nga besimi në mosbesim, duke e shfaqur zilinë e tyre tani që e vërteta është e qartë për ata…" (Sure Bekare: 109)

"Ata që u kemi dhënë Librin, e njohin atë (Profetin a.s.), ashtu siç i njohin bijtë e tyre, por disa prej tyre e fshehin të vërtetën, duke e ditur mirë." (Sure Bekare: 146)

Si ka mundësi që dikush ta njoh të vërtetën por ta kundërshtojë atë me aq vendosmëri dhe me dashje?

Në kapitullin 'Dëshmitë e ekzistencës së All-llahut mund të shihen përmes ndërgjegjes', ne i kemi marr shkencëtarët evolucionistë si shembull të atyre që nuk e pranojnë All-llahun, pavarësisht se i shohin dëshmitë e Ekzistencës së Tij me sytë e tyre. Zoologu dhe evolucionisti i njohur britanik D.M.S Watson shpjegon se pse ai dhe kolegët e tij e kanë pranuar evolucionin:

Nëse është kështu, kjo do të paraqesë një paralele ndaj vetë teorisë së evolucionit, një teori e pranuar universalisht, jo sepse ajo mund të provohet si e vërtetë me dëshmi logjikisht koherente, por sepse alternativa e vetme, krijimi i veçantë, është qartë i pabesueshëm. (Watson, D.M.S. (1929), Përshtatja. Natyra: 124 f. 231-4.)

Ajo që Watson nënkupton me "krijimin e veçantë" është krijimi i All-llahut. Kjo është ajo që shkencëtarët e konsiderojnë si diçka 'qartë të pabesueshme', e megjithatë shkenca e dëshmon të vërtetën e krijimit. E vetmja arsye pse Watson e konsideron këtë të pabesueshme është mënyra se si ai e ka kushtëzuar veten e tij për të menduar. Kjo është e vërtetë për të gjithë evolucionistët e tjerë. Në Kur'an, këta njerëz përmenden si vijon:

"Kështu, ata i mohuan ato padrejtësisht dhe me mendjemadhësi, edhe pse shpirti i tyre i besonte për të vërteta. Pa shiko, cili ka qenë fundi i shkatërrimtarëve!" (Sure Neml: 14)

Ndër arsyet për refuzimin e të vërtetës janë kotësia dhe arroganca, të cilat janë forma të 'ananije' (vetë-kënaqësisë). Termi 'ananije' rrjedh nga fjala 'ana' që do të thotë 'unë'. Dikush që e konsideron veten e tij dhe të gjitha qeniet përreth tij si të pavarura prej All-llahut, dhe orientimi i sjelljes dhe qasjes së tij drejtë këtij këndvështrimi është vetë-kënaqësi. Kur dikush e konsideron veten e tij si të pavarur prej All-llahut, ai do të mendojë se të gjitha cilësitë që ai ka janë të tijat. Mirëpo, çdo gjë që ai është dhe të gjitha ato që ai i posedon i përkasin All-llahut. All-llahu mund t'ia marrë ato si të dëshirojë. Në një ajet, përgjigjja në vijim është dhënë për personin i cili mendoi se e gjithë pasuria e tij ishte e tija:

Ai tha: "Kjo më është dhënë vetëm prej diturisë sime". Vallë, a nuk e dinte ai, se All-llahu kishte zhdukur para tij shumë brezni, që kishin qenë më të fuqishëm dhe që kishin grumbulluar më shumë pasuri se ai? Por keqbërësit nuk do të pyeten për gjynahet e tyre. (Sure Kasas: 78)

Vetë-kënaqësia e pengon njeriun që të shoh qartë. Një person mendjemadh mendon se ai bën çdo gjë me fuqinë e tij. Ai nuk mendon për dobësitë e tij dhe se ka nevojë për All-llahun. Pasi që ai e sheh veten e tij si një qenie të pavarur prej All-llahut, ai nuk ndien një ndjenjë përgjegjësie ndaj askujt tjetër dhe kjo bën që arroganca e tij të rritet.

Kjo arrogancë e pengon atë nga të pranuarit e asaj që ndërgjegjja e tij e di për të vërtetë. Pranimi i ekzistencës së All-llahut nga ana e tij do të nënkuptonte edhe pranimin e zotërimit të një qenie më të lartë se ai, nënshtrimin ndaj Tij dhe të qenit rob i Tij. Duke vepruar kështu, ai do të duhej të pohonte se asgjë nuk është nga ai vetë dhe se ai ka nevojë për ndihmën e All-llahut në çdo gjë.

Deri më tani kemi folur lidhur me rreziqet që mund të jenë të pranishme në veten e çdonjërit. Do të ishte gabim shumë i madh që dikush të mendojë për shembujt e dhënë këtu, sikur ata të kenë të bëjnë me një person të tretë, dhe jo për t'i pranuar ata për veten e tij. Për shembull, është gabim i madh të supozojmë se refuzimi pavarësisht nga bindja e ndërgjegjes është një cilësi e veçantë për evolucionistët. Mosrespektimi i shkencës nga ana e evolucionistëve për të mos e pranuar krijimin është vetëm një lloj mendjemadhësie. Ka njerëz të tjerë që nuk i pasojnë urdhërat e All-llahut edhe pse thonë se e pranojnë ekzistencën e Tij. Ata mund të mendojnë se mendimet dhe gjykimet e tyre janë më të drejta sa u përket situatave të caktuara të tyre se sa udhëzimi që All-llahu zbriti për të gjithë njerëzit për të gjitha kohërat. Kjo është një anë tjetër e mendjemadhësisë. Mendjemadhësia mund të shfaqet më haptaz tek disa njerëz dhe në mënyrë më të fshehur tek të tjerët. Qoftë e madhe apo e vogël, e njëjta logjikë qëndron në themelin e saj, paaftësia për të kuptuar fuqinë e All-llahut, madhështinë e Tij dhe varësinë tonë tek Ai.

Ata që nuk e pasojnë ndërgjegjen e tyre për shkak të vullnetit të dobët të tyre

Numri i njerëzve me vullnet të dobët në shoqëri është mjaft i lartë. Pasi që ata nuk mendojnë thellësisht dhe nuk ndiejnë nevojë për të përdorur arsyen e tyre, këta njerëz të dobët kanë për qëllim vetëm t'i plotësojn nevojat, kënaqësitë dhe pasionet e momentit. Shumë pak njerëz ushtrojnë aftësinë e tyre për të menduar thellë apo bëjnë përpjekje për t'i zhvilluar karakteret e tyre. Shpalosja e sjelljes së mirë të përshkruar nga feja dhe të jetuarit në përputhje me pëlqimin e All-llahut kërkon një përpjekje serioze të vullnetit. Njeriu duhet të mendoj gjithmonë, 'Si mund të bëj më mirë?' 'Si mund të jem më i përulur, më i përmbajtur, më i dashur, më i shqetësuar, më i brengosur për besimtarët?' 'Çfarë mund të bëj më shumë për t'ua shpjeguar njerëzve fenë e All-llahut, për t'i ftuar ata në sjellje të mirë, sinqeritet dhe ndershmëri?' 'Si mund t'i largojë ata nga besimet dhe veprimet e tyre të gabuara?' 'Si mund t'i sjell ata më afër All-llahut?' 'Vetëm të menduarit rreth këtyre çështjeve nuk mjafton natyrisht. Ajo që ka rëndësi është përpjekja e njeriut për t'i praktikuar këto gjëra vazhdimisht. Dikush që shqetësohet vetëm për rehatinë e tij, i cili kurrë nuk bën sakrifica dhe nuk interesohet për gjendjen e njerëzve rreth tij, kurrë nuk do të bëjë përpjekje të nevojshme për të praktikuar atë që i dikton ndërgjegjja e tij. Njerëzit e tillë me vullnet të dobët e kanë shumë të vështirë të bëjnë një përpjekje të vërtetë për të jetuar sipas Islamit, kështu që ata e injorojnë këtë apo e shtyjnë për një kohë të pacaktuar. Në Kur'an, All-llahu thotë se një përpjekje serioze është e pëlqyer:

"Sa për atë që dëshiron botën tjetër dhe përpiqet për të me gjithë shpirt e duke qenë besimtar, përpjekja e tij do të shpërblehet." (Sure Isra': 19)

Ata që nuk e pasojnë ndërgjegjen e tyre për shkak se nuk janë të durueshëm

Pasimi i ndërgjegjes kërkon një vendosmëri të thellë. Dikush që nuk ka vendosur në mënyrë të prerë për të pasuar ndërgjegjen e tij në çdo rrethanë mund të dekurajohet pas disa sprovave duke menduar se interesat e tij ishin dëmtuar, për shkak se kishte bërë sakrifica, dhe nuk kishte mundur të arrinte rezultatet që i dëshironte dhe që mendonte se i meritonte. Prandaj, pasimi i ndërgjegjes nga ana e tij bëhet i vështirë për të dhe ai heq dorë.

Pasimi i ndërgjegjes pa dyshim se do të përfshijë sakrifica. Për shembull, duke u mbështetur në ndërgjegjen e tij një njeri i cili është i uritur dhe në nevojë nuk vjedh, por iu drejtohet mënyrave të ligjshme për të përmbushur nevojën e tij, edhe pse kjo mund të jetë më e vështirë. Në këto rrethana në dukje të vështira, mosveprimi asnjëherë i diçkaje që All-llahu nuk do ta miratonte mund të konsiderohet si pengesë në fillim. Mirëpo, një person i ndërgjegjshëm vepron për përfitimin e tij të përjetshëm në botën tjetër, e jo për përfitimin e disa ditëve, dhe sillet në pajtim me atë që All-llahu e pëlqen.

Është e rëndësishme të kuptojmë se sjellja e ndërgjegjshme duhet të bëhet thjesht për hir të All-llahut. Nëse dikush i bën ato vepra që i konsideron të ndërgjegjshme me shpresën e shpërblimit nga njerëzit, ai do të jetë shpeshherë i zhgënjyer. Përkundrazi, një veprim i ndërgjegjshëm i bërë me shpresën e shpërblimit të All-llahut, i sjell njeriut një fitim absolut. Në Kur'an, është përshkruar ky karakter shembullor i një besimtari:

Ata i ushqejnë të varfrit, jetimët dhe të zënët rob edhe pse vetë janë nevojtarë, duke thënë: "Ne ju ushqejmë vetëm për hir të Zotit. Për këtë, nuk duam shpërblim e as falënderim! Ne i frikësohemi Zotit tonë në një Ditë të ashpër, që do t'i bëjë fytyrat të jenë të vrenjtura." (Sure Insan: 8-10)

Të jetuarit e Islamit në mënyrë të pashmangshme kërkon disa sakrifica. Pasi që sakrificat e tilla nuk janë të zakonshme në shoqëritë që nuk e kanë frikën e All-llahut, në to mbizotëron mjerimi dhe vuajtja e vazhdueshme. Nga ana tjetër, ata që e pasojnë ndërgjegjen e tyre duke shfaqur vendosmëri strikte të pasuar me frikën e All-llahut përbëjnë shoqëri jashtëzakonisht të sigurta, paqësore. Për më tepër, ky është vetëm shpërblimi që ato marrin në këtë botë. All-llahu u jep lajmin e mirë të bukurive të përjetshme në ahiret për ata që bëjnë sakrifica përkundër pasioneve të vetes së tyre:

"Por All-llahu do t'i ruajë ata nga tmerret e asaj Dite e do t'u japë shkëlqim dhe gëzim dhe, për durimin e tyre, Ai do t'i shpërblejë me Xhenet dhe petka të mëndafshta. Të mbështetur në divane, ata nuk do të kenë as vapë dhe as të ftohtë. Hija e pemëve të tij (Xhenetit) është afër mbi kokat e tyre, ndërsa frutat e tyre do t'i kenë afër sa t'i arrijnë me dorë. Aty do t'u shërbehet me enë të argjendta dhe kupa kristali, kupa të tejdukshme argjendi, madhësinë e të cilave (do ta zgjedhin) sipas dëshirës. Aty do të pinë gota me pije të përzier me xhenxhefil, prej një burimi të quajtur Selsebil. Atyre do t'u shërbejnë djem përherë të rinj, që, kur i shikon, të duken si margaritarë të shpërndarë. Ngado që të hedhësh sytë, do të shohësh lumni dhe një mbretëri të madhe. Ata do të jenë të veshur me petka të holla mëndafshi të gjelbër dhe me armaç mëndafshi të trashë, të stolisur me byzylykë të argjendtë. Zoti i tyre do t'u japë të pinë pije të pastër. Ky do të jetë me të vërtetë shpërblimi juaj; përpjekjet tuaja do të jenë të pranuara." (Sure Insan: 11-22)

Nuk duhet harruar se All-llahu premton t'u ndihmojë robërve të Tij që tregojnë durim për hir të Tij dhe se Ai do t'ua lehtësojë atyre rrugën drejt shpëtimit. Në një ajet, Ai thotë:

"Sa për atë që jep (për hir të All-llahut), ka frikë (nga Ai) dhe dëshmon për vërtetësinë e më të bukurës (besimit), Ne do t'ia lehtësojmë atij rrugën drejt shpëtimit." (Sure Lejl: 5-7)

Në Kur'an, All-llahu i referohet durimit si një sjellje të mirë që Ai e pëlqen. Një tipar i rëndësishëm i besimtarëve të rinj i shpalosur në Suren Kehf është 'forcimi i zemrave të tyre nga All-llahu' (Sure Kehf: 14). Në një ajet tjetër, shkruan se All-llahu 'bëri që ata (i Dërguari i Tij dhe besimtarët) të jenë të qëndrueshëm në shprehjen e devotshmërisë së tyre'. Edhe në vargje të tjera, urdhërohet shprehja e vendosmërisë në të jetuarit e fesë. Në një ajet tjetër thuhet:

"Ai është Zoti i qiejve, i Tokës dhe i gjithçkaje që është midis tyre, prandaj, vetëm Atë adhuroje dhe bëhu i qëndrueshëm në adhurimin ndaj Atij. A njeh ti ndokënd që ka Emrin e Tij?!" (Sure Merjem: 65)

Ata që nuk e pasojnë ndërgjegjen e tyre për shkak se mendojnë se janë të vetëmjaftueshëm

Një ndër faktorët më të rëndësishëm që njerëzit përdorin për ta bërë ndërgjegjen e tyre joaktive është të konsideruarit e vetes së tyre të vetë-mjaftueshëm për çdo gjë. Për shembull, kur pyeten për zbatimin e Islamit nga ata, shumica e njerëzve do të thonë se është e mjaftueshme që të mos e dëmtojnë askënd dhe të përpiqen të jenë njerëz të mirë. Megjithatë, ky është një vetë-mashtrim i pastër. Ajo që ka rëndësi është të qenit rob i All-llahut dhe të jetuarit ashtu siç dëshiron Ai. Përveç nëse njeriu vepron kështu, çdo gjë tjetër që ai bën është e pakuptimtë dhe e dëmshme. All-llahu thotë në Kur'an:

"A është ai, që veprat e veta të këqija i duken të mira (si ai që është i udhëzuar në rrugën e drejtë)? Me të vërtetë, All-llahu shpie në humbje kë të dojë dhe udhëzon në rrugë të drejtë kë të dojë."(Sure Fatir: 8)

Çfarë e bën dikë të shoh veprimet e tij si të mira dhe tërheqëse është besimi se gjykimi i tij është i përsosur. Ata që e konsiderojnë veten zemërmirë dhe bujar në sytë e All-llahut janë të tillë. E vërteta është në fakt krejt ndryshe nga ajo që ata pandehin. Në një ajet thuhet se të konsideruarit e vetes si të vetë-mjaftueshëm nga njeriu është arsyeja më e madhe për devijimin e tij nga e vërteta:

"Por vërtet që njeriu shkel çdo cak, kur mendon se është i vetëmjaftueshëm." (Sure 'Alak: 6-7)

Kuptimi gjuhësor i fjalës 'mustagni' (i vetë-mjaftueshëm) është 'i pa nevojë, i kënaqur'. Kuptimi i saj, siç përmendet në Kur'an është të konsideruarit e afërsisë ndaj All-llahut nga njeriu, të frikës së tij ndaj All-llahut dhe botës tjetër, të veprave të tij të mira dhe të devotshmërisë së tij si të mjaftueshme dhe si pasojë mospërpjekja për diç më të mirë. Shumica e njerëzve devijojnë nga rruga e All-llahut për këtë arsye.

Edhe pse njerëzit e konsiderojnë veten si të vetë-mjaftueshëm, ata në fakt e dinë në ndërgjegjen e tyre se sa të mangët janë ata dhe ku dështojnë për ta kënaqur All-llahun. Kjo është arsyeja pse ata shmangen nga të folurit për tema të tilla si vdekja, fundi i botës dhe bota tjetër. Kur dikush e ngrit këtë çështje, ata përpiqen ta mbyllin atë, sepse ajo është 'dëshpëruese'. Arsyeja pse ata dëshpërohen është sepse ata i rezistojnë ndërgjegjes së tyre dhe ndalimi në këtë çështje bën që ata të ndjejnë shqetësim në veten e tyre.

Nuk është e mundur për dikë që ia vë veshin ndërgjegjes së tij të ndjehet i vetë-mjaftueshëm. Përkundrazi, ai kërkon më të mirën dhe përpiqet të bëjë më të mirën në çdo gjë. Sepse ndërgjegjja e njeriut ia përkujton atij gjithmonë Ditën e Llogarisë. Dikush që e di se do t'i japë llogari All-llahut për jetën e kësaj bote nuk do t'i konsiderojë kurrë veprat e tij si të mjaftueshme. Ai praktikon atë për çka është urdhëruar nga Krijuesi i tij me kujdes të madh. Në Kur'an, ata që përpiqen seriozisht për të fituar kënaqësinë e All-llahut dhe të botës tjetër përmenden si më poshtë:

"Sa për atë që dëshiron këtë botë, Ne shpejtojmë që t'i japim çfarë të dëshirojmë atij që duam. Pastaj ia caktojmë atij Xhehenemin, në të cilin ai do të përvëlohet, duke qenë i turpëruar dhe i dëbuar. Sa për atë që dëshiron botën tjetër dhe përpiqet për të me gjithë shpirt e duke qenë besimtar, përpjekja e tij do të shpërblehet." (Sure Isra': 18-19)

Siç kemi theksuar më parë, nuk ka dyshim se përpjekja për rrugën e All-llahut me përpjekjen që e meriton, është e mundur vetëm duke e pasuar ndërgjegjen. Sipas të kuptuarit e të paditurve, është e mjaftueshme që të shfaqet një karakter 'mesatar' në përputhje me prirjen e përgjithshëm në shoqëri. Shumë njerëz mendojnë se janë mjaft të devotshëm për aq kohë sa ata nuk kryejnë krime të tilla si vrasje, përdhunime apo vjedhje. Ata nuk mendojnë se ka me qindra veprime të mira dhe rite të adhurimit që ata i shtyjnë ose i shpërfillin plotësisht. Edhe pse është e ndaluar, ata përgojojnë, nuk e falin namazin rregullisht, nuk përpiqen për të përmirësuar sjelljen e tyre morale dhe nuk e falenderojnë Zotin e tyre për të mirat që Ai u ka dhuruar atyre. Ata veprojnë në mënyrë të padrejtë, kur kjo u shkon për shtati qëllimeve të tyre, dhe gënjejnë për të mbuluar fajin e tyre. Të konsideruarit e vetes së tyre si të vetë-mjaftueshëm dhe duke mos pasur frikën e llogarisë në botën tjetër është një shenjë e injorancës dhe e shkurtpamësisë së tyre.

Shembujt e profetëve dhe besimtarëve të përshkruar në Kur'an paraqesin shembujt më të mirë të niveleve më të larta të ndërgjegjes. Profeti Jusuf, për shembull, iu lut All-llahut që 'të vdes si musliman kur t'i vijë vdekja dhe ta bashkojë atë me të drejtit' (Sure Jusuf: 101). Edhe pse ai ishte profet i zgjedhur i All-llahut, ai iu referua botës tjetër me frikë dhe shpresë. Njerëzit injorantë flasin sikur të jenë të sigurt se do të shkojnë në xhennet. Në qoftë se arroganca e verbër e tyre vazhdon të rritet, ata janë në rrezik të takojnë një dënim të madh:

"…që të mos thotë njeriu: "Mjerë për mua që nuk i kam kryer detyrimet ndaj All-llahut, madje, edhe jam tallur!" Ose të thotë: "Sikur All-llahu të më kishte udhëzuar, do të isha bërë njeri i devotshëm". Ose të thotë, kur ta shohë dënimin: "Ah, sikur të ishte e mundur për t'u kthyer edhe një herë e të bëhesha njeri i mirë"! (All-llahu do t'u thotë): "Me të vërtetë, juve ju erdhi shpallja Ime (Kurani), por nuk besuat dhe u bëtë mendjemëdhenj e jobesimtarë". Në Ditën e Kiametit do t'i shihni ata që kanë trilluar gënjeshtra për All-llahun, me fytyra të nxira. Vallë, a nuk është Xhehenemi vend për ata që janë mendjemëdhenj?!" (Sure Zumer: 56-60)

Arsyetimet që paraqiten për mospasimin e ndërgjegjes

"Po, vërtet që njeriu do të dëshmojë kundër vetvetes, edhe sikur të paraqesë shfajësimet e veta." (Sure Kijame: 14-15)

Çdo njeri e di pa dyshim atë që është e drejtë në ndërgjegjen e tij, megjithatë, ai vazhdimisht shpreh justifikime për të mos i praktikuar këto vepra të drejta. Për këtë arsye, ai është gjithmonë në një gjendje shqetësimi. Me të vërtetë, është barrë e patolerueshme për ndërgjegjen e një personi të kryej vepra të këqija duke e ditur se ato janë të gabuara. Mirëpo, shejtani bën që veprat e tyre t'u duken të drejta dhe u tregon atyre shumë mënyra për të mbyllur veshët për të mos e dëgjuar zërin e së vërtetës brenda tyre. Megjithëse është e mundur që të jetohet një jetë e lehtë me mendje dhe shpirt duke e ushtruar atë që është e drejtë, këta njerëz zgjedhin rrugën e vështirë duke e mbuluar ndërgjegjen e tyre. Ndonëse i ndjekin gjurmët e shejtanit, ata pretendojnë se janë në rrugë të drejtë dhe parashtrojnë arsyetime të ndryshme për sjelljen e tyre në kundërshtim me Islamin. Disa prej arsyetimeve janë si vijon:

'Rëndësi ka ajo që është në zemër.'

Shumë njerëz kanë zhvilluar një formë të mekanizmit mbrojtës: ndërgjegjja e tyre e di se çfarë është e drejtë, ndërsa vetja i tërheq ata në anën e gabuar. Kur ata hezitojnë të vendosin nëse do të kryejnë një vepër të gabuar, vetja ndërhyn menjëherë dhe iu paraqet arsyetime të ndryshme. Duke e dëgjuar veten, ky person ndihet i lehtësuar dhe e bind veten se nuk ka nevojë të bëjë llogari në mënyrë aq të kujdesshme: ajo që ai po vepron është shumë e parëndësishme, asgjë nuk do të rezultojë nga kjo, zemra e tij është aq e pastër sa që nuk do të ndikohet dhe ai do të mbetet njeri i mirë, për aq kohë sa nuk bënë diçka 'serioze' si vrasje apo vjedhje.

Kjo është arsyeja pse shumica e njerëzve gënjejnë lehtë, i përgojojnë dhe bëjnë shaka me të tjerët. Thënia e gënjeshtrave në lidhje me një çështje është në kundërshtim të plotë me ndërgjegjen e njeriut. Megjithatë, njerëzit e ndrydhin zërin brenda vetes që urdhëron drejtësinë dhe e bindin ndërgjegjen e tyre se këto janë 'gënjeshtra të padëmshme' dhe asgjë e keqe nuk do të rezultojë nga ato. Pavarësisht nga fakti se as nuk i kryejnë ritet e adhurimit, as nuk e pasojnë kodin e zakoneve dhe të mirësjelles të përcaktuar me Islam, ata besojnë se janë njerëz shumë të mirë dhe të drejtë. Kjo qasje është si jo e sinqertë ashtu edhe e rreme.

Është e pamundur që njeriu të shpresojë për një shpërblim të mirë në botën tjetër, përveç nëse e pason ndërgjegjen e tij. Me mendësinë 'Unë kam zemër të pastër,' ai mund të njihet si 'njeri i mirë' në këtë botë, por mund ta takojë një shpërblim të papritur në botën tjetër. Islami nuk i urdhëron njerëzit vetëm të mos kryejnë vrasje, grabitje, etj. Ka shumë vepra të tjera të mira që duhet të praktikohen dhe të këqija që duhet të shmangen. Më e rëndësishmja është se Islami e urdhëron njeriun të jetë rob vetëm i All-llahut dhe të jetojë për Të. Në Kur'an, All-llahu i përkufizon në këtë mënyrë 'njerëzit e mirë' të vërtetë:

"Mirësia nuk është të kthyerit e fytyrës suaj nga lindja dhe perëndimi, por mirësia është (cilësi) e atij që beson All-llahun, Ditën e Fundit, engjëjt, Librin dhe profetët; e atij që me vullnet jep nga pasuria e vet për të afërmit, jetimët, të varfrit, udhëtarët e mbetur rrugës, lypësit dhe për lirimin e të robëruarve; e atij që fal namazin dhe e jep zeqatin; dhe e atyre që i plotësojnë premtimet, kur marrin përsipër diçka; e atyre që durojnë në kohë skamjeje, sëmundjeje dhe lufte. Këta janë besimtarët e vërtetë dhe këta janë ata që e kanë frikë All-llahun." (Sure Bekare: 177)

Në vend se të bëjnë krahasim midis vetes së tyre dhe profetëve apo 'njerëzve të mirë' të vërtetë të përshkruar më lart, dhe të përpiqen të përmirësojnë veten e tyre, shumë njerëz e krahasojnë veten me shtypësit e lig gjatë historisë, duke thënë: 'Unë nuk jam aq i keq sa ata, kështu që unë nuk e meritojë dënimin e njëjtë.' Shkaku i kësaj qëndron në injorancën e tyre - në mosnjohjen e All-llahut dhe të botës tjetër nga ata. All-llahu ka krijuar xhehennemin me shkallë. Prandaj, të gjithë do të shpërblehen në përputhje me atë që ai ose ajo ka vepruar. Është fakt gjithashtu se edhe shkalla më e lartë e xhehennemit është burim i padurueshëm i vuajtjes, e cila do të vazhdojë përjetësisht.

Prandaj, ata që thonë 'asgjë nuk do të rrjedhë nga kjo' apo 'rëndësi ka ajo që kam në zemrën time dhe jo ajo që bëjë' duhet të mendojnë përsëri për Xhehennemin, t'i rishqyrtojnë vendimet e tyre dhe të dëgjojnë çfarë u thotë ndërgjegjja e tyre.

'Kur'ani nuk e përmend këtë.'

Ekziston një ide e gabuar serioze e përhapur në mesin e njerëzve në kuptimin që nëse një vepër e caktuar nuk përmendet në mënyrë specifike në Kur'an, atëherë është në rregull të veprohet ajo apo të lihet pas dore me dashje. Mirëpo, moskryerja e një pune e cila konsiderohet si e drejtë nga ana e ndërgjegjes, për arsye se nuk është përmendur në Kur'an, nuk është tjetër vetëm se hipokrizi. Kur'ani na siguron gjithë diturinë bazë për të vënë në jetë fenë dhe për të fituar kënaqësinë e All-llahut. Për më tepër, Kur'ani na urdhëron të ndjekim shembullin e Profetit Muhamed (savs). Një person i urtë dhe i ndërgjegjshëm do të përpiqet sinqerisht që ta jetojë jetën e tij në përputhje me këtë udhëzim.

Për shembull, në Kur'an, All-llahu i urdhëron besimtarët të mos e çojnë kohën kot në aktivitete të kota:

Dhe, kur dëgjojnë ndonjë marrëzi, i shmangen asaj, duke thënë: "Ne kemi veprat tona, ndërsa ju keni veprat tuaja! Paqja qoftë me ju! Ne nuk duam shoqëri me të paditurit". (Sure Kasas: 55)

"Ata (besimtarët) të cilët shmangen nga fjalët e kota." (Sure Mu'minun: 3)

Edhe pse Kur'ani mund të mos e përcaktojë saktësisht se cilat aktivitete konsiderohen si të pavlera, All-llahu u ka dhënë ndërgjegjen dhe urtësinë robërve të Tij të sinqertë për të kuptuar se cilat janë gjërat e kota dhe për t'i shmangur ato. Çdo person është individualisht përgjegjës për këtë.

Kur është në shoqërinë e njerëzve me dituri të kufizuar për fenë, një person i ndërgjegjshëm nuk do të fillojë një bisedë të zakonshme, duke lënë mënjanë tema të tilla si madhështia e All-llahut dhe bukuria e Islamit. Ndërgjegjja e tij patjetër do ta urdhërojë atë të bisedoj me ta në mënyrën më të dobishme për ahiretin tyre dhe të tij. Një musliman kurrë nuk duhet të veprojë çkado që ai mendon se është e padobishme për ahiretin e tij, si të lexuarit e revistave të kota, shikimi i programeve të pakuptimta, apo të qenit i pavëmendshëm ndaj adhurimit të All-llahut për shkak të ndonjë bisede boshe.

Gjatë ditës, njeriu mund të takojë shpesh alternativa të ndryshme prej të cilave njeriu duhet të zgjedh ndonjërën. Në situata të tilla me të drejtë të zgjedhjes, personi vendos me ndërgjegjen e tij se cila është më e drejtë. Dikush që nuk e pason ndërgjegjen e tij mund të mendojë se është e dobishme të veprojë me logjikën 'kjo vepër nuk është e ndaluar në Kur'an.' Mirëpo, të tillët duhet ta dijnë se përveç nëse veprojnë sipas asaj që do ta kënaq All-llahun duke dëgjuar ndërgjegjen e tyre dhe duke marr shembull të Dërguarin (savs), ata mund të përballen me një fat të tmerrshëm në jetën e përtejme. Ajo që ka më shumë rëndësi është fakti se këta njerëz nuk do të jenë në gjendje t'i shprehin justifikimet në të cilat ata gjejnë ngushëllim kur të japin llogari në Ditën e Gjykimit. Siç thuhet në këto ajete, atë ditë do t'i thuhet secilit njeri:

"Lexoje librin tënd! Ti mjafton sot si llogaritar kundër vetvetes!" (Sure Isra': 14)

"Ata do të përgjigjen: "O Zoti ynë, na ke bërë të vdesim dy herë dhe na ke ngjallur dy herë. Tani i pranojmë gjynahet tona. Prandaj, a ka ndonjë rrugëdalje (nga Xhehenemi)?" Atyre do t'u thuhet: "Ju keni pësuar këtë fat, sepse, kur thirrej All-llahu i Vetëm, ju mohonit, por, kur i shoqërohej Atij diçka tjetër (në adhurim), ju besonit. Sot gjykimi i përket vetëm All-llahut, të Lartit e të Madhërishmit." (Sure Gafir: 11-12)

"Gati për të shpërthyer me furi. Sa herë që aty të hidhet ndonjë grup, rojtarët e tij do t'i pyesin ata: "A nuk ju erdhi ndonjë paralajmërues?!" "Po - do të përgjigjen ata - na kanë ardhur vërtet paralajmërues, por ne i quajtëm ata gënjeshtarë dhe thamë: "All-llahu nuk ka shpallur asgjë; ju jeni në një humbje të madhe"! Ata do të thonë: "Sikur të kishim dëgjuar ose menduar, nuk do të ishim midis banorëve të Zjarrit Flakërues!" Kështu, ata do ta pranojnë gjynahun e tyre. Larg qofshin prej mëshirës së Zotit banorët e Zjarrit Flakërues!" (Sure Mulk: 8-11)

"Të gjithë të tjerët e bëjnë këtë."

Pasimi i shumicës është prej gabimeve më të mëdha në jetë. Në ndërdijen e pothuajse të gjithëve qëndron një besim se ajo që bëjnë shumica është e drejtë.

Mirëpo, mund të ndodhë që shumica të kenë një të kuptuar shumë sipërfaqësor dhe të shtrembëruar për Islamin. Ata mund të thonë se besojnë në All-llahun dhe në botën tjetër, por ata nuk mendojnë mbi kuptimin e asaj që thonë. Ata i respektojnë vlerat fetare 'sipas mënyrës së vet të të kuptuarit', por respektin e tyre nuk e shprehin në praktikë, por me gojë. Ata mendojnë se shumica e urdhrave të Islamit janë të detyrueshme për kohërat e shkuara, por nuk mund të jenë të detyrueshme për kohën e sotme. Sipas kësaj mënyre të të kuptuarit, siç e kemi përmendur më parë, posedimi i një 'zemre të pastër' dhe mosdëmtimi i askujt mjaftojnë që njeriu të jetë 'fetar' dhe që të mund të shtyhen ritet e adhurimit deri në një moshë të vjetër.

Të gjithë përreth një personi mund të kenë të kuptuar të tillë të shtrembëruar, kështu që nuk do të ishte asgjë tjetër pos vetë-mashtrim që të përvetësohet ai dhe të mos mendohet me ndërgjegje. Nuk ekziston asnjë provë se shumica kanë pikëpamje të drejtë dhe sjellin vendimin e drejtë. Përkundrazi, All-llahu thotë në Kur'an:

"Nëse i bindesh shumicës së njerëzve që gjenden në tokë, ata do të të shmangin nga rruga e All-llahut. Ata ndjekin vetëm hamendjet. Ata vetëm gënjejnë." (Sure En'am: 116)

Prandaj, udhëzimi i vetëm për një person, për mënyrën se si ai jeton dhe e praktikon Kur'anin, duhet të jetë ndërgjegjja. Dikush që vepron sipas udhëzimit të ndërgjegjes së tij nuk i kushton kurrë vëmendje asaj që thonë apo veprojnë shumica. Edhe në qoftë se kjo nënkupton që të jetë i vetmuar, ai vazhdon ta dëgjojë zërin e ndërgjegjes së tij dhe ta pasojë librin e All-llahut.

Psikologjia e 'pasimit të shumicës' paraqet rrezik për të gjithë. Që nga momenti që një person ka vendosur të praktikojë atë që i urdhëron ndërgjegjja e tij, qëndrimi dhe pikëpamjet e atyre rreth tij nuk duhet të ndikojnë më kurrë në të apo ta lëkundin atë nga qëllimi i tij. Secili dhe çdonjëri prej nesh është përgjegjës për të praktikuar atë që i urdhëron ndërgjegjja dhe Kur'ani. Nuk duhet harruar se All-llahu i sprovon robërit e Tij. Një person tjetër që bën përpjekje për të na bindur që të heqim dorë nga një vendim i drejtë që kemi marrë mund lehtë të jetë një mik i ngushtë që All-llahu ka bërë që ne ta takojmë për ta vënë në provë vendosmërinë tonë. Mirëpo, në ahiret njerëzit do të thonë si vijon për miqët e tillë:

"Ah, sikur të mos e kisha bërë filanin mik! Ai më ka larguar nga Këshilla (Kurani) që më kishte ardhur!" Në të vërtetë, djalli e braktis gjithmonë njeriun në çastin e nevojës." (Sure Furkan: 28-29)

'Do ta bëjë në të ardhmen.'

Për shumë njerëz, ritet e adhurimit si shkuarja në Haxhxh dhe falja e rregullt e namazit shtyhen për moshën e pleqërisë. Kjo ndodhë për arsye se, qoftë me vetëdije apo pa vetëdije, ata mendojnë se duke iu përkushtuar mënyrës Islame të jetës ata do të jenë të privuar nga të gjitha kënaqësitë e dynjasë. Megjithatë, All-llahu thotë në shumë ajete të Kur'anit që Ai u dhuron mirësi besimtarëve si në këtë botë ashtu edhe në botën tjetër:

"…Disa njerëz thonë: "Zoti ynë, jepna të mira në këtë botë!" Por, për këta, s'ka asnjë të mirë në botën tjetër. Por ka dhe të tjerë që thonë: "Zoti ynë, na jep të mira në këtë botë, na jep të mira në botën tjetër dhe na ruaj nga dënimi i Zjarrit (të Xhehenemit)" Këtyre do t'u jepet shpërblim për atë që kanë bërë. All-llahu është i shpejtë në llogari." (Sure Bekare: 200-202)

Që njeriu t'i vlerësojë plotësisht mirësitë e All-llahut, ai duhet të ketë qetësi në zemrën e tij. Dikush që e ka zemrën e shqetësuar nuk do të jetë në gjendje të ndiejë kënaqësi ose madje edhe t'i njoh të mirat e panumërta të All-llahut me të cilat është i rrethuar. Njerëzit që thonë: "Do ta bëj atë në të ardhmen," në të vërtetë janë në dijeni për udhëzimin e drejtë dhe e dinë se nëse fillojnë të pasojnë atë që i urdhëron ndërgjegjja e tyre, ata duhet ta korrigjojnë gjithë jetën e tyre në përputhje me këtë. Ata e dinë se me të filluar të faljes së namazit rregullisht, zëri i ndërgjegjes së tyre do të fillojë të peshojë më rëndë dhe ata do të fillojnë të ndihen të turpëruar nga veprimet e këqija që i bëjnë. Në këtë ajet, thuhet se namazi i udhëzon njerëzit në atë që është e drejtë:

"Lexo atë që të është zbritur ty prej Librit dhe fale namazin! Vërtet që namazi të ruan nga shthurja dhe nga çdo vepër e shëmtuar dhe vërtet që përmendja e All-llahut është më e madhe! All-llahu di gjithçka që ju bëni." (Sure 'Ankebut: 45)

Pasi që njerëzit e kuptojnë këtë, ata përpiqen t'iu shmangen përgjegjësive të lidhura me ndërgjegjen që nxiten nga ritet e adhurimit duke gjetur justifikime si: 'Kur të martohem, kur të kem bërë më shumë para, kur t'më rriten fëmijët,' etj. Mirëpo, në ditën e llogarisë All-llahu do të bëjë që njeriu të përballet me gjërat që ai ka lënë pa bërë:

"Atë ditë, streha është te Zoti yt. Atë ditë, njeriu do të vihet në dijeni për veprat që ka bërë dhe për ato që ka lënë pa bërë." (Sure Kijame: 12-13)

'Lënia e veprave pa bërë' është tipar i veçantë për ata njerëz që nuk mendojnë për vdekjen dhe për atë se sa afër njeriut është ajo. Ne nuk e dijmë se kur, ku dhe si do të vdesim. Të gjithë e dijmë se vdekja nuk u vjen vetëm njerëzve të moshuar. Shumë njerëz të të gjitha moshave vdesin nga shkaqe të ndryshme, shumë prej tyre në mënyrë të papritur dhe të paparashikuar. Duke e lexuar këtë libër në intimitetin e shtëpisë tuaj, mund të ndiheni shumë të sigurt dhe të qetë, por një rënie poshtë shkallëve, një aksident në shtëpi apo një sulm në zemër mund të shkaktojë vdekjen tuaj në çdo moment.

Në dritën e kësaj njohurie, si është e mundur që njeriu aq lirshëm të mos e bëjë atë që e urdhëron ndërgjegjja? All-llahu thotë se çdo njeri që e sheh engjëllin e vdekjes do të ndjejë keqardhje të madhe për gjërat që ka lënë pa bërë dhe do të thotë: 'Ah, sikur ta kisha bërë këtë e atë". Kjo është një keqardhje e pangushëllueshme pa asnjë mundësi kthimi.

"Atë Ditë keqbërësi do të hajë gishtat e duarve të veta, duke thënë: "Ah, sikur ta kisha marrë rrugën (e drejtë) me të Dërguarin! Ah, sikur të mos e kisha bërë filanin mik! Ai më ka larguar nga Këshilla (Kurani) që më kishte ardhur..." (Sure Furkan: 27-29)

Fakti që All-llahu nuk i dënon veprat e kqija menjëherë, ndikon po ashtu që njerëzit të mashtrohen duke menduar se kanë shumë kohë për t'i shlyer gjynahet që kanë bërë apo për t'i bërë ato që nuk kanë arritur t'i bëjnë. Sikur All-llahu të dënonte çdo vepër të keqe mu në momentin kur do të kryhej ajo, askush kurrë më nuk do të bënte ndonjë vepër të keqe përsëri. Megjithatë, shtyrja e dënimit është një sprovë për të zbuluar se kush do ta pasojë drejtësinë, kush do të pendohet dhe të përmirësohet dhe kush do të vazhdojë me bërjen e veprave të këqija. Dhënia e mundësisë nga All-llahu që të përmirësohemi në këtë jetë është pasqyrim i mëshirës së Tij të përjetshme. Në një ajet thuhet:

"Sikur All-llahu t'i dënonte njerëzit sipas veprave që bëjnë, nuk do të mbetej në sipërfaqen e Tokës asgjë e gjallë, por Ai i shtyn ata deri në afatin e caktuar dhe, kur t'u vijë afati i tyre, ata do ta dinë se All-llahu i mbikqyr mirë robërit e Vet." (Sure Fatir: 45)

Njerëzit nuk duhet të mashtrohen nga fakti se All-llahu nuk i dënon veprat e këqija menjëherë, sepse është e sigurt se ato do të dënohen plotësisht në jetën e përtejme. All-llahu thotë:

"…dhe thonë me vete: "Pse nuk na dënon All-llahu për këtë që po flasim?" Xhehenemi është një dënim i mjaftueshëm për ata. Në flakët e tij do të digjen. Eh, sa vendbanim i tmerrshëm që është ai!" (Sure Muxhadile: 8)

Njerëzit që i shmangen të menduarit për botën tjetër mund të përpiqen ta qetësojnë ndërgjegjen e tyre me arsyetime dhe gënjeshtra të ndryshme, por asnjë arsyetim nuk do të jetë i pranueshëm në ditën e llogarisë. Të gënjyerit e vetvetes mund të sjellë qetësi të përkohshme dhe t'i ndihmojë njeriut për t'i ikur realitetit, por vetëm për një kohë të shkurtër. Mirëpo, ekziston një gjë që ata e harrojnë, e cila theksohet në Kur'an:

"Ata, të cilëve u është dhënë dituria dhe besimi, do të thonë: "Ju, me të vërtetë, keni qëndruar aq sa ju ka caktuar All-llahu në Libër - deri në Ditën e ringjalljes, - e ja kjo është Dita e ringjalljes, por ju nuk e keni ditur". Atë Ditë, atyre që kanë bërë padrejtësi, nuk do t'u bëjë dobi shfajësimi, as nuk do t'u lejohet që të kërkojnë falje." (Sure Rum: 56-57)

Fundi i atyre që e heshtin ndërgjegjen e tyre me arsyetime të ndryshme theksohet si në vazhdim:

"Atë Ditë, keqbërësve nuk do t'u bëjë dobi shfajësimi i tyre. Ata i pret mallkimi dhe një vendbanim i shëmtuar." (Sure Gafir: 52)