Münafıkların Temel Özellikleri

Münafıklar, iman eden samimi Müslümanlardan akıl, iman ve düşünce yapısı olarak tamamen farklıdırlar. Bir münafık dıştan bakan bir kimseye dini yaşadığı izlenimini verebilir; konuşmalarıyla, tavırlarıyla Müslüman taklidi yapabilir, ibadetleriyle kendisini dindar biri olarak tanıtabilir. Ancak onların din anlayışı Kuran'ı değil, kendi çarpık mantıklarını esas almaktadır. Dine bakış açılarının temelinde menfaat sağlama, kendi istek ve tutkularını tatmin etme amacı yer alır.

İşte münafıklar bu niyetlerini gizleyerek müminlerin arasında Kuran ahlakının yaşandığı ortamdaki güzelliklerden istifade etmek isterler. Allah'ın Kendi Katından bir rahmet olarak Müslümanlar üzerinde oluşturduğu bolluk, bereket, güzellik, huzur, güven, neşe, kardeşlik, şefkat, merhamet, sevgi, saygı ortamından faydalanmaya çalışırlar. Ayrıca bu menfaatçi yaşam biçimlerini hiç kimsenin fark etmediğini, Müslümanları güya kandırdıklarını düşünürler ve bunu zekalarıyla çok iyi başardıklarına inanırlar.

Ancak münafıklar bu düşünceleriyle çok büyük bir yanılgıya düşerler. Gizlinin gizlisini bilen, her şeyin iç yüzünden haberdar olan Yüce Rabbimiz münafıkların samimiyetsizliklerinden, gizli kaldığını düşündükleri yönlerinden ve Müslümanlara yönelik gizlice planladıkları her türlü sinsi eylemlerden de haberdardır.. Ve dilediği zaman da münafıklık yapanları Müslümanlara belli edip ortaya çıkaracaktır. Dolayısıyla münafıklar maddi ve manevi her türlü şeytani yaklaşımları ile ayette haber verildiği gibi, "... yalnızca kendilerini aldatırlar ve şuurunda değiller"dir. (Bakara Suresi, 9)

Münafıkları, Allah Kuran’da çok detaylı tarif etmiştir ve müminlerin tüm bu ayetler üzerinde düşünmeleri çok önemlidir. Münafıkların bazı temel özellikleri şöyledir:

Münafıklar Mümin Topluluğunun İçinden Çıkarlar

Münafıklar, müminlerin olmadığı bir ortamda var olmazlar. Müminlerin olmadığı bir ortamda ancak Kuran'da müşrik ya da inkarcılar olarak adlandırılan kimselerden bahsedilebilir. Bir toplum içinde bir mümin topluluğu varsa; bazı kişiler, bu müminlerin arasına sızarak, onların sahip oldukları bazı imkanlardan yararlanabilmek için iman etmedikleri halde, iman etmiş gibi gözükebilirler. Böyle bir ikiyüzlülüğe yönelmelerinin nedeni; iman ediyor gibi görünmelerinin onlara bazı menfaatler sağlayacağını düşünmeleridir.

Bir toplum içinde mümin topluluğu yaşıyorsa, bu topluluğun içinde bir de münafık grubu olmasının Allah'ın bir kanunu olduğunu Kuran ayetlerinde görmekteyiz. Münafıkların müminlerin arasında yaşamalarının temel sebeplerinden biri, kendi düşük akıllarınca, müminlerden istihbarat toplamak adı altında, iftiralar atarak küfürdeki yandaşlarına gizlice ajanlık yapmaktır. Bu şekilde onlara kendilerince zarar vererek dağılmalarını sağlamak ve mümin topluluğunu içten yıkmak, müminlerden maddi ve manevi çıkar sağlamak gibi pek çok karanlık amaç vardır. Tüm bu sebeplerden ötürü münafıklar kalabildikleri kadar uzun bir süre mümin topluluğunun arasında kendilerini gizlemeye çalışırlar. Bir ayette Allah münafıkların müminler arasında barınan bir grup olduğunu şöyle bildirmektedir:

Münafıklar İman Etmedikleri Halde İman Etmiş Gibi Gözükürler

Başta da belirttiğimiz gibi, ikiyüzlü münafıkların temel vasfı, iman etmedikleri halde iman etmiş gibi görünmeleridir. Bunun temel sebebi ise Allah'a imanlarının kalben değil, göstermelik ve insanlara yönelik olmasıdır. Allah bu kimselerin durumunu bir ayette şöyle haber vermektedir:

Münafıklar çıkarlarına müminler aracılığıyla kavuşacaklarını düşündüklerinden, mümin taklidi yapmak için olağanüstü bir gayret içinde olurlar. Dine bakış açılarındaki bu ikiyüzlülüğün bir sonucu olarak kendilerince ikna edici konuşmalarla Müslümanları aldatabilecekleri düşüncesine kapılırlar. Kuran'da "Sizi hoşnut kılmak için Allah'a yemin ederler; oysa mü'min iseler, hoşnut kılınmaya Allah ve elçisi daha layıktır." (Tevbe Suresi, 62) ayetiyle münafıkların bu çirkin çabalarına dikkat çekilmiştir.

Münafıklar insanları "iman ettiklerine" ikna etmeye çalışır, insanlara yönelik yaşarlar; fakat kendi başlarına kaldıklarında ya da kendileri gibi münafık karakterli kimselerle biraraya geldiklerinde Allah'ın kendilerini an an izlediğinin, her ne yaparlarsa yapsınlar, her ne düşünürlerse düşünsünler bunu bildiğinin farkında değillerdir. Bu iman bozukluğu yüzünden Müslümanlarla beraberken ibadetlerini yerine getirir, onlar gibi davranır, onlar gibi konuşurken onlardan uzaklaştıklarında ibadetlerini terk edebilir, tıpkı bir inkarcının üslubuyla konuşabilir, dinsiz bir kimsenin umursuzluğu içinde davranabilirler. Ancak taklit kabiliyetleri olsa da, Allah Kuran'da münafıkların durumlarının mutlaka ortaya çıkacağını bildirmektedir. Kuran'da Allah bu duruma şöyle dikkat çekmiştir:

Bir başka ayette ise Allah münafıkların bu durumundan şöyle bahsetmektedir:

Münafıkların Dış Görünüşleri Aldatıcıdır

Münafıkların ahlak bozuklukları ilk bakışta anlaşılmayabilir, hatta ilk bakışta görünüm olarak Müslümanlardan farkları görülemeyebilir. Allah ayetinde bu kişilerin dış görünüşlerinin gösterişli ve konuşmalarının da süslü olabileceğini bildirmektedir:

Nitekim müminlerin fiziksel görünümleri, giyim kuşamları münafıkların taklit etmeye çalıştığı özellikler arasındadır. Bu şekilde dışarıdan bakıldığında münafıkları diğer Müslümanlardan fiziksel yönden ayırmak pek mümkün olmayabilir. Ancak münafıklar hayatlarının her anına yansıyan manevi bir kir içindedirler. Allah "... Artık siz onlara sırt çevirin. Onlar gerçekten pistirler..." (Tevbe Suresi, 95) ayetiyle bu kimselerin durumlarını bildirmiştir. Allah onların "... iğrençliklerine iğrençlik (murdarlık) ekleyip-arttırmış..."tır. (Tevbe Suresi, 125) Zihinleri sürekli olarak kötülük tasarlama, tuzak kurma, hainlik yapma, iftiralar atarak küfre Müslümanlar aleyhinde istihbarat sağlama, kin, yalan, haset, züppelik gibi pek çok şeytani eylemle meşgul olduğundan yüzlerinde de imanın nuru oluşmaz. Allah Kuran'da bu kişilerin yüzlerini "... sanki bir karanlık gecenin parçalarına bürünmüş gibidir" (Yunus Suresi, 27) şeklinde bir örnekle tarif etmektedir. Bir başka ayette şöyle bildirilir:

Müminler ise her zaman Allah'ın rızasını gözetip hayır ve iyilik düşündükleri için yüzleri son derece nurludur ve Allah'ın bir ayetinde belirttiği gibi, onların "... Belirtileri, secde izinden yüzlerindedir..." (Fetih Suresi, 29) Dolayısıyla münafıkların yüzlerindeki ifade ve üzerlerindeki manevi kir, müminlerin nuru ile kıyaslandığında daha da belirgin olarak ortaya çıkmaktadır.

Münafıklar Kuran'ı Anlamazlar

Müminlerin arasında yaşayan münafıklar, her ne kadar samimiyetsizliklerini sezdirmemek için çalışsalar da, pek çok konuda gerçek yüzlerini ele veren davranışlar sergilerler. Kalplerindeki hastalığın sık sık ortaya çıktığı durumlardan biri de Kuran ayetleri hakkındaki sapkın yorumlarıdır. Gerçekten iman etmedikleri ve dini kendi çarpık mantık örgüleriyle değerlendirdikleri için Allah'ın müminlere, samimiyetlerine karşılık verdiği anlayış ve ilimden yoksundurlar. Bu yüzden Kuran okuduklarında da ayetlerde işaret edilen anlamlara, verilen öğütlere, hatırlatmalara akıl erdiremezler. Ayetleri her fırsatta müminler arasında ayrılık çıkarabilecekleri ya da kendi nefislerine uydurabilecekleri şekilde çarpık yorumlarlar. Münafıkların bu davranışından Kuran'da şu şekilde bahsedilmektedir:

Kimi zaman da verdikleri tepkilerden, ayetlerden etkilenmedikleri açıkça anlaşılmaktadır. Münafıkların bu durumlarını bildiren birkaç ayet şöyledir:

Ayetlerde bildirilen münafıkların bozuk mantıklarını ortaya koyan bu bilgiler, onların Kuran ayetlerindeki hikmeti kavrayamadıklarını, ibret verici yönlerden öğüt almadıklarını açıkça göstermektedir. Allah'a ve dine karşı kuşku içinde olduklarından, ayetlere teslimiyetle değil de, inkar gözüyle bakarlar. Allah'ın ayetleri okunduğunda müminlerin imanı artar (Enfal Suresi, 2), münafıkların ise kalplerindeki hastalık ortaya çıkar. Münafıklar şeytanın etkisiyle imanlarındaki bu bozukluğu müminlere de aşılamak isterler. Bu çarpık yorumlarını dile getirirken, çevrelerindeki kişilerin kalplerine vesvese verme, onları kuşkuya düşürme ya da müminler arasında ayrılık çıkarma gibi amaçlar da taşırlar. İşte bu yüzden Allah bu kimselere karşı dikkatli olunmasını "Dikkatli olun; gerçekten onlar, Rablerine kavuşmaktan yana derin bir kuşku içindedirler..." (Fussilet Suresi, 54) ayetiyle hatırlatmıştır.

Münafıklar Allah'ı Çok Az Anarlar

Müminler, Allah'ı çokça anan, için için O'na dua edip yönelen ve O'ndan bağışlanma dileyen kimselerdir. Hem kendi içlerinde Allah'ı çokça anarlar hem de konuşma, hal ve tavırlarıyla çevrelerine Allah'ı hatırlatırlar. Allah'ı anmak her an Allah'ın varlığının, nimetlerinin şuurunda yaşamanın doğal bir yansımasıdır. Bir ayette Allah'ı anmanın önemi şöyle bildirilmiştir:

Münafıkların en belirgin özelliği ise, Allah ile bağlantılarının olmayışıdır. Kalben Allah ile birlikte değildirler; O'na yönelmez, O'nu anmaz, O'ndan bağışlanma dilemezler. Bunu kendi düşük akıllarınca Müslüman görünmek için gereken bir zorunluluk gibi (Allah’ı tenzih ederiz) gördükleri için, Allah'ı ancak çok az anarlar. Allah bir Kuran ayetinde bu gerçeği şöyle bildirmektedir:

Başka ayetlerde ise münafıkların Allah'ı anmayan kişiler oldukları şöyle anlatılmaktadır:

Münafıklar Allah'ı hatırladıklarında ise, Allah'ın büyüklüğünü, gücünü, sanatını, ilmini takdir edemediklerinden, Allah'ı gereği gibi anmazlar. Allah'ı anmaktaki amaçları müminleri taklit etmek olduğu için gerek ifadeleri, gerekse üslupları içten, samimi ve sıcak olmaz. Suni, ezbere dayalı, gerçek düşüncelerini, hissettiklerini yansıtmayan, mecburi bir zikir olur. Güncel bir konudan çok akıcı, rahat, çok zengin ifadelerle bahsederken, Allah'ı anacakları zaman kesik kesik, zorlanarak, kalıp cümlelerle konuşurlar. İçlerinden gelmediği halde böyle bir mecburiyet hissetmeleri, bir yandan da iman edenlere karşı öfke duymalarına sebep olur. Kuran'da bu durumdan şöyle söz edilmektedir:

Bununla birlikte Allah'ın anıldığı ortamlardan da kasıtlı olarak uzak durur, çeşitli bahaneler öne sürerek kaçmaya çalışırlar. Aynı şekilde münafıklar Kuran'ın okunduğu ortamlardan da kaçış halindedirler. Çünkü Kuran'ı dinlediklerinde unutmak istedikleri ve düşünmekten kaçtıkları ölüm, ahiret günü, cehennem gibi gerçeklerle yüz yüze gelecekler ve vicdanlarına baskı oluşacaktır. Allah bir ayette münafıkların bu tutumunu şöyle haber vermektedir:

Münafıklar Kibirlidirler

Bir müminin en belirgin özelliklerinden biri, tevazu sahibi olması, her zaman hata yapabileceğini kabul etmesi ve kendisine yapılan öğüt ve uyarılara da hemen uymasıdır. Buna karşılık, münafıklar son derece kibirli ve kendini beğenmiş bir ahlaka sahiptirler. Onlara verilecek hiçbir öğüdü dinlemez, hata yaptıklarını kabul etmezler. Çok akıllı oldukları, her şeyin en iyisini bildikleri kanısındadırlar. Kendilerinin diğer Müslümanlardan çok daha yetenekli, çok daha zeki, çok daha kaliteli, kültürlü, görgülü, modern ve çok daha zevk sahibi olduklarını iddia ederler. Müslümanları da kendilerince düşük akıllı görürler. Üstelik Allah'ın iyi birer kulu olduklarını öne sürerler. Peygamberimiz (sav) dönemindeki münafıkların, Peygamber Efendimiz (sav)'in kendileri için bağışlanma dilemelerini kabul etmemeleri, sahip oldukları kibirin en açık göstergesidir:

Müslümanlar, kalplerinde hastalık olan bu kişileri, samimi birer mümin olmaya davet edip, onlara Allah'ın ayetlerini hatırlattıkları zaman, münafıkların gösterdikleri tavırlardan da gururlarına teslim oldukları anlaşılır. Büyük bir akılsızlıkla kendilerinin kusursuzluğuna inanır, insani hataları bile kendilerine yakıştırmazlar. Allah münafıkların gururlarına uymalarının kötü sonucundan ayetlerde şöyle bahsetmektedir:

Kendilerini bütün hatalardan, eksikliklerden uzak gördükleri için sahip oldukları ahlak bozukluklarının, yaptıkları kötülüklerin ahirette nasıl bir karşılığı olabileceğine ihtimal vermezler. Münafıkların karakteristik bir özelliği olan kibir onları bir kısır döngü içinde bırakır. Müminler sürekli olarak hatalarını düzeltip, eksiklerini telafi ederek kendilerini geliştirirken, münafıklar bu sahtekar hayatın içine daha da saplanırlar. Yapılan hatırlatma ve tavsiyelerden de faydalanamazlar. Allah bu tür bir müstağniyetin sonucunu şöyle bildirmektedir:

Aynı zamanda Kuran ayetlerini okurken de anlatılanları hep kendileri dışındaki kişilerden bahsediliyormuş gibi yorumlarlar. Dolayısıyla öğüt alınması gereken konuları, ibret konusu olan kıssaların hikmetlerini kavrayamazlar. Kuran'ı okudukları halde; ölümü, ahireti, cehennemi kendilerinden çok uzak görürler. Aslında iyi niyetli oldukları ve bu yüzden de herhangi bir şekilde cezalandırılmayacakları gibi yanlış bir düşünceye sahiptirler.

Münafıklar, kibirli oldukları için, müminleri de kendi düşük akıllarınca kendilerinden aşağı görürler. Sahip oldukları herhangi bir özellik -zenginlik, şöhret, mevki, güzellik, eğitim- onları kibirlendirir ve bunlara sahip olmayan bir mümini kendilerince küçük görürler. Oysa üstünlük ancak takva iledir. Müminler bu tür dünyevi kıstasları göz önünde bulundurmaz; insanları para, şöhret, fiziki güzellik gibi özelliklere göre değil, imanlarına göre sevip-sayarlar. Dolayısıyla bu tür özelliklerinden dolayı kibirlenen kişiler, mümin topluluğu içinde hemen fark edilir ve küçük düşerler.

Münafıklar Yalancıdırlar

Münafıkların çok önemli özelliklerinden biri de, sürekli yalan söylemeleridir. Münafıklar akıl hastalığı tarzında durmaksızın yalan söylerler. Dilleri yalana alışık olduğu için hemen her konuda yalan konuşup, böylece müminleri her konuda kandırabileceklerini sanırlar. Bu şekilde kendilerine verilen sorumluluklardan da kaçmayı hedeflerler. Kuran'da, Peygamberimiz (sav) döneminde düşmana karşı savunma yapmak için çağrılan münafıkların yalana başvurarak kaçmaya çalıştıklarına şöyle dikkat çekilmiştir:

Görüldüğü gibi münafıklar, özellikle zorluk ve sıkıntı anlarında, müminleri terk ederek kendi çıkarlarını korumaya çalışırlar. Ancak, bunu da her zamanki gibi ikiyüzlülüklerini sürdürerek, yani kendilerini haklı göstermeye çalışarak yaparlar. Elbette ki bu kaçışlarını açıkça "çıkarlarımızın zedelenmesinden korkuyoruz" diyerek yapmazlar; bunun yerine akılsızca ve sinsice bahaneler öne sürerek müminleri haklı olduklarına inandırmaya çalışırlar. Allah Kuran'da münafıkların bu samimiyetsiz ve riyakar davranışlarını şöyle haber vermiştir:

Görüldüğü gibi, münafıkların öne sürdükleri bahaneler, "savaşmayı bilmiyoruz", "evlerimizi ve ailelerimizi korumak zorundayız" gibi sözde meşru gerekçelerdir. Fakat Allah bu kimselerden "... kalplerinde olmayanı ağızlarıyla söylüyorlardı." (Al-i İmran Suresi, 167) şeklinde bahsetmektedir. Üstelik bu yalanlarını söylerken de Allah'ın adına yemin ederek bunu yaparlar. Allah Kuran'da münafıkların bu samimiyetsiz konuşmalarını şöyle bildirmektedir:

Münafıkların bu yalanlarından bahseden bir başka ayet ise şöyledir:

Münafıklar İyiliğe Engel Olup Kötülük Yapmak İçin Birbirleriyle Yarışırlar

Müminlerin en önemli vasıflarından biri, iyiliği emredip, kötülükten men etmektir. Yani bir mümin insanları, elinden geldiğince iyiliğe, Kuran ahlakına çağıracak ve mümkün olduğunca kötülüklere engel olmaya gayret edecektir.

Münafıkların tavrı ise bunun tam tersidir. Dinin ve müminlerin yararına olan faaliyetleri engellemeye çalışırlar. Müslümanların lehine sonuçlanacak olan gelişmelerden rahatsız olurlar. Buna karşın, bencil istek ve tutkuları yönündeki her hareketin başını çekerler. Müslümanlara zarar vereceğini, onları sıkıntıya uğratacağını düşündükleri hareketlerin tümüne destek olurlar. Ayette şöyle buyrulmaktadır:

Münafıklar Nankördürler

Münafıklar diğer bütün inkarcılar gibi Allah'a karşı nankördürler. Kendilerini yaratmış olan ve türlü nimetlerle yaşatan Allah'a karşı sürekli nankörlük eder, O'nun hükümlerinden yüz çevirirler.

İkinci bir nankörlükleri ise müminlere karşıdır. Çünkü müminlerin arasına katıldıklarında, müminler onları imana çağırır, onların her türlü ihtiyaçlarında yanlarında olur, maddi-manevi hiçbir desteği onlardan esirgemez, onlara verdikleri öğütler, yaptıkları hatırlatmalarla Allah rızası için onların ahiretini kurtarmaya gayret ederler.

Buna karşılık ise münafıklar müminlere karşı sürekli düşmanlık beslerler. Müslümanların bütün iyi niyetine karşılık, her seferinde hainlik, sinsilik, kötülük, sahtekarlık ve züppelik yolunu seçerler. Elbette bu, büyük bir nankörlüktür ve Allah Kuran'da münafıkların bu aşağılık karakterini anlatmaktadır:

Münafıklar Hem Fiziksel Hem Manevi Yönden Pistirler

Allah Kuran'da münafıkların "pis" olduklarını bildirmektedir. Genel olarak tüm müşriklerin "pis" olduğunu vurgulayan Tevbe Suresi'nin 28. ayeti yanında, doğrudan münafıklarla ilgili olan ayetlerde de fiziksel ve manevi bir pislikten söz edilmektedir. Münafıkların, Peygamberimiz (sav) ve yanındaki müminlerden ayrıldıklarında kurdukları "Dırar Mescidi" ile müminlerin mescidi arasındaki fark anlatılırken de, müminlerin mescidinde "temizlenmeyi seven" insanlar olduğuna dikkat çekilir. (Tevbe Suresi, 107-108) Bunun yanında, münafıklardan bahseden bir başka ayette ise Allah şöyle buyurmaktadır:

Müslümanlar Allah’tan içleri titreyerek-korkan kimseler oldukları için (Mülk Suresi, 12), insanların kendilerini gördüğü yerlerde de görmediği yerlerde de temizliğe çok dikkat ederler. Çünkü Allah’ın her an, her yerde kendilerine şahdamarlarından daha yakın olduğunu ve her yapmakta olduklarını gören olduğunu bilirler. Müminler kendi şahsi bakımlarına çok titizdirler. Ama Allah’ın birer tecellisi olarak duydukları derin sevgi ve saygının gereği olarak, diğer mümin kardeşlerinin temizliğine, sağlığına, rahatına, huzuruna, neşesine çok daha fazla bir özen gösterirler. Çünkü temizlikte gösterilen hassasiyet müminler açısıdan bir vicdan alametidir ve takva göstergesidir. Özellikle de hiç kimsenin görmediği bir yerde bir kişinin temizlik konusundaki titizliği tamamen o kişinin Allah korkusunun ve imanının bir yansımasıdır. Oysa ki münafıklar hem kendi özel bakımlarına hem de diğer müminlerin yaşadıkları yerlerin temizliğine asla önem vermezler. Çünkü hem o karanlık, izbe ruhları temizlik arayışında değildir hem de Müslümanlara içten içe duydukları nefretin doğal bir göstergesi olarak onlara temizlik, güzellik, rahatlık, konfor sunmak istemezler. Müslümanlara yapacakları ve karşılığında bir menfaat elde edemeyecekleri her iyiliği kendilerince “enayilik” olarak görürler. Müminlerin yanındayken dikkat çekmemek için temizliğe dikkat ediyor gibi davranırlar ama yalnız kaldıklarında son derece pistirler.

Münafıklar Rahat Değildirler, Sürekli Tedirginlik İçinde Yaşarlar

Münafıkların içinde bulunduğu ruh hali, önceki bölümlerde saydıklarımızın da ötesinde çok derin sıkıntılar, hüzünler, acılar ve ızdıraplar içerir. Münafığın yaşayacağı azap, henüz dünyada başlar. Münafıklar öncelikle büyük bir güvensizlik ve korku içinde yaşarlar. Müminlerdeki teslimiyet, rahatlık ve neşeyi asla elde edemezler.

Müminler, kendilerini Allah'a teslim etmiş ve her dertlerine, her sıkıntılarına Allah'ın bir ferahlık vereceğini bilmenin rahatına, huzuruna ve neşesine kavuşmuş insanlardır. Allah'a güvenir, Allah'a tevekkül ederler.

Münafık ise, sürekli olarak güvensizlik içindedir; Allah'a teslim olmaz. Sürekli yalan söyleyen, kendini sürekli olmadığı biri gibi göstermeye uğraşan, sürekli olarak kendini etrafına ispatlamaya ve bunun için rol yapmaya çalışan bir insanın rahat ve huzurlu olması mümkün değildir. Bu tedirginlik ve güvensizlik psikolojisi içinde, çevrelerinde gelişen her olayın kendi aleyhlerinde olacağını sanırlar. Her yeni gelişme üzerine ikiyüzlülüklerinin ortaya çıkacağından endişe ederler. Kuran'da, münafıkların bu ruh hali, "... Her çağrıyı kendileri aleyhinde sanırlar" (Münafikun Suresi, 4) ayetiyle ifade edilir.

Bir başka ayette ise, münafıkların sürekli bir kuşku içinde bulundukları ve kuruntular içinde boğuldukları şöyle bildirilmektedir:

Münafıklar Kolaylıkla Ümitsizliğe Kapılırlar

Münafığın en belirgin özelliklerinden biri de, her ne kadar kendisini güçlü göstermeye çalışsa da, en küçük bir olayda dahi hemen ümitsizliğe ve karamsarlığa kapılmasıdır. Ancak kendisini dışarıya karşı bu şekilde tanıtmaz. Çok güçlü bir imana sahip olduğunu söyler, her ne olursa olsun doğru yoldan sapmayacağına, her şartta Allah'ın rızasını arayacağına, her işinde Allah'a tevekkül edeceğine dair konuşmalar yapar. Fakat tüm bunlar sadece konuşmalarında kalır; anlattıkları ile gerçek hayatta verdikleri tepkiler birbiriyle tamamen çelişir. Rahatını kaçıracak, onu belki de ruhen ve bedenen zora sokacak en ufak bir olay karşısında hemen kişiliğindeki zayıflık kendini belli eder. Münafık Allah'ın desteğinin, yardımının, her şeyin üzerindeki kontrolünün, her şeyi hayırla yarattığının bilincinde değildir. O yüzden de korkuya, ümitsizliğe, paniğe, telaşa, üzülmeye çok açık bir ruhu vardır. Allah bir ayette münafıkların bu durumunu şöyle açıklamaktadır:

Gerçekten de, münafıklar dış görünüşleriyle müminlere çok benzemelerine rağmen, gerçek karakterleri, dine bakış açıları itibariyle inkarcılarla çok fazla ortak yöne sahiptirler. Nitekim zorluk anlarındaki tepkileri açısından da müminlerle tam zıt bir ruh hali içinde olurlar. Örneğin bir hastalık anında kolayca Allah'a isyan edip Allah’ın yardımından ümitlerini kesebilir ve tevekkülsüzlüğe kapılabilirler. Oysa Allah kafirlerden başkasının Allah'tan ümit kesmeyeceğini bir ayette şöyle bildirmektedir:

Bununla birlikte Allah bir rahmet olarak müminlerin imtihanını kolaylaştırmıştır. Fakat bu kolaylık sadece samimi iman edenler içindir. Samimiyetle Allah'a teslim olan bir Müslüman, Allah'ın kendi görüntüsünde yarattığı görüntülerin sürekli değişmesini ibretle, heyecanla, şükürle, tevekkülle izler. Buna karşın münafıkların ruhunda sürekli korku, tedirginlik, sabırsızlık, huzursuzluk vardır. Şeytanın yoğun olarak etkisinde oldukları için, münafıklar karşılaştıkları zorlukların –haşa- Allah’ın yarattığı kaderin dışında, Allah'ın rahmeti, bilgisi ve planı dışında geliştiğini zannederler. "Keşke şöyle yapmasaydım", "aksilik oldu", "şu şekilde yapmasaydım şu olmazdı" tarzında yaptıkları konuşmalardan, her olayın kaderde en hayırlı şekilde yaratıldığından gafil oldukları anlaşılır. Halbuki Allah müminler için kusursuz bir kader takdir etmiştir. Her olay Allah’ın dilemesiyle bir hikmet ve hayır üzerine yaratılır ve mümine yakışan da oradaki hikmeti anlamaya çalışarak, kaderdeki planın güzelliğini görüp-bilip sevinç duymasıdır.

Münafıklar Müminlere Karşı Korku ve Tedirginlik İçindedirler

Münafıkların bir başka önemli özellikleri sürekli bir korku psikolojisi içerisinde olmalarıdır. Kuran'ın, "...onlara korku yoktur ve onlar mahzun olmayacaklardır" (Bakara Suresi, 38) ayetinde tarif edilen müminlerin tam tersine, münafıklar büyük bir korku içinde yaşarlar. Gerçek yüzlerinin ortaya çıkmasından, sahtekarlıklarının, ahlaksızlıklarının, yaptıkları hainliklerin bilinmesinden çok korkarlar. Çünkü müminlerin arasında deşifre oldukları takdirde Müslümanların kendilerine karşı tam bir teyakkuza geçeceklerini, öncelikle İslam’ın ve diğer müminlerin mefaatini korumaya yönelik her yönden önlem alacaklarını bilirler. Böyle bir durumda ise artık Müslümanları kendilerince kandıramayacaklarını düşünür, çıkar sağlamaya yönelik karanlık ve kahpece girişimleriyle bir sonuç elde edemeyeceklerini anlarlar. Kuran'da münafıkların bu korku dolu ruh halini Yüce Rabbimiz şöyle tarif etmektedir:

Münafıkların müminlere karşı duydukları korkunun şiddeti bir başka ayette de şöyle vurgulanmaktadır: