Адам денесинин эне курсагындагы өрчүшү бир имараттын курулушу сыяктуу бир план менен ишке ашат. Бирок бул план биз билген бардык пландардан бир топ кеңири масштабдуу. Бул планга колдонула турган бардык материалдардын долбоору, кайсы материалдын канча санда, качан, каерде, кайсы катарда колдонулаары да кирет. Бир имаратты курууда электр, суу жабдуусун алдын-ала пландоо талап кылынгандай эле, адам денесинин курулушунда да инфраструктураны түзө турган системалар алдын-ала ойлонулуп, курулуштун ушуга жараша жасалышы зарыл. Мына ушул системалардын бири – бул денебиздин электр менен жабдылышы. Электр жабдуусунун пайда болушу учурунда системанын курулуш материалдары болгон нейрондордун дененин бүт тарабына жете турган абалда нерв жипчелерин пайда кылышы, бул жипчелер бүт денеге жайылышы, бул нерв жипчелеринин буйрук борбору болгон мээ менен туташтырылышы, омуртка боштугунун жүлүн өтө турган абалда ачылышы, нейрондордун бир бөлүгүнүн мээ функцияларын аткара турган абалда уюшушу жана дагы ушул сыяктуу сансыз детальдар эсепке алынышы зарыл.
Бирок клеткалардын колунда мындай план да, долбоор да, аларды башкара турган аң-сезимдүү бир инженер же бир архитектор да жок. Бирок ошентсе да клеткалар адамдын кайсы бөлүгүн качан, кантип жасашаарын, качан токтошу керек экенин абдан жакшы билишет. Программаланган абалда кыймылдаган клеткалар бир жагынан материалдарын өздөрү өндүрүшүп, экинчи жагынан кемчиликсиз бир планга ылайык уюшушуп, ошондой эле курулушту да өздөрү жасашат. Бул кереметтүү пландоо аң-сезимсиз клеткалар жыйындысы тарабынан өзүнөн-өзү жасалды деп айтуу, албетте, акылга сыйбайт. Бош бир курулуш талаасында план белгилүү болсо, ал тургай, материалдары да даяр болсо, өзүнөн-өзү пландуу, бекем бир курулуштун пайда болушу эч мүмкүн эмес. Денебиздеги мындай кемчиликсиз система Аллахтын долбоору жана бул курулуш Аллахтын клеткаларга илхамы менен ишке ашууда:
Адам «өз башымча жана жоопкерчиликсизмин» деп ойлойбу? Өзү куюлган маниден бир тамчы суу эмес беле? Анан бир алак (эмбрион) болду, анан (Аллах аны) жаратты жана бир «көрктүү калып берди.» Ошентип андан эркек жана аял кылып жуп жасады. (Кыямат Сүрөсү, 36-39)
Энеден келген жумуртка менен атадан келген сперма клеткасынын кошулушу менен жапжаңы бир адамды пайда кыла турган алгачкы клетка пайда болот (терең маалымат үчүн караңыз: İnsanın Yaratılış Mucizesi (Адамдын жаратылуу керемети), Harun Yahya). Бул кереметтүү өрчүүнүн алгачкы баскычында клеткалар бөлүнүп башташат жана саны миллиондорго жетет. Эне курсагында башында бир тиштем эт болуп көрүнгөн клеткалар бөлүнүшүн улантып жана топтошуп, жарыкка карата сезгич көз клеткаларын, ачууну, таттууну, ооруну, ысыкты, суукту кабылдай турган нерв клеткаларын, үн толкундарын сезе турган кулак клеткаларын, азыктарды сиңире турган тамак сиңирүү системасынын клеткаларын жана ушул сыяктуу дагы көптөгөн кыртыш жана органдын курулуш материалын пайда кылууну улантышат.
Бир адам эмбрионунда алгач борбордук нерв системасы байкалып баштайт. Бул бөлүк андан соң өрчүп, мээни жана жүлүндү пайда кылат. Уруктануудан болгону эки жарым жумадан соң эмбриондо клеткалардын бурчтан ичти көздөй кыймылдашы менен бирге билинээр билинбес бир чуңкур пайда болот. Үчүнчү жумага келгенде, бул чуңкур жабылып нерв системасына тиешелүү цилиндр бир колба түзүлөт. Эмбриондун узундугу болсо дагы эле эки миллиметрден кичине.
 | ||
| 1. 21st to 23rd Day | 3. 28th Day | 5. 54th Day |
| The fertilization of the egg by the sperm begins with a change in the electrical potential in the cell membrane. At the very moment that the sperm cell combines with the egg, the ion channels in the egg are activated. As a result of the change in potential in the egg cell’s membrane, other sperm cells are unable to penetrate it. The electrical balance in our bodies is of special importance in the fertilization process, the first phase of creation. Nine months after fertilization, most of the neurons that will make up our brain have multiplied and become ready to pass to the relevant area of the brain. When they reach their target, each neuron sends out roots and begins establishing communication with neighboring neurons. Nine months after fertilization, most of the neurons that will make up our brain have multiplied and become ready to pass to the relevant area of the brain. When they reach their target, each neuron sends out roots and begins es- tablishing communication with neighboring neurons. | ||
Үчүнчү же төртүнчү жумада жүрөк согуп баштайт, бирок бул мээден же борбордук нерв системасынан келген сигналдар аркылуу болбойт. Келечекте башты түзө турган, мээнин жанындагы аймактан келген сигналдар аркылуу согуп баштайт.
Мындан болжол менен бир күндөн соң эки шишикче мээден чыгып баштайт, бул дөмпөктөр келечекте көздөрдү түзөт. Көздөр, бир мааниде, мээнин сырттан көрүнгөн бутактары.
Отуз бешинчи күнгө келгенде, өспүрүм бир адамда аң-сезимдүү ойлонуунун борбору деп кабыл алынган мээ кабыкчасы (кортекс) көзгө көрүнө турган бир абалга келет. Мээ акырын акырын чоңойуп баштайт; бул көп жылдар бою улана турган бир процесстин башталышы. Мээнин төрөлүү учурундагы массасы өспүрүмдүкүнүн төрттөн бириндей. Чоңдугунун мынчалык болушунун, албетте, мааниси чоң. Бул наристе төрөт учурунда өтө ала турган чоңдуктун чеги. Төрөттөн кийинки алтынчы айда наристенин башы чыныгы чоңдугунун жарымындай, экинчи жылдын аягында болсо бир өспүрүм башынын төрттөн үчүндөй чоңдукта болот. Төртүнчү жылы адам мээси төрөлгөн учурдагынан төрт эсе чоң, б.а. 1400 см3 болот. Аң-сезимсиз клеткалар тобунун эненин денесинен чыга алуу үчүн эң көп канчалык чоңойушу керек экенин билиши, муну кемчиликсиз жөнгө салышы, албетте, мүмкүн эмес. Бул жердеги пландуу иш-аракет клеткалардын Рахман жана Рахим Аллахтын илхамы менен кыймылдаганын көрсөткөн далилдердин бирөөсү гана.
 |
| The formation of the nervous system: |
| From the fifth week, cells in the upper part of the embryo begin thickening around the central line of the body. Two layers and a tube form here. This is the initial formation of the brain, to which the spinal cord and nerve fibers later attach. |
Эмбриондун эне курсагындагы өрчүшүндө 5-жумадан баштап пайда болгон жүлүндө абдан чоң ылдамдыкта секундасына 5000 даана нейрон өндүрүлөт.79 Бул аймакта кийинчерээк мээ пайда болот. Төрөт учуруна чейин мээдеги нейрондордун саны жүз миллиардга жетет.80 Мээ клеткаларынын көпчүлүгү эмбриондун алгачкы беш айында пайда болот жана баары наристе төрөлөөрдөн мурда өз ордуна жайгашып бүтөт. Чоң бир ылдамдык менен пайда болгон клеткалар белгилүү мөөнөттөн соң борбордук нерв системасынын бутактарын түзүү үчүн алыстарга көчүп башташат. Албетте, «көчүү» иш-аракети аң-сезимсиз бир клетка үчүн кереметүү бир жөндөм. Бир клетканын белгилүү бир жерге баруу муктаждыгын сезиши, бул үчүн багытын аныкташы, жолун адашпай табышы, барышы керек болгон жерге жеткенде кыймылды токтотушу абдан таң калыштуу көрүнүш. Көзү же мээси жок май жана протеинден турган бир клетканын өз башынча көчүү чечимин алышы, болгондо да бул кыймылы үчүн белгилүү бир максатты көздөшү мүмкүн эмес. Бул Аллахтын бизди башкарып тургандыгынын бир көрсөткүчү, илиминин детальдарын көрсөткөн мисалдардын бирөөсү гана.
Ар бир нейрондун нерв системасы ичинде өзүнө бөлүнгөн максатталган ордун таптак табышы шарт. Ошондуктан жаш нейрондор өз жолун таба алышы үчүн сөзсүз бир жол башчыга муктаждык бар. Бул жол башчылар – жүлүн менен мээнин өрчүү аймагы арасында бир кабель сыяктуу созулган атайын клеткалар. Нейрондор өндүрүлгөн жерден чыгып бул жол башчыларды карманышып көчүшөт жана аларга бөлүнгөн жерди түшүнүп, ошол жерге жайгашышат. Анан ошол замат бутактарды пайда кылышып, башка нейрондор менен байланыш курушат. Клеткалардын баары максат кылынган органды көздөй ылдам жол жүрүп башташат. Нейрондорду бул сапар бою «глиальдык клетка» деп аталган бир триллион жардамчы клетка жандап жүрөт. Бирок нейрондор пайда болоор замат мындай сапарга чыгышы керек экенин кайдан билишет? Бул сапар учурунда максатталган жерин таба алуу үчүн бир жол көрсөткүч алышы керек экенин жана бир-бири менен кандайча кызматташаарын кантип чечишет? Нейрон деп аталган нерселер – көзгө көрүнбөй турганчалык кичинекей, атомдордон жана молекулалардан турган клеткалар. Алардын ушунчалык аң-сезимдүү абалда өз ордун таап жайгашышы алардын чечими жана эрки менен ишке ашышы мүмкүн болгон бир кубулуш эмес. Бул процессти башкарган борбор мээ да эмес. Себеби али эне курсагындагы эмбриондун мээси пайда боло элек. Бул жердеги аң-сезимдүү иш-аракеттер пландуу бир жаратууну апачык далилдөөдө.
Мээдеги клеткалардын кээ бирлеринин глиальдык клеткаларга айланышы да абдан кереметтүү бир көрүнүш. Бул клеткалар мээде көп санда болушат жана саны жагынан нейрондордон он эсеге көп. Глиальдык клеткалардын бир түрү «макрофаг» деп аталган жана мээде болуп өткөн бир жабыркануудан соң өлүү клетка калдыктарын тазалоого милдеттүү клеткалар. Дагы бир глиальдык клетка тобу болсо көптөгөн нейрондун айланасында, электрдик изоляция кызматын аткара турган майлуу бир катмарды түзөт. Формасы жылдызга окшош болгондуктан, астроцит деп аталган жана бүт жерде кезигүүчү бир глиальдык клетка түрү болсо нейрондорду коргойт. Булар ашыкча сандагы уулуу химикаттарды тазалоо үчүн бир тампон сыяктуу кызмат аткарышат. Нейрондор жабыркаганда, астроциттер жабыркоону айыктыра турган заттарды көп санда чыгара алуу үчүн эки эсе көп аракеттенип, чоңдугу жана саны жагынан көбөйүшөт. Ар бири абдан маанилүү болгон бул кызматтарды ушул көзгө көрүнбөгөн майда клеткалар аткарышат.
 | |
| 1. Root nerve cells | 7. Hypocampus |
| The brain must be able to function from the moment of birth if a person is to enjoy a normal life. Therefore, the number of neurons in the brain of a newborn is the same as that in an adult, even if the connections between them have not yet been completed. During the development of the fetus, the brain produces around 360 million new cells a day. | |
Бардык ушул иш-аракеттерден сырткары, бир тараптан секунда сайын болжол менен беш миң даана, теңдешсиз комплекстүүлүктөгү клеткаларды өндүрүүнү улантышат.81 Болгондо да ар бир клетканын ичинде ДНК, РНК, рибосомалар, протеиндер, ион каналдары сыяктуу бүт комплекстүү түзүлүштөр толугу менен бар. Ушунчалык чоң ылдамдыкта көбөйгөн клеткалардын баарынын каерде болушу керек экенин, кызматынын эмне экенин, кайсы органдын бөлүгү катары кандай бир өзгөчөлүккө ээ болоорун билиши абдан кереметтүү көрүнүш. Мындан тышкары, ар бир кыртышка тиешелүү клеткалар клетканын өзүнө тиешелүү мүнөздөрдү аныктоочу протеиндерди өндүрүшөт. Мисалы, мээ клеткалары электр энергиясын өндүрүүгө көмөкчү протеиндерди өндүрүшөт. Бир клетканын кайсы органдын бөлүгү экенин, кандай кызмат кылаарын билиши, өз муктаждыгына жараша протеин өндүрүшү дагы бир керемет көрүнүш. Бирок бул детальдардын баары чогулганда, денебиздеги ушул кемчиликсиз система иштөөдө. Ошондуктан, денебизде бул жерде айтылбаган дагы көптөгөн детальдуу долбоор бар.
 |
| Electrical charge is of great importance in a sperm cell’s combining with an egg. The egg always has a negative charge. Sperms, on the other hand, are positively charged. Since opposite charges attract, the egg draws all the spermatozoa toward it. However, once the first sperm has penetrated it, that electrical charge suddenly changes. Like the sperm, the egg now has a positive electrical charge. Since like charges repel one another, the egg begins to repel all other sperms once the first penetration has occurred. |
Сегизинчи жумага келгенде, бүт негизги бөлүктөрү белгилүү болуп калган эмбрион түйүлдүккө айланат. Ушул кезде тестостерон өндүрүлөт жана бул мээнин өрчүшүнүн жыныска жараша уланышын камсыз кылат. Кийинки жумаларда мээнин эң алдыңкы тараптагы бөлүгү эки жарым шарга бөлүнөт. Он биринчи жумада болсо арткы бөлүк оңой гана байкала турган мээче абалына келе турган негизде өрчүйт. Мээнин ичиндеги карынча (venrticular) деп аталган оюкчалар эң аягында жүлүнгө чыгуучу, бир-бири менен байланыштуу бир лабиринтти түзүшөт. Бул лабиринт аркылуу тешикчелер бүт мээни жана жүлүндү өмүр бою жууй турган түссүз бир суюктуктун айланышын камсыз кылат. Жыйырманчы жумага келгенде мээ кортекси (сырткы тарап, кабыгы) менен наристенин денеси арасында нервдик байланыштар пайда болот. Мындан кийинки беш жума ичинде болсо сезүү системасы менен мээ арасындагы байланыштар толукталат.
Төрөлгөндөн кийинки алгачкы айларда мээдеги изоляция кылуучу миелин заты абдан көбөйөт. Аксондор миелин менен изоляция кылынаар замат электрдик сигналды бир топ натыйжалуу ташып башташат. Кылдат бир кыймылды жасай алышыбыз мээдеги нейрондордун мүмкүн болушунча натыйжалуу иштеши менен гана ишке ашат. Аксондордун миелин менен изоляция кылынышы он беш жашка жана ал тургай кийинки убактарга чейин ылдам бир темп менен улантылат.
Сперма жана жумуртка деп аталган эки микроскопиялык клетканын биригишинен ушунчалык комплекстүү бир нерв тармагы жана башкаруу борборунун пайда болушу – бир жаратуу керемети. Клеткалар пайда болоор замат билбеген бир жерди көздөй аларга илхам кылынган маалыматтарга ылайык жолго түшүшөт. Мээнин жана нерв системасынын пайда болуу процессиндеги эч бир окуянын кокустан болушунун мүмкүн эмес экени анык. Себеби бир баскычтагы эле кандайдыр бир кемчилик «домино» таасири менен бүт системаны бузат. Нейрондордун пайда болушу жана бир нерв тармагына айланышы мээнин жана ага көз-каранды иштеген нерв системасынын пайда болуу баскычтарынын бирөөсү гана. Эволюционисттер жактагандай мээнин толугу менен кокустан пайда болушу мындай турсун, бир даана нейрондун да кокустан пайда болушу мүмкүн эмес.
 |
| A. 56th Day 1. Nerve ending |
| During the process of cell variation, cells behave just as if they know their duties—not only in terms of the proteins they produce, but their forms also change for the duties they will undertake in future. Cells that will become nerve cells acquire an extended structure so as to be able to transmit electrical signals. Joint cells become spherical, a shape well-suited to resisting pressure. Through Allah’s inspiration, all these cells know their own tasks, and are created with a design appropriate to them. |
Оксфорд университетинин Фармакология профессору Сьюзен Гринфилд (Susan Greenfield) адамдын жаралуусундагы мындай кереметке төмөнкүчө токтолгон:
Уруктанган жалгыз жумуртканын аң-сезими жок экени анык, анда аң-сезим кокустан качан пайда болот? Жана бир түйүлдүк кантип аң-сезимдүү боло алат? Андай болсо аң-сезимди пайда кылган нерсе – бул төрөлүүбү? Бул көз-карашты кабыл алуу абдан кыйын, себеби мээ төрөлүү процессинен эч таасирленбейт... Бир тарапта, бир нейрон мээнин туура аймагына баруучу бир багыттуу глиаль жолунан качан түшөөрүн кантип билээри жана белгилүү бир фаза ичинде команда кура турган окшош нейрондорду кантип тааный турганы сыяктуу жооптолушу керек болгон көптөгөн суроолор; экинчи тарапта болсо, толугу менен сыр бойдон калган кеңирирээк табышмактар бар. Өрчүп жаткан мээнин ичинде өздүк аң-сезим кайсы баскычта бүчүрлөнүүдө? Нейрон фазалары өздүк (субъективдик, жеке) бир мээден тышкары өздүк бир аң-сезимди кантип пайда кылууда? Бир түйүлдүк эмнени биле алат?82
Нейрондорду ушундай өзгөчөлүктөрү менен жараткан, керек болгон учурда керектүү формага салган, бара турган жерине аларды бир-бирден жайгаштырган чексиз илим ээси – бул Раббибиз. Бүт адамдар –бул чындык жөнүндө ойлонсо да, ойлонбосо да- бул жерде үстүртөн саналып өткөн баскычтардан өтүп жаратылган. Али өзү эч нерсе биле электе, ал муктаж болгон бүт системалар ал үчүн денесинде жаратылган. Булардын пайда болушунан тышкары, үзгүлтүксүз иштеген бир системанын ишинде да адамга эч бир жоопкерчилик, милдет жүктөлгөн эмес. Денебиздеги мындай кемчиликсиз тартип Раббибиздин бизге болгон мээриминин сансыз мисалынын бирөөсү гана. Адамдын жаратылуу керемети аяттарда мындайча кабар берилет.
Ант болсун, Биз адамды сүзмө (тандалган) бир ылайдан жараттык. Кийин аны бир суу тамчысы катары бекем корголгон бир жерге жайгаштырдык. Кийин ал суу тамчысын бир алак (эмбрион) кылып жараттык; анан ал алакты бир тиштем эт кылып жараттык; андан соң ал бир тиштем этти сөөк кылып жараттык; ошентип сөөктөргө эт кийгиздик; андан соң башка бир келбетте аны жасадык. Жаратуучулардын эң сонуну болгон Аллах кандай Улук. (Мүминун Сүрөсү, 12-14)
... Сени топурактан, анан бир тамчы суудан жараткан, анан сени бир тартиптеги (колу буту иштеген, күч-кубаты ордунда) бир адам кылган (Аллах)ты жокко чыгарып жатасыңбы? Бирок, Ал Аллах менин Раббим жана мен Раббиме эч кимди шерик кошпойм. (Кехф Сүрөсү, 37-38)
Клеткалардын эң маанилүү жөндөмдөрүнүн бири – бул өсүү, өзгөчөлөнүү жана көбөйүү жөндөмдөрү. Ар бир клетка кабыкчасынын айланасында бир электрдик заряд бар. Бул заряд клетканын ичинен сыртты көздөй кыймылдайт жана клетка бөлүнүшүнүн көптөгөн негизги баскычы электр энергиясы менен стимулданат.
Эне курсагындагы өрчүү учурунда миллиарддаган клетканын ар бири өзүнө тиешелүү орунга жайгашышы зарыл. Бул үчүн клеткалар эмбриондун ичинде пайда болгон жеринен максатты көздөй сапар тартышат. Бул «клетка көчү» деп аталат. Бул сапар учурунда барыла турган даректин туура болушу сыяктуу эле, убактысы да абдан маанилүү. Эне курсагындагы бул өрчүү учурунда барылчу орундун миллиметрдин жүздөн бириндей туура эмес болушу же убакытта секунданын жүздөн бириндей жаңылыштык кетиши органдардын туура эмес жерлерде калыптанышына себеп болушу мүмкүн. Бирок система ушунчалык кемчиликсиз иштегендиктен, эч бир ката кетпейт.
Клеткалар бара турган жерине чейин эмбриондун ичинде узак сапарга чыгышат, бул сапарда атайын бир жолдо жүрүшөт. Бара турган жерине жеткенде, барган жерин таанып токтошот. Б.а. миллиарддаган клетка бара турган жолун, бара турган жерин алдын-ала билишет жана болгондо да тиешелүү жерге жеткенде токтоо чечимин алышат. Бул процесстердин натыйжасында, мисалы, эч качан ашказан клеткалары менен боор клеткалары алмашып кетпейт. Кемчиликсиз иштеген ички органдар, колдор, буттар алмашып, адашып, бир эт жыйындысына айланышпайт. Башталыштагы бир кесим эт, ошентип, акырын акырын адам келбетине келет. Бүт бул процесстер учурунда кичинекей бир башаламандык да болбойт.
Бул процессте көчкөн клеткалар менен алар жеткен жердеги клеткалар бир-бирин таанышууда. Мисалы, нерв системасы өрчүп жатканда, миллиондогон нейрондор (нерв клеткасы) бир-бири менен байланыш кура алуу үчүн түгөйлөрүн табуу аракетин кылышканы байкалган. Түгөйлөрүн таап эле тим болбостон, жасай турган органдын акыркы көрүнүшүн жана түзүлүшүн пайда кыла турган кереметтүү бир инженердик долбоор менен кемчиликсиз биригишет. Мисалы, мээ клеткалары өз ара керектүү маалыматтык байланышты камсыз кыла турган 120 триллиондой электрдик байланыш курушат. Бул теңдешсиз, кемчиликсиз электроникалык жабдыкта бир эле туташуу катасы же кыска биригүүнүн (короткое замыкание) эмнелерге алып келиши мүмкүн экенин элестетүү да кыйын.
Ойлонуу, пландоо сыяктуу жөндөмдөрү болбогон аң-сезими жок клеткалардын өз башы менен бир-бирине карап кыймыл-аракетте болушу, катасыз бир эсеп жана план менен түгөйлөрүн табышы эч мүмкүн эмес. Бүт бул клеткаларга жолдорун көрсөткөн, барышы керек болгон жерлерге жеткирген – бул бүт нерсенин өкүмдары болгон Аллах.
Абайлагыла; алар Жаратуучуларына жолугуу жөнүндө терең шектенишүүдө. Абайлагыла, чындыгында Ал бардык нерсени ороп-курчоочу. (Фуссилет Сүрөсү, 54)
79. Science Vie, Mart 1995, no. 190, s. 88.
80. Gerald L. Schroeder, Tanrının Saklı Yüzü, Gelenek Yayınları, çev: Ahmet Ergenç, İstanbul, 2003, s. 118.
81. Gerald L Schroeder, Tanrının Saklı Yüzü, Gelenek Yayınları, çev: Ahmet Ergenç, İstanbul, 2003, s. 118.
82. Susan Greenfield, İnsan Beyni, Varlık Bilim, 2000, ss. 115, 153.
