“Tharoang ka: ‘Antawaa i pembegay rekano sa pageper poon sa kawang ago ko lopa? Antawaa i phapaar ko kaneg ago kailay? Ago antawaa i phakagemao ko oyag-oyag poon ko miyatay ago antawaa i phakagemao ko miyatay poon ko oyag-oyag? Ago antawaa i phagator ko manga pekhaolawla?’ Na tharoon iran: ‘So Allah.’ Tharoang ka: ‘ Na ino niyo di khaleken so siksa o Allah?’”
(Surah Yunus: 10:31)
Sa lagid den o kiyaphayagen o Allah sii ko manga ayat Iyan sa Qur’an, a amay ka ipagiza ko siranoto - a so manga paratiyaya iran ko Allah na mababaw ago kapakiilay-ilayn - so manga paratiyaya iran, na phayagen iran so paratiyaya iran ko Allah, ogaid na so maaleken a kenal iran Rekaniyan na khapayag a tanto a malobay. Aya mabeger a toos ko betad iran na di khailay sii ko manga katharo iran ago sii ko manga dadabiyatan iran so manga tanda ko kalek o di na sanggila a kapapadaleman sa sela-sela ko Allah. Aden a manga-rarayag a sabap ai.
Aya den a kalilid sii ko maginged na so sabot iran ko agama na sii phapasod ko manga katharo a da a benaron ago matag baden manga tsismis. So kadakelan ko manga tao na da iran den kenala ko manga ginawa iran so kiyapharasi o Allah ko Ginawa Niyan ago so manga sipat Iyan sa lagid o kiyarayaga sii ko onayan a pizagipoonan o agama, maana so Qur’an ago so hadith o Nabi (saw). Ogaid na so Allah na piyaki-kilala Niyan a Ginawa Niyan reketano sa Qur’an sa tanto a marayag ago masagogod. So katao o kadakelan ko manga tao ko Allah na sii bo ko miyanga-aneg iran sii ko manga pamilya iran, sii ko manga tonganay iran ago apiya sii ko andaon den. Oriyan iyan na so kasasabota o manga tao ko Allah na tanto a miyakambibida-bida den.
Aya pakamemesa saya na da den mapamikir o kadakelan ko manga tao a so manga miyanga-aneg iran ago inipangendao kiran sii ko manga darpa iran na khapakay a di makatatarotop o di khapakay pen a tarotop a ribat. Apiya miyapikir iran pen aya, na di iran den phanamaran a ba siran pangenal ka aden matangked so benar. Giyaya i miyakalala a karibatan a khasabapan sa kakhawlog ko sosokhayaw a Apoy a khaoriyanan ko di khakenala ko Allah phiya-piya o di na so di khakilalaa ko madakel a manga sipat Iyan phiya-piya.
Giyaya a manga tao na aya kapipikira iran ko Allah na sii ko manga kalilid a maana o basa pantag ko manga sipat Iyan a lagid o “So Peririla” (Al-Ghaffar), “So Pephanabang” (An-Nasr), “So Pephageper” (Ar-Razzaq), “So Pephanatap” (Al-Hafiz), “So Makalimoom” (Ar-Rahim), “So Phelilinding” (Al-Muhaymin) ago so lagid iyan a manga sipat o Allah. So khatamana saya sa aya bo a phakalebiin somabot na giyaya bo a manga lagid aya a manga sipat o Allah sii ko paniyabot na khasabapan sa makikiling o di na sosoramig a panarima, aya sabap iyan na so Allah na aden pen a ped a manga sipat Iyan a lagid o “So Pephanaop” (Al-Muntaqim), “So Pephaniksa” (Al-Muazzib), “So Pephameges” (Al-Qahhar). Ogaid na giyaya a manga miyaaloy a manga tao na di iran den katawan o antonaa i pakamamaana sa giyaya a manga sipat o Allah. Di iran khakenal so Kadenan tano sa giyaya a manga basa. Da iran mapamikir a giyaya a manga sipat na aya kiran den kisogat sabap ko manga galebek iran, sabap ko manga dadabiyatan iran ago sabap ko manga bitiyara iran.
Apiya pen a aden a katawan iran ko sabaad ko manga sipat o Allah sii ko ingaran iyan, na di iran katawan so titho a maana niyan ago so okit a kakhisogat kiran ko tatap a manga kawyag-oyag iran. Khapakay a sosoramig so panarima iran ko madakel a manga sipat o Allah, o di na pipikiren iran a di kiran bo aya kisogat sa apiya antonaa a okit.
Ibarat iyan, na o aden a miyalalim kiran, na paparatiyaen iran a sa Mawri-Alongan na so Allah, na sabap ko kaontol o kokoman Iyan na siksaen Iyan so miyakalalim kiran. Ogaid na da iran mapikir a siran mambo na kisogat kiran so siksa o Allah o di siran phangimbenar ko Qur’an ago so katomana ko manga inipaliogaton. So manosia na inaden ka aden iran masimba so Allah, ogaid na o taplisen iran so antap a kiyaadena kiran, na miyatangked a khabaak iran den so khaoriyanan o kada paratiyaya. So pinakamaregen a manga siksa na aya kisogat sa giyanan a mapened a kaongkir, na giyoto i sabap a kiyapakamowayan a Naraka. So Naraka, a giyanan so pinakapiyakalek-lek a darpa a inaden, na giyanan so lama-lama para ko manga kasiksaan a so karegen iyan na di kharaot a gaas mamimikiran o manosia. Miyarangkom iyan ago kiyasobraan iyan sa makapira takep so pinaka-maregen ko langon a maregen a khapikir a karomasayan sa donya.
Giyaya a manga tao a inaloy tano saya na da kiran so maaleken a kenal sii ko Allah ago da sanggila ko manga olawla iran; da a pangongonotan iran ko mapiya a geda-geda iran ago lebi a da sabot iyan. Da a ontol a kenal iran ko kabager ago kapakagaas o Allah, ko kaporo o daradat Iyan ago kariwasaan Iyan, ko kalebian Iyan ago kala Iyan. Giyoto i sabap a da iran kasinagadi so kasasambida o madalem a kamamala ago so madalem a kalek a patot a khagedam o tao ko kakhapikra a khapakay a misogaton so rarangit o Allah. Oriyan aya, na di siran phanagontaman a ba iran makowa so ikasosoat o Allah o di na o ba iran tomana so manga sogoan Iyan sii ko taman a khagagaa ron. Di siran pen phangongonotan ko manga tapaos Iyan, ka aya tomoon iran na kapaginentao a da a pantek iyan. Da kiran den maalong so pananadem ago panalamat a patot ko manga limo kiran o Allah, giyoto i so kada tadem na mimbaloy a tatap a sipat o manga ginawa iran. Sii bo sa oriyan, na so arga o kapaginentao a da pantek iyan sa donya na khabayadan sa tatap a kapaginentao a kalek ago kasiksaan.
Ped pen ko di iran kakhatademi ko sela-sela a patot ko Allah, na madakel a manga tao a kokhorangon so sabot ago ribat a panarima ko Sorga ago Naraka. Sabaad sa giyaya a manga tao na miyaginentao sa donya sa kanggaya-gomaya sa taman sa kabaya o manga ginawa iran, miyamanopak siran ko Allah, na ago oriyan iyan, na phagangkoben iran a perilaan siran o Allah oriyan o kapakasoled iran sa Naraka sa di khadthi a masa. Ogaid na so khaoriayanan a inanayaw kiran na tanto a lebi a masakit a di so katawi iranon, sabap sa so Naraka na inged a kasiksaan a khapakay a aya kadthi niyan na dayon-sa-dayon para ko siranoto a titho a manga da phamaratiyaya a da den pangongonotan ko manga tapaos o Allah. So Allah na piyakarayag Iyan a so Naraka na inaden para ko manga di phamaratiyaya ago para ko siranoto a tethegas ko kada paratiyaya iran. So Qur’an na marayag a kiyaaloya ron a da den a okit a kapakakasoy iran poon roo:
“Mataan, a so Naraka na thataraayan—A khandodan o manga darowaka, a khatatap siranon ko di khaitong a masa.” (Surat an-Naba': 78:21-23)
So kasakit ago karomasayan sa Naraka na di khaparoan o ba miphangibarat. So Naraka na piyaklek-lek a libetan a roo phakarayag ko tanto a kategas iyan so sipat o Allah a Pephameges (Al-Qahhar) ago so kasiksaan a kithana roo na sosobraan iyan pen, sa tanto den a di khakena a akal, so langowan a kharaot mamimikiran a siksa sii sa donya. Sii ko tao a di phakagaga o ba niyan matekhes so kasakit a khagedam iyan ko isa thak a pendidi a ig, o di na so katenggaw a masa o di na maito bo a kagotem, na so katharoa niyan a khagaga niyan a giyoto a manga kasiksaan sa malebod a okit na toos a tarotop a da den a kenal ago sabot iyan. Lagid a kiyaaloya tano ko paganay, a so tao aya pipikiren iyan na so siksa o Allah na matag baden magkhap a kapephandapati ron, na tao a da den a katawi niyan ko kabenaran o kapakagaas o Allah.
Sabap sa aden katepengi so manga tao phiya-piya, na so Allah na tiyakdiran tano Niyan langon sa matetendo a kalayat a masa sii sa giyaya a donya. Piyakisogoan tano Niyan sa manga tapaos ago pipharo Niyan reketano so langon a paro ko kapakathawbat ago kapakatiyolina tano ko manga karibatan a miyanganggogolawla tano. Ogaid na sii ko manga tao a miyaginentao sa da a kapag-agama, giyaya a limo o Allah na mababaloy pen ai a ped ko manga rason o ino a di iran khagaga so kikhaaleken ko Allah a miyapatot kiran. Sabap sa aden iran kapalagoyi so khaoriyanan o manga galebek iran, na kalilid ko manga tao na aya panananggilaan iran a titho na so manga paparangayan iran a khabadalan siranon sa magaan. Na iksaminen tano aya sa giyaya a ibarat.
Baloyin tano a ibarat so tao a gomagalebek sa opisina a pesokayan sa mala a sokay, ago kiyabegan sa galebek a tindoon so kathi a kakhapasada niyanon. Katawan iyan a opama ka di niyan aya mapasad sa miyatendo a oras na khapakay a mada sekaniyan sa galebek sa opisina iran. Di den kailangan so madalem a katao ko kapagantoka ko kala a panamar iyan sa kapasada niyan sa giyoto a galebek. So bo so kakhapikira niyan sa khakadai rekaniyan sa mala opama ka di sekaniyan makaapas ko itongan o maporo iyan sa opisina ago mada sekaniyan ko galebek iyan na aya mababaloy a panolod rekaniyan sa kaphanagontaman iyan sa kapasada niyan sa giyoto a galebek. So langon a gaas iyan na osaren iyanon den, taman sa isakripisyo niyan so torog iyan, so pangankan iyan, so kapakadaya iyan ago taman sa kapesendoda niyan ko manga ped a galebek iyan asar a mapasad iyan a galebek oto sa miyatendo a oras iyan, ago makalidas ko mala a awid a akal opama ka kadaan sa galebek a iphaningkawyagen iyan. Miyakapiya-piya den aya, ogaid na aya mala a pakaiza saya na ba giyaya a tao na lagid den anan so pangkatan o panagontaman iyan ko mas mala a atas-tanggongan iyan, a giyoto so mas mala a kabenaran a kapamagitong ko hadapan o Allah? Aya lebi a mataan na so kadakelan ko manga tao na da a lagid anan a panagontaman iran sabap sa di iran tatangkeden a so kapatay ago so Mawri-Alongan na ba manga pimataanan a kabenaran, aya daowa iran na so kawyag-oyag iran sii sa donya i lebi a kabenaran.
Ogaid, na sii sa Qur’an na aya inaloy ko tindo a oras sa donya a inisenggay ko manga tao na:
“Na o siksaen o Allah so manga manosia sabap ko manga miyaporon iran (ko manga galebek a kadostaan), na da a pelambaen Iyan a baraniyawa sa liyawao a lopa; ogaid na pakalalanaten Iyan siran taman ko miyatendo a taalik. Na amay ka mawma so taalik kiran, na mataan, a so Allah na tatap a makaiilay ko manga oripen Iyan!” (Surah Fatir: 35:45)
Giyaya a manga tao na aya den a panarima iran na amay ka aden a miyanggolawla iran a di kabaya o Allah na siksaen siran sa magaan sa phakaoranan siran sa manga wator, ogaid na amay ka da aya manggolawla, na sabap ko da a sabot iran na biyaloy iran aya a lisinsya o di na paro sa kipetharosen iran ko manga kaphagongkir iran. Giyaya a da pasodan iyan a pamikiran na khanga-iilay ko manga pagtao ko manga masa o da paratiyaya a manga paginged-ingedan a miyaginentao ko oman i masa ko bandaran a totholan o manosia, ago so manga kadaowa iran na inaloy sa Qur’an sa giyaya a okit:
“... Ago petharoon (iran) ko manga ginawa iran: ‘Ino tano bo da siksaa o Allah ko pithataro tano?’ So Naraka na kiyatangkaan kiran den! a khatotong siranon den. Ago titho a marata a khabolosan!” (Surat al-Mujadala: 58:8)
Giyaya a begkhog a panarima na komokorapa ko kadakelan ko manga tao a di phamaratiyaya ago so paratiyaya iran na matag baden midedeket sa liyawaw o ditaren iran. Giyaya a manga tao a aya panarima iran na di siran khasiksa ko manga olawla iran, ago sabap roo na pipikiren iran a manga ginawa iran a manga otekan, na aya kamataan iyan na pekhaagak siran sa maito-maito sii ko kasiksaan iran a poon sa di iran den katawan:
“Na so siranoto a miyamanaplis ko manga tanda Ami, na pagakaken Ami siran sa maito-maito ko kabinasaan iran ko okit a di iran den katawan.” (Surat al-A’raf: 7:182)
Aya lagid a giyoto a manga-rarayag a kasiksaan a inaloy o Allah sa Qur’an, na mainay ago pagenes a kasiksaan a phekitalemba ko tao sa apiya antonaa den a oras, sa apiya sii pen ko masa iran sa donya. Aya ibarat aya na igira a so tao na miyalayam ko kaphikiilay niyan ko manga olawla niyan a ipekhagowad o Allah, na pakapezakiten o Allah sa mala a panyakit. Di den petharoon, na giyaya a sakit na kena ba aya bo khararadan iyan na so panggeda-gedam o badan; so kalek a phakakemelen o Allah ko poso o di na sii bo ko kapakaawid a akal, na kiyatangkaan den a mabaloy niyan so kawyag-oyag o tao sa titho a kada a paro. Giyoto i so Allah na piyakarayag Iyan sa Qur’an a so kalek na isa a paras o kasiksaan:
“ So Allah na biyaloy Niyan a ibarat so pagingedan a thatakna ago lomilintad, a so pageperon na pephakawmaon sa tanto a madakel a pephakapoon ko bala-bala a darpa. Na tiyaplis iyan (o pagtao ron) so manga Limo o Allah, na piyakitaamanon o Allah so kagotem ago kalek sabap ko pinggagalebek iran (o pagtao ron).” (Surat an-Nahl: 16:112)
Sii ko kaphaparangayan sa di phakaapas ko Allah, na da a tao a ba makatatangked a o ba da a marata a okoran a pekhabiti-bitin ko kaporoan iyan, a apiya antonaa a oras na manariosod rekaniyan a di niyan den katawan. Da a linding ko apiya antonaa a kasiksaan o Allah. Pitharo o Allah a giyaya a kabenaran sa Qur’an:
“Ba so manga tao ko manga inged na somiyana a di kiran phakatalingoma so siksa Ami sii ko kagagawii a kitotorogen siran? o di na ba so manga tao ko manga inged na somiyana a di kiran phakatalingoma so siksa Ami sii ko kadaondao a gigita-gita siran? Na ba siran somiyana (a makalilidas siran) ko Antangan o Allah? Da a ba phakasana (a makalilidas) ko Antangan o Allah inonta so siranoto a miyangalologi.” (Surat al-A'raf: 7:97-99)
Lagid aya mambo a tapaos a miyaaloy pharoman ko isa a ayat:
“Ba kano somiyana a di kano Niyan phakilamed ko kakilidan o lopa o di na di kano Niyan phakibotawanan sa mabager a sobo-sobo a pethad? Na da den a matoon iyo a phanarigan iyo. o di na ba kano somiyana a di kano Niyan phakakasoyin sa ragat pharoman na botawanan kano Niyan sa mabager a sobo-sobo a endo ago pagoleden kano Niyan sabap ko kada paratiyaya niyo? Na da den a matoon niyo a phakalinding rekano poon Rekami.” (Surat al-Isra': 17:68-69)
Di tano phakalipatan a so manosia na madadalem ko asal a betad a kada tabang, ago tarotop tano a makarerenda ko Allah ko langowan-taman. So kasopiit o manga tepeng ago kamaregenan na aya bo a kakhagagaa saya na sii ko kasarigi ko Allah ago kapakakowa Rekaniyan sa bager. Ogaid na so siranoto a di iran khasabot so kabenaran o maito a kapakagaas iran ago di iran ikhalek so Allah na khaalang-alang siran sa da a kaphanarigan iran a liyo ko manga ginawa iran ko kakhibontad kiran o manga siksa iran ago so manga-rarata a okoran iran, melagid so marayagon ago so pageneson. Sabap sa so kiyatarombalaya ko manosia na di phakagaga a ba niyan malepas a giyai a manga ringasa, na aya bo a makalilidas ago thatagompiya a okit na so kalek ko Allah sa taman sa magagaon ago so kapaginentao a phapasod ko maaleken a kenal sa giyaya a manga kabenaran.
Apiya den o katawan o kadakelan ko manga tao a oriyan o kapatay iran, na so Allah na thawagen Iyan siran ka phamagitongen so kinipaginentaonen iran ko manga kawyag-oyag iran sii sa donya, ago amay ka mapamagitong siran na pakaphanarosen siran ko Sapadan o di na ko Apoy, na da siran den phamakot meriparado ko kawyag-oyag iran a para sa Alongan a Mawri. Apiya pen petharoon a giyaya manga tao a aden a paratiyaya iran sa Mawri-Alongan, na so okit a kaphaginentao iran na da den a bidaan iyan ko kaphaginentao o manga titho a da pamaratiyaya. Isaon pen na da den a maito bo a kaya iranon.
So kapaginentao a giyaya a dowa a sagorompong, na sii ko langon a niat ago antangan iyan, na melagid sa manga okit, gowa-gowai, paparangayan, antap ago panarima. Aya bo a di iran pelagidan na agiya so paganay a sagorompong na magiingaran sa Muslim, na so ikadowa a sagorompong na kena. Na apiya pen i kapetharoa o paganay a sagorompong a paparatiyaen iran so Qur’an, na so di iran kaphakaapas mangongonotan ko kokoman o kitab a tatarimaen iran a paparatiyaen iran na da den a khagedam iranon a rata a ginawa o di na da den a awid a akal iranon sa apiya miyakaito-ito.
Aya sabap sa giyaya a betad iran a kada awid a akal ko marayag a kapakazosopak a panarima iran na so kagiraw iran a lompiyo so manga poso iran ago da bininasa iran a salakaw di salakaw.
Giyaya a olawla iran na phapasod ko mabeger a paratiyaya iran a di siran khaposang ko Apoy, aya maana niyan, na aya kapekhailaya iran ko manga ginawa iran na manga kandidato sa kapakasoled sa Sapadan. Aya pen a piyakamemesaon na so okit a pimbaalan iran ko kakhilalaa o antawaa i khaposang sa Apoy, ago so kathabowakar iran ko kapethangkeda iran o antawaa i khapakay a somoled sa Sapadan.
Aya kabasa iran, na so manga tao a phakaparoli ko Apoy na so manga kriminal ago manga pembedtengen a phangailayng ka sa tilibisyon, a khabatiya ka sa manga dyaryo ago phangaaneg ka sa manga radyo a lagid o manga talibono, manga thekhaw, manga tirorista ago so pitibarangan a phamakabinasa a manga tao. Na so siranoto a da maped ko listaan, maana so “kalilid a tao”, a aya endadakel ko manga manosia, na aya tarima iranon na kharilaan sa magaan so manga dosa iran.
So asal a giyaya a okit a kazamiliay a siran bo i miyamangembaalon, na mimbowaton so pangimbenar iran a manga tao siran ko Sorga, asar a da siran makapatay sa tao, o di na da makapamanekhaw ago kena ba siran manga tirorista. Giyoto i sabap, a apiya tatangkeden iran a manga Muslim siran, na di kiran khaoyag so gedamen a kalek ago kawan sii ko babaya iran ko kandosa, o di na sii ko da a babaya iranon a kasimba, o di na sii ko da a babaya iranon a kapangongonotan sa Qur’an ago so kiphaginentaon ko kawyag-oyag iran sii ko manga tamana a inigoris o Allah; di kiran khaoyag sii ko manga ginawa iran giyoto a gedamen a kalek ago kawan. Aya sabap saya, na so ribat a kaphangakoba iran a da kon sa giyaya a manga piyangaloy tano a manga galebek a inisapar so kanggalebekaon o di na sii ko da kanggalebeka ko manga galebek a inisogo a ba kon sosokod a takes sa kakhasabapan sa kakhawlog sii ko Apoy.
Ogaid, na miyakalala aya a karibatan, a thonda kiran ko manga landeng sa Naraka. Giyaya a manga da sabot iyan a manga tao na pephangembaal sa manga bental ago paliogat sii ko ingaran o Islam, a tanto a mala a kibibida iyan sii ko matatago sa Qur’an a inipanolon o Nabi (saw). Aya maana niyan na so manga betad a biyaloy o Allah a pinakalebi i kipantag na biyaloy iran - mokit ko mababaw a paniyabot iran – a maito i kipantag. Giyoto i sabap a so manga piyangembaalan iran a antangan ko kapag-agama na miyakatiayonon so okit a kaphaginentao iran, a inangin na giyoto na ribat ago mala a kasosopak iyan ko titho a kalek ko Allah. Sii sa giyaya a ayat sa Qur’an na inaloy o Allah so binasa a panarima a giyaya manga tao:
“Tharoang ka: ‘Antawaa i pembegay rekano sa pageper poon sa kawang ago ko lopa? Antawaa i phapaar ko kaneg ago kailay? Ago antawaa i phakagemao ko oyag-oyag poon ko miyatay ago antawaa i phakagemao ko miyatay poon ko oyag-oyag? Ago antawaa i phagator ko manga pekhaolawla?’ Na tharoon iran: ‘So Allah.’ Tharoang ka: ‘ Na ino niyo di khaleken so siksa o Allah?’” (Surah Yunus: 10:31)
Giyaya a manga tao na di makaphangongonotan ko manga sogoan ago manga tapaos o titho a agama sabap sa mabager a tindeg iran ko inembaalan iran a manga okit ko kapag-agama a kapanakoto. Giyoto i sabap a itataros iran den so kapaginentao iran a kaadenan sa di benar a panarima ko kapakalidas ago pimbager pen a ribat a pananarig a siran na manga tao ko Sorga; aya benar na malalalim iran a manga ginawa iran. Ogaid na apiya pen i kapelalonga iran ko manga ginawa iran na pephakatademen siran bo o manga panggeda-geda o manga poso iran ko titho a kabenaran. Igira miniphantag iran so manga kabenaran sa Qur’an, na di iran khagaga o ba iran tharimaa a miyailang iran so intiro a kawyag-oyag iran ko kambaradosa ago manga karibatan, di siran den phamakineg ko apiya antawaa a penggogod kiran ko betad iran. Aden iran kapalagoyi a giyaya manga panadem-tadem, na pembimbanen iran a manga ginawa iran ko manga ped a betad. Aya maana niyan, na o aden a makapembowat o di na mititik ko pamikiran iran a khasabapan sa kakhaaleki kiran o di na kapakaawid a akal iran, na phanalin-dalin siran, a tomoon iran so ribat a panarima iran ko kapakalidas. Pephanamaran iran a da mapikir iran a pantag ko Allah, ago so manga tapaos Iyan ago so siksa Iyan, aya maana niyan, na matatatap siran ko betad a tatap a di kapangimbenar ko kabenaran o kabebereg iran. Ogaid na apiya antonaa den i kaphanamari iran ko kaphalagoyi iran ko benar na di siran den makalidas ko piyakalek-lek a khaoriyanan a maayan kiran.
“Na oriyan iran na aden a (marata a) pagtao a miyakatondog kiran, a miyakakhawali ko Kitab, ogaid na miyatomo iran so parahiyasan o kokhorang a kapaginentao, na petharoon iran: ‘Kharilaan tano bo…’” (Surat al-A'raf: 7:169)
Lagid den anan a kiyaaloyaon sa giyanan a ayat, na apiya da iran paginentaon so manga sogoan o Allah, na tatarimaen o manga tao a perilaan siran bo o Allah. Aya pinakamala a rason sa giyaya a panarima na so di ontol a a sabot ko manga sipat o Allah ago so kokoman Iyan sabap ko manga tindeg iran a da a pasodan iyan sa Qur’an, o di na miyakaito-ito. So Allah na paririla ago perilaan Iyan so manga karibatan o manga oripen Iyan. So okit a kakhakowaa sa giyaya a rila na pipharasan o Allah sa giyaya a phakatondog a ayat:
“Aya bo a petharimaen o Allah tawbat na so rek o siranoto a miyakanggolawla sa marata sabap sa kada meleng iranon ago pethawbat somambot; na siran so phakatawbaten o Allah, ago so Allah na Matao, a Maongangen. Na da bali o kathawbat o siranoto a itataros iran so kanggagalebek sa manga-rarata sa taman sa miyaadap o isa kiran so kapatay na petharoon iyan: ‘Imanto na mithawbat ako.’ o di na so siranoto a miyamatay a da a paratiyaya iran. Na pitiyagaran Ami siran sa siksa a malipedes.” (Surat an-Nisa': 4:17-18)
Ogaid, na aden a manga tao a oriyan ko miyakapira kiran den katapaosi sa mapayag ago masolen, na makakakaip ko benar, ogaid na mawatan kiran so kalek ko Allah, ago tetegas ko bekhog a tindeg iran a perilaan siran bo o Allah. Giyaya a ribat a panarima na marayag aya a ibarat ko kapakagaga o saitan lomalong ko manga tao ago domendeg kiran sa kabinasaan. Isa ini ko manga litag iyan, a pekhasabapan sa baram-barang a ribat ago makasosogok a manga galebek. Isa saya pen na so katharo o Allah sa Qur’an na marayag a karina a da a tao a ba kagagarantiyaan sekaniyan sa rila sa giyaya a okit:
“… Mataan a da a pitanggisaan a makalilidas ko siksa o Kadenan iyan.” (Surat al-Ma’arij: 70:28)
Mataan a so ribat a panarima ko Qur’an na khasabapan sa lagid iyan a ribat a panarima ko Mawri-Alongan. So kadakelan ko manga pagtao na tatarimaen iran a khaparoli iran so kapakasoled sa Sorga. Kadakelan kiran pen na da a katawi iran ko kazomaryaa kiran ko manga miyanggagalebek iran oriyan o kapatay iran. Aya kabasa iran, na apiya pen matoman a giyoto a kasomaryaa kiran na aya mapipikir iran na khalebodan siranon, sa giyoto i kapelalonga iran ko manga ginawa iran sa paltik a kapakalidas.
So Allah na inibegay Niyan a ibarat sa Qur’an so isa-ka-tao a asindiro a tabowakar ago makatatangked sa ginawa niyan. Di niyan ipekhalek so Allah ago sabap ko mala a pethamo-tamokan iyan na miyangakowala. So mala a pekharebas ago so kapiya i paras o asinda niyan na giyoto i kapakatatangked iyan ko ginawa niyan. So kapiya a kapekhagedama niyan ko kapaar iyan sabap ko tamok iyan na miyakatolod rekaniyan maratiya a di khada so tamok iyan ago da a ikhabinasa niyan, ago giyoto i kiyathegas iyan thabowakar:
“Na somiyoled ko asinda niyan a lalalimen niyan a ginawa niyan. Pitharo iyan: ‘Di aken khapikir a ba aya khada den. Ago di aken khapikir a ba so Oras na makamowayan pen. Na opama ka phakandod ako ko Kadenan aken, na mataan a phakakowa ako sa lebi a mapiya saya amay ka makandod ako ron. (Surat al-Kahf: 18:35-36)
Giyaya a asindiro na mababaloy a mala a ibarat sii ko manga tao imanto a miyakalipat ko Mawri-Alongan ago ko Gawii a Kapangokom, ago minggagalebek sa karibatan ago da niyan pagadati so manga tamana a inigoris o Allah. Opama ka aya khaoriyanan kiran na da a kawyag-oyag sa dayon-sa-dayon, o di na so kapakasoled sa Naraka ago masiksa siranon, na lalalongen iran a manga ginawa iran ko kaphikira iran a phakasoled siran bo sa Sorga. Giyaya a manga olawla o siranoto a manga tao a mababaw i panarima, a malebod a kapethaplisa iran ko Gawii a Kapangokom igira a miyaparo siran, na ago lagid iyan mambo a malebod a kaphikira iran a miyapatot kiran so kapakasoled sa Sorga, na marayag a karina a mapapapas kiran so maaleken a kenal ko Allah.
Isa a sabap o ino so sabaad ko manga tao na di iran ikhalek so Allah ago di phananggila ko manga galebek iran na so katharoa iran a pekhababayaan iran so Allah. Aya mataan a toos ko titho a babaya ko Allah na taralbion so kambaliadaten ago so kaphagawata ko ginawa poon ko ipekhagowad o pekhababayaan iran, ogaid na aya piyakamemesaon na amay ka pagiksaminen tano so kaphaginentao a giyaya manga tao na dion khatoon a giyaya a manga toos. So tao a titho a pekhababayaan iyan so Allah na lebi a ikakaip iyan so manga tamana o Allah, khababayaan iyan so pekhababayaan o Allah ago titho a panananggilaan iyan so di khababayaan o Allah. Sii ko sakero-kabinteng iyan, na pephanamaran iyan so ikasosoat o Allah sii ko madalem a kasesela-selaa niyanon, so sarig iyanon ago pangongonotan iyanon a aden a panagontamanon. So sekaniyan a petharoon iyan a pekhababayaan iyan so Allah ogaid na so kaphaginentao niyan na makalelepas ko manga tamana o Allah, na di makapetharo sa titho a benar ago ikhlas. Giyaya a kada ikhlas iyan na pekhagawi sa tiyoba ago maregen a siksa.
Aya lebi a pontos ai na so kiphayagen ko babaya iyan mokit ko katharo bo na da den a kipantag iyan arowar ko kapelalima niyan ko ginawa niyan ago kapakiilay-layin ko sosobra a sarig ko ginawa niyan. Giyanan a olawla na tarotop a sopaka ko rahas ago risalah o Qur’an.
So titho a Muslim na ipekhalek iyan so Allah ago mananagontaman ko kaphiya-piyai niyan mangongonotan ko manga sogoan o Allah. Aya mapiya a ibarat na so manga babay a Muslim sii ko masa o Rasulollah (saw). So manga babay a miyamaratiyaya sa giyoto a masa na giyakes iran so sogoan kiran o Allah pantag ko kakhombongi iran ko manga olo iran a tanto a mabababaya sa da den a sendod na ininggolalan iran. So Hazrat Aisha (ra) na piyanothol iyan so tanto a kapiya a kiyapangongonotan o manga babay ko kinitoronen o ayat pantag sa kakombong:
“Sii ko kinitoronen o ayat a: ‘Sapengen iran so manga kombong iran ko manga rareb iran.’, na kinisi iran so manga bongkos iran sa lawas na inisapeng iranon.” (Ibn Kathir, Commentary on the Hadith and the Holy Qur'an Tefsiri, Vol. 11, p. 5880)
So manga Muslim a miyamakatondogon na miyangongonotan mambo sa giyaya a sogoan sa lagid iyan a panagontaman.
So Allah na tanto Niyan a kaip so manga mambebetad o manga tao ago so pangindao iran, so simba iran ago pamikiran a pekhititik ko manga otek iran. Na sabap saya na aya taralbi ko tao na pangadap ko Allah sa lompiyo a niat ago panagontamanani niyan a kimbolayokaan Rekaniyan. So soti a kalek ko dalem a ginawa na phakamowayan sa managa sipat a kapangongonotan, kapangoyat ko mapiya dadabiyatan ago kazalimbetad a pantek ko kakhaparolia ko babaya o Allah.
So kalek o manga tao a da pag-agama na salakaw saya. So khagedam iran a kalek na kena ba tatap, a di kadthi. Igira a tipengan siran sa masopiit a betad, na pethademan iran so rarangit o Allah ago ikhalek iran so khaoriyananon. Ogaid na giyai den a kiyapokasa kiran o Allah sa giyoto a kamaregenan, na mimbalinganan siran peman ko andang a kalalayaman iran a kaongkir. So Allah na bigan Iyan ai sa ibarat sa Qur’an:
“Sekaniyan i pephakalalakaw rekano ko manga kalopaan ago kalodan, taman sa igira makada kano sa manga kapal, na ago pephalaya-layag siranon sii ko mapiya a endo, a pekhabaya-baya siranon, na ago makawma kiran so mabager a endo ago so manga bagel na mamakawma sa bala-bala iran, na ago matangked iran a kiyaseletan siranon. Na mamangni siran ko Allah, a baloyin iran so paratiyaya iran a tolabos para Rekaniyan bo: ‘O sabeta kaming Ka sii na mataan a ped kami den ko manga mananalamat.’ Na oriyan iyan na amay ka miyasabet Iyan siran, na mimbaloy siran a manga phamanopak ko Lopa a giyoto na di ontol. Hay manga manosia! So kapakasosopaka iyo na sii bo sopak ko manga ginawa niyo, - makempet a kababaya ko kawyag-oyag sa donya, na oriyan iyan na sii kano Rekami bo pagendod, ago phanotolen Ami rekano so manga pinggogolawla niyo. (Surah Yunus: 10:22-23)
Khailay tano sa giyanan a ibarat a so kalek o lagid anan a manga tao na di kiran phakabegay sa gona. o ipagabay siran ko manga miyamaratiyaya na khailay a di siran phamakasowa ago phamangonotan o di na di iran phamimikiranen so maana o manga lagid anan a ma-oolawla. So Allah na pitharo Iyan sa Qur’an a so siranoto a makaphasinagad sa maaleken a kenal na siran so phangongonotan:
“Sekaniyan a aden a kalek iyan na phakatadem. Ogaid na phalagoyan o marata i okor.” (Surat al-A'la: 87:10-11)
Saya na miyailay tano a so manga tao a da a tangked iyan a inaloy sa giyanan a manga ayat na sii maaped ko ikadowa a sagorompong. Sabap sa di siran phakagedam sa titho a kalek ko dalem a ginawa iran a para ko Allah. So manga ma-oolawla a phangitatalemba kiran na di kiran phakatoro ko ontol a lalan. Piyanothol reketano aya o Allah makapantag sa giyaya manga olawla iran sii ko madakel a manga ayat iyan sa Qur’an. Ibarat iyan na:
“Tharoang ka: ‘Antawaa i kirek ko lopa ago so madadalemon, o katawi niyo?’ Na petharoon iran: ‘Rek o Allah.’ Tharoang ka: ‘Na ino kano di phananadem?’ Tharoang ka: ‘Antawaa i kirek ko pito lapis a langit ago so Aras a mala?’ Na petharoon iran: ‘So Allah.’ Tharoang ka: ‘Na ino niyo di khaleken so Allah?’ Tharoang ka: ‘Antawaa i sii sa tangan Iyan so kapaar ko langowan-taman, ago Sekaniyan i phakalinding ago da a phakalinding poon Rekaniyan, o katawi niyo?’ Na petharoon iran: ‘So Allah.’ Tharoang ka: ‘Na ino kano khalimpang ago thalikod ko benar?’ Kena, ka initalingoma Ami kiran so benar, ago mataan a manga bogkhag siran.” (Surat al-Muminun: 23:84-90)
