Atatürk'ün Askeri-Politik Dehası ve
İleri Görüşlülüğü

Mustafa Kemal Atatürk'ün askeri dehasının yanında bir diğer önemli vasfı, dünya siyasetine vakıf bir lider olmasıydı. Dünya üzerindeki politik gelişmeleri çok yakından takip ediyor ve her konuda son derece isabetli tahliller yapıyordu. Siyasi konulardaki öngörüleri, onun bu ileri görüşlülüğünü tüm açıklığıyla ortaya koymaktadır. Vefatının üzerinden 60 yıldan fazla bir zaman geçmesine rağmen, onun söylediklerinin birer birer gerçekleşiyor olması, bu açıdan son derece önemlidir. Bu konuyla ilgili bir örnek Atatürk ile Amerikan generali MacArthur arasında geçen bir görüşmedir:

Son harbin kahramanı ve Japonya fatihi General MacArthur 1932 yılında Türkiye'yi ziyaret etmişti. Bu vesile ile, Türkiye'nin lideri ve reformcusu Atatürk ile tanışma fırsatı da kendisine verilmiş oldu. Her iki büyük asker karşılaştıkları anda birbirlerine karşı büyük yakınlık duydular. Sıcak bir atmosfer ve samimiyet içinde devam eden bu uyumlu görüşme esnasında; dünya konularına temasla; hem ümit, hem korku dolu olarak gelecek hakkındaki düşüncelerini ifade ettiler.

Atatürk, Avrupa'nın durumu konusunda MacArthur'un sorusunu şöyle yanıtlamıştı:

Versailles Anlaşması, 1. Dünya Savaşı nedenlerinden hiçbirini kaldırmamıştır. Tersine, dünün başlıca düşmanları arasındaki uçurumu büsbütün derinleştirmiştir. Galipler, yenilenlere barış koşullarını zorla onaylatırken bu ülkelerin etnik, jeopolitik ve ekonomik özelliklerini görmemiş, yalnızca düşmanlık duygularıyla girişimlerde bulunmuşlardır. Böylece bugün içinde bulunduğumuz barış dönemi sadece "silahları bırakma" olmuştur. Eğer siz Amerikalılar, Avrupa işleriyle uğraşmaktan caymasaydınız, bu "silahları bırakma" dönemi uzar ve bir gün barışa varılabilirdi.

Bence, dün olduğu gibi, yarın da Avrupa'nın geleceği, Almanya'nın davranışlarına bağlı görünüyor. Büyük bir dinamizme sahip olan 70 milyonluk çalışkan ve disiplinli bir millet, ulusal tutkularını kamçılayacak bir siyasal akıma kendilerini kaptıracak olursa, Versay Sözleşmesi'ni ortadan kaldıracaktır."

Atatürk, "Almanya'nın çok kısa sürede, İngiltere ve Rusya dışında bütün Avrupa'yı egemenliği altına alacak güçte ordu kurabileceğini, savaşın en geç 1940-45 yıllarında patlayacağını, Fransa'nın güçlü bir ordu kurma yeteneğini yitirdiğini ve İngiltere'nin adalarını korumak için Fransa'ya güvenemeyeceğini"⁵² söylemiş, bu tahminler ilerleyen yıllarda aynen gerçekleşmiştir.

Atatürk'ün İtalya konusundaki görüşü ise şöyledir :

İtalya, Mussolini'nin yönetiminde unutulmayacak aşamalar yapmıştır. Eğer Mussolini, gelecekteki savaşın dışında kalabilmek başarısını gösterebilirse, barış masasına güçlü bir devlet olarak oturabilir. Ama korkarım ki, İtalya'nın bugünkü lideri Sezar rolünü oynamaktan kendini alamayacaktır. Bu da İtalya'nın askeri bir gücü olmadığını hemen ortaya çıkaracaktır.

İtalya hakkındaki bu tahmin de doğru çıkmış, Mussolini'nin ordularının hiç de güçlü olmadığı II. Dünya Savaşı'nın ilk yıllarında açıkça ortaya çıkmıştır.

Atatürk, General MacArthur ile yaptığı konuşmada, Amerika'nın geçen savaşta olduğu gibi tarafsız kalamayacağını ve savaşa katılmasıyla Almanya'nın yenileceğini de belirterek, sözlerini Sovyet ve Japon tehlikelerine dikkat çekerek şöyle sürdürmüştür :

Avrupa'da çıkacak savaşı kazanan ne İngiltere, ne Fransa, ne de Almanya olacaktır. Savaşı Bolşevik Rusya kazanacaktır. Rusya'nın yakın komşusu ve onlarla en çok savaşmış bir ulus olarak biz Türkler, oradaki olayları yakından izliyoruz. Tehlikeyi bütün çıplaklığıyla görüyoruz. Uyanan doğu halklarının duygularını pek güzel kullanan, onları okşayan ve kinlerini dile getirmesini bilen Bolşevikler, yalnız Avrupa'ya değil, Asya'ya da gözdağı veren bir güç haline gelmektedir.

Avrupa devlet adamları başlıca anlaşmazlık konularını her türlü bencillikten uzak, yalnızca genel çıkarlar yönünden ele almazlarsa, korkarım ki, felaket önlenemeyecektir. Avrupa'nın sorunu artık İngiltere, Fransa ve Almanya arasındaki anlaşmazlık değildir.

Bugün Avrupa'nın doğusunda bütün uygarlığı, üstelik insanlığı tehdit eden yeni bir güç belirmiştir. Bütün maddi ve manevi olanaklarını topluca, bir dünya devrimi için seferber eden bu korkunç güç, üstelik Avrupa ve Amerikalıların bilmedikleri yepyeni politika yöntemleri uygulamakta ve karşıtlarının en küçük hatalarından bile yararlanmaktadır. Kanaatime göre Avrupa'da çıkacak bir harp, hemen Asya'ya sıçrayacak ve Japonya, Asya üzerindeki arzuları için lüzumsuz kahramanlıklara kalkışacaktır.⁵³

II. Dünya Savaşı, tam da Atatürk'ün 1932 yılındaki bu analizine göre gelişmiş, Avrupa'daki savaşın en büyük galibi, Almanya'nın yenilgisinde en büyük pay sahibi olan Sovyet Rusya olmuştur. Bunun ardından Sovyet Rusya tüm Doğu Avrupa ve Orta Asya üzerinde hakimiyet kurmuştur. Japonya ise tam Atatürk'ün öngördüğü gibi "Asya üzerindeki arzuları için lüzumsuz kahramanlıklara kalkışmış", Çin'i işgal etmiş, ardından Pasifik'te yayılmaya çalışmıştır.

Yukarıda alıntı olarak aktardığımız bu sözleri, Türk Milleti'ne modern Türkiye Cumhuriyeti'ni hediye eden Mustafa Kemal Atatürk'ün dünya politikasını ve dünya üzerindeki siyasi gelişmeleri çok yakından takip eden ve son derece isabetli tahliller yapıp değerlendirebilen büyük bir devlet adamı olduğunu da ortaya koymaktadır. Atatürk Almanya'nın ve İtalya'nın 2. Dünya Savaşları'ndaki rolünü, Rusya'nın kazanacağı gücü yüzde yüz isabetle tahmin etmiş, önlem alınmazsa savaşın kaçınılmaz olacağını ortaya koymuştur.

Atatürk'ün gerek Türkiye, gerekse dünyaya ilişkin yargıları hep doğru çıkmıştır. Devrim Tarihi ve Toplumbilim Açısından Atatürk adlı eserde Atatürk'ün bu yönü şu şekilde anlatılır:

... Birinci Dünya Savaşı'nı kaybedeceğimiz, İkinci Dünya Savaşı'nın çıkacağı, Kral Edward'ın Madam Simpson için tahtından ayrılacağı, Mussolini'nin halkı tarafından linç edileceği, İkinci Dünya Savaşı'nda Romanya'nın kaderi, Hatay konusunda Fransa'nın tutumu hep doğru tahmin ettiği olaylardır... Özellikle uluslararası ilişkilerde belirginleşen bu ileri görüşlülük 1935 yılında Gladys Baker'ın ağzından aktarılan şu öyküde iyice vurgulanır:

"Savaş çıktığı takdirde Amerika tarafsızlık siyasetini koruyabilecek mi?" "Olanak yok" dedi. "Olanak yok. Eğer savaş çıkarsa, Amerika'nın milletler topluluğunda işgal ettiği yüksek durumu herhalde etkili olacaktır. Coğrafi durumları ne olursa olsun, milletler birbirlerine birçok bağlarla bağlıdırlar."⁵⁴

Atatürk Kurtuluş Savaşı sırasında yaptığı tahminlerle de çok iyi bir komutan olduğunu, ileri görüşlülüğünü ve üstün askeri bilgisini ortaya koyuyordu. Yunus Nadi'nin aktardığı aşağıdaki olay onun, düşmanını ne kadar iyi tanıdığını da ortaya koymaktadır:

Sakarya Muharebesi'nden sonraydı. Erkan-ı harp zabiti cepheden alınan malumatı Başkumandan Müşir Gaze Mustafa Kemal'e okuyordu. Malumat meyanında cephe kumandanlarından birinin Seyit Gaze veya Döker'in bilmem ne kadar şark veya şimalinde bir düşman fırkası görüldüğünden bahsediyordu. Paşa kaşlarını çatarak, "Hayır, orada düşman fırkası olamaz ve yoktur. Yazınız, iyi baksınlar!" dedi. Erkan-ı harp zabiti gittikten sonra orada iki saat daha kaldı. Biz öğle yemeği yerken, zabit tekrar geldi. "Haber aldım, filhakika (gerçekten) orada düşman fırkası yokmuş efendim" dedi. Cephedeki kumandan gözle görülen bir düşman fırkasından bahsederken, Gazi Paşa, altı yüz kilometre uzaktan orada düşman fırkası olmadığını görüyor ve ihtar ediyordu.⁵⁵