Baadan 9: So Manga Kasiksaan o Tao a Da a Kalek Iyan Ko Allah

Manga Khaoriyanan a Kapezinagadan Sa Donya

So Allah na perasayin Iyan so siranoto a manga tao a da a kalek iran Rekaniyan ago di Rekaniyan miinengka sa melagid so badaniyan (physical) ago rahasiyan (spiritual) a karomasayan sii sa giyaya a donya. Aya mataan na so manga kaphaginentao iran na zasaliyoba ron den so manga kabinasaan a badan ago pamikiran.

Ped pen ko manga karibatan o manga galebek iran, na so sabaad kiran na malalalong pen ko kiyaadeni kiran sa manga limo a lagid o tamok ago kataid. Pekhasabapan pen ai sa kaphangarasi iran sa kapipikira iran a makalelebi siran. Ogaid na di iran den maiinengka a so langon-taman na ipesorat sa oman i inek a oras, na ago roo sa Naraka, na so Allah na phakamowayanen Niyan kiran ai sa khatatap kiran so kasiksaan. So Allah na pitharo Iyan sa Qur’an:

“Na ganating ka siran ko kaadai kiran sa meleng sa di mathi a masa. Ba aya tarima iran, na so ipembegay Ami kiran a tamok go manga moriatao, na penggagaanan Ami kiran so manga-pipiya? Kena, ka di iran maiinengka!” (Surat al-Muminun: 23:54-56)

Ogaid na kena ba siranon makapelagi-lagid saya. So sabaad kiran na phakataam den sa manga siksa sii sa donya. Madadalem siran sa tatap a kalologi mokit ko manga panyakit, manga disgrasya, manga kasasadir, manga kamaregenan sa kawyagan ago kapatay o manga madaseg iran. Sabap sa aya katatarimaa iran sa giyaya a manga ma-oolawla na kena ba kiran tepeng o Allah, na giyoto i miyabaloy aya a siksa kiran. So Allah na di Niyan den phakadaagen a giyaya manga tao. Lalayon siran den makaphasinagad sa manga baram-barang a ma-oolawla a lagid o ba manga kakhokorang ago manga kasesendod. Sa apiya antonaa den i pesowaen iran, maito sa mala, na lalayon den a phakaoriyanan kiran na kalologi sa kabarandiya ago kararahas. Sabap saya na pitharo o Allah sa Qur’an a aya imbalas Iyan kiran na kawyag-oyag a kapakamboboko:

“Na saden sa tomalikod ko pananadem Aken, na mataan a so kawyag-oyag iyan na phakasimpit, ago phakamoayanen Ami sekaniyan ko Alongan a Kapangoyag a bota.” (Surah Ta Ha: 20:124)

So betad a kaliboteng a karahasiyan a kapezisinagadan a manga tao aya a da a kalek iran ko Allah na khailay ko manga bontal iran. Amay ka giyaya a kapapapas kiran o makarahas a hidaya na mioman pen ko binasa a manga katharo iran, na so binasa a asalan o manga kawyag-oyag iran na phakarayag pen. Siran so marayag a toladan o makarahas a kada kaya ago kabibinasa. So Allah na inaloy Niyan aya sa Qur’an a “kapakadapanas”:

“Na so siranoto a miyakaporon sa manga-rarata a galebek na balasan sa marata a lagid iyan. Ago khakoloban siran sa kapakadapanas. Da a phakalinding kiran poon ko (siksa o) Allah. Lagid o ba kiyakoloban so manga paras iran sa manga baadan o kaitem o gagawii a miyangiremkirem: Siranoto so manga tao ko Apoy, na ron siranon den matatap sa dayon-sa-dayon” (Surah Yunus: 10:27)

Isa pen a kalologi a khasinagadan a giyaya a manga tao na so kakhapapas kiran o mapiya a katao iran ago so kaphakagaas iran somabot. Di iran zaboten so apiya pinakamarayag a manga kabenaran. Ibarat na, di iran khailay so manga sabapan o betad iran a kada kalilintad, kalek, sawan ago kapakamboko.

So rarad o siksa a khitalemba ko siranoto a da a kalek iran ko Allah na tatap a baram-barang. So Allah na inaden Iyan so manosia ago tarotop a katawan Niyan o antonaa a shai a pekhasabapan sa lebi a karomasayan iran. Sabap san, na baden maphangantang o tao so kamaregenan ago karomasayan a pekhasabapan sa rarangit o Allah:

“… ‘Mataan a so rarangit o Allah rekano na lebi a mala a di so rarangit iyo ko manga ginawa niyo, gowani ko ipendolon rekano so paratiyaya na pethaplisen iyo.’” (Surah Ghafir: 40:10)

Giyaya den i kapetharoaon, a da den a tao a matatanor i pamikiran a ba mabaya a makaphaparangayan ago makaphasipat sa sigorado a ikhabinasa niyan ago ikhaposang iyan ko siksa o Allah. So di kaphakagaga o manosia ko manga khakalilid a manga panyakit ko gawi-gawii na marayag a karina a tanto sekaniyan a malobay. Ibarat na khapakay a aden a matoon a tao a di niyan den khagaga matiger so magegedam iyan a masakit. Isaon pen na benar mambo a so kapakaneg sa pekhorisek a tao, sa apiya mawatan pen, a sabap ko kapakandadamar iyan a tanto na kiyatangkaan den a khararadan sa kapakamboko a di khitolad. Sabap sa so manosia na inaden a malobay; a di phakagaga sa makarahas ago makabadan a titho a kasakit, kalek ago kawan. Di tano khagaga matiger o ba tano mapepekel ko miyakalige-liget a manga darpa, o di na ba tano makabaw sa titho a di khabaraw a kado, o di na sii ko kaphesakit o tiyan ago ngipen. Aya thanodan tano saya, na kena ba aya manga siksa, ka matag baden manga kalilid a manga gedamen a pekhagedam o tao ko gawi-gawii.

Ogaid na apiya pen mararayag a giyaya a manga kabenaran, na so kadakelan ko manga manosia na pephaginentao den sa kawyag-oyag a mapapason so kalek ko Allah sabap sa betad iran a kategas i manga tego ago kabobodai den. Aya mapasang saya, na giyaya a manga makarahas ago makabadan a karomasayan sa donya na miyakaito-ito a ibarat o kasiksaan a khaparoli iran sa Naraka, ago matag baden aya ibarat ago tapaos kiran. Giyaya a manga tao na di iran den tatagoon sa manga ginawa iran so kada ren o kapakagaas ago bager o Allah, ogaid, na amay ka mawma siran a kapatay, na khatimtiman iran den so kala a kapakagaas o Allah a rakhes o kalipedes o manga siksa Iyan, ago khakemel siran den sa kalek a di khagaga mipharas ago di khipangibarat a ko langon-taman a kiyasinagadan sii sa donya.

Salakaw pen ko manga tarambisa a kasiksaan ko pitanggisaan, na so Qur’an na mapepeno a manga ibarat ko zasagorompong a manga pagtao a miyapolang a manga kasiksaan a piyakatana kiran o Allah. Giyaya a manga tao na pare-parengan den a kiyapamatay iran sa saperek-mata sabap ko kiyaongkir iran ago kiyalepasa iran ko manga tamana o Allah.

So Betad Iran Sa Mawri-Alongan

So manga manosia na tanto a makempet so masa iran sii sa donya sa aya den a kalilid a kalayat iya na sii ko manga nempolo taman ko pitopolo ragon. Na saperek-mata bo na miyakalepas so limapolo ragon o kawyag-oyag iran: so sabaad na miyakapasad mamagiskowila, na miyamakakowa sa manga galebek iran a kawyagan iran, na miyamakapamasa sa manga terak iran, na miyamakapamangaroma sa manga-tataid a manga bai, na miyamakambalay sa manga-pipiya a manga walay, na miyamakapemomoriatao sa manga dowa o di na telo a manga wata, na oriyan iyan na miyamangero den so manga kobal iran. Na sii ko manga lima taman sa sapolo ragon a lamba ko kawyag-oyag iran na pekhabaw den so kaphakawma o kapatay. Ogaid na aya pakakhai-kaid saya, na kadakelan kiran pen na itataros iran den so kapethaplisa iran ko kaphakawma kiran o kapatay, ago mananagontaman pen magoyag-oyag sa piphira ragon pen ko kawyag-oyag iran sa di iran den phamikiren so kapatay. So Allah na tiyapaosan Iyan so manga tao sa lagid aya betad:

“Sayana mapiya so kaphakaneg iran, ago sayana mapiya so kaphakaylay iran, sii ko gawii a kapakatalingoma iran Rekami! Ogaid na so manga darowaka sa alongan ai na matatago ko kadadadag a mapayag! Na pakaiktiyarang ka siran ko alongan a mapait a kazendit, a masa a kakhokoma ko miyanga-oolawla. Na siran na da iran inengkaa. Na ago da siran pamaratiyaya!” (Surah Maryam: 19:38-39)

Sii ko kaposan o kawyag-oyag iran a kapangosbaw, na giyaya a manga tao na aya antangan iran na iphalad iran sa mainay so manga niyawa iran ka magendod siran den o di na dekha siran den sa kalilintad, a na sayana a mapasang, kagiya khatekawan siran den sa masakit a kapakanaw. Aya khaoriyanan kiran, a da den a maito bo katawi iranon, na khatoon iran a manga ginawa iran a mindadarpai iran so manga malaikat o kapatay a tetendoon kiran. Giyaya a manga malaikat na mangongonotan ko manga sogo kiran o Allah ago da den a labot iran ko manga kaphamagayoki ago kaphamangakoli kiran o manga tao a masasangan iran. Amay ka so manga malaikat o kapatay na tonggosen iran so manga niyawa o manga tao sa maregen a mabeger ago panekaw a manga gansing ago lambit sa manga talikodan iran ago so khagedam iran a pakalois a kasakit, na khatokawan iran den sa marayag so masosowa-sowa iran:

“Na o maylaing ka so masa a kathangana o manga malaikat ko manga niyawa o siranoto a da pamaratiyaya (ko kaphamatay iran), a pepherorontayn iran so manga paras ago so manga likod iran (a petharoon iran a:) "Taami niyo so siksa a phakatotong!" (Surat al-Anfal: 8:50)

So manga dosa a miyanggagalebek o manga da pamaratiyaya na manga-ala a khaparoli iranon so tatap a kasiksaan sa dayon-sa-dayon. Da a kakhapro niyan o ba siranon makapalagoy o di na ba siranon matinggas den. Aya maana niyan, na da den a kapakalidas roo. Sabap sa somiyopak siran ko Allah a miyangaden ko langowan-taman a poon sa da, a aya titho a kirek ko langowan-taman, a aya makatatangan ko da a sangko iyan a gaas ago katao, a Kadenan o langon a kaaden.

Giyaya a manga tao na di iran ikhalek so Allah sii sa donya, na giyoto i sii sa Mawri-Alongan na imbensek kiran o Allah so manga kalek a da den a ba niyan lagid a kalek sii sa donya: khaalibet siran a kalek, awid a akal ag kapakamboko sa dayon-sa-dayon:

“Khaylaing ka so manga darowaka a kapekhalek iran ko pinggagalebek iran, a giyoto na phakatana kiran den…” (Surat ash-Shura: 42:22)

Giyaya a manga tao na inipaginentao iran den so intiro a kawyag-oyag iran sa kathabowakar ago marayag kiran den so kaposan iran, na khasagombaan den sa da a kaposan iyan sa piyakalek-lek a kalek. So manga kawyag-oyag iran na matag baden pakalalanaten, onaan o karomasayan itatalagad kiran o Allah, a taman bo sa:

“… Aya bo a kapakalalanata Niyan kiran na taman bo ko Alongan a khasambolayangon so manga kailay." (Surah Ibrahim: 14:42)

So kalek a khagedam iran sii ko Gawii a Kapangokom na mikekembor sa kabebereg a lagid o kiyaaloya ron sa Qur’an:

“Na sii ko gawii a kaiyopa ko sanggakala, na kalekan so matatago ko manga langit, ago so matatago ko lopa, inonta so kabaya o Allah: Na oman i isa na makatalingoma Rekaniyan a khipangangalimbabaan”. (Surat an-Naml: 27:87)

Sii ko Gawii a Kapangokom a magigisaraw so manga tao, a so manga mawgat a manga babay na mipembawata iran so manga ikaririmbit iran sabap ko kalek. So mala a kalek a khangagegedam iran na bened ko manga pamikiran iran, a khadaan siran den sa tanod:

“Hay, manga manosiya, kaleken niyo so Kadenan niyo! Mataan, a so kapelinog ko Oras oto na betad a lebi a piyakalek-lek! Sii sa giyoto a Alongan a maylay niyo, a kalipatan o oman i (ina a) pephakasoso so (wata iyan a) pephakasosoon iyan, ago mipembawata o oman i mawgat so ikaririmbit iyan: Ago maylaing ka so manga manosiya a (lagid o) khikabebereg, a kena ba siran mabebereg; na ogaid na so siksa o Allah na titho a malipedes.” (Surat al-Hajj: 22:1-2)

Giyaya na matag baden poonan. Khatimtiman iran den so manga siksa a da lagid iyan. So Allah a aya kirek ko da a pitatamanan a gaas ago kokoman na zaopan Iyan siran, a so sipat Iyan a “So Phanaop” (Al-Muntaqim) na phakarayag roo. Samanoto, na da a kagora-goraok, da a kapamaga-pagayok, da a katharo-taropesik, da a kapesendi-sendit o di na kapamangni sa rila a ba roo pen phamakararad. Da a phakatabang roo ko manga tao a da paratiyaya. Apiya antonaa den i phamanowaen iran, na da den a rarad iyan; sa apiya tiyarima iran so manga kadostaan iran ago inisendit iran oto antawaa ka da, apiya pephantang siran antawaa ka di, na tanto den a miyawri. So Allah na initapaos Iyan a giyaya a kada sa inam a masosowa:

“Na matotong kano ron den! Na tigeren niyo sa di niyo tigeren, na melagid rekano den. Matag rekano baden ipembalas so manga pinggolawla niyo.” (Surat at-Tur: 56:16)

Da den a panginam pen o manga tao a merampay sa giyaya a betad. Sii ko katatago iran sa donya na lalayon siran den pephangentomaan sii ko tenday a kawyag-oyag iran sa di khaompas a manga wasiat ago pakalek-lek a manga tapaos. Isaon pen, na bigan siran sa di khaitong a manga limo ago gaas, a aya bo a iphapanton kiran na so kapaginontolan, so kalek ko Allah ago so kapananggila.

Pephamangni siran sa maap o Allah, a isa ko sii siran sa donya na so kathabowakar iran ago so maratabat iran na miyakaaren kiran ko kinggolalanen iran roo, ago miyakaaren kiran pen ko kaperiparadoi iran ko kapatay iran ago so kaphamagitonga kiran sa Mawri-Alongan. Giyoto i sabap a sii ko Gawii a Kapangokom na ipetharngangas so manga paras iran ko kapenggoyoda kiran ko darpa a kasiksaan iran, a roo na khataaman iranon so makabadan ago makarahas a karomasayan, a so kabisa niyan na di miphangibarat.

Amay ka pagoyagen so manga da pamaratiyaya, na khailay iran a so manga kaphangakowala iran na miyada den ago miyateped siran den a makamboboko. Indendeg siran ko manga paytaw o Naraka na oriyan iyan na kalekeban siranon, ago khabaak iranon so betad a di khitolad a kasasakit ago kalek na ago bo siran ilebad ko somosogkhayaw a Apoy. Da a kasasakit sa donya a ba khiibarat ko karomasayan sa Naraka, sabap sa inaden oto o Allah a kasiksaan a pinakalebi ko langon a manga kasiksaan:

“Na sii sa giyoto a Alongan, na da a makaphaniksa sa kaphaniksa Iyan a isa bo! Ago da a makaphamatong ko kaphamatong Iyan a isa bo.” (Surat al-Fajr: 89:25-26)

Malipedes a makabadan a kasakit ko sabala, ago di khagaga a makarahas a karomasayan ko sabalaon, a meroog sa giyaya a manga tao. Makadadapanas ago kakaya-kayaan. So kada a panginam, sa kakhatokawi iranon a di siran khada sa Naraka, na melekep ko intiro a ginawa iran sa kaaadapa iran ko tatap a kalek, kawan ago kapakamboboko.