4. КАЛЬЦИЙ ӨЛЧӨГҮЧТӨР

Кандагы кальцийдин көлөмү адамдын өмүрүн уланта алышы үчүн абдан маанилүү бир фактор. Бир адам өмүрүн улантуу үчүн дем алууга жана суу ичүүгө муктаж болгон сыяктуу, канында белгилүү көлөмдө кальций болушуна да муктаж. Кандагы кальцийдин көлөмү зарыл деңгээлден төмөн болуп кеткенде, адам өлөт.

Figure 17: There are some 2 kilograms (4 pounds) of calcium in the adult human body.

альций денебизде көптөгөн абдан маанилүү функциялардын ишке ашырылышын камсыз кылат. Кальций жок болсо, кан коюлбайт, мындай абалда кичинекей бир жара же кесилген жер де адамдын кан жоготуудан өлүшүнө себеп болушу мүмкүн. Кальций нерв сигналдарынын жеткирилишинде да абдан маанилүү ролду аткарат. Кальций ошол эле учурда булчуңдардын иштешин жана сөөктөрдүн бекемдигин да камсыз кылат. Бойго жеткен бир адамдын денесинде 2 килограммга жакын кальций болот. (Figure 17). Бул кальцийдин 99%ы сөөктөрдө кампаланган. Калганы болсо метаболизм менен байланыштуу процесстерде колдонулат. Дененин функцияларынын уланышы үчүн да дээрлик 0,5 грамм кальцийдин канда айланышы жетиштүү.2

Эми мындай элестетип көрөлү: алдыңызга атайын бир шише идиш ичинде 1 литр кан сунулган болсун. Жана сизге «бул канды күтүп жаткан бир оорулууга жеткирүү керек, бирок бир проблема бар» деп айтышсын. «Бул кандын ичинде кальций жетишсиз, бирок канчалык жетишсиз экенин аныктай албадык» дешсин. Ошондой эле, сизге колдонушуңуз үчүн чоң бир капта майда кальций да берилген болсун жана сизден «жетпеген кальцийди толуктап бериңизчи» деп суранышсын (Figure 18)..

Эмне кылмак элеңиз?

Эң алгач, сизге сунулган канда канчалык көлөмдө кальций бар экенин өлчөшүңүз керек болот. Бирок бул үчүн абдан алдыңкы технологиялык шаймандар керек, бирок ал учурда сизде буга убакыт да, мүмкүнчүлүк да жок. Натыйжада абдан чарасыз абалда каласыз.

Бирок бардык адамдардын денесинде дайыма кальцийдин көлөмүн эсептеп, керектүү чараларды алган кереметтүү бир механизм бар: тироид бези (щитовидная железа) жана тироид безинин ичине көмүлгөн дагы бир гормоналдык без болгон паратироид бездери (паращитовидная железа) денеде кальций тең салмактуулугунун сакталышы үчүн абдан акылдуу бир планга ылайык иштешет. Өзгөчө паратироид безинин жалгыз милдети – бул өмүрүбүз бою, түнү-күнү каныбызда канчалык кальций бар экенин өлчөө жана кальцийдин көлөмүн эң идеалдуу көлөмдө кармоо(Figure 19).

Паратироид бези өзү өндүргөн абдан өзгөчө бир жаратылуу менен жаратылган паратгомрон аркылуу кандагы кальцийдин көлөмүнө кийлигишет. Эгер канда кальций көлөмү азайса, ошол замат паратгормон чыгарат.3 (Figure 20).

a. Thyroid gland, b. Parathyroid gland

Parathyroid glands identify calcium from among the millions of molecules in the blood and take the appropriate precautionary measures to maintain the ideal level of calcium in the blood.

Паратироид бези кичинекей бир эт бөлүкчөсү гана. Клеткалардын жыйындысынан турган бир бөлүк эт алдынан аккан кан дарыясынын ичиндеги кальцийдин атомдорун кантип аныктайт? Көзү, кулагы, колдору жок клеткалар кандагы туз, глюкоза, май, амино-кислоталар, протеиндер, гормондор, энзимдер, лактоз кислотасы, көмүр кычкыл газы (карбон-диоксид), азоттуу калдыктар, натрий, калий, заара (моча), заара кислотасы, темир, бикарбонат сыяктуу миңдеген түрдөгү заттар арасынан кальцийдин атомдорун кантип ажыратып, айырмалай алат? Клетка кальцийди кантип тааныйт? Кальцийдин канда канчалык болушу керек экенин кайдан билет? Кальцийдин көлөмүн кайсы аң-сезими, акылы менен өлчөйт? Кантип «кальций аз экен» же «көп экен» деп чечим чыгарат?

Бул жерде кайра эске сала кетүү керек, бул клеткалар – акылы жана аң-сезими жок, миллиметрдин 1%ы чоңдугундагы нерселер. Бул нерселердин биздин жашообуз үчүн кандагы кальцийдин көлөмүн ийгиликтүү өлчөп жатышы – бул чексиз илим ээси Улуу Аллахтын жаратуу далилдеринин бирөөсү гана.

Паратироид клеткалары жасаган өлчөөлөрү натыйжасында «кальцийдин көлөмү азайып кетиптир» деп чечсе, анда ылдам паратгормон чыгарышат. Паратгормон кальцийдин көлөмүн кантип көбөйтөт? Бул кичинекей молекула кайдан кальций табат? Паратгормон ар бири үчүн абдан күчтүү биология билими талап кылынган 3 ар башка жолдон кан үчүн кальций булагын табат:

1. Сөөктөрдө көп өлчөмдө кальций бар. Паратгормон кальцийдин бир бөлүгүн сөөктөрдөн карызга алат. Сөөк клеткалары кальцийди кампалашат жана нормалдуу шарттарда бергилери келбейт. Бирок паратгормондун формуласына жолукканда, эч ойлонбостон белгилүү көлөмдө кальцийди бош койо беришет (Figure 20).

2. Заара менен бирге белгилүү көлөмдө кальций денеден сыртка чыгарылууда. Заарадагы кальций кайрадан канга аралаштырылышы керек. Бул үчүн болсо, бөйрөк клеткаларынын заарадагы кальций молекулаларын кармап, артка кайтарышы керек. Бул жолу паратгормон бөйрөк клеткаларына бул буйрукту берет жана бөйрөк клеткалары бул буйрукка баш ийип, кальций молекулаларын кайра топтошот(Figure 21).

a. Lack of Calcium

Figure 18: The parathyroid gland's task is to measure, day and night, how much calcium there is in your blood and to maintain it at the ideal level. Whenever it determines that the level of calcium in your blood has fallen, it takes immediate precautionary measures.

3.Акыркы ыкма болсо – бул денеге кирген кальцийди максимум колдонууга берүү. Жеген тамактарыңыздагы кальцийдин канга аралашышы ичке ичегиде ишке ашат. Бирок кальцийдин кайра сорулушу үчүн ичеги клеткалары активдүү абалдагы D витаминине муктаж болушат. Бул жерде чоң көйгөй жаралат; себеби сиз жеген тамактар аркылуу алган D витаминиңиз активдүү абалда эмес 4 Ичегилериңиздин көбүрөөк кальций сорушу, натыйжада каныңыздагы кальцийдин көлөмүн көбөйтүү үчүн бул көйгөйдү чечишиңиз керек. Б.а. активдешпеген D витамининин химиялык түзүлүшүн өзгөртө турган жана активдүү абалга алып келе турган абдан өзгөчө бир молекула табышыңыз керек. Бул молекула – кайра эле паратгормон (Figure 22).

a. parathyroid, b. close, c. open

Figure 19: When the level of calcium in the blood falls, the parathyroid immediately intervenes by releasing parathormone. Figure 20: Parathormone increases the level of calcium in the blood in three different ways.

Эми бул жерде абдан көңүл коюп ойлонуу керек. Кандагы кальцийдин көлөмүнүн көбөйтүлүшү үчүн бири-биринен көз-карандысыз 3 ар башка жол бар болууда жана бири-биринен такыр башка бул үч системанын иштеп башташын камсыз кылган ачкыч бирөө гана. Бул ачкыч үч системанын тең контакттарын буроодо (ачууда). Андан да таң калыштуусу, бири-биринен абдан айырмалуу түзүлүштөгү жана иштөө калыптары абдан айырмалуу болгон бул системалардын контакттары буралганда, жетишилген жыйынтыктын бирдей болушу: «кандагы кальций көлөмүнүн көбөйтүлүшү.

Figure 20: When necessary, the parathormone borrows some calcium from the bones. Although under normal circumstances, the bones are reluctant to release calcium, they do release a specific amount when they come into contact with parathormone.

Бул гормондун формуласын паратироид клеткалары кантип табышкан? Бул молекуланын сөөктөргө, бөйрөктөргө жана D витаминине таасир берээрин кайдан билишет? Кантип тарых бою жашаган миллиарддаган адамдын паратироид бези –оору жок учурда- бул туура формуланы өндүрүү ийгилигине жетишкен? Сөөктөрдүн кальций кампалаарын, заара ичинде сыртка чыгарыла турган кальций бар экенин жана ичке ичеги клеткаларынын кальций соруу үчүн активдүү D витаминине муктаждыгы бар экенин паратироид клеткалары кайдан билишет? Бул үч системаны иштете турган формуланы кантип табышкан? Аң-сезимсиз клеткалар адамдын да алы жетпеген мындай акылдуулукту кантип жасашат?

Клеткалардагы мындай акыл жана пландоону, клеткаларды да, кальций молекуласын да, адамды да жоктон жараткан, адамды кальций молекуласына муктаж бир абалда жаратып, кийин бул муктаждыгынын камсыздалышы үчүн кемчиликсиз бир система жараткан – бул асмандардын, жердин жана ал экөөсү арасындагылардын Рабби, Рахман жана Рахим болгон Аллах. Эч шексиз, Аллахтын даңкы абдан Улук.

a. Sodium, b. Calcium, c. Glucose, d. Protein, e. Potassium

Figure 21: You would need to be an expert with considerable training and technology to locate the one chemical you were looking for in a river containing many chemical substances. Yet hormones successfully achieve this feat on their own, with no special equipment.

Аллах... Андан башка илах (сыйынууга татыктуу зат) жок. Ал – тирүү, Кайуум. Аны уйкусуроо жана уйку тартпайт. Асмандарда жана жерде эмне бар болсо, баары Аныкы. Анын уруксаты болбостон, Анын кабатында шапаат кылуучу ким? Ал алдыңардагыны жана артыңардагыны билет. (Алар болсо) Ал каалагандан сырткары, Анын илиминен эч нерсени түшүнүп-аңдай алышпайт. Анын күрсүсү бардык асмандарды жана жерди курчап турат. Аларды коргоо Ага оор эмес. Ал – абдан Улук, абдан бийик. (Бакара Сүрөсү, 255)

a. parathormone

Figure 22: When the need arises, parathormone activates the non-activated Vitamin D by changing its chemical structure. It awakens the vitamin, almost as if it had been hibernating.