Baadan 8: Manga Dadabiyatan o Tao a Da a Kalek Iyan Ko Allah

So sipat a kapaginontolan na aya bo a kakhakowaon na na sii ko kikhaaleken ko Allah ago so kapangongonotan ko manga sogoan Iyan. Sii ko tao kabaya iyan a makakowa sa maontol a paparangayan, na kailangan iyan so mabager a babaya ko Allah ago madalem a kalek ko Allah. Sii ko kikhaaleken ko Allah a miyapatot Rekaniyan, na aya bo a kapakamowayan iyan na sii ko tatap a kapipikira ago kanggeda-gedaa sii ko kala o Allah, sii ko kadato Iyan, sii ko kaporo Iyan ago daradat Iyan, sii ko kada taman o katao Niyan ago gaas Iyan, ago sii ko kada ren ago kada sangka o kapaar Iyan ko manga oripen Iyan, ago sii pen ko titho a kaparatiyaa ko manga diyandi Iyan, so manga tapaos Iyan, so Gawii a Kapangokom ago so kala a karomasayanon, ago sii ko piyakalek-lek a tatap a kasiksaan sa Naraka. Giyaya a paratiyaya na khalekaan iyan so mabager a kalek ko Allah. Giyaya a kalek na khaompiyaan iyan pen so gowa-gowai o tao, so paparangayan iyan, so kao-kaog ago katharo iyan, a palaya den maka-aayon ko kambilangatao a ikasosoat o Allah. So tao a ipekhalek iyan so Allah na lalayon den a kaphagipata niyan ko manga tamana o Allah

So peman so manga tao a da a kalek iran ko Allah, na papakayinon so manga paparangayan a melagidon so kabaya ago di kabaya o Allah. Siran a kiyalipatan iran so kaphamagitonga rekiran ko hadapan o Allah na di den kailangan o ba aya katharo iran na benar, o ba siran makaoogopa ko manga ped iran, o ba siran maontol ago baliadaten, aya maana niyan na di den kailangan o ba siran mapiya i dadabiyatan. Aya bo a phagapasen iran na giyaya a manga ginawa iran ko khakoya-koya manimo sa barandiya a khababayaan iran. So kapakanggona kiran o manga ped iran na da den a kipantag iyan.

Da den a zowaen a lagid aya a manga tao a ba di para bo sa manga ginawa iran. Sabap ko di iran khapodi so kaphakagaas o Allah, so kapamimikirana ko kakhapakay a maparoli iran so manga siksa o Allah na da a ikhiogop iyan kiran ko kaphagompiyai ko manga okit-okit iran. Sabap sa da a kalek iran ko Allah o di sii ko siksa Iyan, na da a ba a manga tamana a kikilalaen iran, di iran tatagoon sa manga ginawa iran so manga tapaos o Allah, na pephangarasian iran pen so manga pagtao, ago mitataralo so paparangayan iran a marata. Sabap sa di iran penggeda-gedaen so kabager o Allah ago so kapakagaas o Allah maniksa, na pelepasen iran so manga tamana o Allah sa di siran den pendowa-dowa ko kanggolawlaa iranon.

Giyaya i manga sabap a so siranoto a manga tao a da a kalek iran ko Allah na kalelekaan kiran so apiya antonaa den a kala iyan a kambaradosa ago kabibinasa o kambilangatao iran. Di siran phangongonotan ko kaphaparangayan a inisogo sa Qur’an, na mokit ko karata iran i adat, na pephagalangan iran pen so manga tao ko kapa-agama; di iran khabaraw a ba iran mailay a makamowayan so kaphaparangayan sa Qur’an. Na da den mambo a angan-angan iyan, na so manga pisosonan a kapangarasi iran na zembagen kiran mambo o Allah sa pisosonan a kasiksaan sa Mawri-Alongan. So Allah na pitharo Iyan reketano sa Qur’an pantag ko khasowa a giyaya a manga tao oriyan o kapatay iran:

“Mataan, a siranoto a da pamaratiyaya ago pephangalang ko Lalan ko Allah, na sabenar a miyadadag sa mawatan a kadadag. Mataan a so siranoto a da pamaratiyaya ago minggagalebek sa marata na di siran perilaan o Allah sa apiya antonaa a okit. Inonta so lalan ko Naraka a roo siranon khatatap sa dayon-sa-dayon. Na ago malebod aya ko Allah.” (Surat an-Nisa': 4:167-169)

Sii sa phakatondog saya, na pagiksaminen tano so begkhog a paparangayan ago kabibidaan o manga-rarata i galebek a inaloy sa Qur’an a da a manga kalek iran ko Allah.

So Pelagidan Iran Ago So Saitan: Kada Meleng

Siranoto a manga tao, a apiya sii ko tarotop a katawi iran ko kapakamomowayan o Allah ago so gaas Iyan, na di den pepharangay sa okit a khababayaan o Allah, ago aya mataan na di iran ikhalek so Allah; na aden a pelagidan iran a sipat ago so saitan. So manga tao a lalayon a ma-eetong-etong o saitan na marani-rani a mipelagid iran so saitan sa pamimikiran ago sa rahasiyan. Aya karina o kapepelagidan iran na so betad a mitataralo a kataplis. Aya katharoaon na malebo-lebod a kapekhailai kiran sa mabebegkhog ago mababangkiri a manga pamikiran ago manga olawla a phakabinasa kiran, a tomoon iran a di so katarimaa ko kamamataanan ago so kapepharangay phiya-piya. Aya lebi a ibarat aya na so miyailay a olawla ko kiyasopak o saitan ko Allah. Inaloy aya sa Qur’an a mala a ibarat para ko manga manosia.

Inaden o Allah so manga malaikat ago so manga jin o onaan a kiyaadena Niyan ko Adam (as) - so pagam-paganay a manosia ago nabi. Tatap kiran so kapephodia ago kapetasbik iran ko Allah. Na inaden o Allah so Adam (as) ago piyandoan Iyan so manga malaikat a somodod rekaniyan. So manga malaikat na magaan-gaan a kiyapangongonot iran ko sogoan o Allah sa siyododan iran so Adam (as). Ogaid na so saitan (Iblis), a maaped ko manga malaikat, a isa sekaniyan a jin, na da pangongonotan ko sogoan o Allah ago mimbaloy sekaniyan a somosopak ko kabaya o Allah. Aya sabap iyan, na tatarimaen o saitan a mas makalelebi sekaniyan a di so Adam (as). Piyanothol sa Qur’an a:

“Pitharo (o Allah): ‘Hay Iblis, antonaa i miyakaren reka ko kasododing ka ko inaden Aken a minggolalan ko Dowa Lima Aken? Ba ka mimaratabat o ba ka ped ko manga-poporo i pangkatan?’” (Surah Sad: 38:75)

A inisembagon o saitan a:

"… Saken i lebi a di sekaniyan. Inaden akong Ka a poon ko apoy na inaden Ka sekaniyan a poon ko lipao.’” (Surah Sad: 38:76)

So karayag o di kaphangongonotan o saitan ko sogoan o Allah na kiyasabapan sa kiyamorkai ron o Allah sa kiyakokoma rekaniyan o Allah sa tatap a kasiksaan sa Naraka. Marayag saya a so kapakasosopaka o saitan na sabap ko kabebethengan ago titho a kada meleng a rahasiyan a betad. Kamamasaan den a ginawa niyan so kapakamomowayan o Allah. Aya mataan na minimbitiyarai niyan pen so Allah. Aden a katawi niyan sii ko manga sipat o Allah, sii ko kapakagaas Iyan ago sii ko tatap a kasiksaan sa Naraka.

Aya pelagidan o piyakasisingay a paparangayan o saitan ago so siranoto a tomiyalikod ko kapangenala a maaleken ko Allah na so manga waraan iran. So kapakailay sa marayag a katao ko kapakamomowayan o Allah, na oriyan iyan na zopak pen ko kadato Iyan na titho den a piyakaarim-arim a tego. Sii ko miyatangked a katao o saitan, na aya den a maphamamikir tano rekaniyan na mirarampay sekaniyan ko piporo-poroan a pangkatan o paratiyaya ago kalek ko Allah. Lagid den aya mambo a aya maphanarima tano rekaniyan na so tatap a kenal iyan a di tano khairingan, a pekhasabapan sa da lagid iyan a kababaliadaten ago kapangongonotan ko Allah. Ogaid, na aya miyarayag ko saitan na karata i bontal a kawaraw ago kakapal i bias a tego. So kakakenala ko kapakamomowayan o Allah ago so kaparatiyaa ko da a ren iyan a gaas ago ongangen na oriyan iyan na sosopaken Sekaniyan bo a tibaba na kapakarimpas a di khaosay sa marayag a katao. Sii sa giyaya a ayat sa Qur’an na inaloy ron so betad a giyaya manga tao:

“Tharoang ka: ‘Antawaa i pembegay rekano sa pageper poon sa kawang ago ko lopa? Antawaa i phapaar ko kaneg ago kailay? Ago antawaa i phakagemao ko oyag-oyag poon ko miyatay ago antawaa i phakagemao ko miyatay poon ko oyag-oyag? Ago antawaa i phagator ko manga pekhaolawla?’ Na tharoon iran: ‘So Allah.’ Tharoang ka: ‘ Na ino niyo di khaleken so siksa o Allah?’” (Surah Yunus: 10:31)

Sii ko isa pen a ayat na inaloy so betad o rahas iran ago so kada a kaip iran:

“So lagidan o siranoto a da pamaratiyaya na lagid o tao a phananawagen iyan so (manga binatang), a da a pekhaneg iran arowar ko lalis ago korisek. (Siran na manga) bengel, omao, bota. Na di siran phamanabot.” (Surat al-Baqara: 2:171)

Isa pen a betad a pekhataplis a giyaya a manga tao sa da a kapamamamikiran na so kakhaoyag pharoman. So tao a katawan iyan a inaden sekaniyan poon sa da ago katawan iyan a matatangked so kaphatay niyan, na oriyan iyan na iphagiza iyan bo o antonaa i okit o kapagoyaga rekaniyan pharoman na titho a pakabereg ago pakamemesa. So Qur’an na miyaaloy ron so Gawii a Kapangoyag pharoman ago miyarayag iyan so di kapangimbenar a sembag o manga tao a petaplison:

“Na o phamemesa ka, na aya pakamemesa na so katharo iran: ‘Na ino a amay ka mabaloy kami a bodtha, na ba mataan a khabaloy kami a bago a kaaden?’ Siranoto so da paratiyaya ko Kadenan iran! Siranoto so kharantayan so manga lig ago manga lima iran sa potaw a rantay. Siranoto so manga tao sa Naraka a khatatap siranon sa dayon-sa-dayon (Surat ar-Ra'd: 13:5)

So Maratabat Ago Kathabowakar

“Amay ka pitharoon a: ‘Kaleken ka so Allah’, na miyaagak sekaniyan o maratabat iyan sii ko kandosa. Ago kiyatangkaan rekiyan den so Naraka! Ago titho a marata a darpa a khabolosan!” (Surat al-Baqara: 2:206)

So pinakamarayag a khitoos ko manga tao a da a kalek iran ko Allah na so betad iran a kada meleng a maratabat ago kandebora. Aya sabap aya na so tao na aya kaiilaya niyan sa ginawa niyan na makasisibay ko Allah ago pakhizisipat iyan ko ginawa niyan so manga sipat a so bo so Allah i Kirekon. Tanto aya a piyakakhai-kaid, sabap sa so manga manosia na malobay a manga kaaden ago di phakagaga. Sa apiya antonaa den i kimbetaden iran ko manga ginawa iran sa kaporo ago sa kapasang, na da bo a lalaw niyan ka endokawan siran bo, khaor siran bo, khawaw siran bo, thoratoden siran bo, zakit bo a manga olo iran ago manga ped a panyakit, so manga lawas iran na phamangipes bo ago phamakalobay sa kapekhalokes iran, na aya tangked saya na phatay siran bo ago so manga badan iran na khada langon.

Di khapakay ko manga manosia a ba thegas manabowakar ago mangakowala opama ka katawan iyan a so Allah i miyaden ko langon-taman poon ko da, ago Sekaniyan i tomiyago reketano sa manga sipat ago kapakagaga a makokowa tano, ago khapakay a khabawi Iyan so langon a inipamegay Niyan reketano amay ka khabayaan Iyan, ago so langon a baraniyawa na kena ba tatap i kawyag-oyag ago so bo so kawyag-oyag Iyan i lebi a tatap. Ogaid na so bo so siranoto a manga tao a kiyalipatan iran so manga kalobay ago kaito iran ago so manga lebog a katao iran ka di iran zaboten a giyaya a manga betad, i tomipeng somopak. Giyaya i miyasowa i Qarun, a so olawla niyan na inaloy o Allah sa Qur’an a ibarat ko langon a manosia.

Aya sabap ko kabebethengan o Qarun ago so di niyan kikhaaleken ko Allah na so tamok iyan. Kiyalipatan iyan a langon a tamok na rek o Allah na o kabaya Iyan na khabawi Iyan aya. Ogaid, na sekaniyan ago giyaya a mababaw a panarima iyan, i phipikir a giyaya manga pethamo-tamokan iyan na aya kiyakowaa niyanon na sabap ko kapasang iyan:

“Mataan! a so Qarun na ped ko pagtao o Musa, ogaid na piyangarasian iyan siran. Ago bigan Ami sekaniyan ko pethamo-tamokan, a so bo so manga gonsi iyan na kapenedanon so madakel a manga babager a mama. Gowani ka tharoonon o manga pagtao niyan: ‘Di ka baden kadadaloi. So Allah na di Niyan kabaya so manga tao a dalo. Ago tontotang ka so inged sa Mawri-Alongan ko inibegay reka o Allah, ago di ka phakalipati so kipantag ka sii sa donya. Ago phiya-piya ka sa lagid o kiyaphiya-piyai reka o Allah. Ago di ka phaminasa sa Lopa. Mataan, a so Allah na di Niyan pekhababayaan so pephaminasa.’ Pitharo iyan: ‘Aya bo a kinibegan raken saya na sabap ko katao a sisii raken.’ Ba niyan di katawi a mataan a bininasa o Allah so miyaonaan iyan a manga pagtao a lebi a mangababager a di sekaniyan ago lebi i miyatimo a pethamo- tamokan? Na di pagizaan so manga baradosa pantag ko manga dosa iran.” (Surat al-Qasas: 28:76-78)

Aya bayad ko olawla niyan, na so Qarun na siniksa sekaniyan a sii pen sa donya ka aden sekaniyan mabaloy a ibarat ko siranoto a manga tao a mipezagit iyan sa pamikiran. Opama ka benar a giyoto a katharo iyan a mala sekaniyan i bager ago gaas, na masiken a khalinding iyan a ginawa niyan poon sa giyoto a kasiksaan. Ogaid na aya miyasowa iyan, na da sii ko katao niyan, sii ko tamok iyan, sii ko inged iyan o di na sii ko kaporo a daradat iyan i miyakalinding rekaniyan poon ko siksa rekaniyan o Allah:

“Na piyakilamed Ami ko Lopa sekaniyan ago so walay niyan. Na da a sagorompong a phakatabang rekaniyan, inonta so Allah, ago kena ba sekaniyan ped ko phanabangan. So siranoto a makandidingan-dingan (a makakowa sa lagid) ko darpa iyan ko miyaona gawii na miyakatanod a miyatharo iran: ‘So Allah i phakalaolad ko rizqi o oripen Iyan a kabaya Iyan ago Sekaniyan i phakasimpiton. o da bo so kala a kapiya rekami o Allah, na khalemed kami ron pen. Ah! Mataan a so manga di pharatiyaya na di phakadaag.’” (Surat al-Qasas: 28:81-82)

So piyakalek-lek a kiyapatay o Qarun na mababaloy a marayag a ibarat ko siranoto a da a kalek iran ko Allah, ago mapayag a manga tao a tabowakar. So miyakapiya-piya a khatarosan sa Mawri-Alongan, na isesenggay ko manga tao a magiikhlas ago kena ba manga tabowakar:

“Giyoto a inged sa Mawri-Alongan, Na isenggay Ami ko siranoto a di iran sopaken so benar a thatabowakar ago mangangarasi sa Lopa o di na phaminasa. So thatagompiya a khaoriyanan na rek o manga maginontolan (a manananggila poon ko marata).” (Surat al-Qasas: 28:83)

So Kadenki Ago So Kapakatipo Iran

So kapephangimporoan o siranoto a manga tao a da den a kalek iran ko Allah na pophorongan ago sisiyapen iran den sa taman sa, sabap ko kababaw iran i panarima, na aya den a katao iran na so langon-taman na khakowa iran sa magaan-gaan igira a kiyabayaan iran. Giyaya i kiyabaloy iran a madenki; tanto iran a ikadedenki so kapakadadaya o manga ped a tao. Aya ibarat iyan na so piyanothol sa Qur’an makapantag ko dowa a wata o Adam (as):

“Na batiyaang ka kiran so titho a totholan ko dowa a wata o Adam; gowani ko khorban siran (para ko Allah), na tiyarima so poon ko isa kiran na da tarimaa so poon ko ped iyan. Na pitharo o mori ko mona: ‘Bonoon ko seka den.’ Pitharo o mona: ‘Mataan a aya bo tharimaen o Allah na so poon ko maginontolan (a maaleken ko Allah). o beteren ka raken so barokan ka a bonoon akong ka, na di aken den beteren a barokan aken reka a bonoon ko seka. Mataan a ipekhalek aken so Allah, so Kadenan o manga kaaden. Mataan, a tomoon aken a makowang ka so dosa ko ago so dosang ka, na mabaloy ka a ped ko manga tao sa Apoy. Giyanan i badal ko manga baradosa.’ Na biyodyok sekaniyan o napso niyan ko kabonoa ko pagari niyan, na biyono iyan sekaniyan na ago miyaped ko miyangalologi.” (Surat al-Ma’ida: 5:27-30)

So tao a ipekhalek iyan so Allah na makapanananggila den sa masisiyap iyan pen a ginawa niyan poon ko kapesokhayaw o manga panggedamen a baya-ginawa a napso niyan. Inonta saya, na da den a ped a kalek a makakhakailangan sa mala a kaphagalina ko olawla ko mapiya a paparangayan. So isa ko phagaria a da niyan kaleken so Allah na kiyadaoban o da a rantek iyan a panggedamen a baya-ginawa a napso niyan. Aya kiyaoriyanan iyan, na so kiyadenki iyan ago so kiyararangiti rekaniyan ko da katarimaa ko korban iyan, ago so magegedam iyan a kapakindaoba ko pagari niyan, na kiyasabapan sa kiyapagitai niyan ko pagari niyan a bonoon iyan, ago taros a pinggolawla niyan so pangita iyan. Giyaya a miyaolawla na mababaloy a tapaos ko karata o kathalikodi ko kalek ko Allah, ago so kabokai ko ginawa ko da rantek a baya-ginawa a napso.

So tao a di niyan ikhalek so Allah, na igira a miyagedam iyan a kiyarimpasan, na di pendowa-dowa na phaminasa, melagid sa badaniyan ago rahasiyan ko siranoto a miyakarimpason. Aya sabenar iyan na so kadenki na asal a sipat o saitan. So kiyapakaawaa rekaniyan poon ko hadapan o Allah, na miyakalangkolobon den so langon a rarangit, kapakatipo ago kadenki a magegedam iyan ko Nabi Adam (as) na ago inidiyandi iyan, sii ko langon a kapakagaas iyan a goyoden niyan sa Naraka so langon a moriyatao niyan. Ogaid na giyaya a diyandi iyan na sii bo makaphararad ko manga salinggogopa ago ginawai o saitan. Na so siranoto a manga miyamaratiyaya, a ipekhalek iran so Allah ago makasisiyapa ko manga olawla iran na da den a rarad iyanon.

So Kapakagaos a Ginawa Iran

So “kapakagaos a ginawa”, maana so kapakathatarambisa, na aya maana niyan na khaangkosan iyan den so ginawa niyan sa da den a kailangan iyan ko apiya antonaa, a giyanan so da a kalobay niyan ago da a kakhokorang iyan, ago da a makaphamagitongon apiya antawaa. Giyaya a manga sipat na aya bo a kirekon na so Allah. So manga manosia ago so manga ped a baraniyawa na pakaasal iran so kalobay ago lalayon a makakhakailangan. Madadalem siran ko manga antapan o Allah sii ko kiyapangaden ago sii ko oman i inek na tarotop a makarerenda Rekaniyan, sii ko kawyag-oyag ago ko kakhawyagan. Ogaid na lagid o kiyapakarayaga tano ron, so manga tao a da a kalek iran ko Allah na mabobota siran a da a kapakagaas o manga ginawa iran sabap ko katotongkopan a manga pamikiran iran ago binasa so manga panarima iran. Di iran den maphamikir a siran na khokorang o di na mariribat. Isaon pen na sabap sa makatatangked siran ko manga ginawa iran, na di siran den phagalang-alang o di na khawan ko kapenggolawlaa iran sa manga dosa. So Allah na iningaranan Iyan a giyaya a mambebetad a pamikiran sa Qur’an sa “kapangakowala”:

Sabenar a mataan! a so manosia na phangakowala. Ko kiyailaya niyan a miyakatharambisa. (Surat al-`Alaq: 96:6-7)

So kaphakailaya a giyaya a manga tao ko manga ginawa iran a makathatarambisa, na sabap ko kada meleng iran, na maiilay iran mambo a manga ginawa iran a di khaped ko manga-rarata a khangaooriyanan o manga galebek iran. Sabap saya, na bobotawanan iran den so kapangakowala iran. Saden sa kala a ipembegay kiran o Allah a manga limo na kala den mambo a kaphangakowala iran. Di kharaot a antangan iran a so Allah na iiksaminen Iyan siran, sa giyoto i saden sa kala o da a rarantek a kapangakowala iran na giyoto den mambo i kala a kasiksaan a imbensek kiran sa Naraka.

“O ba ka mabarayat sii ko manga tamok iran ago sii ko manga wata iran. So Allah na kabaya iyan a siksaen Iyan siran misabap roo sii sa donya, ago mada kiran so manga niyawa iran a di siran pen mapaparatiyaya.” (Surat at-Tawba: 9:85)

Sabap sa di iran pen katawan a giyaya a kabenaran, na aya den a katao iran na so manga mapiya a okoran a phamanagad kiran ago so pethamo-tamokan iran a piyakimbaya-bayaan kiran o Allah na ba karina sa makalilidas siran ko kasiksaan o Allah. Ibarat iyan, na aya mapipikir iran ko mapiya ago mala i arga a terak na ba kiran phakalinding poon ko manga disgrasya, sii ko manga pali ago apiya pen sii ko kapapatay. Aya mapipikir iran na so mala ago mabager a manga walay na ba kiran phakalinding poon ko manga-ala a linog, sii ko manga babager a bagyo ago manga kathidawa. Oway ba, a khapakay a tomoon o tao a sii maling sa mala ago mabager a walay a pananggila iyan sa giyoto a miyanga-aaloy ogaid na apiya so den so pinakamabager ago pinakamala a palasyo sa donya na khigobar amay ka maoma so oras iyan.

Giyaya a manga tao na pipikiren iran pen a so kaosar sa manga okit a iphakapiya ago iphakabager a kambobolawasan a lagid o manga exercise, vitamins ago manga bolong a pangeren iran ko manga panyakit na ba siran den di thanai a manga sakit. Aya mataan na giyaya na da a kaposan iyan a kapakinggalawanga ko manga panyakit. Apiya sasatiman den a virus (pinakamaito a shai a makaaawid sa panyakit) na kiyatatangkaan den a aya makaawid sa siksa o Allah sa giyaya a manga tao. Lagid iyan mambo a so kaphembeto o pinakamaito a ogat sa otek na khapakay a kaphasagipoonan sa da pitamanan iyan a siksa a pheraneg sa giyaya a manga tao. Da a tao ago da a gaas a phakalinding ko tao poon ko siksa o Allah. Pitharo o Allah sa Qur’an:

“… Na saden sa kabokaanon so rarangit Aken na sabenar a miyabinasa.” (Surah Ta Ha: 20:81)

So siranoto a da a kalek iran ko Allah na di pen makaphangimbenar ko katatangked o kapatay. Para sa giyaya a manga tao, na so kaphatay o wata a madaseg iran o di na apiya so di tatangkeden a kaphatay o mala i kadato na sii ko pangilaylayin o maginged na piyakateka-tekaw sa lagid o ba da a antap iyan kiran ago di iran papakayin. Giyaya bo a kakhaylaya sa mala a mama a kagai-gai na miyakabage-bager na imanto na zasakit ago piyage-pageti a di khakilala, na tanto den mamemesaon so manga tao, a aya den a tomoon iran na kalipatan iran so kapatay.

Lagid iyan pen, na so kaylaya ko isa a ginawai iran a minipagepeda iran isa ko isa gawii, a miyatoon sa kilid a karsada a makeketer a di khakilala ka miyaliseg a terak, na ago so kamasai ron a pethagoon sekaniyan sa maitem a bag a mait, a zinipiran poon sa olo taman sa panintilan, na pephakatadem ko manga pamikiran iran sa manga nganin a miyadthi den a pephalipatan iran. So kaylaya ko tao a izen sa idad, izen sa kapaginentao ago izen sa pamikiran, a mibebetad ko karsada a titimo-timoan a manga tao, na pekhapeno iyan so manga poso iran sa pakalek-lek a kabenaran a siran na di makaririparado ko kapatay iran ago sa a Alongan a Mawri. Isa ko isa gawii na ipephangandag pen o oman i isa kiran so kisosoloten iran a manga-ala i arga ago manga sikat a ditaren, na mamagonota siran ko manga opisina iran, ago kiyambibitiyaraan iran pen so agama, a da kon pen a oras iran ko kapag-agama ago zasanda-sandag siran pen pantag ko Mawri-Alongan. Na baden minitekaw a miyailay iran so miyasowa o ginawai iran, na miyatoon iran a manga ginawa iran a masasambida i pamikiran. So gomagalebek sa ospital na piyamorot iyan so manga panggigimo niyan: so miyaropet a salamin iyan a mitatayak sa karsada, so talompa iyan a miyapotol ago so manga ibobolawanen iyan a sosoloten iyan. So lawas iyan a isa ko isa gawii na mangangandag na mimbaloy a mait a magaan-sa-magaan na inowit sa morgi a ospital ka aden di khado na inibagak roo a ped ko manga ped a miyamatay. Isa ko isa gawii na tao sekaniyan a bibiyag, na sii ko ikadowa gawii na pelepeten a mapoti a dinis ka pagologen ko galebo sa lopa.

Ogaid, na so kadakelan kiran na giyai a kalek na di kadthi. Sii ko makempet a masa, na khasoy siran ko andang a kiyalayaman a betad a pamikiran iran, a aya kapekhailya iran ko kapatay na para bo ko sabaad na siran na dion khaped. Apiya pen pekhailay iran a phamatay so manga tao ko melilibeta iran, apiya pen katawan iran a so Mawri-Alongan na nomanayaw kiran, apiya pen a pekhailay iran a so manga lawas iran na pemangero ka pekhalokes ago maito-maito na pekhagedam iran so kaphakawma o kapasadan, na di iran den ikhalek so Allah, na giyoto i di iran kaphamikira ko kapatay. Sabap saya, na so kaosara ko miyakakempe-kempet a oras a malalamba ko kawyag-oyag iran a khapakay pen a makaaalin ko okit-okit iran a makaayon ko tororan o Allah, na miyatomo iran so kitatarosen iran ko kambaradosa sa baden pephamolwak.

So Kawyag-oyag Iran a Kalek Ago Kawan

Sii ko manga tao a di pharatiyaya ko Allah o di na di khalek ko Allah, na so intiro a donya na di maaator ago so manga phangaoolawlaon na sala-salaka a da sabap iyan ka baden miyaolawla. Aya mapipikir iran na so langon-taman na miyaolawla sabap ko kiyaparo niyan o di na miyasalak iyan manggolawla, ago so manga maoolawla na da a ba manga sabapan o di na manga antapan iyan. Sii sa giyaya a betad, na maregen o ba magedam so tatap a kalilintad ago katitikna, sabap sa sii ko apiya antonaa a oras na khapakay a maparo a aden a khaolawla a manga-rarata a okoran iran. Lalayon den sekaniyan ma-aawan ago kakaalekan pantag ko khanga-oolawla mapita. Aya ibarat iyan, na khapakay a masakit sekaniyan sa panyakit a di maiinengka, o di na mada so tamok iyan, o di na aden a mala a tiyoba a khitalemba rekaniyan ago so pamilya niyan. Sabap sa aya mapipikir iyan a so langon a khanga-oolawla na baden phanga-oolawla, na di sekaniyan den kadaan sa sawan ago kawan ko kapipikira a khapakay a maparo a manggolawla rekaniyan giyanan a miyanga-aaloy. Aya pen a karegen iyan rekaniyan na sabap sa katawan iyan a da a kapaar iyanon, a phagoman-oman ko magegedam iyan a kada-gaas ago kada-panginam.

So bo so sekaniyan a aden a kalek iyan ko Allah i makalilidas sa giyaya a manga paras a kalek. So kalek ko Allah ago so paratiyaya Rekaniyan i makasasambi sa giyaya a langon a manga kalek. So kakakaipa ron a so Allah i Khirek ago Miyangaden ko langon-taman, ago da a ba mapenggolawla a ba di mipapaar ago manggigira-giray o Allah, ago so katotokawi ron a so Allah na lilindingen Iyan ago sisiyapen Iyan so manga miyamaratiyaya ago miyamanarig Rekaniyan, na aya kasasabapan sa kapakamamaradika sa giyaya a manga pitibarangan den a kalek ago manga pangangailangan. So Qur’an na khabatiyaon:

“So Allah na inibegay Niyan a ibarat: so mama (a oripen) a makhikirek o madakel a zasakotowa a di makaphagayon-ayon ago so mama (a oripen) a sasakatao khirekon. Ba siran a dowa na melagid? So podi ago panalamat na Rek o Allah! Kena, ka kadakelan kiran na di manga-tatao. (Surat az-Zumar: 29:29)

So manga tao a da paratiyaya iran ko Allah ago taros a da kalek iran Rekaniyan, na makapezinagad den sa madakel a pitibarangan a kalek pantag ko manga ped a shai ago manga ped a tao. Di iran mapipikir o ba iran maphamagitong ko Allah so manga penggagalebeken iran ka aya den a tatarimaen iran na sii iran aya maphamagitong ko manga maporo iran sa galebek, so manga karoma iran, so manga lokes iran ago so manga ped a tao.

Amay ka so kalek, a patot a sii bo aya antap ko Allah, na sii miantap ko manga kaaden Iyan, na maphakarondan iyan baden so daradat a giyoto a manga tao sabap sa aya bo a miyapatot a ikhalek na so bo so Allah. Sekaniyan i khirek ko langowan a bager ago gaas ago so langowan-taman na makaphapasionot ko kabaya Iyan ago Sekaniyan i gigira-giray ron. Da a khaaden inonta na sii ko kabaya Iyan ago katao Niyan. o di Niyan kabaya, na da a phakamorala ko apiya antawaa. Giyoto i, da a ba shai a salakaw ko Allah a taralbi a ikhalek.

Lagid den a giyoto a kiyaaloya tano, a siranoto a manga tao a aya miyatomo iran a ipekhalek iran na so manga ped a tao a di so Allah, na sabap oto sa aya katatarimaa iran ko manga ginawa iran na aden a bager ago gaas iran a salakaw ko rek o Allah. Miyakalala a kariribat iran ko kaphetaplisa iran ko Allah sa sii siran pephamangeni sa tabang ko matag baden manga kaaden o Allah. Aya mambo a pekhaoriyanan kiran na kena ba bo giyaya a di iran kakhakowaa ko singanin iran a tabang ka giyaya den a intiro a kawyag-oyag iran na minigaled den sabap ko kiyatawan-tawan iyan ko kalodan a kada meleng, kada rantek a baya-baya ago so manga ped a kada gaas o siranoto a miyatomo iran a aya zarigan a di so Allah.

So Allah na aya den a inisogo Iyan ko siranoto a kapapadaleman sa paratiyaya Rekaniyan so di iran kikhaaleken ko manga ped a tao arowar Rekaniyan:

“… Na di niyo khaleken so manga manosiya, Saken i kaleken iyo. Ago di niyo pephasaa so manga ayat Aken sa arga a mayto…” (Surat al-Ma'ida: 5:44)

“… Na di niyo siran khaleken, ago Saken i kaleken niyo; ka aden Aken matarotop so limo Aken rekano, ka aden kano matoro.” (Surat al-Baqara: 2:150)

So Kabogkhagan Ago Kada-Tadem Iran

Madakel a miyaaloy sa Qur’an a manga ibarat ko kada a tadem o siranoto a di iran ikhalek so Allah. Masiken a aya lebi a marayag saya na so makapantag ko Bani Israil ago so kabogkhagan ago kada tadem iran sii ko Allah ago sii ko manga sogo Iyan.

So Bani Israil na kiyabegan sa manga limo a da mibegay ko manga ped a pagtao. Piyakimasaan kiran so tanto a madakel a manga-rarayag a karina, na ago apiya pen kiyatoronan siran sa madakel a manga nabi a miyakapoon kiran bo, na madakel kiran pen a somosopak a da pamaratiyaya sa giyoto a manga nabi ago manga karina. So Nabi Musa (as) na piyanamaran iyan so kaphamangendawa niyan kiran, ogaid na da siran den pangongonotan phiya-piya ago da siran den titho paratiyaya. Sii ko kiyamasai iran ko rarangit kiran o Allah, na miyamangeni siran sa maap Rekaniyan, na kagiya ko kalogkaan kiran so rarangit o Allah, na pimbalinganan iran peman so kambaradosa, taman sa miyamangbaal siran sa manga tohan a pesimbaan iran a salakaw ko Allah. Na apiya pen a so manga nabi iran na mararasay ko kaphanolon iran ko manga kapir, na so manga monafik ko Bani Israil na aya bo a totordoon iran mambo na so kapakanimo sa tamok ago so kapakanggona o manga ginawa iran, na ago aya mataan na di iran itatapian so kanggalebeka ko manga atas-tanggongan iran ko Allah ago ko agama Niyan.

Miyailay kiran so kala a kada tadem iran, sii ko kiyapalagoyi iran ko nabi iran a so Musa (as), a da a mizasakotowa iyan sii ko masa a kararasay ko kiphanolonen iyan ko agama, sa aya iran tiyordo na so bo so kamapiyaan a manga ginawa iran ago so manga kawyagan iran. Na miniomanon pen, a miyailay kiran so lebi a kapangakowala iran ago so titho a kada tadem iran ko nabi iran:

“Pitharo iran: ‘Hay Musa, mataan a di kami ron soled, sa dayon sa kakakaden iranon. Na lalakaw ka, seka ago so Kadenan ka, na pakimbonoay kano (kiran). Ka mataan a sekami na sii kami den kakaden.’" (Surat al-Ma'ida: 5:24)

Marayag a tanto saya sa giyaya a manga tao a lagid aya na da a ba iran kalek ko Allah. Giyoto i sabap, a amay ka aden a minibetad kiran a sopak ko manga kabaya a manga ginawa iran na pembaloy siran mambo a makasosopaka. Apiya pen a lilindingen siran o Allah ago so manga nabi Niyan sii ko kaphangarasii kiran o pinakamala a ridoay iran a so Piraon, apiya pen di den khaitong a manga limo kiran o Allah ago so tatap a kipendolonen kiran ko paratiyaya ago kapakalidas a tatap, na pekhalipatan iran aya langon gagaan sa lagid o saperek-mata.