Din Ahlakının Anlatılması

1. Kuran Haktır Ve Korunmuştur

Dünya üzerindeki herhangi bir kişiye Kuran-ı Kerim hakkında ne bildiğini sorsanız, size İslam dininin kutsal kitabı olduğunu söyleyecektir. Bu doğru bir cevaptır, fakat yeterli değildir. Çünkü Kuran insanların büyük bir bölümünün zannettiği gibi sadece Müslüman olarak doğmuş ya da sonradan Müslümanlığı kabul etmiş insanlara değil, Allah'ın tüm insanlığa göndermiş olduğu ve kıyamet gününde de sorumlu tutacağı kutsal kitabıdır. Fakat insanların büyük bir bölümü kıyamet gününde sorumlu tutulacakları Kuran-ı Kerim hakkında çok kısıtlı bilgiye sahiptirler. Öyleyse tüm insanların Kuran'ın gönderiliş amacı ve dinin hükümleri ile ilgili her ayrıntıyı bilmeleri ve bunları da hayatlarında uygulamaları gerekmektedir. İnsanın kendisini yaratan Allah'a karşı sorumluluklarını öğrenebileceği tek kaynak Kuran'dır. Allah hesap günü insanları sadece Kuran'dan sorumlu tutacağını Zuhruf Suresi'nde şu şekilde bildirmektedir:

Şu halde, sana vahyedilene sımsıkı-tutun; çünkü sen dosdoğru bir yol üzerindesin. Ve şüphesiz o (Kur'an), senin ve kavmin için gerçekten bir zikirdir. Siz (ondan) sorulacaksınız. (Zuhruf Suresi, 43-44)

Kuran Allah'ın kelamıdır. Kendisinden önce indirilen kutsal kitapları doğrulamakta ve hak ile batılı birbirinden ayırmaktadır. Tüm inananlar için bir rehberdir ve bir benzerinin getirilmesi mümkün değildir.

Kuran'ın hak kitap olduğu bütün açıklığıyla ortada olmasına rağmen, tarih boyunca bunu inkar eden kişiler çıkmıştır. Bu kişilerin ortaya attıkları en bilinen örneklerden biri Kuran'ın peygamber tarafından yazılmış olduğu veya kendilerinin de Kuran benzeri bir kitap getirebilecekleri yönündedir. Allah'ın ve Kuran'ın üstünlüğünü kabul etmemek için bu tür sapkın iddialar ortaya atan kişilerin bu tür girişimleri her seferinde çok büyük bir hüsranla sonuçlanmıştır. Nitekim Kuran'ın Allah Katından indirilmiş hak ve örneksiz bir kitap olduğu ile ilgili ayetler şu şekilde bildirilmiştir:

De ki: "Eğer bütün ins ve cin (toplulukları), bu Kur'an'ın bir benzerini getirmek üzere toplansa, -onların bir kısmı bir kısmına destekçi olsa bile- onun bir benzerini getiremezler." (İsra Suresi, 88)

Bu Kur'an, Allah'tan başkası tarafından yalan olarak uydurulmuş değildir. Ancak bu, önündekileri doğrulayan ve kitabı ayrıntılı olarak açıklayandır. Bunda hiç şüphe yoktur, alemlerin Rabbindendir. Yoksa: "Bunu kendisi yalan olarak uydurdu" mu diyorlar? De ki: "Bunun benzeri olan bir sûre getirin ve eğer gerçekten doğru sözlüyseniz Allah'tan başka çağırabildiklerinizi çağırın." Hayır, onlar ilmini kuşatamadıkları ve kendilerine henüz yorumu gelmemiş bir şeyi yalanladılar. Onlardan öncekiler de böyle yalanlamışlardı. Zulmedenlerin nasıl bir sonuca uğradıklarına bir bak. (Yunus Suresi, 37-39)

Aslında tebliğdeki asıl hedef, konuşulan kişinin kendisine rehber olarak Kuran'ı kabul etmesinin sağlanmasıdır. Aksi halde gerçek bir iman ve kurtuluş söz konusu olmaz. Kişi, cahiliye ahlakının tüm kurallarını terk ederek, kendisine yalnızca ve yalnızca Kuran'ı rehber edinen ve Kuran'ın her hükmüne de son derece titiz davranan bir mümin haline gelmelidir.

Bunun için de öncelikle Kuran'ı tanıması ve onun Allah'ın sözü olduğuna inanması gerekir. Bu nedenle de tebliğ yapılan kişiye, Kuran'ın Allah'tan gelen bir vahiy olduğuna ve indirilmesinden bu yana tek bir harfinin dahi değişmediğine dair açık deliller gösterilmelidir. Kuran'daki, "Rabbinin sözü, doğruluk bakımından da, adalet bakımından da tastamamdır. O'nun sözlerini değiştirebilecek yoktur. O, işitendir, bilendir" (Enam Suresi,115) ayetinden de açıkça anlaşıldığı gibi, Kuran'ı Allah indirmiştir ve yine koruyarak bozulmasını engellemiştir. Bu korumayı Allah, "Hiç şüphesiz, zikri (Kuran'ı) Biz indirdik Biz; onun koruyucuları da gerçekten Biziz" (Hicr Suresi, 9) ayetiyle de haber verir.

Kuran'ın korunmuş olmasının en önemli delillerinden biri, içinde hiçbir çelişki ve çarpıklık barındırmamasıdır. 23 yıl içinde, farklı olaylar üzerine ve farklı şartlara göre indirilmiş olan ayetlerin hiçbiri bir diğeri ile çelişik bir bilgi ya da hüküm taşımazlar. Bu duruma Allah şu ayetle dikkat çeker:

Onlar hâlâ Kur'an'ı iyice düşünmüyorlar mı? Eğer o, Allah'tan başkasının Katından olsaydı, kuşkusuz içinde birçok aykırılıklar (çelişkiler, ihtilaflar) bulacaklardı. (Nisa Suresi, 82)

Bir başka ayete göre de, "Hamd, Kitabı kulu üzerine indiren ve onda hiçbir çarpıklık kılmayan Allah'a aittir." (Kehf Suresi, 1) Aksini iddia edenlere verilen cevap ise açıktır: "... Bunun benzeri olan bir sûre getirin ve eğer gerçekten doğru sözlüyseniz Allah'tan başka çağırabildiklerinizi çağırın." (Yunus Suresi, 38)

Allah'ın hak dinini duyurduğu Kuran öyle bir kitaptır ki, Allah bunu "bütün ins ve cin (toplulukları), onun bir benzerini getirmek üzere toplansa, -onların bir kısmı bir kısmına destekçi olsa bile- onun bir benzerini getiremezler". (İsra Suresi, 88) şeklinde haber vermektedir.

2. Her An Kuran Ahlakını Yaşamak

Onlar hâlâ cahiliye hükmünü mü arıyorlar? Kesin bilgiyle inanan bir topluluk için hükmü, Allah'tan daha güzel olan kimdir? (Maide Suresi, 50)

İnsanların, yalnızca Kuran'a iman ettiklerini beyan etmeleri Kuran’da tarif edilen gerçek müslüman olmaları için yeterli değildir. Allah bu imanın hayata geçirilmesini, insanın günlük yaşamının her aşamasında Kuran'ı rehber ve kıstas edinmesini istemektedir. Eğer bir insan Kuran’a iman ettiği halde Kuran’ın gerektirdiği hayatı yaşamazsa, "Kendilerine Tevrat yükletilip de sonra onu (içindeki derin anlamları, hikmet ve hükümleriyle gereği gibi) yüklenmemiş olanların durumu, koskoca kitap yükü taşıyan eşeğin durumu gibidir..." (Cuma Suresi, 5) ayetinde tanımlanan konuma girebilir. Önemli olan, her konuyu Kuran'ın rehberliğinde düşünmek, Allah’ın razı olmayacağı ahlak, tavır, üslup ve yaşam tarzını terk etmektir.

Allah insanlara Kuran’ı bir rehber ve herşeyin bir açıklaması olarak indirmiştir. Kuran’da sadece ibaretler, helaller, haramlar değil, bir ahlak, kişilik, tavır ve hayat şekli tarif edilir. Müslüman Kuran’ın her ayetini aklında tutmalı, ruhuna iyice sindirmeli ve karşısına çıkan her olayı, insanı ya da durumu Kuran’la değerlendirmelidir. Böyle bir insanda çok üst bir akıl, kişilik ve hayat kalitesi oluşur. Elbette her insan hata yapabilir ve bu değişimin elbette bir günde olması beklenemez. Kuran'ın önce öğrenilmesi, sonra da yaşama geçirilmesi belirli bir süreç içinde olur. Ama önemli olan bu değişim için niyet etmek ve sonra da kararlı davranmaktır. Tebliğ yapan kişiye düşen görev ise, önce tebliğ yaptığı kişiyi bu değişimi başlatması için ikna etmek, sonra da Kuran'a geçiş sırasında yaptığı yanlışları güzel bir dille anlatarak yardımcı olmaktır.

3. Dünya Bir İmtihan Yeridir

Pek çok insan sadece iman ettik demenin, tam bir müslüman ya da “cennet ehli” bir müslüman olmaları için yeterli olacağı sanabilir. Oysa iman ettiğini beyan etmek, Kuran'a dayalı olarak sürdürülecek olan uzun bir eğitimin ilk adımıdır. Kuran'da Allah müminleri, "... Bizim Rabbimiz Allah'tır deyip, sonra dosdoğru bir istikamet tutturanlar..." (Fussilet Suresi, 30) olarak tanımlar. Bu dosdoğru istikamet Allah'ın, insanın imanını denemek ve olgunlaştırmak amacıyla yaratacağı pek çok imtihan ve engele rağmen tutturulacaktır. Allah ayetlerde şu şekilde bildirmektedir:

İnsanlar, (sadece) "iman ettik" diyerek, sınanmadan bırakılacaklarını mı sandılar? Andolsun, onlardan öncekileri sınadık; Allah, gerçekten doğruları da bilmekte ve gerçekten yalancıları da bilmektedir." (Ankebut Suresi, 2-3)

Aslında geçici ve eksik olan bu dünyanın ve onun üzerinde sürdürdüğümüz hayatın yaratılmasındaki amaçların başında insanın imtihan edilmesi gelmektedir. İnsan için asıl yurt bu değildir ve bu geçici "bekleme salonu"nda yalnızca denenmek için bulunmaktadır. Kuran'da bu gerçek şu şekilde bildirilir:

"O, amel (davranış ve eylem) bakımından hanginizin daha iyi (ve güzel) olacağını denemek için ölümü ve hayatı yarattı. O, üstün ve güçlü olandır, çok bağışlayandır." (Mülk Suresi, 2)

Sahip olduğu beden de insana bu amaçla verilmiştir. Allah şöyle buyurur:

"Şüphesiz Biz insanı, karmaşık olan bir damla sudan yarattık. Onu deniyoruz. Bundan dolayı onu işiten ve gören yaptık." (İnsan Suresi, 2)

İnsanın denenmesinin farklı yöntemleri vardır. En önemlilerinden biri, Allah'ın imtihan amacıyla yarattığı zorluklardır. Bu durum Kuran'da şöyle açıklanır:

"Andolsun, Biz sizi biraz korku, açlık ve bir parça mallardan, canlardan ve ürünlerden eksiltmekle imtihan edeceğiz. Sabır gösterenleri müjdele." (Bakara Suresi, 155)

Kuran'da da Resullerin ya da onların yolunu izleyen müminlerin nasıl imtihan edildiklerine dair pek çok örnek vardır. İman etmeleri üzerine ailelerinden ya da çevrelerinden aldıkları tepkiler, karşılaştıkları tehdit ve baskılar, iftiralar, alaya alınmalar, kendi yaptıkları hatalar, bunların hepsi birer denemedir. Bu sıkıntı ve zorluklara karşı müminden beklenen tavır, "… (Bana düşen) güzel bir sabırdır..." (Yusuf Suresi, 18) diyerek, hiçbir zaman Allah'ın rahmet ve yakınlığından kuşku duymadan ve her türlü zorluğu yine Allah'ın desteği ile aşacağını bilerek kararlılık göstermektir.

Sıkıntılar imtihan sebebi olduğu gibi, nimetler de imtihan sebebidir. Allah insana verdiği nimetle, onun olgunluğunu ve Kendisi'ne olan sadakatini dener.

Nimetle denemedeki amaç müminin, cahiliye karakterinin en önemli özelliklerinden biri olan, refaha ulaşınca şımarma basitliğinden uzak olduğunun ispatlanmasıdır. Bu basitlik, cahiliyedeki insanların büyük bir çoğunluğunda sıkça görülen bir karakter bozukluğudur.; Ellerine büyük bir servet ya da şöhret geçtiğinde şımarmaya, azgın bir gurur geliştirmeye, diğer insanlara karşı zalim ve kibirli davranmaya başlarlar. Bu gurur ve kibir nedeniyle kalpleri kaskatı olur ve Allah'tan tümüyle uzaklaşırlar.

Oysa nimet, insanın azması için değil, şükretmesi için vardır. Bunun şuurunda olan mümin, Kuran'da geçen ifadeyle "dünya hayatının geçici süsünü" sadece Allah'ın rızasını kazanmak için kullanır, dünyevi zevkleri ve güzellikleri tüketebilmek için yarışmaz. Yaşadığı hayatta hiçbir şey tesadüfen karşısına çıkmamıştır, mutlaka kendisinin nasıl bir davranışta bulunacağının sınanacağı bir durumla karşı karşıyadır. Bunu bilen biri artık dünyanın önemli bir sırrına vakıf olmuştur. Böylece Allah'ın hoşnut olacağı en güzel, en doğru ve en akılcı davranışı da göstermiş olur.

Kısa dünya hayatında Rabbimiz tarafından denendiğini kavrayan kişi dinin en önemli temellerinden birinin de idrakine varmış demektir. Bu nedenle tebliğ yapılan bir kişi, bu konuda öncelikle eğitilmelidir. Çünkü eğer gerçekten iman etmişse, kısa süre içinde türlü zorluklarla karşılaşacak ve samimi bir imana sahip olup olmayacağı konusunda denemeden geçirilecektir.

4. Din Ahlakı Kolaydır Ve İnsanın Yaratılışına Uygundur

Cahiliye toplumunda dinin içine gelenekler, töreler, hurafeler, yanlış inançlar ve daha birçok yabancı unsur katılmış ve sonuçta ortaya uygulaması son derece zor, çarpık bir model çıkmıştır. Bunun üzerine, bir de dine karşı mücadele yürüten inkarcı çevrelerin kasıtlı propagandaları eklenince, çoğu insan İslam'ı çok zor, uygulandığında insanı büyük sıkıntılara sokacak bir din olarak görmeye başlar. Oysa bu bir aldanmadır. İnsanı yaratan Allah'tır ve "O, yarattığını bilmez mi? O, Latif'tir; Habir'dir" (Mülk Suresi, 14) ayetiyle de vurgulandığı gibi, yarattığı kulunu en iyi tanıyan, onun istek ve ihtiyaçlarını en iyi bilen O'dur. İnsanlar için belirlediği din ahlakını da, onlara en uygun biçimde düzenlemiştir. Amaç insanların sıkıntı çekmeleri değil, ruhlarına en uygun olan sistem içinde Rabbimiz'i tanımaları, O'na kulluk etmeleri ve gerçek kurtuluş ve mutluluğa ulaşmalarıdır. Bir ayette, Allah şu şekilde buyurmuştur:

Allah adına gerektiği gibi cehd edin (çaba harcayın). O, sizleri seçmiş ve din konusunda size bir güçlük yüklememiştir, atanız İbrahim'in dini(nde olduğu gibi). O (Allah) bundan daha önce de, bunda (Kur'an'da) da sizi "Müslümanlar" olarak isimlendirdi; elçi sizin üzerinize şahid olsun, siz de insanlar üzerine şahidler olasınız diye. Artık dosdoğru namazı kılın, zekatı verin ve Allah'a sarılın, sizin Mevlanız O'dur. İşte, ne güzel Mevla ve ne güzel yardımcı. (Hac Suresi, 78)

Başka ayetlerde ise şöyle denir: "Biz sana bu Kur'an'ı güçlük çekmen için indirmedik, içi titreyerek korku duyanlara' ancak öğütle-hatırlatma (olsun diye indirdik)." (Taha Suresi, 2-3) İslam'ın amacı insanları kolay ve rahat olana davet etmek ve insanın en çok huzur bulacağı hayatı yaşamalarını sağlamaktır. Bu Allah'ın rahmetindendir. Kuran'da Allah şöyle buyurmaktadır: "Allah (ağır yükleri) sizden hafifletmek ister: (Çünkü) insan zayıf olarak yaratılmıştır." (Nisa Suresi, 28)

Bu gerçek, tebliğ yapılan kişiye mutlaka iyi bir biçimde anlatılmalıdır. Böylece, nefsin din ahlakından uzak durmak için kullandığı en büyük bahanelerden biri yok edilmiş olur. Din ahlakını yaşamanın kolaylığı anlatılırken, cahiliyede öğrendiği din modelinin yanlışları da gözler önüne serilmeli, İslam'ın parçası sandığı hurafeler tebliğ yapılan kişinin zihninden silinmelidir.

5. Din Kısıtlayıcı Ve Baskıcı Değil, Özgürlükçüdür

Cahiliye toplumu, dinin "zor" olduğuna inandığı kadar "baskıcı" ve "özgürlükleri kısıtlayıcı" olduğunu da düşünür. Bu yanlış mantığa göre, din insanlar üzerine çeşitli kısıtlamalar koymakta ve böylece onların özgürlüğünü yok etmektedir. Bu toplum içinde kendilerini "özgürlükçü" olarak tanımlayanlar da, mümkün olduğunca din ahlakından uzaklaşır, hatta dine karşı savaş açarlar.

Oysa gerçek bunun tam tersidir. Din özgürlük, dinsizlik ise baskı ve esaret getirir.

Ancak bu gerçeğin kavranabilmesi için öncelikle insan ruhunun tam mahiyetinin tanınması gerekir. Konunun gerçeğini bizlere Allah Kuran'da bildirir ve insanın ruhunun "çift yönlü" olduğunu Şems Suresi'nde şöyle açıklar:

Ayetlerde nefs ile ilgili olarak verilen bilgi göstermektedir ki, Allah insanı yaratırken onun nefsine (benliğine) hem kötülüğü, hem de ondan sakınmayı, yani iyiliği ilham etmiştir. İnsanın içinde bu iki güç birden bulunur. İnsanın kurtuluşu (felahı) ise, bu kötülükten sakınmayı seçmesidir. Yok eğer böyle yapmazsa, yıkıma uğrar. Nefsinde kötülük bulunduğunu kabul etmez. Etmediği anda da o kötülükten sakınacak bilince sahip olamaz, ayetin ifadesiyle o kötülüğü "sarıp örter", kendi içinde besler. Dolayısıyla o kötülük, onu yutar.

Nefsin içindeki bu kötülüğün varlığını kabul edip ondan sakınmak, insana "felah"ı, yani kurtuluşu getirmektedir. Özgürlük ise, bu felahın ta kendisidir.

Çünkü insanı dış güçlerden çok daha büyük baskı altına alan asıl güç, nefsindeki söz konusu kötülüktür. Bu kötülük, insanı bencillik içinde boğar, kıskançlık verir. Sürekli bir güvensizlik ve gelecek korkusu aşılar. En kötüsü de, insanın, nefsindeki bu güç nedeniyle, sonu gelmeyen bir tutku ve hırs içinde boğuşmasıdır. Nefsin içindeki bu güç, insana sürekli daha fazla mal biriktirmesini, daha fazla para kazanmasını, daha fazla toplumsal statü elde etmesini emreder. Oysa bu tutkuların tatmin edilmesi mümkün değildir. Zengin olmak büyük bir tutkudur, ancak bu tatmin edildiğinde yeni tutkular gelecektir. Yaşanan, bir kısır döngüdür.

Kurtuluş bu döngüden kurtulmakla elde edilir. Kuran'da geçen ifadeyle "... Kim nefsinin 'cimri ve bencil tutkularından' korunmuşsa, işte onlar, felah (kurtuluş) bulanlardır..." (Haşr Suresi, 9)

İnsan bu tutkuların esiri olmaktan kurtulduğunda özgürleşir. Bu noktada, artık onun yaşamının amacı, söz konusu sonu gelmez tutkuları tatmin etmek değildir. Yaşamının amacı, artık yalnızca Allah'ın hoşnutluğunu kazanmaktır ki, insan zaten bunun için yaratılmıştır.

Gerçek özgürlük işte budur; Allah'a kul olmak ve böylece Allah'ın dışındaki herşeyden özgürleşmek. Bu nedenledir ki, Hz. İmran (as)'ın karısı, Kuran'da Allah'ın bildirdiği şu duayı etmiştir:

"... Rabbim, karnımda olanı, 'her türlü bağımlılıktan özgürlüğe kavuşturulmuş olarak' Sana adadım, benden kabul et. Şüphesiz işiten bilen Sensin Sen." (Al-i İmran Suresi, 35)

Aynı nedenle, Hz. İbrahim (as) babasına şöyle demiştir:

"... Babacığım, işitmeyen, görmeyen ve seni herhangi bir şeyden bağımsızlaştırmayan şeylere niye tapıyorsun?" (Meryem Suresi, 42)

Resullerin yaptıkları, insanları nefslerindeki tutkulardan ya da başka insanlara kul olmaktan kurtarmak ve yalnızca Allah'a kul olmaya davet etmektir. İnsanlar, yaratılış amaçlarına aykırı olan bu sapkınlıklardan kurtuldukça, özgürleşirler. İşte bu nedenledir ki, Kuran'da Resul, müminlerin "ağır yüklerini, üzerlerindeki zincirlerini indiren" kişi olarak tarif edilmiştir. (Araf Suresi, 157)

Ve işte bu nedenledir ki, İslam, cahiliye toplumunun kuruntularının aksine, insanı baskı altına almaz, özgürleştirir. Tebliğ yapılan kişiye bunun anlatılması oldukça önemlidir. Konu hem üstte anlattığımız "özgürlük tarifi" ile açıklanmalı, hem de dini "baskıcı" sanmasına neden olan hurafeler ve bid'atlar (dine sonradan girmiş yabancı unsurlar) konuşulan kişinin zihninden silinmelidir.

İslam özgürlükçü olduğuna göre, onun tebliğ edilmesinde de baskıcı bir yöntem kullanılmayacaktır. Resulullah'a Allah Kuran'da şu emri vermiştir: "Artık sen, öğüt verip-hatırlat. Sen, yalnızca bir öğüt verici-bir hatırlatıcısın. Onlara 'zor ve baskı' kullanacak değilsin." (Gaşiye Suresi, 21-22) Aynı konu, Bakara Suresi, 256. ayetle de hükme bağlanır:

Dinde zorlama (ve baskı) yoktur. Şüphesiz, doğruluk (rüşd) sapıklıktan apaçık ayrılmıştır. Artık kim tağutu tanımayıp Allah'a inanırsa, o, sapasağlam bir kulpa yapışmıştır; bunun kopması yoktur. Allah, işitendir, bilendir. (Bakara Suresi, 256)

Tebliğ yapılan kişiye bu konu anlatılmalı ve ne İslam'ın kuralları ne de kendisiyle ilgilenen müminler tarafından hiçbir şekilde bir baskı ya da zorlama ile karşılaşmayacağı, bunun Kuran ahlakına aykırı olduğu ve Allah'ın razı olmadığı bir ahlak olacağı açıklanmalıdır. Böylece cahiliyenin oluşturduğu yersiz endişeler giderilir ve tebliğin önündeki engellerden biri daha kalkar.