Ыйык китебибиз Куран – Аллах бардык адамдарга жөнөткөн акыркы китеп. Дүйнөдө жашаган ар бир адам Куранды үйрөнүүгө жана анда билдирилген буйруктарды аткарууга милдеттүү. Бирок адамдардын көпчүлүгү Куранды ыйык китеп катары кабыл алганына карабастан, аны үйрөнбөйт жана Курандагы Аллахтын буйруктарын аткарышпайт. Бул – Куран жөнүндө эч ойлонбогондуктун, Куранды ар кимден уккан маалыматтар негизинде таануунун бир натыйжасы. Ойлонгон бир адам үчүн Курандын мааниси жана жашоосундагы орду абдан чоң.
 |
|---|
Баарынан мурда «ойлонгон» бир адам өзүн жана ал жашаган ааламды жоктон бар кылган, аны жоктон бар кылып жаратып жан берген, сансыз немат жана кооздуктар тартуулаган Жаратуучубузду тааныгысы жана Анын кандай иш-аракеттерден ыраазы болоорун билгиси келет. Аллах элчиси аркылуу жөнөткөн Куран адамдын бул суроолоруна жооп берген бир жол көрсөткүч. Ошондуктан, адамдар Аллахтын адамдарга жол көрсөткүч катары түшүргөн, туураны жана туура эмести бири-биринен ажыраткан китебин абдан жакшы билиши, ар бир аяты жөнүндө ой жүгүртүү менен Аллах буйургандарды эң туура жана эң сонун жол менен аткаруусу зарыл.
Аллах Курандын адамдарга кандай максатта жөнөтүлгөнүн мындай кабар берет:
(Бул Куран) Аяттарын жакшылап ойлонушсун жана таза акыл ээлери сабак алышсын деп сага (Биз) түшүргөн мубарек бир китеп. (Сад Сүрөсү, 29)
Чындыгында, ал (Куран) – албетте, бир кеңеш. Эми ким кааласа, сабак алып-ойлонот. (Мүдессир Сүрөсү, 54-55)
Көп адамдар Куранды окуйт, бирок маанилүү нерсе – Аллах аяттарда да билдиргендей, окулган ар бир Куран аяты жөнүндө ой жүгүртүү, ал аяттан бир сабак алуу жана иш-аракеттерин ошого жараша оңдоо. Мисалы, Куранда кабар берилген «Демек, чындыгында кыйынчылык менен бирге жеңилдик бар. Чындыгында, кыйынчылык менен бирге жеңилдик бар.» (Инширах Сүрөсү, 5-6) аяттарын окуган бир адам бул аят жөнүндө ойлонот. Аллахтын ар бир кыйынчылыктын артынан бир жеңилдик жаратаарын, андай болсо кандайдыр бир кыйынчылыкка туш болгондо, жасашы керек болгон нерсенин Аллахка тобокел кылуу, артынан келе турган жеңилдикти күтүү экендигин түшүнөт. Аллахтын мындай бир убадасы болгонуна карабастан, кыйынчылык учурларында паникага же үмүтсүздүккө түшүүнү болсо ыймандын алсыздыгынын бир алааматы экендигин көрөт. Жана бул аятты окуп ал жөнүндө ойлонгондон кийинки жашоосу бойунча мамилесин аятта билдирген багытта оңдойт.
Аллах Куранда мурда жашап өткөн пайгамбарлар жана элчилердин жашоосунан кээ бир маалыматтарды да бизге билдирүүдө. Мунун максаты – адамдардын Аллах ыраазы боло турган иш-аракеттер, сөздөр жана жашоонун кандай болушу керек экендигин көрүп, өрнөк алуулары үчүн. Аллах элчилердин кыссалары (баяндары) жөнүндө ойлонуп, адамдардын бул кыссалардан сабак алышы керек экендигин кээ бир аяттарда мындайча баяндайт:
Ант болсун, алардын кыссаларында таза акыл ээлери үчүн сабактар бар. (Йусуф Сүрөсү, 111)
Муса (окуясын)да да (ойлондуруучу аяттар бар). Биз аны ачык бир далил менен Фираунга жөнөткөнбүз; (Зарийат Сүрөсү, 38)
Ошентип, Биз аны (Нухту) жана кеме калкын куткардык жана муну ааламдарга бир аят (сабак алынуучу бир окуя) кылып койдук. (Анкебут Сүрөсү, 15)
Куранда мурда жашаган коомдордун кээ бир өзгөчөлүктөрү, алар ээ болгон ахлак жана баштарына келген кырсыктардан да сөз кылынат. Мындай аяттарды жалаң гана өткөн коомдордун баштарына келгендерди баяндаган тарыхый окуялар сыяктуу көрүп окуу чоң жаңылыштык болот. Себеби Аллах бардык башка аяттар сыяктуу эле өткөн коомдор баяндалган аяттарды да алар жөнүндө ойлонушубуз жана бул коомдордун башына келгендерден сабак алып, иш-аракеттерибизди оңдошубуз үчүн бизге билдирген. Аяттарда мындай буйурулат:
Ант болсун, Биз силер сыяктуу (адам)дарды кыйроого дуушар кылдык. Бирок, сабак алып, ойлонгон барбы? (Камер Сүрөсү, 51)
Жана аны тактайлар жана мыктар (менен курулган кеме) үстүндө ташыдык; көзүбүз алдында агып-бараткан. (Өзү жана алып келген нерселеринен) Баш тартылып-нашүгүрдүк кылынганы үчүн (Нухка) бир сыйлык катары. Ант болсун, Биз муну бир аят катары калтырдык. Бирок сабак алып, ойлонгон барбы? Андай болсо Менин азабым жана эскертип-коркутушум кандай экен? Ант болсун, Биз Куранды зикир (сабак алып, ойлонуу) үчүн жеңил кылдык. Бирок сабак алып, ойлонгон барбы? (Камер Сүрөсү, 13-17)Аллах Куранды бардык адамдарга бир жол көрсөткүч катары түшүргөн. Ошондуктан, Курандын ар бир аяты жөнүндө ойлонуу жана ар бир аяттан бир сабак жана кеңеш алуу, Куранга ылайык жашоо – Аллахтын ыраазычылыгы, рахматы (кечирими-мээрими) жана бейишине жетүүнүн жалгыз жолу.
(Аларды) Апачык далилдер жана китептер менен (жөнөттүк). Сага да зикирди (Куранды) түшүрдүк, адамдарга алар үчүн түшүрүлгөндү түшүндүрсүн жана алар да жакшылап (терең-терең) ойлонушсун деп. (Нахл Сүрөсү, 44)
Нахл Сүрөсүндөгү бул аят сыяктуу, Аллах көптөгөн аяттарда адамдарды ой жүгүртүүгө чакырат. Аллах ойлонушубузду билдирген нерселер жөнүндө ойлонуу, Раббибиз жараткан хикмат жана жаратылыш укмуштарын көрүү – бир ибадат. Терең ой жүгүртүлгөн ар бир нерсе Аллахтын чексиз күчүн, акылын, илимин, чеберчилигин жана башка сыпаттарын таанып, түшүнүшүбүзгө жардамчы болот.
Адам айтууда: «Мен өлгөндөн кийин, чындап тирүү болуп чыгарыламынбы?» Адам мурда эч нерсе эмес (жок) кезинде, чындыгында Биз аны жаратканыбызды (эч) ойлонбойбу? (Мерйем Сүрөсү, 66-67)
 |
| There are many lessons in the creation of man for those who reflect. |
Шек жок, асмандардын жана жердин жаратылышында, түн менен күндүздүн биринин артынан бири келишинде, адамдарга пайдалуу нерселер менен деңизде сүзгөн кемелерде, Аллах жаадырган жана аны менен жер жүзүн өлүмүнөн кийин тирилткен сууда, ар бир жандыкты ал жерде көбөйтүп-жайышында, шамалдарды соктурушунда, асман менен жер арасында мойун сундурулган булуттарды максаттуу (багыттап) башкаруусунда ойлонгон бир коом үчүн чындыгында аяттар (белгилер) бар. (Бакара Сүрөсү, 164)
 |
| Man should ponder every animate or inanimate being Allah created. |
Дүйнө жашоосунун мисалы– асмандан түшүргөн, аны менен адамдар жана жаныбарлар жеген жер жүзүнүн өсүмдүгү аралашкан бир суу сыяктуу гана. Жер сулуулугун тагынып-жасанган жана ал жердин жашоочулары чындыгында ага күч жеткирдик (биз кылдык) деп ойлошкондо (дал ушул учурда) түнү же күндүз ага буйругубуз келип, кечээ эч кандай байлыгы жок болгон сыяктуу аны тамырынан алып ташталган бир абалда кылып койгон болобуз. Ойлонгон бир коом үчүн Биз аяттарды ушундай бир-бирден түшүндүрөбүз. (Йунус Сүрөсү, 24)
Астынан суулар агып турган курмалардан, жүзүмдөрдөн бир бакчасы болсун, ичинде аныкы болгон бардык үрөндөр да болсун; бирок ага карылык келсин, (анын үстүнө) алсыз жана кичинекей балдары болсун (ушундай бир абалда турганда), ага (бакчасына) оттуу бир катуу шамал тийип, аны күйгүзүп салышын кимиңер каалайсыңар. Мына, Аллах силерге аяттарын ушундай түшүндүрөт, ойлонорсуңар (деп). (Бакара Сүрөсү, 266)
Жана Ал – жерди жайып-тегиздеген, анда чайпалбай турган тоолор жана дарыялар кылган. Ал жерде түшүмдөрдүн (өсүмдүк-жаныбарлардын) ар биринен экиден жуп жараткан; түндү күндүзгө оройт. Шек жок, буларда ойлонгон бир коом үчүн чындыгында аяттар бар.
Жер бетинде бири-бирине жакын коңшу материктер бар; жүзүм бактары, эгиндер, бутактуу жана бутаксыз курма бактары да бар, булар бир эле суудан сугарылышат. Бирок түшүмдөрүндө (түшүмдүүлүк жана даамда) кээ бирин кээ биринен өйдө кылуудабыз. Шек жок, буларда акылын колдонгон бир коом үчүн чындыгында аяттар бар. (Рад Сүрөсү, 3-4)
 |
| He has made night and day subservient to you, and the sun and moon and stars, all subject to His command. There are certainly Signs in that for people who use their intellect. (Surat an-Nahl: 12) |
Өзүнөн (бир немат катары) асмандарда жана жерде болгондордун баарын силерге мойун сундурду. Шек жок, мында ойлоно алган бир коом үчүн чындыгында аяттар бар. (Жасийе Сүрөсү, 13)
Аны менен силер үчүн эгин, зайтун, курма бактары, жүзүмдөр жана мөмөлөрдүн ар кандай түрүнөн өстүрөт. Шек жок, мында ойлоно алган бир коом үчүн аяттар бар. Түндү, күндүздү, күндү жана айды силердин буйругуңарга берди; жылдыздар да Анын буйругу менен буйрукка даяр кылынган. Шек жок, мында акылын колдоно алган бир коом үчүн аяттар бар. Жерде силер үчүн өндүрүп-көбөйткөн ар кандай түстөгүлөрдү да (пайдаланууңарга берди). Шек жок мында сабак алып, ойлонгон бир коом үчүн аяттар бар. Деңизди да силердин буйругуңарга берген – Ал, андан (деңизден) жаңы эт жеп жатасыңар жана кийимиңерге андан жасалга-буюмдарды чыгаруудасыңар. Кемелердин анда (сууларды) жарып агып кетип баратканын көрүүдөсүң. (Бардык бул нерселер) Анын мээримин көрүшүңөр жана шүгүр кылышыңар үчүн. Силерди титиретпесин деп жерде титиребес тоолор койду, дарыялар жана жолдор да (кылды). Туура жолду табаарсыңар деген үмүттө. Жана (башка) ишараттар да (жаратты); алар жылдыз(дар) менен да туура жолду таба алышат. Жаратуучу – эч жаратпаган сыяктуубу? Эми сабак алып-ойлонбойсуңарбы? (Нахл Сүрөсү, 11-17)
 |
| Attributing the formation of day and night, the movements and the location of the Earth and the Sun to coincidence is great heedlessness. Allah has created day and night only for men. |
Өздөрүнүн нефстери жөнүндө ойлонушпайбы?... (Рум Сүрөсү, 8)
 |
| Have they not looked at the sky above them: how We structured it and made it beautiful and how there are no fissures in it? And the earth: how We stretched it out and cast firmly embedded mountains onto it and caused luxuriant plants of every kind to grow in it, an instruction and a reminder for every penitent human being. |
Жетимдин мүлкүнө, ал бой жеткенге чейин, эң сонун (мамиле) тышында, жакындашпагыла. Өлчөөнү жана таразага тартууну туура кылгыла. Эч бир нефске (адамга) күчү жеткенден ашыкча бир нерсе жүктөбөйбүз. Сүйлөгөндө (күбө болгондо), жакыныңар болсо да адилеттик кылгыла. Аллахка берген сөзүңөрдө бекем болгула. Мына ушуларды силерге кеңеш (буйрук) кылды; сабак алып-ойлоноорсуңар деген үмүт менен. (Энам Сүрөсү, 152)
Шек жок, Аллах адилетти, жардамды, жакындарга (жардам) берүүнү буйурат; жаман уятсыздыктардан (фахшадан), жамандыктардан жана залимдиктен тосот. Силерге кеңеш берүүдө, сабак алып-ойлоноорсуңар деген үмүт менен. (Нахл Сүрөсү, 90)
Эй ыйман келтиргендер, үйлөрүңөрдөн башка үйлөргө, жакын мамиле кылып (уруксат албастан) жана (үйдөгүлөргө) салам бербестен кирбегиле. Бул силер үчүн жакшыраак; сабак алып-ойлоноорсуңар деген үмүт бар. (Нур Сүрөсү, 27)
Ар бир нефсин кылган жакшылыктарын алдында (даяр) тапкан жана кандай жамандык кылган болсо аны менен өзүнүн арасында алыс бир аралык болушун каалай турган ал күндү (ойлонгула). Аллах силерди Өзүнүн азабы менен эскертет. Аллах кулдарына мээрими көп. (Али Имран Сүрөсү, 30)
Күч жана басирет (терең акыл) ээси болгон кулдарыбыз Ибрахимди, Исхакты жана Жакыпты да эстегин. Чындыгында Биз аларды кошумчасыз (акыреттеги чыныгы) журтту ойлонуп-эстеген ыкластуу пенделер кылдык. (Сад Сүрөсү, 45-46)
Эми алар кыямат-саатынын аларга кокусунан келишинен башкасын күтүп жатышабы? Мына анын ишараттары келди. Бирок аларга (кыямат) келгенден кийин сабак алып-ойлонушу аларга эмне жардам бермек? (Мухаммед Сүрөсү, 18)
 |
| He is Allah. There is no god but Him. Praise be to Him at the first and at the last. Judgement belongs to Him. You will be returned to Him.(Surat al-Qasas: 70) |
Раббиң бал аарысына вахий кылды: тоолордо, дарактарда жана алар курган үйлөрдө өзүңө үйлөр кур. Кийин мөмөлөрдүн баарынан же, ушундайча Раббиң сага жеңил кылган жолдор менен жүр-уч. Алардын курсактарынан ар кандай түстөрдөгү шербеттер чыгат, анда адамдар үчүн бир шыпаа бар. Шек жок, ойлонгон бир коом үчүн чындыгында мында аяттар бар. (Нахл Сүрөсү, 68-69)
 |
| He who reflects can see many extraordinary features in the animate beings Allah creates. This way, he can come to know the endless power and knowledge of Allah. |
Айт: «Эч ойлондуңарбы; эгер силерге Аллахтын азабы келсе же саат (кыямат) келип калса, Аллахтан башкасын (жардамга) чакырасыңарбы? Эгер чынчыл болсоңор (чакыргылачы көрөлү.)» (Энам Сүрөсү, 40)
Айт: «Эч ойлондуңарбы; эгер Аллах силердин угуу жана көрүүңөрдү алып койсо жана жүрөгүңөрдү мөөрлөсө, аларды силерге Аллахтан башка кайтара турган илах ким?» Кара, Биз аяттарды кандай «түрдүү жолдор менен түшүндүрүүдөбүз», кийин алар (кайра эле) аркасына бурулуп-тоскоолдук кылышууда? (Энам Сүрөсү, 46)
Айт: «Эч ойлондуңарбы, силерге Аллахтын азабы күтүүсүз же ачыктан келип калса, зулумдук кылган коомдон башкасы кыйрайбы?» (Энам Сүрөсү, 47)
Айт: «Эч ойлондуңарбы, эгер Анын азабы түнкүсүн же күндүз келип калса (абалыңар кандай болот), кылмышкер-күнөөкөрлөр муну эмнеге шаштырып жатышат?» (Йунус Сүрөсү, 50)
Көрүшкөн жокпу, чындыгында алар ар жылы бир же эки жолу балээге кабылышууда, кийин тообо кылышпайт жана сабак алып-ойлонушпайт. (Тообо Сүрөсү, 126)
Ант болсун, алгачкы урпактарды кыйраткандан кийин Мусага адамдар үчүн (көздөрдү хикмат менен ачып, нурлантуучу) басирет, хидайат (туура жол) жана рахмат катары китеп бердик. Сабак алып-ойлонушсун деген үмүт менен. (Касас Сүрөсү, 43)
Ант болсун, Биз силерге окшош элдерди кыйраттык. Бирок, сабак алып-ойлонгон барбы? (Камер Сүрөсү, 51)
Ант болсун, Биз да Фираун үй-бүлө (чөйрө)сүн балким сабак алып-ойлонушаар деп жылдар бойу кургакчылык жана түшүм жетишпестигине дуушар кылдык. (Араф Сүрөсү, 130)
Алар дагы эле Куранды жакшылап ойлонбой жатышабы? Эгер ал Аллахтан башкасынын кабатынан болгондо, шек жок ичинде көптөгөн карама-каршылыктар (дал келбестиктер) табышмак. (Ниса Сүрөсү, 82)
Алар дагы эле ал сөздү (Куранды) керектүү деңгээлде ойлонушпадыбы, же аларга мурдакы аталарына келбеген бир нерсе келдиби? (Мүминун Сүрөсү, 68)
(Бул Куран) Аяттарын жакшылап ойлонушсун жана таза акыл ээлери сабак алышсын деп сага (Биз) түшүргөн мубарек бир китеп. (Сад Сүрөсү, 29)
Балким алар сабак алып-ойлонушаар деп, Биз аны (Куранды) сенин тилиңде (кылып) жеңил кылдык. (Духан Сүрөсү, 58)
Чындык (ушундай), ал (Куран) – албетте бир сабак (кеңеш). Эми ким кааласа, сабак алып-ойлонот. (Мүдессир Сүрөсү, 54-55)
Ушундайча Биз аны Арапча бир Куран кылып түшүрдүк жана анда корко турган нерселерди түрдүү жолдор менен түшүндүрдүк; коркуп-сактанышаар же (Куран) аларда ойлонуу (жөндөмү) пайда кылаар деген үмүттө. (Таха Сүрөсү, 113)
Айт: «Силерге Аллахтын казыналары жанымда деп айтпаймын, кайыпты да билбейм жана мен силерге бир периштемин да дебеймин. Мен, мага вахий кылынгандан башкасына баш ийбейм.» Айт: «Көр менен көрүүчү бирби? Дагы эле ойлонбойсуңарбы?» (Энъам Сүрөсү, 50)
Коому аны менен талашып-тартышып баштады. Айтты: «Ал мени туура жолго салып койсо, силер мени менен Аллах жөнүндө талашып-тартышып жатасыңарбы? Силердин Ага ширк (шерик) кошкон нерсеңерден мен коркпоймун, Аллахтын мен жөнүндө (мага) бир нерсе (зыян) каалашы башка. Раббим илим жагынан бардык нерселерди курчап турат. Дагы эле сабак алып-ойлонбойсуңарбы? (Энъам Сүрөсү, 80)
Эгер сага шайтандан бир азгырык келсе, ылдам Аллахка корголо. Себеби, Ал – угуучу, билүүчү. (Аллахтан) Сактангандарга шайтандан бир азгырык келгенде (алгач) жакшылап ойлонушат (Аллахты зикир кылып-эстешет), кийин карасаң, көрүп түшүнүшкөн болот. (Шайтандын) Бир туугандары болсо, аларды адашууга түртүшөт, кийин артынан калышпайт. (Аъраф Сүрөсү, 200-202)
Сен жана бир тууганың аяттарым менен баргыла жана Мени көп-көп зикир кылгыла. Экөөңөр Фираунга баргыла, себеби ал жолдон адашты. Ага жумшак сөз айткыла, балким сабак алып-ойлоноор же ичи титиреп-коркоор. (Таха Сүрөсү, 42-44)
Аллах алар өлө турган убакта жандарын алат; өлбөгөндү да уйкусунда (бир өлүмгө жолуктурат). Ушундайча, ал жөнүндө өлүм чечими берилгенди (анын рухун) кармап калат, беркисин (беркисинин рухун) болсо белгиленген бир ажалга чейин (денесине) кайра салат. Шек жок, мында ойлоно алган бир коом үчүн чындыгында аяттар бар. (Зүмер Сүрөсү, 42)
 |
| Allah... O'ndan başka ilah yoktur. Diridir, kaimdir. O'nu uyuklama ve uyku tutmaz. Göklerde ve yerde ne varsa hepsi O'nundur. İzni olmaksızın O'nun Katında şefaatte bulunacak kimdir? O, önlerindekini ve arkalarındakini bilir. (Onlar ise) Dilediği kadarının dışında, O'nun ilminden hiç birşeyi kavrayıp-kuşatamazlar. O'nun kürsüsü, bütün gökleri ve yeri kaplayıp-kuşatmıştır. Onların korunması O'na güç gelmez. O, pek Yücedir, pek büyüktür.(Bakara Suresi, 255) |
