Жыйынтык

Атомдордон түзүлгөн бир дене менен абадагы атомдорду дем алып, азыктардагы атомдорду жеп, суунун атомдорун ичип жатасыз. Көргөндөрүңүз болсо – көзүңүздөгү атомдорго тиешелүү электрондордун фотондор менен сүзүшүүсү гана. Ал эми тийип сезгендериңизчи? Алар болсо териңиздеги атомдордун буюмдардагы атомдорду түртүшү гана...

Албетте учурда көп адамдар денесинин, ааламдын, дүйнөнүн, кыскача айтканда, бүт нерсенин атомдордон тураарын билет. Бирок, балким ушул күнгө чейин биз «атом» деп атаган нерсенин кандай системага ээ экенин ойлонгон эмес чыгаар. Же ойлонсо да кантип пайда болгонун изилдөө муктаждыгын сезген эместир; себеби бул физиктердин гана иши деп ойлогондур.

Бирок адам бул кемчиликсиз система менен өмүр бою камыр-жумур жашап келатат. Болгондо да бул ушундай бир система; отурган креслобузду түзгөн триллиондогон атомдун ар бири ал жөнүндө китеп жазыла тургандай бир тартипке ээ. Жалгыз бир атомдун пайда болушун, системасын, күчүн түшүндүрүү канчалаган китеп бетин ээлейт. Ал тургай, технология өнүккөн сайын жана аалам жөнүндөгү маалыматыбыз өскөн сайын бул китеп беттери андан да көбөйүүдө.

All praise belongs to Allah, the Lord of the heavens and the Lord of the earth, Lord of all the worlds. All greatness belongs to Him in the heavens and earth. He is the Almighty, the All-Wise. (Surat al-Jathiyya: 36-37)

Бүт бул тартип кандайча пайда болгон? Биг Бенгден соң атомдор өзүнөн-өзү пайда боло албайт. Ылайыктуу бир чөйрө кокустан түзүлө албайт жана бул атомдор кокустан биригип ааламды камтыган элементтерди пайда кыла алышпайт. Себеби айланаңызда көргөндөрүңүздүн баары, ал тургай биз көрө албаган аба да атомдордон турат. Жана бул атомдор арасында абдан татаал бир жолдор бар.

Анда бул атомдор арасындагы жолдорду ким башкарып жатат болду экен, сизби? Өзүңүздү атомдордон гана турам деп ойлосоңуз, атомдоруңуздун кайсысы кайсынысын, кайсы атомдоруңуз эмнени башкарып жатат? Башка атомдордон айырмасыз болгон мээңиздин атомдору беркилерин башкарып жатабы? Мээңиздин атомдорун башкаруучу деп кабыл алсак, төмөнкү суроолорго жооп беришибиз керек болот:

Бул суроолор алдында «мээни түзгөн триллиондогон атомдун баары башкаруучу» деп айтуунун канчалык логикасыз бир сөз экени апачык көрүнүп турат.

Анда бул триллиондогон атомдун бирөөсү гана башкаруучу, калгандары аны ээрчип жатышат деп ойлонуу туура болушу мүмкүнбү? Жалгыз бир атомду башкаруучу кабыл алсак, анда оюбузга, ошол замат, кайсы атом башкаруучу жана бул атомду ким тандады деген суроолор келет:

Бул суроонун жообун бербестен мурда бир нерсени айтуу керек: сөз кылынган башкаруучу атом да башка бөлүкчөлөрдөн турат. Бул бөлүкчөлөр эмне үчүн жана эмнеге карап бул башкаруучу атомду түзүү үчүн биригишкен? Бул бөлүкчөлөрдү ким башкарып жатат? Бул бөлүкчөлөрдү башкарган башка бир эрк бар болгондуктан, бул атомду башкаруучу деп айтуу канчалык туура болот?

Мына ушул жерде мээбизди түзгөн атомдордун бири башкаруучу атом болушу мүмкүн деген көз-караш өзүнөн-өзү кыйрайт. Адамдар, жаныбарлар, өсүмдүктөр, таш-топурак, аба, суу, буюм, планеталар, космос боштугу бүт баары атомдордон турганда, ааламдагы бул чексиз сандагы атом бир-бири менен кантип толук бир гармонияда жашап келе жатат? Бул чексиз сандагы атомдордун кайсынысы, болгондо да өзү да бир канча бөлүкчөдөн турганда, башкаруучу болушу мүмкүн? Мындай бир пикирди айтуу же баарын кокустукка төңкөө жана ааламдарды жараткан Аллахтын бар экенин жокко чыгаруу «абийирлери кабыл алганына карабастан, зулумдук жана текебердик себебинен жокко чыгаруу» (Намл Сүрөсү, 14) гана болот.

Ойлонуп көрүңүз, атомдордун ар кандай формада биригишинен түзүлгөн бир адам дүйнөгө келип, атомдор менен азыктанып, чоңойот. Анан атомдордон турган бир имаратта атомдордон турган китептерди окуйт. Анан колуна атомдордон турган жана бетине «атом инженери» деп жазылган бир дипломду беришет. Бирок анан ал чыгып, «бул атомдор ээн баш кокустуктар натыйжасында биригишкен жана алардын ичиндеги кереметтүү система да кокустан пайда болгон» деген сыяктуу сөздөрдү айтат. Эгер мындай болсо, өзү бул сөздү айта турган аң-сезимди, эркти жана мээни кайдан алды?

Колуңуздагы бул эмгектин дээрлик ар бир бетинде, жандуу-жансыз ааламдагы бүт нерсени түзгөн атомдун өзүнөн-өзү же кокустан пайда болушунун мүмкүн эмес экенин кайра кайра көрдүк. Бүт бул айтылгандарга карабастан, дагы эле бул пайда болуу «кокустан» ишке ашкан же «кылып көрүү-жаңылуу жолу менен» бүгүнкү абалына келди деп ойлогондорго айтаарыбыз Аз. Ибрахимдин каапырларга айткан сөзү гана болот: