CILËSITË E LARTA TË KARAKTERIT TË BESIMTARIT

Vigjilenca ndaj kurtheve të djallit

Ashtu siç thotë Allahu në Kur’an, djalli përpiqet gjithmonë për t’i larguar njerëzit nga rruga e drejtë, për t’i larguar ata nga feja e Allahut dhe mësimet e Kur’anit.

Ashtu siç thotë Allahu në Kur’an, djalli përpiqet gjithmonë për t’i larguar njerëzit nga rruga e drejtë, për t’i larguar ata nga feja e Allahut dhe mësimet e Kur’anit. Ai vazhdon punën e tij njëzet e katër orë në ditë - pa bërë dallim midis të pasurve dhe të varfërve, të rinjve dhe të vjetërve, njerëzve të bukur a të shëmtuar dhe përpiqet shumë, për t’i devijuar të gjithë. Ai ndjen inat kundrejt çdokujt, kushdo qoftë ai apo ajo.

Që në krijimin e qenies së parë njerëzore, ai u mbush me zemërim. Pasi Allahu krijoi Ademin, Ai e urdhëroi djallin t’i përkulej atij, por, ai ishte i mbushur me krenari dhe xhelozi; nuk iu bind Allahut dhe refuzoi të përkulej. Si pasojë e rebelimit dhe paturpësisë së tij, u dëbua nga prezenca e Allahut. Zoti ynë na tregon për këtë në Kur’an:

Allahu na tregon në Kur’an, se djalli i fajësoi njerëzit për gjendjen e tij të shkatërruar dhe i kërkoi Allahut një periudhë kohe – e cila zgjat deri në Ditën e Gjykimit - në të cilën ai të përpiqet për ta larguar njeriun nga rruga e drejtë.

Shënjestra e djallit është gjithë njerëzimi duke filluar që nga besimtarët, të cilët e kanë përqafuar fort fenë e Allahut. Dëshira e tij është që të tërheqë sa më shumë njerëz me vete në Zjarr. Ai përpiqet t’i pengojë njerëzit nga adhurimi i Allahut, t’i largojë ata nga feja e Tij dhe nga Kur’ani dhe si pasojë t’i tërheqë ata drejt dënimit të përjetshëm.

Ata që kanë besim, janë të vetëdijshëm se armiku i tyre më i madh, djalli është gjithmonë duke punuar kundër tyre; kur ata përpiqen me sa kanë mundësi për t’iu bindur Allahut sa më shumë, janë gjithmonë syçelët kundrejt lojrave dhe rrengjeve që iu punon djalli. Ata qëndrojnë zgjuar ndaj shqetësimeve dhe frikërave të kota që u shkakton ai dhe ndaj cytjeve të tij për t’u sjellë në kundërshtim me mësimet e Kur’anit, për ta lënë atë mënjanë, për ta harruar dhe për t’u larguar nga rruga e Allahut. Një shembull që tregon dhelpërimet që djalli u fut në mendje njerëzve, gjendet në vargun 268 të Sures Bekare:

Ashtu siç thotë edhe ky varg, djalli përpiqet ta bëjë një njeri që është i papunë, të harrojë se, është Allahu Ai që ia jep furnizimin çdo njeriu dhe e frikëson atë se nuk do të jetë i aftë për të siguruar para dhe kështu do të mbetet i uritur. Duke futur këtë lloj frike dhe duke sajuar edhe lloje të tjera prapaskenash, ai përpiqet t’i tërheqë njerëzit me vete. Në Kur’an, Allahu u tregon njerëzve se si të veprojnë për t’u mbrojtur nga këto cytje të mbrapshta që na provokon djalli.

Gjëja më e rëndësishme që mund të bëjë muslimani për t’u mbrojtur nga cytjet e djallit është të kërkojë mbrojtje tek Allahu. Ai nuk duhet të harrojë se edhe djalli është nën sundimin e Allahut dhe nuk ka fuqi të bëjë asgjë, vetëm nëse dëshiron Allahu. Në Kur’an, Allahu na urdhëron të themi këtë lutje me qëllim që të gjejmë strehë tek Ai prej djallit:

Njeriu që mbart në vetvete cilësitë e përvehtësuara nga Kur’ani, do të kërkojë gjithmonë mbrojtje tek Allahu prej djallit dhe do të jetë në gjendje të dallojë pëshpëritjet që i shkakton ai në mendje sikur të ishin të vetat, nga mendimet që i përshtaten urdhërave të Kur’anit. Ai është në çdo moment vigjilent dhe nuk ua vë veshin cytjeve të tij. Ai nuk e lë atë t’i ndërhyjë në asgjë që mendon apo kryen. Për shembull, kur është i zënë me punën e tij, apo kur ndodhet vetëm, kur flet me dikë, apo kur i ndodh diçka apo ndonjë vështirësi, ai gjithmonë sillet me vetëdijen se djalli është në pritë duke e shtyrë atë për të folur dhe për t’u sjellë në atë mënyrë që e zemëron Allahun. Në këtë dhe në çdo situatë tjetër, ai do të flasë dhe do të veprojë sipas urdhërave të Allahut. Në këtë mënyrë, besimtari nuk bie nën ndikimin e dredhive të tij. Zoti ynë na tregon për këtë në Kur’an:

Mirëkuptimi, toleranca dhe falja

Sipas urdhërit të Allahut: “Silluni mirë ndaj prindërve, të afërmve, jetimëve, të varfërve, fqinjëve të afërt dhe të largët, atij që keni pranë, udhëtarit (që ka mbetur ngushtë) dhe atyre që janë robër nën pushtetin tuaj ...” në vargun 36 të Sures Nisa, besimtarët duhet të sillen mirë me njerëzit që i rrethojnë.

Sipas urdhërit të Allahut: “Silluni mirë ndaj prindërve, të afërmve, jetimëve, të varfërve, fqinjëve të afërt dhe të largët, atij që keni pranë, udhëtarit (që ka mbetur ngushtë) dhe atyre që janë robër nën pushtetin tuaj ...” në vargun 36 të Sures Nisa, besimtarët duhet të sillen mirë me njerëzit që i rrethojnë. Ata nuk janë kurrë grindavecë, kundërshtues, kokëfortë, apo mohues, por sillen mirë dhe drejt me njerëzit. Për arsye se jetojnë sipas këshillave të Kur’anit, ata shfaqin një karakter i cili është pajtues dhe i hapur për komunikim. Ata e dinë se inati, grindjet dhe debati i atyre të cilët jetonë pa fe, nuk kanë vend në rrugën e tyre të ndriçuar nga Kur’ani. Prandaj ata janë falës, tolerantë dhe përpiqen të shohin të mirën tek tjetri. Në Libër, Allahu na tërheq vëmendjen për këtë si shprehje e një karakteri të lartë:

Kushdo që duron dhe fal, ta dijë se, në të vërtetë, këto janë nga veprimet më të virtytshme. (Sure Esh-shura': 43)

Allahu na urdhëron të jemi të mirëkuptueshëm, tolerantë dhe falës me të tjerët. Ai e shpreh këtë në vargun më poshtë:

Prandaj, besimtari tregohet i kujdesshëm dhe e trajton çdo besimtar tjetër, me të cilin ka të bëjë në jetën e përditshme, me mirëkuptim dhe falje. Ai do të jetë mirëkuptues kundrejt një besimtari i cili bën zhurmë dhe e zgjon atë në mëngjes. Ai e di se tjetri po sillet vetëm me urdhërin e Allahut; Allahu dëshironte ta zgjonte në atë moment dhe personi që e bëri atë zhurmë ishte instrumenti i Tij. Ky është një këndvështim i mundshëm për ta parë situatën. Për disa njerëz të tjerë, ky mund të ishte një rast për irritim dhe grindje. Muslimani tregohet i kujdesshëm për t'u sjellë mirë me besimtarët e tjerë, të cilët i shkaktojnë bezdi pa dashje. Sado serioze të jetë situata, ai nuk nxehet, nuk e humb vetëpërmbajtjen apo të shqetësojë të tjerët rreth tij. Ndaj, edhe kur ai vetë bën ndonjë gabim, shpreson prej të tjerëve të njëjtin lloj mirëkuptimi. Ashtu siç thamë më lart, ai shpreson se Allahu me mëshirën e Tij të pamatë do ta falë për veprat e tij të gabuara. Nëse ai nuk përpiqet të jetë shembull tolerant në sjelljen e tij, e di se ky qëndrim do ta shtyjë në vepra që janë në kundërshtim me mësimet e Kur'anit.

Një njeri i cili praktikon në jetë vargjet e Kur’anit, do të vishet me cilësi të larta të karakterit. Për shkak të pjekurisë që tregon ai përgjatë gjithë ditës, qoftë në shtëpi, në shkollë, apo në punë, i ve pritë çdo tensioni apo ankthi. Për më tepër, sjellja e besimtarit është shembull për të tjerët. Ajo që është më e rëndësishme është se, kjo sjellje lavdërohet në Kur’an, ndaj ai sillet në atë mënyrë që është e kënaqshme në sytë e Allahut.

Nga dijet që mblodhi prej dijetarëve Imam Gazaliu shkroi fjalët më poshtë në lidhje me sjelljen shembullore të Profetit (paqja dhe mëshira e Allahut qofshin mbi të) ndaj njerëzve:

Sigurisht, ajo që duhet të përpiqemi të arrijmë është karakteri fisnik i Profetit tonë (paqja dhe mëshira e Allahut qofshin mbi të). Ata që përvehtësojnë vlerat e Kur’anit dhe ndjekin Sunnetin e Profetit tonë (paqja dhe mëshira e Allahut qofshin mbi të), mund të shpresojnë se do të jetojnë një jetë të mirë në këtë botë dhe do të marrin një mirësi të madhe nga Allahu në Botën Tjetër.

Durimi

Thuajse në të githa shoqëritë ka njerëz të cilët nuk janë besimtarë, por që jetojnë pak a shumë, duke mbartur vlera të cilat Allahu i përshkruan në Kur’an. Kur është e nevojshme, këta njerëz bëhen të dobishëm, të sjellshëm dhe vetëmohues, të mëshirshëm dhe të drejtë. Por, sado të pretendojnë t’i kenë këto cilësi, ata patjetër përjetojnë çaste kur nuk qëndrojnë dot në këtë loj sjelljeje me durim.

Thuajse në të githa shoqëritë ka njerëz të cilët nuk janë besimtarë, por që jetojnë pak a shumë, duke mbartur vlera të cilat Allahu i përshkruan në Kur’an. Kur është e nevojshme, këta njerëz bëhen të dobishëm, të sjellshëm dhe vetëmohues, të mëshirshëm dhe të drejtë. Por, sado të pretendojnë t’i kenë këto cilësi, ata patjetër përjetojnë çaste kur nuk qëndrojnë dot në këtë loj sjelljeje me durim. Për shembull, nëse dikush ka një provim me rëndësi për shkollimin e tij - ngrihet vonë në mëngjes për shkak se ora me zile është prishur; kur ngrihet, nxiton për në shkollë dhe mbetet i kapur në rradhën e gjatë të trafikut; do të telefonojë shkollën për t’u bërë të ditur se do të vonohet pak, por të gjitha linjat janë të zëna. Nëse një shok ulur afër tij i drejton një pyetje, ai mund të përgjigjet me një ton zëri që tregon zemërim apo vetëm sa t’i hedhë një vështrim nga koka te këmbët pa i dhënë përgjigje. Ky njeri e mendon veten si të dobishëm dhe mirëkuptues, por, në një situatë si kjo mund të themi se durimi i tij ka mbaruar dhe ai sillet në një mënyrë të padobishme.

Në çdo rrethanë dhe situatë besimtari është i vendosur të sillet duke shfaqur vlerat e Kur’anit në mënyrën se si jeton. Ai tregohet i duruar me të tjerët, të cilët flasin apo bëjnë gjëra të cilat janë të gabuara apo të pakëndshme. (Për dije më të hollësishme mund të shihni “Rëndësia e Durimit në Kuran” nga Harun Jahja).

Për shembull, dikush e shtyn atë që të hipë i pari në autobus, një shok mund t'i flasë me fjalë të ashpra dhe t'i drejtohet i mbushur me inat. Një shofer i pakujdesshëm mund ta spërkatë me baltë nga koka te këmbët duke ecur rrugës. Shembuj të tillë ka mjaft. Por një person që ka përqafuar vlerat e Kur'anit, e kupton se të gjitha këto gjëra kanë ardhur siç janë në fatin e tij, ndaj kurrë nuk sillet në mënyrë të pahijshme, të nxituar apo të grindur. Patjetër, ai do të përpiqet që këto të mos ndodhin tjetër herë dhe do të bëjë ç'mos për të shmangur gjëra që sjellin nervozizëm. Sipas vlerave që na mësohen nga Kur'ani, madje edhe kur ndodh diçka që na bën dëm, besimtari duhet të tregohet i durueshëm me të tjerët dhe nëse është e mundur, sjelljen e keqe që mori nga të tjerët t'ia kthejë me më të mirë. Në Kur'an, Allahu na tërheq vëmendjen ndaj faktit se nëpërmjet durimit të tyre, besimtarët mund t'i mbulojnë në mënyrë të këndshme veprat e këqija:

Fjala e mirë

Disa njerëz, edhe pse ndërgjegjja u thotë të jenë falës ndaj dikujt që u ka bërë padrejtësi, apo t’i flasin në mënyrë të sjellshme dikujt që u ka folur ashpër, preferojnë të mos falin dhe t’i përgjigjen fyerjes me një tjetër më të madhe.

Disa njerëz, edhe pse ndërgjegjja u thotë të jenë falës ndaj dikujt që u ka bërë padrejtësi, apo t’i flasin në mënyrë të sjellshme dikujt që u ka folur ashpër, preferojnë të mos falin dhe t’i përgjigjen fyerjes me një tjetër më të madhe. Sipas kësaj mënyre të shtrembëruar të të menduarit, të flasësh me zemërim, të tallësh tjetrin me fjalë arrogante dhe fyese dhe t’i përgjigjesh me mosrespekt, tregon vërtet një shenjë epërsie.

Sigurisht, që këto ide bien në kundërshtim me Kur’anin. Në të, Allahu na jep shembujt e mëposhtëm se sa e bekuar është gjuha e sjellshme dhe se si ajo u sjell gjithmonë dobi njerëzve:

Siç e shohim nga ky varg, një njeri që flet fjalë të zgjedhura të një morali të lartë dhe jeton në përputhje me to, do të gjejë bukuri të madhe dhe bekime të panumërta edhe në këtë botë edhe në botën tjetër. Nga ana tjetër, një njeri që përdor fjalë të pahijshme dhe jeton sipas tyre, është duke ecur përgjatë një rruge të errët e cila mbaron në Zjarr.

Besimtari flet fjalë të mira dhe të mençura me këdo që takon gjatë ditës. Kudo që të jetë u flet njerëzve për fenë e Allahut, u jep këshilla nga Kur'ani, flet fjalë të cilat e përkujtojnë Allahun dhe karakterin e mirë të të Dërguarit të Tij (paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi të) dhe u drejtohet njerëzve me respekt. Me qëllim që t'i nxitë shokët, ai i lavdëron cilësitë e tyre të mira, të cilat pajtohen me mësimet e Kur'anit dhe Sunnetin dhe flet në mënyrë të tillë që t'i ndihmojë njerëzit të vazhdojnë ditën me gëzim dhe gjallëri. Këtë sjellje të besimtarëve mund ta krahasojmë me frutin e ëmbël të pemës në vargun më lart.

Megjithatë, disa njerëz zgjedhin të mos flasin për cilësitë e mira të të tjerëve, por duan t’i përulin ata, duke u vënë në dukje vetëm gabimet dhe të metat e tyre. Ashtu siç theksuam në vargjet e Sures Ibrahim, Zoti ynë na tërheq vëmendjen për këtë dhe e krahason këtë lloj gjuhe me një pemë të kalbur, e cila nuk mund të prodhojë asnjë lloj fruti. Një fjalë pa vend mund të shkatërrojë një marrëdhënie, apo të ndrydhë zellin e palës tjetër, duke u bërë shkas për dhimbje dhe keqardhje.

Kur besimtari flet me dikë dhe e këshillon se si të shërojë të metat dhe gabimet, tregon kujdes të madh për të zgjedhur fjalët më të mira. Kur vepron kështu, ai plotëson urdhërin e Allahut si më poshtë:

Ashtu siç thotë Allahu në këtë varg, djalli përpiqet t’i bëjë njerëzit të mos thonë fjalë të mira shoqi-shoqit dhe në këtë mënyrë, t’i bëjë ata armiq të njëri-tjetrit. Kur nxirret nga goja një fjalë e keqe, djalli pa humbur kohë, fillon të hedhë dyshime në mënyrë që t’i përçajë. Një njeri që nuk ndihet rehat prej fjalëve të pahijshme që i janë thënë, do të ndikohet nga kurthet e tij dhe do t’i përgjigjet kundërshtarit me të njëjtën monedhë. Kjo do ta dëmtonte dhe madje do ta shkatërronte miqësinë e tyre. Përkundrazi, një fjalë e mirë do ta pengonte djallin për t’i tërhequr njerëzit në gabim. Për këtë arsye, besimtarët përpiqen me gjithë zemër për t’iu drejtuar njëri-tjetrit me fjalët më të mira të mundshme, në mënyrë që ai të mos ketë rastin për t’u futur mes tyre. Një sjellje e tillë do të forcojë lidhjen e tyre vëllazërore. Profeti ynë (paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi të) i ka urdhëruar besimtarët të praktikojnë gjithmonë sjelljen dhe fjalën e mirë:

Urtësia

Në një shoqëri ku nuk mbretërojnë vlerat e Kur’anit, ka njerëz të cilët janë të vrazhdë, të ashpër, të pasjellshëm, mendjeshkurtër dhe mosrespektues.

Në një shoqëri ku nuk mbretërojnë vlerat e Kur’anit, ka njerëz të cilët janë të vrazhdë, të ashpër, të pasjellshëm, mendjeshkurtër dhe mosrespektues. Besimtarët i shmangen me kujdes këtyre zakoneve dhe sjelljeve; ata kanë një cilësi të karakterit e cila është e paqortueshme, e sjellshme, e ndjeshme dhe e urtë. Këto janë gjithashtu cilësi të të Dërguarve të Allahut. Në Kur’an na tregohet për mënyrën e mprehtë të të menduarit të Musait (paqja qoftë mbi të):

Duke qenë njeri i ndjeshëm, Musai (paqja qoftë mbi të), menjëherë vuri re se gratë që takoi kishin nevojë për ndihmë dhe i ndihmoi ato pa humbur kohë. Ky tipar i Musait (paqja qoftë mbi të) lavdërohet në Kur’an dhe njerëzit me besim e marrin atë si shembull në jetën e përditshme. Kur shohin dikë, i cili ndodhet në një gjendje të vështirë apo të shqetësuar, menjëherë përpiqen për t’i ardhur në ndihmë. Përveç kësaj, ata përpiqen të krijojnë një atmosferë të lumtur dhe të këndshme; ata sillen me fisnikëri që t’i bëjnë të tjerët të kënaqur.

Të sillesh në mënyrë të tillë që të mos i bësh njerëzit të ndihen keq, është tipar urtësie. Një njeri në shtëpi, i cili i mban sendet dhe dhomat e përbashkëta me rregull dhe pastërti, nuk flet me zë të lartë apo nuk shikon televizorin me zërin në kupë të qiellit, që vëren nëse i afërmi me të cilin dëshiron të flasë është i lirë apo jo për të folur në atë çast, dhe nuk pengon dikë, i cili nxiton duke u përpjekur të bëjë diçka është një shembull urtësie që shpesh e hasim në jetën e përditshme.

Një tregues tjetër i rëndësishëm i urtësisë është dhënia përparësi e të tjerëve para vetes. Në një bisedë mes dy njerëzve, për një temë rreth së cilës të dy kanë dituri dhe njëri prej tyre ia le rradhën tjetrit për të folur, apo dikush, i cili e ndan me tjetrin edhe kafshatën e gojës, janë shembuj të kësaj natyre. Përveç kësaj, lëshimi i vendit në autobus për dikë që ka nevojë, apo lejimi i dikujt tjetër për të dalë para jush tek banaku për të paguar pasi keni bërë pazarin, janë mënyra me anë të të cilave njerëzit mund të afrohen dhe të vendosin marrëdhënie të mira. Njerëzit, të cilët janë të urtë kundrejt të tjerëve hedhin themele për marrëdhënie të shëndosha të mbështetura mbi dashuri e respekt. Po ashtu, ata shkojnë mirë me fqinjët e tyre dhe kënaqen sa herë që e shohin njëri-tjetrin.

Ndryshe ndodh në një ambient ku secili përpiqet vetëm për epërsinë dhe përfitimin e tij; shoqëria e vërtetë nuk mund të lulëzojë në të.

Bisedat e këqija dhe sjellja me dy fytyra e pengojnë shoqërinë të formohet. Biseda e zbrazët dhe talljet krijojnë një atmosferë të tensionuar, ku asnjeri nuk do të dëshironte të ndodhej. Në të tilla vende emri i Allahut nuk përmendet fare.

Mikpritja

Besimtarët, të cilët e marrin si shembull mikpritjen e Ibrahimit (a.s.) i përshëndesin me gëzim miqtë me një mirëseardhje të ngrohtë dhe i bëjnë ata të ndihen mirë duke shfaqur respekt dhe dashuri.

Kur’ani na tregon si të bëhemi mikpritës në vargjet ku përshkruhet kujdesi i Ibrahimit (a.s.) për mysafirët e tij:

Besimtarët, të cilët e marrin si shembull mikpritjen e Ibrahimit (a.s.) i përshëndesin me gëzim miqtë me një mirëseardhje të ngrohtë dhe i bëjnë ata të ndihen mirë duke shfaqur respekt dhe dashuri. Më pas, atyre u vjen në mendje se për çfarë mund të kenë nevojë miqtë e tyre dhe ua plotësojnë atë pa pritur që mysafirët ta përmendin. Për më tepër, ata përpiqen t’i servirin këto gjëra pa vonesë, sepse është traditë e muslimanëve bazuar në shembullin e të Dërguarit (paqja dhe mëshira e Allahut qofshin mbi të), ku mikut i serviret ushqimi më i mirë që ndodhet në shtëpi.

Disa njerëz nuk ua hapin derën miqve kur vijnë, edhe pse i njohin mirë. I presin ata sa për forcë zakoni apo për ndonjë interes që mund të kenë. Sjellja e tyre ndryshon sipas pozitës së mikut: nëse presin për mik një të varfër ata e kalojnë rradhën pa ofruar asgjë të veçantë. Nëse miku i tyre është i pasur dhe me ndikim te të tjerët, ata përpiqen t’i nxjerrin ushqimin më të mirë në shtëpi me shërbimin më të mirë të mundshëm.

Kur i zoti i shtëpisë i pret ftohtë miqtë dhe nuk e vret mendjen aspak për ndjenjat e tyre, sigurisht që i bën ata të mos ndihen rehat dhe të rrinë si në gjemba. Kjo gjendje bën që secila palë të kërkojë t’i japë fund kësaj historie sa më shpejt. Mikut i vjen keq që ka ardhur dhe të zotit të shtëpisë i vjen keq që i ka shërbyer ushqim dhe e ka humbur kohën me të.

Si përfundim, vetëm duke vënë në jetë vargjet e Kur’anit dhe duke marrë shembull sjelljen fisnike dhe bujare të të Dërguarit të fundit (paqja dhe mëshira e Allahut qofshin mbi të) dhe të muslimanëve të drejtë deri në ditët e sotme, midis njerëzve mund të lulëzojnë vëllazërimi dhe bashkëpunimi, fjala e mirë dhe mikpritja.

Paqja dhe respekti i ndërsjelltë

Kur besimtarët takohen gjatë ditës përshëndeten me përshëndetjen më të mirë dhe më të përzemërt "Selam Alejkum", me fjalë të tjera, ata i urojnë njëri-tjetrit paqe. Duke vepruar kështu, kanë përmbushur fjalën e Allahut: "Kur përshëndeteni me një përshëndetje kthejeni me një të njëjtë ose më të mirë se ajo..." (Sure Nisa: 86).

Në një varg tjetër, Allahu i këshillon besimtarët t'i përshëndesin njerëzit e shtëpisë me përshëndetjen e paqes kur hyjnë në to:

Kur largohet nga shtëpia, besimtari përshëndet miqësisht fqinjët që takon dhe u uron atyre një ditë të mbarë dhe paqen e mëshirën e Allahut. Ai përshëndet njerëzit në rrugë pa përjashtim, pret përshëndetjet e tyre dhe ua kthen me më të mirë. Kjo sjellje është një nga gjërat e vlera, të sjella nga Kur’ani dhe Sunneti për marrëdhëniet shoqërore. Duke shqiptuar përshëndetjen e paqes largohet atmosfera e ftohtë dhe e tendosur midis dy njerëzve të panjohur. Kështu, njerëzit afrohen dhe midis tyre krijohet një ambient i ngrohtë edhe pse ata mund të mos e njohin njëri-tjetrin.

Në një shoqëri ku mungon besimi, përshëndetja e paqes thuhet sa për forcë zakoni. Disa njerëz përshëndesin vetëm ata prej të cilëve përfitojnë apo shpresojnë se mund të përfitojnë. Ndonjëherë, ata nuk ua kthejnë përshëndetjen njerëzve, të cilët i trajtojnë si inferiorë apo më pozitë më të ulët se ata dhe bëjnë gjoja sikur nuk e kanë dëgjuar atë, me qëllim për t’i poshtëruar. Por, ç’është më e keqja, një sjellje e tillë shikohet si normale në disa rrethe njerëzish.

Shmangia e inatit dhe grindjes

Grindjet i ndajnë njerëzit nga njëri-tjetri, i çojnë në mosmarrëveshje, në luftra dhe konflikte. Nëse midis dy shokëve zhvillohet një debat i vogël, inati mund t’ia zerë vendin gjithë ndienjave pozitive.

Grindjet i ndajnë njerëzit nga njëri-tjetri, i çojnë në mosmarrëveshje, në luftra dhe konflikte. Nëse midis dy shokëve zhvillohet një debat i vogël, inati mund t’ia zerë vendin gjithë ndienjave pozitive. Në vargun 54 të Sures Kehf, Allahu na tërheq vëmendjen për këtë cilësi negative dhe thotë se qeniet njerëzore, mbi të gjitha, janë kundërshtues. Prandaj, besimtarët me çdo kusht, duhet të shmangin çdo lloj grindje që mund të dobësojë apo të shkatërrojë unitetin e tyre dhe vëllazërimin. Allahu qartas e ka ndaluar këtë lloj sjelljeje:

Grindjet ua humbin forcën besimtarëve, nuk japin zgjidhje për asnjë problem, nuk janë të dobishme dhe ndodhin me anë të cytjeve të djallit. Një njeri me moral të mirë mund t’i shohë grindjet dhe zënkat si të shëmtuara dhe të papranueshme, e megjithatë, vetja mund ta shtyjë drejt grindjes dhe konfliktit. Për këtë arsye, ai që e merr Kur’anin si udhërrëfyes dhe sillet gjithmonë duke dëgjuar zërin e ndërgjegjjes, kurrë nuk do të lejojë që të shpërthejnë grindje. Edhe nëse plas një debat si pasojë e një momenti pakujdesie, ai do ta mbledhë veten sakaq, do të kujtojë urdhërin e Allahut, do ta kuptojë se ajo çka veproi nuk e kënaq Allahun dhe do ta braktisë këtë lloj sjellje.

Muslimani mund të hasë lloje të ndryshme njerëzish përgjatë ditës, por, me çdo kusht do ta lerë mënjanë debatin. Për shembull, kur bën pazar, nuk zihet me pronarin e dyqanit për çmimin e mallit, apo me shoferin e autobusit për shkak të vonesës së autobusit, apo me ndonjë zyrtar të ngathët, kur është duke pritur në rradhë. Nëse gjendet në një situatë ku i bëhet padrejtësi, ai nuk do të nxehet dhe të fillojë debatin, por do të zgjedhë ta çlirojë situatën duke u sjellë mirë dhe me zgjuarsi. Në Kur’an, Allahu thotë se besimtari nuk duhet të inatoset:

Kjo ishte gjithashtu edhe këshilla e të Dërguarit (Paqja dhe shpëtimi i Allahut qofshin mbi të) kur u pyet nga një njeri për ta këshilluar dhe ai i tha thjesht: “Mos u inatos.” (40 Hadithet, Imam Neveviu)

Ai që ve në jetë fjalët e Kur'anit, nuk e ndërron sjelljen sipas personit që takon. Dikush mund të tallet me të, të përdorë gjuhë të pakëndshme, ta fyejë, madje edhe të përdorë dhunë, por sjellja e mirë e besimtarit, thjeshtësia, mëshira dhe fisnikëria kurrë nuk ndryshojnë. Ai kurrë nuk fyen një njeri që e fyen i pari, apo t'ia kthejë përqeshjen me përqeshje, inatin për inat. Ai mbetet i qetë dhe e vë veten në kontroll nëse dikush inatoset me të dhe sillet ashtu siç na ka këshilluar Profeti ynë (Paqja dhe shpëtimi i Allahut qofshin mbi të) në hadithin e tij:

“Frikësoju Allahut kudo që të jesh, veprën e keqe mbuloje me të mirë, ajo do ta fshijë të keqen dhe sillu mirë me njerëzit.” (40 Hadithet, Imam Neveviu)

Një besimtar e di, se çdo moment dhe çdo gjë është krijuar për ta vënë atë në provë. Për këtë arsye, në vend që të bëjë fjalë me dikë, ai përdor gjuhë të zgjedhur dhe durim për të mposhtur inatin e drejtuar ndaj tij. Ai e di se kjo është sjellja, e cila e kënaq Allahun, kënaqësinë e të Cilit kërkon të fitojë.

Thuaji "JO!" lakmisë

Lakmia e disa njerëzve shfaqet si zili, pse të tjerët janë më lart se ata nga ana materiale apo shpirtërore, apo kanë diçka që ata nuk e kanë. Për shembull, kur ata shohin dikë më të bukur apo më tërheqës, bëhen ziliqarë.

Një nga cilësitë negative në natyrën e njeriut është lakmia dhe Allahu na tregon në Kur’an se duhet ta shmangim atë:

...Njerëzit janë të prirur nga kopracia. Por në qoftë se ju silleni mirë dhe ruheni prej të këqijave, Allahu e di mirë çfarë veproni. (Sure Nisa: 128)

Lakmia e disa njerëzve shfaqet si zili, pse të tjerët janë më lart se ata nga ana materiale apo shpirtërore, apo kanë diçka që ata nuk e kanë. Për shembull, kur ata shohin dikë më të bukur apo më tërheqës, bëhen ziliqarë. Të tjerë janë ziliqarë për njerëzit të cilët janë të pasur, të suksesshëm, të ditur, të kulturuar, të zellshëm në punë apo kanë shtëpi të bukura. Prestigji, fama apo pozita mund të jenë shkaqe për lindjen e zilisë. Sidoqoftë, është një fakt shumë i rëndësishëm, të cilin njerëizit ziliqarë nuk e marrin parasysh dhe Allahu na përkujton për të në Kur'an:

Zoti ynë, Allahu, është Pronari i gjithçkaje. Ai furnizon atë që dëshiron dhe aq sa dëshiron Ai. Njeriu nuk ka në dorë asgjë për atë që i jepet. Pronari absolut i bukurisë, pasurisë, pronave dhe madhështisë është Allahu. Besimtari është i vetëdijshëm për këtë; kështu që çfarëdo që të hasë gjatë ditës, ai nuk bëhet ziliqar. Nëse sheh dikë më të bukur se vetja, ai kujton Allahun, Pronarin e vërtetë të bukurisë dhe pasurisë. Ai e di se Allahu zgjedh çfarë dëshiron dhe për kë e dëshiron, u jep mirësi atyre që do Ai dhe se zgjedhja dhe vendimi i përkasin vetëm Atij. Besimtari sillet në mënyrë të tillë, që e njeh Allahun si krijuesin e gjithçkaje në mënyrën më të mirë dhe më të dobishme dhe se të gjitha mirësitë e shumëllojshme në këtë botë u janë dhënë njerëzve vetëm si sprovë dhe se jeta e vërtetë është ajo që do të vijë, po ashtu, vlerat në sytë e Allahut maten me sjelljen që e kënaq Atë.

Ai nuk ndjen zili kur ndan gjërat me të tjerët apo kur u fal ndonjë send të tjerëve. Për shembull, ai nuk shqetësohet kur fal si dhuratë diçka të preferuar apo kur lejon dikë ta përdorë atë. Allahu ua këshillon këtë lloj sjelljeje besimtarëve në Kur’an:

Muslimani e di se të gjitha mirësitë në jetën e kësaj bote i janë dhënë atij përkohësisht në përdorim dhe si provë; ai e di se cilësitë negative si lakmia dhe zilia janë të gabuara dhe duhet të largohet prej tyre.

Lënia e dyshimit dhe thashethemeve

Në një shoqëri njerëzish të paditur, disa prej tyre kanë zakone të cilat u janë bërë pjesë e pandarë e jetës. Këto zakone janë ushqimi i dyshimit për të tjerët, futja e hundëve në punët e të tjerëve, apo përpjekja për të mësuar gjërat e fshehta të jetës së tjetrit, të cilat nuk u duhen aspak dhe thashethemet: marrja nëpër gojë e të tjerëve dhe të folurit prapa kurrizit.

Në një shoqëri njerëzish të paditur, disa prej tyre kanë zakone të cilat u janë bërë pjesë e pandarë e jetës. Këto zakone janë ushqimi i dyshimit për të tjerët, futja e hundëve në punët e të tjerëve, apo përpjekja për të mësuar gjërat e fshehta të jetës së tjetrit, të cilat nuk u duhen aspak dhe thashethemet: marrja nëpër gojë e të tjerëve dhe të folurit prapa kurrizit. Këto dy sjellje zakonisht bëshkëshoqërohen, sepse dikush, i cili merr nëpër gojë dikë tjetër vepron kështu sepse ka mendime të padenja, të mbrapshta për të. Po ashtu, dikush që fut hundët në punët e të tjerëve sillet në këtë mënyrë, sepse ai është dyshues. Në udhën e Kur’anit nuk ka vend për këtë lloj sjellje të pakëndshme dhe Allahu i urdhëron besimtarët për ta shmangur atë:

Fjalët e Allahut ndrisin gjithmonë në mendjen e besimtarit, i cili me kujdes largohet nga sjellja e padëshirueshme për Allahun. Ai nuk përpiqet për të mbledhur të dhëna për njerëzit e tjerë me qëllim të keq; nuk flet asgjë të pakëndshme, apo diçka për të cilën është i pasigurt, apo që të lëndonte ndjenjat e të tjerëve. Ai nuk kapet në hamendje ziliqare për një njeri, rreth të cilit nuk di asgjë. Mendimet e tij rreth një njeriu që nuk e njeh, mbeten gjithmonë të mira; ai flet vetëm për anët dhe cilësitë e mira apo tërheqëse të tjetrit. Kështu, duke marrë shembullin e sjelljes së besimtarëve ndaj një shpifje drejtuar grave, Allahu thotë në Kur’an se, kur një besimtar nuk është i sigurt në lidhje me dikë tjetër, duhet të mendojë gjithmonë mirë:

Besimtari përpiqet gjithmonë për të menduar mirë për familjen e tij, shokët dhe ata që e rrethojnë. Gjithashtu, ai përpiqet të flasë për udhëzimin dhe t’i bëjë edhe të tjerët të veprojnë po ashtu. Por, njerëzit janë krijuar harrues, si pjesë e sprovës së tyre në këtë botë dhe ata mund të gabojnë, por, kur bëhen të ndërgjegjshëm për sjelljen e tyre të gabuar, ata kërkojnë strehim në mëshirën e Allahut dhe kërkojnë falje prej Tij.

Lënia e talljes

Sjelljet tallëse janë mjaft të përhapura mes atyre grupe njerëzish, të cilët jetojë larg Kur’anit. Mes njerëzve të paditur, disa mund të tallin të tjerët duke vënë në dukje të metat e tyre, gabimet, çrregullimet fizike, veshjen, mungesën e pasurisë, varfërinë, pakujdesinë, sjelljen, mënyrën e të folurit dhe shkurtimisht, pothuaj gjithçka në lidhje me ta.

Sjelljet tallëse janë mjaft të përhapura mes atyre grupe njerëzish, të cilët jetojë larg Kur’anit. Mes njerëzve të paditur, disa mund të tallin të tjerët duke vënë në dukje të metat e tyre, gabimet, çrregullimet fizike, veshjen, mungesën e pasurisë, varfërinë, pakujdesinë, sjelljen, mënyrën e të folurit dhe shkurtimisht, pothuaj gjithçka në lidhje me ta. Për t’u tallur me dikë, ata përdorin disa fjalë, gjeste apo disa shprehje të fytyrës. Për atë që ve në lojë të tjerët, nuk ka fare reëndësi se mund të lëndojë ndjenjat e tjetrit, ta dëshpërojë, ta shqetësojë, ta inatosë apo ta verë në ankth. Ajo që ka rëndësi për ta është rritja e mendjemadhësisë së tyre dhe poshtërimi i shënjestrës së talljes.

Në Kur’an, Allahu i ndalon njerëzit prej talljes së të tjerëve:

Në një varg tjetër, Zoti ynë shpall: “Mjerë për çdo përqeshës – shpifës” (Sure Humeze:1) dhe i paralajmëron njerëzit të cilët sillen në këtë mënyrë të shëmtuar, nuk i zbatojnë urdhërat e Kur’anit dhe nuk e vrasin mendjen fare për llogarrinë që do të japin në botën tjetër.

Mes besimtarëve nuk lejohet asnjë formë talljeje. Ata e dinë se është Zoti ynë Ai, i Cili i ka dhënë çdokujt pasurinë, bukurinë, zgjuarsinë, talentet dhe cilësitë e tjera. Ata kënaqen prej cilësive të mira që venë re tek tjetri, sepse kërkojnë kënaqësinë e Allahut dhe jo atë të vetes së tyre. Besimtarët nuk kanë mendjemadhësinë dhe zilinë, që janë tipare të shoqërive injorante. Për këtë arsye, ata janë gjithmonë falës, dashamirës dhe të thjeshtë me njëri-tjetrin.

Njëkohësisht, besimtarët e kuptojnë, se të metat që shohin tek tjetri janë sprova prej Allahut. Për këtë arsye, ata nuk kërkojnë tërheqjen e vëmendjes ndaj këtyre defekteve, por, i mbulojnë ato duke u sjellë mirë. Ata shmangin me kujdes edhe veprimin më të vogël, mimikën apo edhe fjalëzën më të imët që përmban tallje.

Vetësakrifikimi

Ata që mendojnë se kjo jetë është e vetmja dhe s’ka tjetër pas saj, nuk sakrifikojnë për të tjerët, vetëm nëqoftëse përfitojnë diçka prej tyre dhe nuk e marrin mundimin të ndihmojnë dikë tjetër që ndodhet në nevojë.

Ata që mendojnë se kjo jetë është e vetmja dhe s’ka tjetër pas saj, nuk sakrifikojnë për të tjerët, vetëm nëqoftëse përfitojnë diçka prej tyre dhe nuk e marrin mundimin të ndihmojnë dikë tjetër që ndodhet në nevojë. Kjo ndodh sepse ata nuk e kuptojnë se do të marrin shpërblim të përpiktë në jetën tjetër për të mirat dhe të këqijat që kanë vepruar në këtë botë. Allahu na tërheq vërejtjen ndaj kësaj mënyre të çoroditur të menduari.

Njeriu mund të zhvishet nga egoizimi dhe të këqijat e vetvetes. Për këtë, Zoti ynë na shpall vargun e mëposhtëm:

Për këtë arsye, një njeri i cili jeton sipas mësimeve të Kur’anit, e lë mënjanë egoizmin dhe përpiqet të ndajë ato që ka, me të tjerët rreth tij. Për shembull, ai kënaqet kur e ndan ushimin me dikë që është i uritur. Me gëzim i jep sende me vlerë dikujt, nevoja e të cilit për to është më e madhe. Ai u jep nevojtarëve tepricën e pasurisë (Sure Bekare: 219) dhe e di se do të marrë për të një shpërblim shumë herë më të madh në botën tjetër. Në Kur’an, Allahu na tregon sjelljen shembullore të Sahabëve të Profetit tonë:

Besimtarët kënaqen thellë në shpirt, kur mendojnë se vepra e tyre e vetësakrifikimit, ka bërë dikë tjetër të lumtur. Ata jetojnë me një paqe të brendshme që buron nga të vepruarit sipas zërit të ndërgjegjjes dhe duke e ditur se Allahu është i kënaqur prej tyre. Edhe kur ata vetë janë në nevojë, i lenë mënjanë të drejtat e tyre pa vonesë. Nuk i përmendin veprat e tyre të bamirësisë, nuk kërkojnë të lavdërohen nga të tjerët apo të vihen në pah dhe gjithashtu përpiqen të mos e bëjnë palën tjetër t’ua kthejë nderin që i kanë bërë.

Të vepruarit me drejtësi

Besimtarët nuk janë të pandjeshëm ndaj padrejtësive që vënë re, dëgjojnë apo marrin vesh.

Besimtarët nuk janë të pandjeshëm ndaj padrejtësive që vënë re, dëgjojnë apo marrin vesh. Urdhërat e Kur’anit, sipas së cilave jetojnë, i bëjnë ata kundërshtues të çdo lloj padrejtësie, mbrojtës të të drejtave të atyre që u është bërë padrejtësi dhe ndihmues në të mirë të tyre. Në Suren Nisa, Allahu përshkruan se besimtarët kanë një të kuptuar të shkëlqyer të drejtësisë:

Ata vihen në lëvizje me të gjitha forcat për të parandaluar padrejtësinë. Edhe nëse shumica e njerëzve do të silleshin ndryshe, pakujdesia dhe papërgjegjshmëria e tyre nuk i bën aspak besimtarët të shkujdesen. Ata e dinë se do të merren në pyetje në botën tjetër se çfarë përpjekje kanë bërë për hir të drejtësisë dhe çfarë kanë bërë për të parandaluar padrejtësinë. Ata nuk përpiqen t’i ikin përgjegjësisë ashtu siç veprojnë shumë njerëz në botë duke bërë gjoja se nuk kanë parë, nuk kanë dëgjuar apo nuk kanë vënë re asgjë. Ata sjellin ndër mend faktin se, nëse do të sillen me pakujdesi, do të jenë të humbur; ndaj nëse do të tregojnë kujdes, ata e dinë se dalin të fituar në botën tjetër, dhe të gjithë njerëzit e shtypur dhe që kanë vuajtur padrejtësinë përfitojnë gjithashtu. Për këtë arsye, ata kurrë nuk janë spektatorë të painteresuar të padrejtësisë.

Edhe nëse interesi i tyre preket, edhe në qoftë e vështirë për ta pranuar, drejtësia duhet zbatuar pa dallim midis nënës, babait, shokëve, të panjohurve, të pasurve apo të varfërve. Për këtë arsye, besimtari nuk mundohet asnjëherë të bëjë padrejtësi gjatë ditës dhe përpiqet të jetë syçelët ndaj saj. Ai i jep çdokujt hakun e tij.

Për shembull, kur ai kalon para njerëzve që presin në rradhë për autobusin, nuk bëhet mosrespektues dhe nuk i mbyll sytë para ndokujt që sillet pa respekt. Ai ndërhyn në një mënyrë që është e përshtatshme për karakterin fisnik dhe pa krijuar aspak tension. Në një garë apo konkurs ai tregohet i kujdesshëm për të lavdëruar ata që e meritojnë lavdërimin. Ai i mbron ata që janë me të drejtën, pa bërë dallim midis tyre dhe miqve të tij. Nëse ai apo shoku i tij i ngushtë, bëjnë ndonjë gabim, do ta pranojë menjëherë nëse ky gabim i bën dëm dikujt tjetër dhe do të bëjë ç’është e mundur të zëvendësojë dëmin që është bërë.

Sinqeriteti

Disa njerëz nuk e kanë për gjë të gënjëjnë, me qëllim që të fshehin një gabim që kanë bërë, të përfitojnë diçka, ta ruajnë veten nga një situatë e vështirë apo t’i detyrojnë njerëzit të bëjnë atë që duan ata.

Disa njerëz nuk e kanë për gjë të gënjëjnë, me qëllim që të fshehin një gabim që kanë bërë, të përfitojnë diçka, ta ruajnë veten nga një situatë e vështirë apo t’i detyrojnë njerëzit të bëjnë atë që duan ata. Megjithëse, ata e dinë mjaft mirë, se kjo që bënë është e gabuar dhe se gënjeshtrat e tyre mund të zbulohen kurdoherë, ngulin këmbë në këtë lloj sjellje të pakëndshme. Atyre nuk u bie ndër mend se do të japin llogarri në Ditën e Gjykimit për gjithçka që kanë thënë dhe vepruar.

Ndryshe ndodh me besimtarët; ata nuk bëjnë kurrë lëshime me ndershmërinë. Ata e dinë se duhet të jenë kurdoherë të sinqertë, ashtu siç ka shpallur Allahu në Kur’an:

Ata i binden këtij urdhri çdo ditë me kujdes. Ashtu siç përmendëm në një temë më lart, ata nuk gjejnë strehë te gënjeshtra, për të mbuluar një gabim. Menjëherë kërkojnë falje për ndonjë gabim që kanë bërë dhe përpiqen për ta riparuar. Nuk shpikin gënjeshtra, me qëllim që të fitojnë respektin e të tjerëve apo të pëlqehen nga ata. Cilado qoftë arsyeja, ata nuk e shohin gënjeshtrën si zgjidhje.

Për këtë arsye, një njeri që jeton duke iu bindur mësimeve të Kur'anit në jetën e përditshme, nuk shqetësohet aspak, sepse nuk e ka zakon të thotë gënjeshtra apo të zbulohet se ka gënjyer. Ai bën një jetë të mirë, të qetë, të paqtë, të cilën ia sjell ndershmëria dhe sinqeriteti. Ai që e përqafon këtë mënyrë të çmuar sjelljeje në këtë botë, do të marrë një shpërblim edhe më të madh në botën tjetër. Allahu u jep këtë sihariq vepërmirëve: