8- Бөлүм Адамдын ДНКда Сакталуу Курулуш Планы

Бир үйдүн курулушун баштаардан мурда, эң алгач ал имараттын архитектуралык бир планы даярдалат. Бул планды ишке ашырып баштоодон мурда болсо курулушта колдонула турган материалдарды аныктоо жана табуу керек. Ар кандай чоңдук жана формадагы тактайлар, мыктар, изоляция материалдары, керамиттер, терезелер, эшиктер, электр кабельдери, морлор жана дагы көп материалдар белгилүү максат үчүн даярдалат. Бул материалдар туш келди колдонулбайт; ошол сыяктуу курулушта иштеген жумушчулар да өз башынча иш кылбайт. Тескерисинче бүт баары белгилүү бир планга ылайык жана көзөмөл менен ишке ашат. Курулуш мөөнөтү бою жумушчулардын алгач эмне кылаары, кайсы материалдарды кандай кезек менен жана кандай санда колдоноору да белгилүү. Мисалы, дубалдар менен чатырды куруудан мурда имараттын фундаменти коюлушу керек, монтаж менен кабельдер болсо кийин жасалышы керек. Бул баскычтардын баары ар тараптуу бир пландын баскычтары.

Эми бул айтылган ар тараптуу пландын көзгө көрүнбөгөн бир жерде коддолуп сакталганын элестетели.

Адам денесин бир имаратка окшотсок, дененин эң майда-баратына чейинки кемчиликсиз план жана долбоорун болсо ДНК молекуласы түзөт. ДНК курула турган имараттын материалдарынын кантип жасалаарын да, каерлерде канча колдонулаарын да, имараттын толугу менен кандай көрүнүштө болоорун жана кантип кызмат көрсөтөөрүн да толук камтыган маалыматка ээ.

Адамдын эне курсагындагы жана туулгандан кийинки өрчүшүнүн баары алдын-ала аныкталган бул программага ылайык жөнгө салынат. Адамдын өрчүшүндөгү бул кемчиликсиз тартип Куранда мындайча айтылат:

Адам «өз башымча жана жоопкерчиликсизмин» деп ойлойбу? Өзү куюлган маниден бир тамчы суу эмес беле? Анан бир алак (эмбрион) болду, анан (Аллах аны) жаратты жана «бир тартип ичинде калып берди.» (Кыямат Сүрөсү, 36-38)

Эне курсагында жаңы уруктанган бир жумуртка клеткасы кезинде эле адамдын келечекте ээ боло турган бүт өзгөчөлүктөрүн Аллах аныктаган жана «бир тартип ичинде» ДНКсына жайгаштырган. Келечектеги көзүнүн өңү, кан группасы, жүзүнүн формасы, сөөк түзүлүшү сыяктуу бүт өзгөчөлүктөрү тогуз ай мурдатан, б.а. бир клетка кезинде эле коддолгон бир план менен белгилүү.

A. GELİşİM/BÜYÜME B. MAYOZ 1	C. MAYOZ 2 D. FARKLILAşMA
1. Spermatogonyum (Farklılaşmamış ve olgunlaşmamış sperm hücrelerinden biri) 2. Oogonyum (Yumurtalıkta oluşan, olgunlaşmamış yumurta hücresinin ilk hali) 3. Birincil spermatositler (Dölleme yeteneğine sahip olmayan, olgunlaşmamış erkek cinsiyet hücreleri) 4. Birincil oositler (Olgunlaşma döneminden önceki dişi cinsiyet hücreleri) 5. İkincil spermatositler 6. İkincil oositler (Olgunlaşma döneminin ikinci aşamasındaki yumurta hücreleri) 7. Birincil polar hücre (Bölünmeden önce kromozomların uçlara toplanmış hali) 8. Spermatidler (Sperm hücresinin olgunlaşmayı tamamlamadan önceki halleri) 9. Ootidler (Yumurtayı meydana getirecek olgunlaşmış hücrelerden büyüğü) 10. İkincil polar hücreleri (Polar hücrenin bölünmeden sonraki hali ) 11. Spermatozoon (Dölleme yeteneğine sahip spermler) 12. Yumurta
Yukarıdaki şemada anneye ait yumurta hücresi ile babadan gelen sperm hücrelerinin gelişim aşamaları görülmektedir. Ayrıca resimde sperm ve yumurtanın taşıdıkları, genetik bilgi paketleri olan kromozomların aktarımları da gösterilmektedir. Anne ve babadan gelen kromozomlar, insanın ileride sahip olacağı bütün özellikleri belirler. Daha anne karnında yeni döllenmiş bir yumurta hücresi halinde iken, kişinin sahip olacağı göz rengi, kan grubu, yüz şekli, kemik yapısı gibi bütün özellikler belirlidir.

Жумуртка клеткасы эң алгач уруктангандан баштап чоңойгон эмбрион клеткаларын адам көрүнүшүнө салган бүт биохимиялык, физикалык өнүгүүлөр менен байланыштуу окуялардын баары ДНКдагы долбоордун көзөмөлүндө ишке ашат. Проф. Филлип Е. Жонсон бул системадагы кемчиликсиздик жөнүндө мындай дейт:

Уруктанган жумурткадагы буйруктар эмбриондук өрчүүнү башынан баштап көзөмөлдөйт жана белгилүү бир натыйжага жетишин камсыз кылат. Бул «кемчиликсиз буйруктар жыйындысы» физика менен химиянын материалдык процесстерин колдонот, бирок ал процесстер тарабынан өндүрүлгөн эмес. Ошол сыяктуу бир компьютердеги программа да бир текст документин түзүү үчүн табигый процесстерди колдонот, бирок программа акылдуу бир аткаруучу тарабынан жазылышы зарыл.99

Болгондо да, бир адамдын курулуш планы материалдардын өндүрүшүн, материалдар өндүрүлө турган заводдордун жасалышын, энергия станцияларынын курулушун да камтыйт. Ошондуктан адам денесиндеги бул планга теңдеш бир салыштырууну жасоо чындыгында мүмкүн эмес. Себеби кайсы мисалды ойлосок да, клеткадагы комплекстүүлүккө баары бир тең келе албайт. Жеральд Л. Шредер бул комплекстүүлүктүн майда-бараттарында жашырылган кереметтүүлүккө мындайча көңүл бурат:

Жашоонун пайда болушунун таң калтырган кооздугу майда-бараттарында жашырылган. Адам бүт бул майда-бараттарды көрмөксөн болгондо, сүт табигый түрдө контернейлерден келет деши мүмкүн жана мунун чөптөр үстүндө жаркыраган күн менен башталган бир процесстин жемиши экенин эч эске албашы ыктымал. Кош бойлуулуктагы баскычтардын баары комплекстүү бир тартиптүүлүккө ээ, бул процесс ичине курулган акылдын ишараттары.100

1. İkinci ebeveynden gelen gamet tarafından döllenme, genetik karışımı garantiler. 2. Hücrenin iki dişi hücreye yeniden bölünmesi 3. Genetik malzemenin yarısını içeren dört hücre 4. Zıt cinsiyetteki ikinci canlının gameti 5. Hücrenin iki dişi hücreye bölünmesi 6. Hücre 7. Dişi ve erkek kromozomlar 8. Çekirdek 9. Hücre çekirdeğini sınırlayan zar ayrılmaya başlar ve bu işlem iki kromozomu ayırır. 10. Genetik karakterlerin aktarılması 11. Babaya ve anneye ait kromozomlar, parçalarını birbirleriyle değiş tokuş ederler. 12. Hücrenin iki yeni hücre olarak bölünmesi 13. Her bir kromozomun kromatidlerinin ayrılması 14. Hücrelerin yenilenmesi 15. Kromozomların birleşmesi

Bir yumurtanın spermle döllenmesi, yeni bir insan hayatının ilk başlangıcıdır. Birleşime katılan binlerce genin her birinin çok özel işlevleri vardır. Bunlar yeni doğacak bebeğin saç ve göz rengini, yüzünün biçimini, iskelet çatısındaki, iç organlardaki, beyin, sinirler ve kaslardaki sayısız ayrıntıyı belirleyen genlerdir.

Клетканын курулуш материалдарын түзгөн жансыз, аң-сезимсиз атомдордун план түзүшү, долбоор жасашы, код жазышы, кодду чечмелеши, көп баскычтуу чараларды көрүшү, маалыматты коргоо үчүн система курушу жана бул үчүн башка дагы көп нерселерди жасашы мүмкүн эмес. Материалист жана дарвинист догмалардан көз-карандысыз ойлоно алган бүт адамдар мындай бир тартиптин өзүнөн-өзү пайда боло албашын, тескерисинче абдан улуу бир акылдын –Улуу Раббибиздин- чыгармасы экенин түшүнүп суктанат. Аллахтын каалоосу менен жансыз топурактагы элементтер жандуу бир адамды куруу үчүн чогулушууда жана кемчиликсиз бир координация менен аларга берилген милдетти аткарышууда. Куранда Аллах мындайча билдирүүдө:

Ал жараткан бүт нерсесин эң кооз кылган жана адамды жаратууну бир ылайдан баштаган. (Сажда Сүрөсү, 7)

Генетикалык Маалыматтар Биригүүдө

Milyonlarca spermden sadece bir tanesi yumurtanşn koruyucu kabuğunu delmeyi başarşr. Son aşamada spermin kuyruk kşsmş koparak dşşarşda kalır. Böylece döllenme gerçekleşmiştir. Bunun ardından, yeni bir bedenin inşası başlayacaktır.

Бир жумуртканын сперма менен уруктанышы жаңы бир адам жашоосунун биринчи башталышы. Сперма менен жумуртка клеткалары кездешкенде, беттериндеги молекулалардын эки тараптуу бир-бирине толук отурушу урматында биологиялык жактан бир-бирин таанышат. Бул молекулалар бир-бирине жармашышат жана сперма клеткалары жумуртканын жумшак кабыгына жабышат. Сперма клеткалары андан соң жумурткага кирүү үчүн аракеттенип баштайт.

Миллиондогон сперма арасынан аягында бир даанасы гана ийгиликке жетет. Ар биринин өзүнө тиешелүү генетикалык программасы бар жана наристенин жынысы да кошо, ар бир сперма башкаларынан көп тарабынан айырмаланат. Наристенин жынысын аныктаган генетикалык кабарды атанын спермасы алып жүргөндүктөн, кайсы сперма башкаларынан озунуп жумурткага кире алса, наристе жынысын ошол аныктайт. Ийгиликке жеткен сперма клеткасы куйругу жана бүт бөлүктөрү менен жумуртканын ичине кирген учур «уруктануу» деп аталат. Мына ушул этаптардын баары Аллахтын тагдырда аныктаганы боюнча жүрөт. Аллах аяттарында бул чындыкты адамдарга мындайча билдирет:

Силерди Биз жараттык, дагы эле тастыктабайсыңарбы? (Жатындарга) куюлуп жаткан манини (сперманы) көрдүңөрбү? Аны силер жаратып жатасыңарбы, же Биз жаратып жатабызбы? (Вакыа Сүрөсү, 57-59)

Атадан келген сперма клеткасы эненин жумуртка клеткасын уруктаганда, төрөлө турган наристенин бүт тукум куучу өзгөчөлүктөрүн аныктоо үчүн ата менен эненин гендери биригет. Биригүүгө катышкан миңдеген гендин ар биринин абдан өзгөчө функциялары бар. Булар жаңы төрөлө турган наристенин чач менен көзүнүн түсүн, жүзүнүн формасын, скелет түзүлүшүндөгү, ички органдардагы, мээ, нервдер жана булчуңдардагы сансыз детальдарды гендер аныктайт.

1. Spermatogonyum (46 Kromozom) 2. Mayoz Bölünme 3. Mitoz Bölünme 4. Mayoz Bölünme	5. Spermler (Her Biri 23 Kromozoma Sahip) 6. Birincil Spermatosit (46 Kromozom) 7. İkincil Spermatosit (23 Kromozom)
Erkeklerde sperm oluşumu, ana sperm hücrelerinin (spermatogonyum) bölünmesi ile gerçekleşir. Üreme hücreleri daha ilk bölünmeye başladşklarş andan itibaren bir denetim altşnda hareket ederler. Her bir sperm babadan gelecek genetik bilgiyi taşır. Bu düzen neticesinde, sperm ile yumurta birleştiklerinde oluşan yeni hücrede, insanın hayatının sonuna kadar her hücresinde şifresini taşıyacağı DNA molekülünün ilk kopyası oluşur.

Сперма менен жумуртка бириккенде пайда болгон бул жаңы клеткада адамдын өмүрүнүн аягына чейин ар клеткасында кодун алып жүрчү ДНК молекуласынын алгачкы копиясы пайда болгон болот. Таанымал химик проф. Уилдер Смит жумуртка клеткасындагы кемчиликсиздикти мындайча баса белгилейт:

Yumurta hücresi, 150 mikron (bir mikron milimetrenin binde biridir) büyüklüğünde bir yapşdşr. (üstte) Yumurta ile spermin birleşmesiyle meydana gelen hücrenin, insan görünümü alması için, milyonlarca kez bölünerek çoğalması gerekir.

Адам спермасы менен жумурткасы ичиндеги жуп спираль системасы адам денесинин толугу менен синтезделиши үчүн курулуш буйруктарын коддолгон абалда алып жүрөт. Алфавит системабызды колдонуу менен адамдын генетикалык маалыматын кагазга жазсак, ар бири 500 беттен турган 1.000 томдук чыгарма пайда болот. Бул болсо жалпысы 500.000 беттик маалымат дегенди билдирет. Т.а. бир ийненин көзүндөй адам жумурткасында 500.000 беттик маалымат менен химиялык буйрук бар. Маалымат сактоо жана кайра чакыруу технологиясында жумуртка менен жалпысынан клетка миниатюралык бир керемет.101

Бир сперма клеткасы генетикалык маалыматын жумуртка клеткасына кошушу менен бирге 1027 даана атом уюшкан абалга келет.102 Бул атомдордун кереметтүү бир тартип менен биригиши натыйжасында жаңы төрөлө турган дененин өрчүшүнүн бүт баскычтарында керектүү болгон бардык маалыматтар да аныкталган болот. Дэвид С. Гудсел Our Molecular Nature (Молекулярдык табиятыбыз) аттуу китебинде генетикалык маалыматтардын биригишин мындайча сүрөттөйт:

Эне менен атада бул 46 катардын жарымы болот, ошентип клеткаларыбызда бир-бирине окшош 23 катар бар. Эне менен атадан келген маалыматтардын окулушу менен балдарда тукум куучулук аркылуу өткөн кулк-мүнөз өзгөчөлүктөрү бай бир ар түрдүүлүктү пайда кылат... Мисалы, эне атанын экөө тең тирозиназ (бир энзим) үчүн керектүү рецептке ээ эмес болсо, бала альбинос болот. Мурундун жана көздөрдүн формасы, дене түзүлүшү сыяктуу башка жеке өзгөчөлүктөр да ДНКдагы ар кандай аймактардын орток кыймылдарынан көз-каранды болушу мүмкүн жана эне атадан келген өзгөчөлүктөрдү усталык менен бириктире алат.103

Бул жерде таң калыштуусу – бүт жандыктарда ДНКдагы маалыматтын акылдын бар экенин жана жаратууну ачык көрсөтүшү. Пайда болгон жаңы индивид толугу менен жаңы бир генетикалык программага ээ болот. Эне менен атадан келген генетикалык маалыматтар биригип бүткөндө болсо жумуртка бир-бирине опокшош эки жаңы клеткага бөлүнөт.

Адамдын Курулуш Материалы Болгон Клеткалар Түзүлөт

1. Dişi 2. Erkek 3. Yumurtalıklardaki Döl Hücreleri 4. Diploid 5. Mayoz 9. Haploid (Gametler) 6. Polar Cisimcikler	8. Sperm 7. Yumurta 10. Döllenme 12. Diploidliğin Yeniden Kazanılması 11. Zigot 13. Mitoz 14. Yeni Bir Kişi

Бир жумуртка менен бир сперманын биригишинен келип чыккан түзүлүш «зигота» деп аталат жана бир клеткадан гана турат. «Эмбрион» уруктанган жумуртка деп аталган алгачкы клеткадан –зиготадан- пайда болот жана бир адам көрүнүшүнө келиши үчүн бул алгачкы клетка көбөйүшү керек. Клетка жогорку бир аң-сезим менен, бир компьютер программасы сыяктуу бир программага ылайык бөлүнүп баштайт. ДНК зигота ичинде өзүнүн бир копиясын чыгарат. Ошентип клеткада ДНК саны эки эсеге көбөйгөн болот. Натыйжада клетка ылдам бөлүнүп баштайт. Бул ДНКлардын бирөөсү бир клеткага барса, экинчи ДНК экинчи клеткага жиберилет. Ошентип клетка экиге бөлүнөт. Бөлүнүүлөр эне курсагында бир наристе пайда болгонго чейин уланат. Бул процесс ушунчалык көп кайталанып, эмбрион абалына келгенге чейин триллиондогон жолу бөлүнүшү керек болот.

Эмбриондун толук өрчүшү ар бир клетканын башка клеткалардан алган жана аларга жөнөткөн кабарлар аркылуу координация ичинде ишке ашат. Клеткалардын ортоктошуп бир-бирин түшүнүү менен иштеши генетикалык буйруктарга ылайык өз ара тынымсыз молекулярдык бир диалог болушунан келип чыгат. Бул буйруктар наристенин генетикалык программасы ичинде ата-энеден келген клеткалар кошулган алгачкы күнү пайда болот. Андан соң клетка бөлүнгөн сайын жана жаңы эки клетканы пайда кылган сайын бүт гендердин дал өзүндөй копиясы алынат жана ар жаңы клеткага берилет. Ушул себептен денебиздеги бүт клеткалар толук бирдей гендерге ээ жана генетикалык программанын баарын камтыйт.104

Денебиздеги бардык клеткалар жайгашкан орду башка башка болсо да (мисалы, бөйрөк, боор же кол) бирдей маалыматка ээ. Бирок ар клетка түрү бирдей маалымат банкынын ар башка бөлүмдөрүн колдонот жана ошого жараша ар башка кызматтарды аткарат. Компьютердеги сыяктуу маалыматтын оригиналы негизги процесс борборунан –ДНКдан- жылдырылбайт. Анын ордуна копиялары алынат жана копиялары керектүү жерлерге алып барылат.

Адам клеткалары түзүлүшү жагынан бир-биринен айырмаланат. Мисалы боор клеткалары, булчуң клеткалары жана нерв клеткалары ар башка формаларда болуудан тышкары, ошол эле учурда башка башка протеиндерди өндүрүшөт жана абдан айырмалуу биохимиялык иштерди жасашат. Бирок баарында уруктанган жумурткадан тукум куучулук аркылуу алынган бир ДНК бар. Бирок ар клетка бул ДНКдагы генетикалык маалыматтын ар кайсы аймагын колдонот. Эгер клеткалар генетикалык маалыматтын ар кайсы аймагын колдонбосо жана бирдей типтеги клетка болуп көбөйгөндө, анда адам пайда болмок эмес. Адам бир гана сөөктөр жыйындысы же бир гана тери жыйындысынан турган бир жандык болуп калышы мүмкүн эле. Бирок Рахман (Мээримдүү) жана Рахим (Ырайымдуу) Аллах «Чынында Биз адамды эң сулуу абалда жараттык.» (Тин Сүрөсү, 4) аяты менен билдиргендей, бизди жарашыктуу, симметриялуу жана жогорку өзгөчөлүктөргө ээ бир жандык кылып жараткан.

1- karaciğer hücresi, 2- sinir hücresi, 3- kas hücresi.

Клетка Бөлүнүшү Улана Берет

Клетка бөлүнүшү учурунда ар жаңы клетка мурда айтылган бүт комплекстүүлүккө ээ болот: ДНК, mRNA, tRNA, рибосомалар, протеиндер, энзимдер ж.б. Булардын баарынан секундасына болжол менен беш миң даана өндүрүлөт.105 Проф. Жеральд Шредер айткандай, «Жашоонун кереметтүү табияты майда-бараттарында жашылырган.»106 Сегизинчи жумага келгенде болсо бүт негизги бөлүктөрү аныкталып калган эмбрион түйүлдүккө айланат.107 Илимпоз Др. Жерри Бергман (Jerry Bergman) клетканын бөлүнүшү жөнүндөгү бир макаласында мындай дейт:

Клетка бөлүнүшү керек болгондо ДНК узунунан бөлүнүшү, копияланышы жана жаңы клетка үчүн кайрадан пакеттелиши керек болот. Эч ким клеткалардын мындай топологиялык (бурчу жок формалардын геометриясы) көйгөйдү кантип чечкенин билбей жатат.108

Клетканын ичинде ар кандай көйгөй үчүн алдын ала ойлонулган жооптор бар жана булар алгачкы клетканын генетикалык маалыматында жазылган. Ушуга чейин айтылган мисалдардын баары адамдын кемчиликсиз жаратылгандыгынын апачык далилдеринен. Жаратылуудагы кереметтер бир китепке батпай турганчалык көп.

Клеткадагы таң калыштуу окуялардын дагы бири болсо генетикалык программанын баарынын дайыма активдүү абалда болушу. Демейде генетикалык маалыматтын баарынын колдонууга ачык же жабык турушу күтүлөт. Бирок андай болгондо, ар клетка өзүнүн копиясын гана өндүрмөк жана бирдей типтеги клетка жыйындысы пайда болмок. Өндүрүлгөн клеткалардын мынчалык ар түрдүү болушунун жана ар кандай кызматтарга ээ болушунун себеби – бул гендердин ачылып жабылуу өзгөчөлүгүнүн болушу.

Гендер химиялык тил менен жазылган сүйлөмдө сыяктуу. Ар клетка гендеринен бир бөлүмүн гана ачат жана гендин ачык бөлүгүндөгү маалыматтарды көрсөтөт. Бул учурда гендердин калган бөлүгү болсо жабык болот. Гендердин ачылып жабылуу процесси «гендин жөнгө салынышы» деп аталат.

1. Koryonik kese 2. Beyin 3. Amniyotik kese 4. Plazenta	5. Göbek kordonu 6. Göz 7. Karaciğer
Sekizinci haftaya gelindiğinde, resimde görüldüğü gibi, bütün temel kısımları belirginleşmiş olan embriyo, cenine dönüşür. Tüm bu gelişim, genlerde kayıtlı plan dahilinde gerçekleşir.

Адамдын кадимки өрчүшүндө гендин жөнгө салынышынын абдан чоң мааниси бар. Өрчүү учурунда гендердин ар кайсы аймактары ачылат жана жабылат; ошентип бир мээ клеткасы бир боор же булчуң клеткасынан башкача көрүнүштө болот жана башка кызматты аткарат. Клетканын түрү мурда да айтылгандай, өндүргөн протеиндердин түрүнө жана санына жараша аныкталат. Өндүргөн протеиндер аркылуу клетка боор же ашказан, тери же булчуң клеткасы катары аныкталат. Клеткаларга кайсы протеиндерди өндүрөөрүн кайра эле гендер билдирет. Бул өндүрүш белгилүү гендердин «ачык», белгилүү гендердин болсо «жабык» абалда болушу натыйжасында ишке ашат. Мисалы, боор клеткалары тери клеткаларынан айырмалуу ген тармактарын ачып, ар клетканын ар башка протеиндерди өндүрүшүн жана ар кайсы кызматтарды кылышын камсыз кылышат.

Гендер денедеги клеткаларга кайсы протеиндерди жасаарын айтып тургандыктан, гендер болбостон бир клетка кыска убакыт гана жашай алат. Себеби бир клетка эмне кылышы –кайсы протеиндерди өндүрүшү керек экени- жөнүндө буйруктарга муктаж. Болбосо жаңы протеиндер кыска убакыт ичинде түгөнөт жана клетка жашоо функцияларын жасабаганы үчүн өлөт. Мисалы, гендер клеткаларга белгилүү убактарда кандын катышын (коюлушун) камсыз кыла турган атайын протеиндерди жасоого чакырышат. Катасы бар гендер болсо муну кыла алышпайт, ушул себептен кандын коюлуу механизминин бузулушу себебинен гемофилия оорусу келип чыгат.

Yerin bitirdiklerinden, kendi nefislerinden ve daha bilmedikleri nice şeylerden bütün çiftleri yaratan (Allah çok) yücedir. (Yasin Suresi, 36)

Адам денеси кээ бир протеиндерди өмүр бою, кээ бирлерин болсо муктаждык болгон учурларда өндүрүшү керек. Ушул себептен бүт гендер бир клетканын керектүү сандагы протеинди дал муктаждык болгон учурда өндүрүшүн камсыздай турган абалда тартипке салынышат. Мисалы өрчүгөн эмбриондогу көп протеин абдан кыска мөөнөт үчүн гана керектүү. Белгилүү бир клетка тарабынан өндүрүлгөн протеиндер болсо эмбриондун каеринде болгонунан, эмбриондун жашынан жана өз гендеринен жана башка клеткалардан алган буйруктардан көз-каранды. Бирок илимпоздор клетканын колундагы пландын кайсы бөлүгүн качан ташташы керек экенин кайдан билээрине жооп бере алышкан эмес. Кээ бир гендердин, б.а. ар өзгөчөлүккө жана органга тиешелүү файлдардын дал керек болгон учурда жолу тосулуп, кээ бирлериндеги кулпулар кантип ачылат, басып туруучу гендер менен басымды алып салуучу гендерди кыймылдатуучу буйруктарды ким берет деген суроолор илимпоздордун ою боюнча толугу менен караңгылыкта жооп күткөн суроолор.

Илимий адабияттагы жөнгө салуу (regulation) деген түшүнүктү кокустан ишке ашуучу бир процесс деп айтуу албетте илимге сыйбайт. Бул жерде да бир эле чындыкка барабыз: ортодо кереметтүү бир план жана акыл бар; бүт бул план жана кереметтүү системанын ээси Ааламдардын Рабби Аллах жана Андан башка кудай жок.

Клеткалардын бир тараптан бир-бирлери менен байланыш курушу, топтошушу жана ортоктошуп иштеши натыйжасында миниатюралык бир адам түзүлүп баштайт. Эмбрион толук бир денеге ээ болушу үчүн дагы үч жума керек болот. Жыйырма төртүнчү күнү эмбриондун али колдору көрүнбөйт, бирок эки күн ичинде жыйырма алтынчы күнгө келгенде дененин эки тарабында колдор бүчүргө окшоп пайда болот. Кырк сегиз саат ичинде колдордун үстүңкү жана астыңкы бөлүктөрүнүн чектери аныкталат. Бир канча күндөн соң буттар пайда болуп баштайт. Кийинки айда буттар узарат; эми кол менен бут манжалары өрчүйт.109

Embriyoda Organ ve Organ Sistemlerinin Gelişimi
1- Boynun bükülmesi, 2- Parmak çıkıntılarının oluşumu, 3- Kıvrık kollar ve ellerin oluşumu, 4- Embriyo döneminin sonu.	a. 5. hafta b. 6. hafta c. 7. hafta d. 8. hafta
Hücreler bölündükçe farklılaşır, yani farklı görevler edinir ve vücutta bulunmaları gereken bölgelere giderler. Birbirinin aynı hücrelerden oluşan bir et yığını değil de, bir kısmı, örneğin göz hücresi olup tam olması gerektiği yere, bir kısmı kalbi oluşturup göğüs kafesindeki yerine gider veya deri hücresi olarak bütün vücudu kaplar.

Биз байкоочу гана боло алган бул баскычтардын баары ДНКдагы курулуш планынын бөлүктөрү. Бүт баары тыгыз көзөмөл астында, эч башаламансыз ишке ашат. Албетте мындай кемчиликсиз бир тартип бар бир чөйрөдө кокустуктардан сөз кылуу акылсыздык болот. Болгондо да жандыктардын кокустуктардын таасири менен калыптанаарын айткан дарвинист илимпоздордун өздөрү да адамдын калыптанышын түшүндүрүп жатып, таң калыштуу бир тартиптен, алынган бир катар чаралардан, акылдуу иш-аракеттерден, үнөмдүү жана натыйжалуу системалардан, кызматташтык жана гармониядан сөз кылышат. Бирок бул жердеги парадокс апачык; кокустуктан сөз болгон бир жерде баш аламандык, тартипсиздик жана карама-каршылыктар гана орун алат.

Клетканын Ар Түрдүү Болушундагы Керемет

Histon

Клеткалардын программаланган абалда ар түрдүү протеиндерди өндүрүп ар түрдүү органдарга айланышы медицина тилинде «бөлөкчөлөнүү» же «морфогенез» деп аталат. Клеткалар бөлүнгөн сайын бөлөкчөлөнөт, б.а. башка кызматтарды алат жана денеде болушу керек болгон жерлерге барышат. Бир-биринин өзүндөй болгон клеткалардан турган бир эт жыйындысы эмес, бир бөлүгү, мисалы көз клеткасы болуп дал жайгашышы керек болгон жерге, кээ бирлери жүрөктү түзүп көкүрөктөгү өз ордуна барат же тери клеткасы болуп бүт денени оройт. Бүт клеткалар ошол кыртышка керектүү санда көбөйүшөт жана бул кыртыштар болсо керектүү түзүлүштү куруу үчүн капталдап туруп органдарды түзүп башташат.

Бүт бул окуялар учурунда клеткалар кылдаттыкты талап кылган бир курулуш убагында тыгыз кызматташып иштеген бир команда сыяктуу. Ар бири планды толук билет жана тыгыз бир байланыш жана кызматташтык ичинде иштешет. Мынчалык жогорку тартип менен координация кантип аткарылып жатат? Клеткалар каерге бараарын, кайсы органдын бөлүгү болоорун жана барган жерде эмне кылаарын кайдан билүүдө? Ошол эле учурда башка клеткалар менен мынчалык түшүнүүчүлүккө кантип жетишишүүдө? Израилдик биофизик Др. Ли Спетнер (Lee Spetner) да бул жердеги кереметтүү жаратууга мындайча көңүл бурат:

Өрчүү программасы кантип иштөөдө, кантип мынчалык кемчиликсиз? Биз билгендей, өрчүү экиге бөлүнгөн жалгыз клетка менен башталат. Эки андан соң төрткө бөлүнөт жана бул ушундайча уланат. Белгилүү жерден соң клеткалар айырмаланып баштайт, т.а. кулк-мүнөз өзгөртүшөт. Аягында клеткалардын бир бөлүгү бир кыртыш же органга айланса, башка клеткалар башкаларына айланат. Бул ар жолкуда дээрлик бирдей кемчиликсиздик менен ишке ашат. Бул кандайча болот?110

Бул суроолордун жообу айдан ачык: жандыктар кемчиликсиз жаратылышкан жана жаратылышындагы чеберчилик менен илим бүт нерсенин Рабби болгон Улуу Аллахка тиешелүү. Бир аятта мындайча кабар берилет:

Асмандарды жана жерди акыйкат менен жаратты жана силерге тартиптүү бир калып (келбет) берди; келбетиңерди сулуу кылды. Ага кайтасыңар. (Тегабүн Сүрөсү, 3)

Башка жагынан, протеиндер да ар кайсы клеткалар үчүн ар кайсы типтерде өндүрүлөт. Бир эмбрион эне курсагында өрчүп жатканда, эмбриондун көздөрүн түзө турган клеткалардагы ДНКлар көз органына тиешелүү протеиндерди гана өндүрүшөт. Ошол сыяктуу эмбриондун мээсин түзө турган клеткалардын ДНКлары болсо мээ органына тиешелүү протеиндерди гана өндүрөт.

Бул жерде төмөнкү жагдай маанилүү. Адамдын сөөк клеткасы да, боор клеткасы да, бөйрөк клеткасы да, кыскасы денесинин бүт тарабындагы клеткалардын баарынын ичиндеги ДНКларда адамдын бүт органдарын түзө турган маалыматтар сакталган. Бирок сакталган бул маалыматтардан тиешелүү орган үчүн өндүрүлө турган протеиндердин гана жасалышы камсыздалат. Б.а. ар клеткада адам денесинин бүт органдарына тиешелүү протеин маалыматтары сакталат; бирок бул протеиндердин баары өндүрүлбөйт. Жасала турган органга тиешелүү протеиндер гана өндүрүлөт. Муну камсыз кылуу үчүн болсо ДНКнын бети ал орган үчүн кереги жок протеиндердин өндүрүлүшүнө тоскоол боло турган абалда «гистон» деп аталган атайын бир протеин менен жабылат. Клеткалардагы «гистондордун» кайсы гендердин үстүн жаап кайсыларынын үстүн ачык калтыраарын каяктан билээри – учурда илимпоздорду кызыктырган эң чоң сырлардын бири. Себеби протеиндер да жансыз атомдордон турган молекулалар. Аң-сезими жана акылы жок атомдордун мынчалык укмуштуу бир жаратылыш кереметин пайда кыла албашы анык.

Клеткалардагы өзгөчөлөнүү жана калыптануу учурундагы координация дагы ДНК молекуласы тарабынан камсыздалат. Бирок ДНК эң акыркы технология менен жабдылган лабораторияларда иштеген бир биохимик дагы эмес, секундасына триллиондогон операция жасай алган бир супер-компьютер дагы эмес. ДНК – көмүртек, фосфор, азот, суутек жана кычкылтек сыяктуу атомдордон турган бир молекула.

Эми ойлоп көрөлү жана өзүбүзгө суроо узаталы: адам денесиндеги триллиондогон клетка бөлүнүп бир-биринен көбөйүшөт. Бирок ар клеткадагы ар кайсы ген, ар кайсы убакта ишке киришет жана ушундайча клеткаларда өзгөчөлөнүү (башкалашуу) камсыздалат. Б.а. алгачкы клеткадан соң бөлүнүп көбөйгөн ар клеткада бүт генетикалык маалымат бар; б.а. ар клетка негизи жүрөк булчуңу, тери, лейкоцит же дененин кандайдыр бир башка кыртышын өндүрүү жөндөмүнө ээ. Ар клетка ал дене үчүн толук бир ДНК сүрөттөөсүнө ээ болсо да, өрчүүнүн ар баскычында жана ар башка органдарда кээ бир гендер гана активдүү. Мисалы, бөйрөктүн пайда болуу жана кызматынын коддору бүт клеткаларда бар; бирок тиешелүү гендер гана өрчүү учурунда, белгилүү убактарда бул органда активдүү болот. Ошол сыяктуу, белгилүү энзимдер –мисалы глюкоз 6-фосфат- негизинен боордо болот, бирок башка органдардын ар клеткасы бул протеиндин рецептине ээ, бирок бул протеинди эч өндүрбөйт. Мисалы, көз клеткасы бул энзимди өндүрбөйт, көз үчүн керектүүлөрдү гана өндүрөт. Нерв клеткалары мээ менен органдар арасында келип кетүүчү сигнал менен буйруктарды ташый турган, боор клеткалары токсиндерди зыянсыз кыла турган жана май клеткалары болсо алсыз учурлар үчүн азык кампалай турган абалда адистешишет. Булардын эч бири ашказанга тиешелүү энзимдерди өндүрүп жаңылышпайт. Мындай кемчиликсиз эмгек бөлүнүшүн ким жасоодо? Клеткаларга бөлүнүү жана бөлүнгөн соң ар кайсы багытта адистешүү буйругун ким берүүдө? Мындан тышкары, бүт клеткалар баш ийүү аң-сезимине кантип ээ болушкан жана кантип мындай кемчиликсиз бир дисциплина жана уюшкандык ичинде иштешүүдө? Булардын эч биринин кокустан болгон окуялардын натыйжасында пайда болгон, ээнбаш системалар эмес экени айдан ачык. Булардын баары «асмандан жерге чейин бардык ишти курчап жөнгө салган» Улуу Раббибиздин уруксаты менен ишке ашууда. (Сажда Сүрөсү, 5)

Клеткалардын керектүү учурда, керектүү жерде болушу жана керектүү гендерди активдүү абалга алып келиши менен эле кемчиликсиздик бүтпөйт. Клеткалар ошондой эле жашоонун керектүү баскычында, керектүү сандарда болушу зарыл. Кээ бир «кароочу» гендер дээрлик бүт клеткаларда, дайыма иштейт. Башка гендер кээ бир клеткаларда бир канча сааттан аз кызмат кылат, анан кийин иштөө үчүн күтүү абалына өтөт. Мисалы, эмизүү учурунда сүт өндүрүшү гендер тарабынан ылдамдатылат. Бар болгон маалымат керектүү учурда, керектүү санда жана керектүү жерде ишке салынат. ДНКда сакталган миллиарддаган маалыматтын мынчалык аң-сезимдүү, пландуу, эрктүү, эсептүү жана акылдуу башкаралышын жана колдонулушун эволюционисттердин «кокустук» пикирлери менен эч түшүндүрүүгө болбойт. Ошого карабастан, микроскопиялык бир жерде ишке ашкан кереметтүү пландуу жана уюшкан окуялардын себеби катары кокустуктарды көрүү логикага эч эч сыйбайт. Эволюционисттер да клеткалардагы мындай өзгөчөлөнүүнү жана кемчиликсиз кызмат бөлүнүшүн түшүндүрүүдөн абдан алыс экенин кабыл алышууда. Эволюционист микробиология профессору Али Демирсой мындай дейт:

Негизи уруктанган бир жумурткадан ар кандай түзүлүштүү жана функциялуу көптөгөн клетка тобунун пайда болушу ушул күнгө чейин канааттандырарлык түшүндүрүлө алган жок.111

National Geographic коому тарабынан чыккан The Incredible Machine (Таң калыштуу машина) аттуу китепте болсо адамдын жаратылышынын илимпоздор тарабынан түшүндүрүлө албашы жөнүндө мындай дейт:

Жүз даана өзгөчөлөнбөгөн клетка дүйнөдөгү эң комплекстүү омурткалууну –адамды- пайда кыла турган негизде триллиондогон клетканы өндүрүшү керек. Өзгөчөлөнүү окуясы, б.а. клеткалардын кандайча болуп ар түрдүү формаларга айланаары илимдин чечилгис эң күчтүү көйгөйлөрүнүн бири катары кабыл алынууда. ДНКнын буйруктары кантип клеткаларга берилүүдө? Жашоо икаясы мурдатан уруктанган жумурткада жазылган абалда барбы? ДНК буйруктары жумуртка клеткасы бөлүнгөндө, төл клеткалары үчүн бөлүмдөргө бөлүнгөнбү?... Бул жерде жаңы сырдуу окуяларга кезигебиз. Азыр бүт клеткалардын жалпы клеткалардан келип чыгаарын жана ар бир клетканын бүт дененин генетикалык кодун камтыганын билебиз. Бирок бүт жашоонун абдан масштабдуу маалыматын алып жүрчү бир клетка кандайча болуп бир адамдын өрчүшүндө дал өз кызматын гана аткарат? Кандайча болуп кандайдыр бир нерсеге айлана алган бир клетка атайын бир нерсеге айланат? Мисалы, көз торчосундагы бир чыбык клетка кандайча болуп жарыкты сиңирүүчү бир протеин өндүрүшү жөнүндөгү буйруктарга баш ийе турган абалда түзүлүшкө ээ болгон? Же бир панкреас клеткасы инсулинди өндүрүүнү кайдан билет?... Биз бул суроолордун баарына жооп бере албайбыз.112

Др. Ли Спетнер болсо жалгыз бир клеткадан ойлоно алган бир адамдын пайда болушун төмөнкүдөй сүрөттөйт:

Көздөрдүн, колдордун жана буттардын, ал тургай манжалардагы тырмактар жана кирпиктердин кемчиликсиздиги. Бул кемчиликсиз жана таң калыштуу даражада комплекстүү бир жандык кантип бир даана клеткадан пайда болду? Кандай бир программа мындай өрчүүнү башкарган болушу мүмкүн. Көрө алган көздөр, уга алган кулактар, ойлоно алган жана комплекстүү органдардын кыймылын башкарган бир мээ, баары бир даана клеткадан пайда болду. Баарыбыздын бир даана клеткадан пайда болгон болушу жана көп иш-аракетти аткара алган, ойлоно алган бир жандыкка айланышы чындап эле керемет.113

Бүт бул кереметтүү окуялардын кокустуктардын же клетканын өзүнүн чыгармасы эмес экени апачык белгилүү. Анда, клеткадагы бул окуяларды башкарган, белгилүү бир максатка ылайык жараткан, миллиарддаган маалыматты көзгө көрүнбөгөн кичинекей бир жерге батырган акыл менен күч кимге тиешелүү? Бул суроонун бир гана жообу бар: Улуу Раббибиз чексиз мээрими менен адамды учурдагы абалында тартиптүү бир келбетте жараткан жана денесиндеги жана чөйрөсүндөгү тартипти адамга немат-жакшылык катары сунууда. Бир аятта мындайча билдирилүүдө:

Силерге каалаган бүт нерсеңерди берди. Эгер Аллахтын немат-жакшылыгын саноого аракет кылсаңар, аны санап бүтө албайсыңар. Чынында, адам абдан заалым, абдан шүгүрсүз. (Ибрахим Сүрөсү, 34)

Гендер Клетка Бөлүнүшүн Жана Чоңойууну Кантип Башкарышат?

1. Hücre 2. Kromozomlar 3. Telomer	4. Kopyalanmayı kesen hücre 5. Kopyalanmayı sürdüren hücrE 6. Telomeraz enzimleri

Гендердин эң негизги кызматтарынын бири – бул эмбриондордун кантип өрчүшүн башкаруу. Бул процесстеги тыгыз жөнгө салуулар бөлүнгөн клетканын ДНКсынын жакшы копияланышын, ДНКдагы каталардын оңдолушун жана ар жаңы клетканын толук бир комплект хромосома алышын көзөмөлдөйт. Бул процессте кээ бир гендердин каталарды текшеришин жана бир нерсе туура эмес болсо, оңдоо үчүн операцияларды токтотушун камсыз кылган көзөмөл чекиттери бар. Эгер бир клетканын ДНКсында оңдоого мүмкүн эмес бир ката болсо, «апоптоз» деп аталган программаланган «клетка өлүмү» ишке ашышы мүмкүн. Бул дененин муктаж эмес клеткалардан кутулушу үчүн кеңири колдонулган бир ыкма. Апоптоз жасаган клеткалар бөлүнөт жана макрофаг деп аталган бир лейкоцит клеткалары тарабынан кайра кайтаруу жасалат. Апоптоз денени ракка себеп болушу мүмкүн болгон, генетикалык жактан жабыркаган клеткалардан коргойт. Рак, белгилүү болгондой, клетка бөлүнүшүнүн кадимки агымы бузулганда пайда болот. Бөлүнүү башкаруусуз, тартипсиз ишке ашат жана рактуу бир шишикке жол ачуучу генетикалык бузулууларды чогултат. Апоптоз ошондой эле эмбриондун өрчүшүндө жана жетилген бирөөнүн кыртыштарынын корголушунда абдан маанилүү бир роль ойнойт.

Молекулярдык биологиянын эң негизги ачылыштарынын бири – бул кээ бир гендердин кээ бирлерин көбүрөөк башкара алышынын ачылышы. Мунун себеби – гендердин ушул «кызматтык макам» даражаларына жараша уюшкан болушу. Мисалы, кээ бир гендер гемоглобин жасалышы, чачтын өсүшү же тамак сиңирүү энзимдеринин өндүрүлүшү сыяктуу туруктуу иштерден гана жооптуу. Бул молекулярдык жумушчулардын үстүндө болсо «жөнгө салуучу гендер» болот. Булар бул жумушчу гендерди иштетет жана токтотот. Мисалы, наристе кезде гемоглобин генинин иштешин токтотот, керек болгондо болсо иштетет. Жөнгө салуучу гендер жумушчу гендердин да, орто даражалуу башкаруучу гендердин да үстүндө жогорку көзөмөл гени катары иш-аракет кылат. Булардын чечими ондогон, ал тургай жүздөгөн астыңкы бөлүктөргө таасир берет. Бул гендер ушунчалык чоң мааниге ээ болгондуктан, эмбрион учурунда зыян көрүшү өлүмчүл болушу мүмкүн.

Бул терең ойлонула турган бир маалымат. Гендер атомдордон турган молекулалар. Анда, бул молекулалар өз ара мындай тартиптүү бир уюштурууну кантип жасашкан? Кандайча болуп бир молекула бир адамдын боюнун узарышын токтотуу чечимин алат, бул чечимин башкасына өткөрөт, башкасы болсо бул чечимди кантип түшүнүп ишке ашырып баштайт? Бул дисциплинанын куруучусу ким? Ал тургай, миллиондогон жылдан бери триллиондогон ген бирдей дисциплина, баш ийүүчүлүк, акыл жана аң-сезим менен кызматын кемчиликсиз аткарууда. Мындай бир системаны кокустан пайда болгон деп айтуу чоң бир тантырактык. Гендерди эң акылдуу жана эң кемчиликсиз абалда программалаган – шексиз, бүт нерсенин Раббиси Аллах.

Айткын: «Асмандар менен жердин Раббиси ким?» Айткын: «Аллах.» Айткын: «Андай болсо, Аны таштап өздөрүнө да пайда да, зыян да бере албаган бир катар досторду (кудайларды) тутунуп алдыңарбы?» Айткын: «Эч көрбөгөн (сокур) менен көргөн (парасаттуу адам) тең боло алабы? Же караңгылыктар менен нур тең боло алабы?» Же Аллахка Ал жараткан сыяктуу жаратуучу ортоктор табышып, бул жаратуу өз ойлорунда бир-бирине окшоштубу? Айткын: «Аллах бүт нерсенин жаратуучусу жана Ал жалгыз, каардуу (Каххар).» (Рад Сүрөсү, 16)

1. Hücre ölümü 2. Nükleer fonksiyon 3. DNA parçalanması 4. Hücre sıvısı substratları 5. Apoptosis tespiti 6. Enzimleri engelleyici 7. Mitokondri	8. Fosforilasyon 9. Enzimleri tetikleyici 10. Fosforilasyon 11. Ölüm bölgesi proteinleri 12. Alıcılar 13. Apoptosis uyarıcıları 14. Yaşam sürdürme faktörleri
Eğer bir hücrenin DNA'sında tamir edilemeyecek bir hata olursa, “apoptosis” denilen programlanmış “hücre ölümü” gerçekleşebilir. Böylece vücut, ihtiyacı olmayan hücrelerden kurtulur. Apoptosis, vücudu kansere sebep olabilecek, genetik açıdan hasarlı hücrelerden korur. Bu sistem, Rahman ve Rahim olan Allah'ın üzerimizdeki bir korumasıdır.

Мейоз Жана Митоз Бөлүнүүнүн Сырлары

Клетка бөлүнүшү негизинен эки түрдө ишке ашат жана булардын баары дал керектүү учурда жана керектүү формада болот. Булардын биринчиси уруктануу учурунда ишке ашуучу «мейоз» бөлүнүү формасы. Мейоз бөлүнүү – жумуртка менен сперма клеткаларын түзгөн клетка бөлүнүү түрү.

Бул бөлүнүү натыйжасында адамдардын ар урпакта бирдей хромосома санына ээ болушу мүмкүн болот. Бул клеткалар хромосомаларын жумуртка менен сперма клеткаларын түзүү үчүн жарымга -46дан 23кө- түшүрүшөт. Уруктануу учурунда сперма менен жумуртка клеткалары кошулганда, эмбрион да 46 хромосомага толукталган болот. Бул математикалык эсепти кемчиликсиз ким жасоодо? Клеткалардын өз башынча мындай бир болжолду жасай алышы, бириккенде нормалдуу бир адам хромосомасын түзүү үчүн эмнелерди кылышы керек экенин билиши мүмкүн эмес. Аларды бир эсепке ылайык кыймылдаткан, бул кемчиликсиз системаны курган – албетте, улуу кудуреттүү Аллах. Бир Куран аятында мындайча кабар берилүүдө:

... Албетте Аллах Өз буйругун аткарып-ишке ашыруучу. Аллах бүт нерсе үчүн бир өлчөө кылган. (Талак Сүрөсү, 3)

Раббибиздин адамдын пайда болушунда мейоз бөлүнүүнү жаратышынын абдан чоң мааниси бар. Мисалы бир биригүү учурунда атадан гана же болбосо энеден гана келген хромосомалар жаңы эмбриондун хромосомаларын түзгөндө, ар зигота клеткасы кадимки бир адам сыяктуу 46 хромосомага ээ болмок, бирок анда дүйнөдө мынчалык көп түрдүү адамдар болмок эмес. Ар жаңы төрөлгөн наристе энесинин же атасынын бир копиясы болмок. Ушул себептен мейоз бөлүнүү формасы абдан маанилүү жана кемчиликсиз бир тартип менен адам алгач жаратылгандан бери иштеп келатат. Клеткалардын мындай бөлүнүү учурунда «ДНК аралашышы» (DNA shuffling) процесси менен генетикалык ар түрдүүлүк мүмкүн болууда. Ыктымал ДНК комбинациялары ушунчалык көп болгондуктан, бир эле ата-эненин ар башка уруктанууда толук опокшош эки балалуу болуу ыктымалдыгы да чексиз даражада кичинекей бир сан болот. Болжол менен жетимиш триллиондон бир ыктымалдуулук.114

Mayoz Bölünme

1- Anne ve babadan gelen kromozomlar 23'lük çiftler halinde gruplaşır. 2- Her bir çift, X harfi görünümünde ortadan birbirlerine bağlanırlar. 3- Anne-babadaki genetik bilgiler çaprazlama değiş-tokuş yapılır. 4- Hücrede gözenekler oluşur ve kromozomlar iki tarafa çekilir. 5- Hücre ikiye bölünür ve her yeni hücre, 23 kromozom taşır.

Mayoz bölünme, yumurta ve sperm hücrelerini oluşturan hücre bölünmesi çeşitidir. Böylece, her yeni doğan bebek, annesinin ve babasının genlerinin karışımı yeni bir insan olur.

Проф. Жеральд Л. Шредер генетикалык маалыматтардын аралашышы убагында бир анормалдуулук болмоюнча абдан жарашыктуу жана тартиптүү бир көрүнүштөгү бир адамдын пайда болушундагы кереметке мындайча көңүл бурат:

Адам геномундагы өзгөчөлүк комплекттери арасында 5 миллиондон ашык түрдүү комбинация курулуу ыктымалы бар. Буга кошумча, жуптар клетканын борбордук тегиздигинде тизилгенде, гендерди кайчылаш алмашышат... Жаңы хромосома жыйындыларынын ар бири энеден да, атадан да бөлүктөрдү камтыйт. Бул баскычта ыктымалдуу комбинациялардын саны триллиондорго жетет. Мынчалык көп түрдүүлүктүн ири потенциалы эске алынганда, эки адамдын эч качан бир-бирине опокшош болбошу таң калыштуу эмес. Бүт мындай генетикалык башаламандыкка карабастан, төрөлгөн балдардын көпчүлүгүнүн кадыресе көрүнүштө болушу болсо таң калыштуу.115

Mitoz Bölünme
1. Kromatin 2. Hücre 3. Kromozon 4. Mikrotübül 5. Telofaz 6. İnterfaz	7. Çekirdek 8. Profaz 9. Sentriyol 10. Metafaz 11. Anafaz 12. interfaz
Mitoz bölünmede ise, hücre, kromozomları da dahil olmak üzere bütün içeriğini kopyalar ve iki ikiz yavru hücre olarak bölünür. Böylece yeni dokuların inşa edilmesi mümkün olur.

ДНК тизмегиндеги каталардын канчалык кооптуу натыйжалары бар экенин мурдакы бөлүмдөрдө айтканбыз. Мындан тышкары, гендердеги майда-чүйдө өзгөртүүлөрдүн көп тараптуу терс натыйжалары бар экенин эске алсак, ири маалымат банкынын аралашмасынан мынчалык кемчиликсиз бир адамдын пайда болушу – Аллахтын чексиз кудуретинин далилдеринин бири. Бир аятта Улуу Раббибиз мындайча буюрууда:

Ал – Аллах, Ал – жаратуучу, кемчиликсиз бар кылуучу, «калып жана келбет» берүүчү. Эң сонун ысымдар Аныкы. Асмандарда жана жердегилердин баары Аны тасбих кылууда. Ал – Азиз, Хаким. (Хашр Сүрөсү, 24)

Экинчи клетка бөлүнүү формасы болсо – «митоз» бөлүнүү. Митоз бөлүнүү учурунда клетка хромосомалары да кошо бүт мазмунун копиялайт жана эки эгиз бала клеткага бөлүнөт. Ушундайча жаңы кыртыштардын курулушу мүмкүн болот. Мисалы, жүрөктү түзүү үчүн миңдеген жүрөк клеткасына муктаждык бар. Бир ашказан же бөйрөк клеткасы бул жүрөк клеткаларынын ордун ээлей албайт, ошондуктан жүрөк клеткасы функционалдуу бир жүрөктү түзө турганчалык санда көбөйүшү керек. Башка жагынан манжаңызды кескениңизде болсо ылдам ал жерде тери клеткалары бөлүнүп, кесилген аймакты толуктай турган негизде көбөйөт. Ошол сыяктуу бир наристенин наристе жана өспүрүм кезинде чоңойушу да митоз бөлүнүүлөр урматында мүмкүн болот. Сөөк клеткалары тартиптүү негизде көбөйүп алгач бир наристе, анан бир өспүрүм скелетин курушат.

Бул процесс ушунчалык маанилүү болгондуктан, митоздун баскычтары бир катар гендер тарабынан кылдаттык менен көзөмөлдөнөт. Себеби митоз бөлүнүү талап кылынгандай жөнгө салынбаса, рак сыяктуу оорулар келип чыгышы мүмкүн. Бул жердеги кемчиликсиздик абдан кызык. Бир клетканын ичинен кайра эле кемчиликсиз бир клетка чыгууда. Бул клетка өзү сыяктуу жаңы клеткаларды өндүрө ала турган толук жабдыкка ээ.

Мындан тышкары, уруктануудан соң митоз бөлүнүүнүн ылдам башталышы да абдан таң калыштуу. Клеткалар жаңы бир наристе пайда болушу үчүн кереметтүү бир кубаттуулук менен бөлүнүп башташат. Органдарды калыптандырышат; алардын арасындагы байланыштарды курушат жана тогуз ай ичинде жарашыктуу бир адам көрүнүшүнө келишет. Бул жерде көрүнгөн жогорку аң-сезим, белгилүү бир максатты көздөп ишке ашкан баскычтардын баары Аллахтын буйругу, Анын илхамы менен болот. Куранда Раббибиз мындайча буюрууда:

Генетикалык Оорулар ДНКдагы Тартипте Кокустуктардын Орду Жок Экенин Көрсөтүүдө

ДНК молекуласындагы кемчиликсиздиктин жана тартиптин маанисин көрсөткөн нерселердин бири – бул генетикалык оорулар. Кандайдыр бир молекула кетирген жалгыз ката адамдын зыян тартышына, ал тургай, өлүмүнө себеп болушу мүмкүн. Бирок бул молекулалар улуу бир акылдын башкаруусунда экенин апачык көрсөтүшөт жана кылган ишинде ката кетиришпейт. Денебиздеги 100 триллион ДНК молекуласы, ДНКны түзгөн нуклеотиддер, клетканы курган протеиндер, арадагы жолдорду кемчиликсиз башкарган энзимдер, энзимдерди пайда кылган аминокислоталар жана 100 триллион ДНКны ичинде кармаган жана «сизди» түзгөн 100 триллион клетка теңдешсиз жогору бир уюшкандык жана тартипке ээ түзүлүштөр.

Kromozom 1: CMT sendromu (kasların erimesi ve güçsüzleşmesine sebep olan sinirsel hastalık), prostat kanseri, Alzheimer hastalığı (beyin sinir hücrelerinin zarar görmesi ile oluşan bellek kaybı) Kromozom 5: Cri-du-chat sendromu (zeka geriliği ve gelişim bozukluğu), kolon kanseri, astım, Cockayne sendromu (erken yaşta ölüme sebep olan gelişim bozukluğu) Kromozom 19: Damar sertleşmesi, Miyotonik distrofi (kaslardaki bir bozukluk), Diamond-Blackfand anemisi (kemik iliği yetersizliğine bağlı kansızlık çeşidi), Lenfoblastik lösemi (lenf sistemi ve kemik iliğine bağlı kan kanseri) Kromozom 7: Obezlik (aşırı yağ depolama), diabet (şeker metabolizmasının bozulması), kistik fibroz (İç organları etkileyerek fonksiyon bozukluğuna sebep olur.) Kromozom 8: Werner hastalığı (çocuk yaşta ya da zamanından önce yaşlanma), Cohen sendromu (anormal şekillenme , zeka geriliği, kas zayıflığı, obezlik) Kromozom 14: Alzheimer hastalığı , Graves hastalığı (hipertiroide sebep olan savunma sistemi bozukluğu) Kromozom 20: Alagille sendromu (çocuk yaşta karaciğer, kalp gibi organlarda fonksiyon bozukluğu, kemik yapısında bozukluklar) Kromozom 13: Çocuklarda kas distrofisi, retina kanseri, otizm hastalığı (iletişim becerilerini engelleyen gelişim bozukluğu), Wilson hastalığı (beyin, karaciğer gibi dokuların bozulmasına sebep olan fazla bakır depolanması)

İlgili kromozomların yanında, bu kromozomlarda oluşan bozukluklar, yani mutasyonlar sonucu ortaya çıkan hastalıklardan bir kısmı yazılıdır. Tüm bu genetik hastalıklar, DNA'daki hassas denge ve düzeni göstermekte; ayrıca canlıların mutasyonlar yoluyla gelişmesinin imkansızlığını ortaya koymaktadır.

ДНКдагы маалыматтардын канчалык назик бир тартип жана тең салмактуулукка ээ экенин эске алганыбызда болсо, анын кокус пайда болушунун канчалык мүмкүн эмес экени жакшыраак байкалат. Мурда терең маалымат берилгендей, үч миллиард тамгадан турган ДНКдагы маалыматтар A-T-G-C тамгаларынын бир-биринин артынан өзгөчө жана маанилүү бир катарда тизилиши менен пайда болот. Бирок бул катарга тизилүүдө бир даана тамга катасы да болбошу зарыл. Энциклопедияда туура эмес жазылган бир сөз же тамга катасына маани берилбейт, ал тургай көбүнчө байкалбайт дагы. Ошого карабастан, ДНКда кандайдыр бир баскычтагы, мисалы 1 миллиард 719 миллион 348 миң 632-баскычтагы бир тамганын туура эмес коддолушу сыяктуу бир ката да клетка үчүн, натыйжада адам үчүн маанилүү натыйжаларга жол ачышы мүмкүн.

1- Fazla 21. Kromozom, 2- Gart geni.

Hücrelerimiz 23 çift kromozoma sahiptir. Herhangi bir nedenle, bu çiftlerin fazla kromozoma sahip olmasş dengeyi bozacaktşr. Down Sendromu durumunda, kişinin toplam kromozom sayısı 46 olması gerekirken, 47'dir. Kromozom haritasşnda 21. kromozomun üç adet olduğu görülür.

Бир геномдогу минимум өзгөрүү – бул бир нуклеотиддеги өзгөрүү. Бирок бул жердеги кичинекейдей бир ката да абдан олуттуу натыйжаларга себеп болот. Мисалы адам көзүнүн торчосунда родопсин аттуу пигментти коддогон генде S (цитозиндин) ордуна A (аденин) болушу сокурдукка жол ачуучу бир көз оорусуна себеп болот.116

Бир даана генде пайда болгон бузулуунун натыйжасында болсо дарылоо дээрлик эч мүмкүн эмес тукум куучу оорулар пайда болот. Мисалы, «фенилкетонурия» аттуу оору менен туулган балдардын метаболизмасы протеиндүү азыктардагы фенилаланин аттуу бир аминокислотаны колдоно албайт. Мунун натыйжасында канда жана башка дене суюктуктарында көбөйгөн фенилаланин жана анын калдыктары баланын өрчүп жаткан мээсин жабыркатат жана алдыңкы даражада акылы кем болушуна, нерв системасы менен байланыштуу ар кандай оорулардын келип чыгышына себеп болот. Бул оорунун себеби болсо фенилаланин гидроксилаз энзиминин жасалышынан жооптуу бузук бир гендин болушу. Олуттуу натыйжаларга алып келген эритробластикалык анемия, гемофилия, муковисцидоз, үй-бүлөлүк жер ортолук деңиз лихорадкасы (FMF), дүлөйлүк сыяктуу оорулардын себептери да – ушул сыяктуу ген бузулууларынан. Генетикалык түзүлүштөгү ар кандай бузуктар себеп болгон дагы көптөгөн тукум куучу оорулар бар. Баары бир топ олуттуу натыйжаларга алып келген бул оорулардын негизги себеби – бул генетикалык коддогу миллиарддаган тамганын бир канчасынын туура эмес жерде жайгашышы.

1. Mikroskobik bir mantarın ürettiği aflatoksin adlı madde, P53 geninin mutasyonuna sebep olur. 2. protein 3. Bu mutasyon bir başka amino asidi kodlar. 4. Mutasyonlu amino asit dizisi 5. Hücre çekirdeğindeki 17. kromozom 6. 17. kromozomda bulunan P53 geni 7. Normal amino asit dizisi 8. Art arda 3 bazdan oluşan kodon Arjinin isimli amino asidi kodlar. 9. Normal protein yapısı

Хантингтон хорейи деп аталган генетикалык ооруда болсо оорулуунун 35 жашына чейин ден-соолугу жайында болот. Бирок бул жаштан соң кокустан кол, бут жана бетинин булчуңдарында башкарыла албаган, эрксиз жыйрылуулар башталат. Айыктыруу мүмкүн болбогон бул өлүмчүл оору мээге да таасир бергендиктен, оорулуунун эс тутуму жана ойлонуу жөндөмдөрү барган сайын начарлайт. Бүт бул генетикалык оорулар көрсөткөн маанилүү бир чындык бар; генетикалык код ушунчалык кылдат, тең салмактуу жана кемчиликсиз эсептелип пландалгандыктан, бул тартиптеги кичинекей бир өзгөрүү да олуттуу маселелерге себеп болууда. Бир эле тамганын кем же ашыкча болушу да өлүмчүл ооруларга же өмүр бою улана турган олуттуу майыптыкка себеп боло алууда. Ошондуктан мынчалык кылдат бир тең салмактуулук жана тартипти кокустан пайда болгон, жана эволюция теориясы айткандай мутациялар аркылуу өзүнөн-өзү келип чыккан деп айтуу эч мүмкүн эмес.

Андай болсо, ДНКдагы укмуштуу маалымат эң башында кантип пайда болгон жана коддолгон? Жашоонун келип чыгышын кокустуктарга таяган эволюционисттер жашоонун келип чыгышы жөнүндөгү бүт суроолорго жоопсуз. Миллиондогон беттик, миллиарддаган маалымат кокустан жазылган деп айткандар, албетте, ушундай жоопсуз калышат. Ар чыгарманын же ар маалыматтын бир автору жана ээси болгон сыяктуу эле, ДНКдагы маалыматтын да бир ээси жана жаратуучусу бар; жана Ал Жаратуучу – улуу жана күчтүү, чексиз илим жана акыл ээси Раббибиз Аллах.

Кокус (туш келди) таасирлердин жандыктарга зыян гана берээринин дагы бир далили болсо – бул генетикалык коддун коддолуш формасы. Жандыктардагы белгилүү болгон гендердин дээрлик баары жандык менен байланыштуу бирден көп маалыматты камтыйт. Молекулярдык биолог Майкл Дентон гендердин бул өзгөчөлүгүн мындайча түшүндүрөт:

Гендердин өрчүүгө болгон таасири таң калыштуу даражада көп түрдүү. Үй чычканында түктүн түсүнө тиешелүү дээрлик ар бир ген боюнун узундугуна да тиешелүү. Мөмө чымыны Drosophila Melanogaster'дин көзүнүн түсү мутациялары үчүн колдонулган 17 даана Х нуру экспериментинин 14үндө көздүн түсү менен эч байланышсыз ургаачынын жыныстык органдарынын түзүлүшү таасирленген. Жогорку организмдерде изилденген дээрлик ар бир ген бир органдан көп таасирге ээ.117

Жандыктардын генетикалык түзүлүшүндөгү бул өзгөчөлүк себебинен туш келди бир таасир натыйжасында ДНКдагы кандайдыр бир генде келип чыккан өзгөрүү бирден көп органга таасир берет. Ошентип бузулуу белгилүү бир аймактын ичинде гана калбай, бир топ көп кыйратуучу таасирлерге ээ болот.

Жыйынтыктасак, ден-соолук «кокустан» келип чыкпайт. Тескерисинче, улуу бир жаратылуунун натыйжасы катары, Рахман жана Рахим болгон Раббибизден бир немат-жакшылык. Аллах каалаганда бул нематты алышы, дененин билинбеген бир чекитинде өлүмчүл бир ооруну жаратышы мүмкүн экенин бизге мисалдары менен көрсөтүүдө. Албетте, бул кемчиликтерде чоң маанилер бар. Адамдын милдети – ага ден-соолук берип, аны «тартиптүү (жарашыктуу) бир адам кылган» (Кехф Сүрөсү, 37) Аллахка шүгүр кылуу. Ооруганда болсо оорунун да, ден-соолуктун да Андан экенин билиши керек жана Аз. Ибрахим сыяктуу «ооруганда мага шыпаа берген Ал» (Шуара Сүрөсү, 80) деп Аллахтан жардам суроо.