So kikhaaleken ko Allah, na kena ba a lagid o katatarimaa ron o sabaad, a patot kon bo aya ko manga nabi ago so siranoto a lebi a marani Rekaniyan. Aya mataan na isa ini a gedamen a madadalem ko manga poso o langon a miyamaratiyaya; ago giyaya a gedamen na taralbi ko langon a manosia a mapadalemon. So pandoan o Allah sa Qur’an na marayag:
“Hay sekano a miyamaratiyaya! Kaleken niyo so Allah ago siyapa o oman i ginawa o antonaa i minipakawit iyan para ko mapita. Kaleken niyo so Allah! So Allah na kaip Iyan so oman i penggolawlaen ka.” (Surat al-Hashr: 59:18)
So kalek ko Allah na kena ba giyoto so baad a kalek a tatarimaen o sabagi. Giyaya so titho a kapananggila o miyamaratiyaya - a sekaniyan na tanto a kapekhababayai niyan ko Allah, ago titho a ikhlas a kiyapangongonotan niyan ko Allah ago da den a kokowaen iyan a bolayoka ago phanarigan iyan inonta so Allah - ko manga sipat ago paparangayan a ikhagowad o Allah; ago lalayon den so kaphanginama niyan ago kaphanagontamani niyan ko manga limo o Allah ago so ikasosoat Iyan.
So Rasulollah (saw) na pakararayagen niyan aya sii ko madakel a manga hadith iyan, a lalayon iyan pephakatademen so manga miyamaratiyaya sii ko katatapa iran ko kalek ko Allah:
“Kaleken niyo so Allah apiya anda kano matatago a darpa; o tondogen niyo so marata a galebek sa mapiya a galebek na khapona iyan oto; ago pakindolona kano ko manga tao sa mapiya a paparangayan.” (Tirmidhi)
So Allah i miyaden ko manga manosia ago lebi a katawi Niyan kiran a di giyaya a manga ginawa iran. Katawan Iyan so manga sikrito o oman i isa kiran, apiya giyoto den a pinakasikrito ko langon a sikrito a isosolen ko pindidaleman a ginawa. Katawan Iyan so pimbarang a manga ringasa a pekhasinagadan o niyawa ago so pimbarang a pakabimban a galebek a penggita-gitaen o ginawa sabap sa Sekaniyan i Miyangaden ko langon a baraniyawa. Ago inidin Iyan kiran so kapakagaga galebek sa apiya i kala iyan a dosa, na sartaon mambo a inilaham Iyan kiran so okit a kapananggilai sa giyoto a manga dosa ka aden sekaniyan maiiksamin. Inaden pen o Allah so saitan a ped ko manga tepeng Iyan ago piyadaleman Iyan sa manga sipat a khaosar iyan ko kakhakowa niyan ko singanin iyan.
Giyaya i rason a aya pinakalebi a phakaogop ko miyamaratiyaya sii ko manga tepeng o kapaginentao niyan na so kalek ko Allah. Aya sabap na maphakatiyolin iyan so sowa-sowai o tao sii ko kabaya o Allah, makaphanagontaman iyan so tao ko panonowatan niyan ko Allah, khalinding o tao a ginawa niyan poon ko manga litag o saitan ago giyaya a baya-ginawa niyan, maana so napso. Khasabotan iyan oto sa taros a pelidasan iyan. Giyaya siran, i di khagaga o saitan o ba niyan mabimban ago o ba niyan mipaar so manga baya-ginawa iran – so napso o tao a da den mambo a ren iyan.
Giyaya i sabap a so baya-ginawa o manosia, sii ko kapembodyokaon o manga saitan, na pagam-paganay a phanamaran iran na maawat iran so tao ko kalek ko Allah. Baram-barang a phagosaren iran a manga pakabimban a okit a pekhasabapan mambo sa kakhadai sa inengka o manosia sii ko Kadenan iyan sa taros a kadaan sekaniyan mambo sa kalek ko Allah. Iphagetong iranon na di kon den kailangan so kalek ko Allah, sa taman sa mititik iran ko pamikiran iyan a giyaya kon na ribat; a inonta na aya pinakataralbi na giyaya a babaya ko Allah ago so magikhlas a poso. Ogaid na so miyalayam mangadi sa Qur’an na malebod a kakhakilalaa niyan sa giyaya manga waswas a da a kipantag iyan ago titho a katharidadag a manga antapan, sabap sa so Allah na inisogo Iyan ko manga miyamaratiyaya so kikhaaleken iran Rekaniyan sa Qur’an sa tanto a marayag:
“… Ago kaleken niyo so Allah ago tangkeda niyo a mataan a so Allah na mailot i kapaniksa.” (Surat al-Baqara: 2:196)
“… Na kaleken niyo so Allah ago tangkeda niyo a mataan a sekano na ron kano pelimoda.” (Surat al-Baqara: 2:203)
“… Ago kaleken niyo so Allah ago tangkeda niyo a mataan a so Allah na katawan Iyan so langon-taman.” (Surat al-Baqara: 2:231)
“… Ago kaleken niyo so Allah ago tangkeda niyo a mataan a so Allah na phagilayin Niyan so langon a penggagalebeken niyo.” (Surat al Baqara: 2:233)
“… Hay sekano a miyamaratiyaya! Kaleken niyo so Allah ago pangilobaa niyo so okit a ipakarani niyo Rekaniyan, ago panagontaman kano ko lalan Iyan, ka o ba kano thatagompiya.” (Surat al-Ma’ida: 5:35)
Na lagid den o manga ped a betad, a so miyaratiyaya na phanagontamanan iyan so kapenggalebeka niyan sa giyai a manga pandoan, sa da a angan-angan, ago da a ped a sabap. Kena ba lagid o siranoto a da katawan iran sa Qur’an ago phataplis ko kalebian ko kikhaaleken ko Allah, a siran so miyangadadadag; ped a inikadadag iran so waswas ago bodyok o saitan a kiyasabapan sa kiyarimboti ko pamikiran iran sa di iran den saboten, o ino a so manosia a pekhababaya ko Allah na taralbi ron pen so kikha-aleken iyan ko Allah. So lima wakto a sambayang ago so khapoasa na manga paliogat a galebek a taralbi ron so kinggolalanen phiya-piya, so kalek ko Allah na tanto a mala a kipantag iyan ko kapag-agama ago taralbi ko miyaratiyaya so ikhlas a kapanagontamani ron ka aden oto mapamola sa ginawa niyan. So Allah na piyakarayag Iyan sa Qur’an so ongangen ko kikhaaleken o manosia ko Allah.
So Rasulollah (saw) na inaloy niyan so kalek iyan ko Allah sii ko isa a hadith iyan:
“Inipaliyogat raken o Kadenan tano so siyaw a betad: so kikhaaleken ko Allah sa mapayag ago masolen, so katharo a maontol ko masa a rarangit ago kasosoat , so kapaginot ko kariwasa ago kamemer-mer, so kimbolayokaen ko siranoto a tomiyaplis raken, so kapamemegay ko siranoto a miliget raken, so karilai ko siranoto a miyangarasi raken, so kandale-dalem igira a di ako petharo ago so kitasbiken ko manga ingaran o Allah igira mitharo ako, so kabaloya ko pangilaylay aken a perawaten ago so kisogoon aken ko mapiya ago benar.” (Qutbi Sitte, Concise Translation and Explanation, Prof. Dr. Ibrahim Canan, Vol. 16, AkAag Press, Ankara, p317)
“So kalek ko Allah na aya ibarat iyan na so mananagontaman a pephangabaya, a sekaniyan na piyananggilaan iyan so di rekaniyan ikhasoat o Allah, a ikhalek iyan o ba rekaniyan mapapas so ikasosoat o Allah. So pephangabaya a tao na penggenekan iyan so manga olawla a di ikhasoat rekaniyan o kakasi niyan sabap sa ikhalek iyan o ba mabinasa so khakinabayai iran: na giyai den i ibarat o kalek ko Allah. Da den a ba ini salakaw a maana. Khapakay a aya khabolosan iyan na so Naraka ago matotong sekaniyan ko apoy ron ogaid na aya titho a di niyan kakhaparo na so kipephayagen niyan ko babaya iyan ko Allah. Giyai opama i okit a kapetharoa o Allah ko pephangabaya o antonaa i kailangan o pephangabaya. Opama ka so tao na mala a babaya iyan ko Allah, na patot a kinggolalanen niyan ko manga sogoan o Allah; khabayaan iyan a tanto so Allah ago pembilangatao sekaniyan phiya-piya. Ibarat na, kena ba aya pipikiren iyan na giyaya bo a ginawa niyan ka pembaloy sekaniyan a masalinggagawn ago makapedien. Kena ba aya importanti rekaniyan na so pangkatan niyan sa donya ka pembaloy sekaniyan a masabar ago manapi; Ikhalek iyan so Allah ago makaririlai sekaniyan ko manga ped iyan. Ibarat iyan na so karila, na isa a gaas a pekhambowaton so kapangakasi. Sabap ko ikasososat o Allah, na di ka ipendaraynon so kakasing ka, iphagawid ka a akal so pangenengken iyan ago so panginginomen iyan ago so manga penggagalebeken iyan. Giyaya i mala a karina ko babaya ko Allah o tao. Ogaid na so tao a di niyan ikhalek so Allah na aya bo a pipikiren iyan na giyaya a ginawa niyan; pembaloy sekaniyan a marata i olawla ago di phakanapi ko manga ped iyan babolabaw ron igira aya minibetad na pantag sa ginawa niyan ago so pangkatan iyan. Pembaloy sekaniyan a tamolyas, maliget ago di niyan kibetad a kawyag-oyag iyan a para ko Allah apiya pen a miyapatoton. Giyanan i kapetharoaon a baram-barang den a manga-rarata a olawla a kibensekon. Ogaid na sabap ko kalek ko Allah, na baram-barang mambo a kamapiyaan a phakatalingoma ko tao; giyanan i katharoaon a baram-barang a manga-pipiya a didiyandiin a kakasi ago kamapiyaan a sosokod ko kalek ko Allah.”
“So mananagontaman a Muslim na ika-aalek iyan so Allah ago mananaggila o ba niyan di kaphagadati so Kadenan iyan. So manga katharo iyan na tarotopon so kambaliadaten. Manga tao tano a khapakay a matay sa di khapira ka oras. Manga karina tano o Allah; ago pakapetharoon tano o Allah sa mainay-inay ago phakailayn tano niyan sa manga pangilaylayn.
“…Opama ka so tao na mabager i iman ago mala i kalek ko Allah, na apiya so toratod na di niyan den magedam sabap ko manga kalebian a kapesinagadaan iyan. Aya maana niyan na tanto sekaniyan a khararadan sa kabababaya: giyoto so babaya ko Sorga, so babaya ko kakhatokawi a so mapiya a bental o Islam na phakadaag sa donya, so babaya ko kakhailaya niyan a so manga katharo o manga babarakaten a pagtao na kangatotoman, so babaya ko kambilangatao; tanto a madakel so babaya a kapesinagadaan, so babaya ko manga limo a inibegay o Allah. Ogaid na aya mala saya na so babaya ko katotokawi a aden a miyangaden a Allah, aya maana niyan na palaya tano den ipapaar o Da-a-Sangko-Iyan a Gaas. Giyanan i miyakalala a limo, so podi na rek o Allah! Pakisinagadaan niyo ko manga pagtao a giyai a manga babaya. Aya mataan na aya khaoriyanan ai na pembaloy so tao a tanto a malangas ago makagegedam sa kapipiya ago kada rayo-rayo a ginawa, ogaid na kena ba giyaya i titho a antap. Giyai na matag baden manga limo o Allah reketano sabap ko miyanggagalebek tano a manga-pipiya a amal."
