Аты L-Аргинин болгон бир амино-кислота азот-оксид синтез энзими, никотинамид аденин динуклеотид фосфат (НАДФ), кальмодулин, кычкылтек, флавин мононуклеотид, флавин аденин динуклеотид, тетрагидробиоптерин...
Бул сөздөрдүн көпчүлүгүн өмүрүңүздө биринчи жолу угуп жаткан болушуңуз мүмкүн. Бирок эндотелий клеткасы бул микроскопиялык заттарды абдан жакшы тааныйт жана буларды азот-оксид молекуласын өндүрүү үчүн колдонот(Figure 94).
 |
| a. Endothelial |
| Figure 94: The endothelial cell works just like a factory, accurately identifying microscopic substances and using them to produce NO molecules. |
Учурдун алдыңкы технологиясын колдонуу менен химиялык продукттар өндүргөн заводдор эндотелий клеткаларынан триллион көбөйтүү триллион эсе чоң. Ошого карабастан, эндотелий аттуу микроскопиялык заводдун технологиясы биз көргөн дөө өнөр-жай заводдорунун технологиясынан бир топ жогору.
Эндотелий клеткасы NO молекуласын өндүрүү үчүн кайсы химиялык заттан канчалык көлөмдө колдонуу керек экенин абдан жакшы билет. Туура эмес же жаңылыш бир өндүрүш эч болбойт. Мисалы, азот-оксид (NO) ордуна күлдүрүүчү газ катары таанылган гемиоксид (N2O) өндүрбөйт. Өндүрүштө абдан так тең салмактуулуктар бар. Бул жерде дагы эске салып кетели: эндотелий клеткалары керектүү деңгээлден аз кабарчы өндүргөндө, тамырларыбыз кысылып, кан басымыбыз бат эле көтөрүлүп кетмек, бул болсо инфарктка алып келмек. Ашыкча өндүрүш жасаса, тамырларыбыз ашыкча кеңейип, кан басымыбыз түшмөк, бул болсо шок абалына себеп болмок. Бирок эндотелий клеткалары өлүмүбүзгө себеп болушу мүмкүн болгон мындай жаңылыштыкты эч качан жасашпайт.
Сөз болуп жаткан клеткалар жашообуз боюнча дайыма өндүрүш жасоого даяр абалда турушат; муктаждык болоор замат ишке киришип, өндүрүш жасашат. Бул кичинекей завод абдан өндүрүмдүү иштейт. Өндүргөн NO кабарчы молекулаларын кампалабайт. Натыйжада кампалоо себеп боло турган көйгөйлөр да жок.
Тамырларыбыздын тереңдиктериндеги бул кереметтүү заводдордун кааланбаган, зыяндуу кошумча продукттары жок. Глобалдык ысынуу, кислота жамгырлары, айлана-чөйрөнү булгоо сыяктуу учурдагы дүйнөлүк масштабдагы актуалдуу көптөгөн маселелерге химиялык акыр-чикирлер себеп болуп жатканын эске алсак, эндотелий клеткаларынын ийгилигин жакшыраак түшүнөбүз. Себеби азот-оксид молекулалары 10 секунда сыяктуу кыска мөөнөт ичинде милдеттерин аткарышып, «талкаланышат». Бирок, денеде топтолуп зыяндуу кошумча натыйжаларга себеп болушпайт. Булардын баары эндотелий клеткаларынын химиялык продукт өндүрүүдө мүмкүн болгон эң идеалдуу ыкманы колдонгонун көрсөтөт.
Бир заводдогу системалар долбоорлоочуларынын канчалык алдыңкы бир технологияга ээ экенин көрсөткөн сыяктуу, эндотелий аттуу завод да улуу жаратуу күчүнө ээ болгон Раббибиздин чексиз акылын жана илимин көрсөтүүдө; бул микроскопиялык завод денебиздеги башка 100 триллион завод сыяктуу Аллахтын илхамы менен кыймылдоодо.
