Firavun'un Çarpık Mantığı

Hz. Musa (as), Tur Dağı'nda vahiyle birlikte Rabbimiz'den büyük bir ilim almış ve Allah onu özellikle iki konuda eğitmiştir: Kader ve tevekkül. Allah, Hz. Musa (as)'a tüm yaşantısının bir kader üzerine olduğunu ve oraya bir kader üzerine geldiğini bildirmiştir. Firavun'dan korkmaması ve Rabbimiz'e tevekkül etmesi gerektiğini vahyetmiştir. Allah onunla birliktedir, onu görmektedir ve onun yardımcısıdır. Bu şuurla hareket eden Hz. Musa (as) ve Hz. Harun (as), Kuran'da bildirildiği gibi "suçlu-günahkar bir kavim" olan Firavun ve çevresine gitmişlerdir:

Sonra bunların ardından Firavun'a ve onun önde gelen çevresine Musa'yı ve Harun'u ayetlerimizle gönderdik. Fakat onlar büyüklendiler. Onlar suçlu-günahkar bir kavimdi.(Yunus Suresi, 75)

Kuran'da Hz. Musa (as) ile Firavun arasında geçen konuşmalar aktarılmaktadır. Bu konuşmalarda Firavun'un soru ve cevaplarına baktığımızda, çok çarpık ve çelişkili düşünceleri olduğu göze çarpar. Firavun'un ifadelerinden, onun Hz. Musa (as)'ın sözlerini dinlemek yerine, kendi düşük aklınca onu yenmek ve yalanlamak için uğraştığı görülür. Elbette bu asla ulaşamayacağı bir sonuçtur. Firavun bunu yaparken bazen etrafındakilerden yardım almaya çalışır, bazen de etrafındakileri kendi çarpık mantığına ikna etmek için çaba harcar. Hz. Musa (as)'ın Firavun'la olan bir diyaloğu şu şekildedir:

(Firavun onlara) Dedi ki: "Sizin Rabbiniz kim ey Musa?" Dedi ki: "Bizim Rabbimiz, herşeye yaratılışını veren, sonra doğru yolunu gösterendir." (Firavun) Dedi ki: "İlk çağlardaki nesillerin durumu nedir öyleyse?" Dedi ki: "Bunun bilgisi Rabbimin Katında bir kitaptadır. Benim Rabbim şaşırmaz ve unutmaz." "Ki (Rabbim), yeryüzünü sizin için bir beşik kıldı, onda sizin için yollar döşedi ve gökten su indirdi; böylelikle bununla her tür bitkiden çiftler çıkardık." "Yiyin ve hayvanlarınızı otlatın. Şüphesiz, bunda sağduyu sahipleri için elbette ayetler vardır. Sizi ondan yarattık, ona geri vereceğiz ve sizi bir kere daha ondan çıkaracağız." (Taha Suresi, 49-55)

Hz. Musa (as), Firavun ve çevresine bu apaçık tebliği yapınca onların tavrı bunu akıl ve vicdanla değerlendirmek yerine atalarının sapkın diniyle değerlendirmek oldu. Onların batıl dinine göre Firavun ilahtı (Allah'ı tenzih ederiz) ve bu batıl dinin mensupları Allah'ın varlığını kabul etmiyorlardı:

Musa, onlara apaçık olan ayetlerimizle geldiği zaman: "Bu, düzüp uydurulmuş bir büyüden başkası değildir. Biz geçmiş atalarımızdan bunu işitmedik" dediler. (Kasas Suresi, 36)

Bu ayetten de anlaşıldığı gibi Firavun kavmi, Hz. Musa (as)'ın Allah'ın varlığını ve birliğini anlatmasındaki amacın, kendi atalarının sapkın dinini değiştirerek gücü eline almak olduğu yanılgısına kapıldılar. Çünkü Firavun ve çevresinin kendi sapkın dinlerinden kaynaklanan birtakım imtiyazları vardı. Eğer bu batıl din değişirse Firavun bütün gücünü kaybedecekti. Hz. Musa (as)'a ve Rabbimiz'in ona vahyettiği dine de bu çarpık bakış açısıyla bakıyorlar, nasıl Firavun ve etrafındakiler halkı eziyorlarsa bu kez sistemin değişip tam tersi olacağını zannediyorlardı. Firavun ve kavminin Hz. Musa (as) ve Hz. Harun (as)'a verdikleri bildirilen aşağıdaki cevap, bu yüzeysel bakış açılarının açık bir ifadesidir:

Onlar: "Siz ikiniz, bizi atalarımızı üzerinde bulduğumuz (yol)dan çevirmek ve yeryüzünde büyüklük sizin olsun diye mi bize geldiniz? Biz, sizin ikinize inanacak değiliz" dediler. (Yunus Suresi, 78)

Oysa ayette bildirilen, Firavun ve çevresinin 'yeryüzünde büyüklük sizin olsun diye mi bize geldiniz?' şeklindeki söz konusu suçlamaları, tamamen samimiyetsiz bir iftiraydı. Hz. Musa (as) Mısır'a hakim olmayı değil, sadece Firavun'un, İsrailoğulları'nı kendisi ile göndermesini istiyordu. Hz. Musa (as)'ın talebi, köle olarak kullanılan ve sürekli zulüm altında bulunan İsrailoğulları'nın serbest bırakılması ve onların Mısır'dan gitmelerine izin verilmesiydi:

Musa dedi ki: "Ey Firavun, gerçekten, ben alemlerin Rabbinden (gönderilme) bir elçiyim." "Benim üzerimdeki yükümlülük, Allah'a karşı ancak gerçeği söylemektir. Rabbinizden size apaçık bir belge ile geldim. Artık İsrailoğulları'nı benimle gönder." (Araf Suresi, 104-105)

Ancak bu talebe hiçbir şekilde yanaşmayan Firavun, Hz. Musa (as)'a karşı çeşitli yöntemler denedi. Hz. Musa (as)'ın kendi sarayında büyüdüğünü hatırlatan Firavun, bununla hem Hz. Musa (as)'ı kendi düşük aklınca minnet altında bırakmaya hem de çevredeki kişilerin gözünde onu sözde küçük düşürmeye çalıştı. Dahası, Hz. Musa (as)'ın daha önceden yanlışlıkla öldürdüğü adam konusunu da gündeme getirerek onu kendi aklınca zor duruma düşürmeye çabaladı. Hz. Musa (as)'ın tüm bunlara verdiği cevap ise, kadere tam teslim ve razı olmuş örnek mümin cevabıydı. Kuran'da şöyle bildirilmektedir:

(Gittiler ve Firavun:) Dedi ki: "Biz seni içimizde daha çocukken yetiştirip büyütmedik mi? Sen ömrünün nice yıllarını aramızda geçirmedin mi? Ve sen, yapacağın işi (cinayeti) de işledin; sen nankörlerdensin." (Musa) Dedi ki: "Ben onu yaptığım zaman şaşkınlardandım. Sizden korkunca da hemen aranızdan kaçtım; sonra Rabbim bana hüküm (ve hikmet) verdi ve beni gönderilen (elçilerden) kıldı." (Şuara Suresi, 18-21)

Konuşmasının devamında Hz. Musa (as), kendisinin saraya gelmesinin ve orada büyütülmesinin ona Firavun tarafından yapılan bir lütuf olmadığını aksine buna zulüm nedeniyle mecbur kaldığını söyledi. Ayette şu şekilde bildirilmektedir:

"Bana karşı lütuf-dediğin nimet de, İsrailoğulları'nı köle kılmandan dolayıdır." (Şuara Suresi, 22)

Hz. Musa (as), ilk başta Firavun ve çevresinden korktuğunu söylemesine rağmen, Allah'ın onu uyarması ve onunla beraber olduğunu hatırlatması sayesinde korkusuzca ve tüm açıklığıyla Firavun'a tebliğini yaptı. Firavun Hz. Musa (as)'a ilk olarak Rabbimiz'i sordu:

Firavun dedi ki: "Alemlerin Rabbi nedir?" Dedi ki: "Göklerin, yerin ve bu ikisi arasında olan herşeyin Rabbidir. Eğer 'kesin bilgiyle inanıyorsanız' (böyledir)." Çevresindekilere dedi ki: "İşitiyor musunuz?" (Musa:) Dedi ki: "O sizin de Rabbiniz, geçmişteki atalarınızın da Rabbidir." (Şuara Suresi, 23-26)

Burada Hz. Musa (as), Firavun'un sorusuna cevap verirken atalarının dininin geçersiz olduğunu da anlatıyordu. Çünkü onların ataları da sapıklık içindeydiler. Allah geçmişteki atalarının da Rabbiydi. Nitekim Firavun bu gerçeğe cevap veremeyince, Hz. Musa (as)'ı kendi aklınca iftira ve tehditle yıldırmaya çalıştı:

(Firavun) Dedi ki: "Şüphesiz size gönderilmiş bulunan elçiniz, gerçekten bir delidir." "Eğer aklınızı kullanabiliyorsanız, O, doğunun da, batının da ve bunlar arasında olan herşeyin de Rabbidir" dedi (Musa). (Firavun) dedi ki: "Andolsun, benim dışımda bir ilah edinecek olursan, seni mutlaka hapse atacağım." (Şuara Suresi, 27-29)

Yukarıdaki ayetlerde görüldüğü gibi Hz. Musa (as), güçlü delil ve sözlerle Firavun'u fikren net olarak yenilgiye uğratınca, Firavun ona sözde delilik iftirasında bulunmuştur. Burada Firavun'un asıl amacı, çevresine bunu söyleyerek Hz. Musa (as)'ın etkisini kırmaya çalışmaktır. Hz. Musa (as)'ın etkileyici ve doğru sözleri Firavun'u kızdırmıştır. Ve bunun üzerine Firavun zorba karakterini bir kez daha açığa vurmuş, eğer buna devam eder ve kendisini ilah olarak kabul etmezse (Allah'ı tenzih ederiz), Hz. Musa (as)'ı hapse atmakla tehdit etmiştir.

Bunun üzerine kendisinde elçiliğinin alameti olan belgelerin, delillerin olduğunu söyleyen Hz. Musa (as), Allah'ın kendisine verdiği iki mucizeyi Firavun'a göstermiştir:

(Musa) Dedi ki: "Sana apaçık bir şey getirmiş olsam da mı?" (Firavun) Dedi ki: "Eğer doğru sözlü isen, onu getir." Bunun üzerine asasını bırakıverdi, bir de (ne görsünler) o, açıkça bir ejderha oluverdi. Elini de çekip çıkardı, bir de (ne görsün) o, bakanlar için 'parlayıp aydınlanıvermiş'. (Şuara Suresi, 30-33)

Hz. Musa (as) vasıtasıyla Allah'ın iki büyük mucizesini gören Firavun ve çevresi duydukları sözlere ve gördükleri mucizelere rağmen, büyük bir akılsızlık yaparak bunların ancak bir büyü vasıtasıyla yapıldığını düşündüler. Bu fikri birbirlerine telkin ederek bu mucizelerden etkilenmelerine engel olmaya çalıştılar:

(Firavun,) Çevresindeki önde gelenlere: "Bu" dedi, 'Doğrusu bilgin bir büyücüdür. Büyüsüyle sizi yurdunuzdan sürüp çıkarmak istiyor; ne buyurursunuz?" (Şuara Suresi, 34-35)

Burada ortaya konulan mantık inkarcıların genel bir mantığıdır. Kuran'daki bir çok kıssada bu tarz kişiler ve tepkiler anlatılıp bu çarpık mantık gözler önüne serilir. Ataların dinine körü körüne bağlanmaya, delillerini gördüğü halde gerçeği reddetmeye dayanan bu düşünce, sadece Firavun ve çevresindekilerin gösterdikleri bir tavır değildir. İnkarcılar tarih boyunca hep bu şekilde kendilerine sözde çıkış yolu aramışlardır. Kuran'da kendini büyük görenlerin bu çarpık bakış açısı şöyle belirtilmiştir:

Yeryüzünde haksız yere büyüklük taslayanları ayetlerimden engelleyeceğim. Onlar her ayeti görseler bile ona inanmazlar; dosdoğru yolu (rüşd yolunu) da görseler, yol olarak benimsemezler, azgınlık yolunu, gördüklerinde ise onu yol olarak benimserler... (Araf Suresi, 146)

Firavun ve çevresi de ortada dosdoğru yol varken bunu benimsemek yerine inkarcılığı seçiyor ve azgınlık yolunu benimsiyorlardı. Kendilerine gösterilen mucizelere rağmen Hz. Musa (as) ile mücadeleye girişmeye karar verdiler. Elbette bu, Firavun ve çevresi için baştan kaybedilmiş bir mücadeleydi. Bunun için de kendi düşük akıllarınca 'büyücü" olmakla suçladıkları Hz. Musa (as)'a kendilerince sözde rakipler bulmaya kalktılar:

Dediler ki: "Onu ve kardeşini şimdilik bekletiver (vereceğin cezayı ertele), şehirlere de toplayıcılar yolla"; "Bütün bilgin büyücüleri sana getirsinler." (Araf Suresi, 111-112)

Firavun, Hz. Musa (as)'ın gösterdiği mucizelerin büyücü hilesi olduğunu iddia ediyordu. Kendi düşük aklınca bu mucizeleri kendi büyücüleri vasıtasıyla ortadan kaldırabileceğini zannediyordu. Böylece Hz. Musa (as)'ı sözde etkisiz kılacak ve kendisi daha itibarlı bir konuma gelecekti. Aslında Allah onları büyük bir yenilgiye ve helaka doğru yaklaştırıyordu. Hem de kendilerinden en emin oldukları yerden.

Kendi akıllarınca galip geleceklerinden o kadar emindiler ki buluşma yerinin ve zamanının da Hz. Musa (as) tarafından seçilmesine izin verdiler:

Dedi ki: "Ey Musa, sen bizi sihrinle yurdumuzdan sürüp çıkarmaya mı gelmiş bulunuyorsun?" "Madem böyle, biz de sana buna benzer bir sihirle geleceğiz; şimdi sen, bir 'buluşma zamanı ve yeri' tesbit et, bizim de, senin de karşı olamayacağımız açık, geniş bir yer olsun" dedi. (Musa) Dedi ki: 'Buluşma zamanımız, (ülkenin ulusal) bayram günü ve insanların toplanacağı kuşluk vakti (olsun)." (Taha Suresi, 57-59)

Hz. Musa (as) ayette geçen "buluşma zamanı" için bayram gününde insanların biraraya toplanacağı bir zaman seçmişti. Çünkü bu buluşmaya bütün insanların şahit olmasını istiyordu. Hz. Musa (as)'ın bu seçiminde çok üstün bir akıl ve hikmet vardı; böylece insanlar Hz. Musa (as)'ın tebliğine ve Firavun'la büyücülerinin uğradığı yenilgiye şahit olabileceklerdi. Bu buluşma zamanını Firavun da kabul etti. Ayetlerde şu şekilde bildirilmektedir:

Böylelikle Firavun arkasını dönüp gitti, hileli düzenini (yürütecek büyücüleri) biraraya getirdi, sonra geldi. Musa onlara dedi ki: "Size yazıklar olsun, Allah'a karşı yalan düzüp uydurmayın, sonra bir azab ile kökünüzü kurutur. Yalan düzüp uyduran gerçekten yok olup gitmiştir." Bunun üzerine, kendi aralarında durumlarını tartışmaya başladılar ve gizli konuşmalara geçtiler. Dediler ki: "Bunlar her halde iki sihirbazdır, sizi sihirleriyle yurdunuzdan sürüp-çıkarmak ve örnek olarak tutturduğunuz yolunuzu (dininizi) yok etmek istemektedirler." "Bundan ötürü, tuzaklarınızı biraraya getirin, sonra gruplar halinde gelin; bugün üstünlük sağlayan, gerçekten kurtuluşu bulmuştur." (Taha Suresi, 60-64)