II Fəsil: Təslis Yanılması

Allah Səbəblərdən Asılı Deyildir və Özünə Övlad Götürməmişdir

Təslis yanılması, kitabda üç hissə halında ələ alınacaq:

◉ Birinci hissədə kilsənin 1870-ci ildə aldığı, təslisin "ağıl və məntiq mövzusu olmayıb, üzərində düşünülməməli olan bir sirr" olduğuna dair qərarı üzərində dayanılır. Təslis qarışıqlığının zaman keçdikcə necə "düşünülməməli" bir əhkam halına gətirildiyi izah edilir və səmimi xristianlar Allahın xüsusiyyətləri mövzusunda dərin düşünməyə dəvət edilir.

◉ İkinci hissədə bəzi xristianların təslis iddialarının dindən və məntiqdən kənar olduğuna İncil və Tövratdan dəlillər gətirilir və bu mövzuda xristianların əhəmiyyətlə düşünməli olduqları müxtəlif məntiqlər təqdim edilir.

◉ Üçüncü və son hissədə isə, xristianlara maddə barəsindəki həqiqət mövzusunda çox mühüm məlumatlar verilir. Maddənin əsil mahiyyəti ilə əlaqədar verilən bu məlumatlar təslis yanılmasının əsaslandırıldığı bütün iddiaları qəti şəkildə aradan qaldırır və xristian qardaşlarımızın həyatını dəyişdirəcək, indiyə qədərki dünyagörüşlərini tamamilə nəzərdən keçirmələrini təmin edəcək, yeni anlayış təqdim edir.

1-ci Hissə:
Yaradılan hər şeydə, "düşünə bilən cəmiyyət üçün ayələr var" (Nəhl surəsi, 11)

Bu, Rabbinin dosdoğru yoludur. Öğüt alıp düşünmesini bilen bir topluluk için ayetleri böyle birer birer açıkladık. Onlar için Rableri Katında barış yurdu vardır ve O, yapmakta oldukları dolayısıyla onların velisidir. (Enam Suresi, 126-127)

Əllərimizin, hüceyrələrimizin, DNT, zülal, ferment kimi strukturların; növbənöv yaradılmış canlıların, quşların uçmasının, balıqların üzməsinin, yarpaqların fotosintez etməsinin, göylərin, ulduzların, planetlərin, Günəşin, Ayın, ağacların yazda yaşıllaşmasının, canlıların qış yuxusuna getməsinin, günün 24 saat olmasının, yağışın, qarın, bir sözlə, görüb tanıdığımız, eşitdiyimiz, varlığından xəbərdar olduğumuz hər şeyin müəyyən məqsədi var. Bütün bunları düşünmədən, varlıqlarının hikmətini anlamadan, onları görüb keçərək yaşamaq asandır. Məhz bəzi insanları digərlərindən ayıran ən böyük fərq, asana tabe olmamaları, yaradılan hər şey üzərinə xeyli dərin düşünmələridir. Allah, həm Quran, həm də İncildə dərin düşünmə xüsusiyyətinin iman gətirənlərə məxsus bir xüsusiyyət olduğunu ifadə etmişdir.

Əgər insan düşünməsə, həm özünün, həm də bu həyatın yaradılma məqsədini anlamaz. Əgər düşünməsə, haradan gəldiyini, məsuliyyətlərinin nə olduğunu və hara gedəcəyini bilmədən, həyatını boş, məqsədsiz keçirə bilər. Lakin insan, digər canlılardan fərqli olaraq ağla, vicdana, düşünmə və mühakimə qabiliyyətinə sahibdir. Dolayısilə mühüm bir məsuliyyəti var. Belə ki, o, necə və nə üçün yaradıldığını düşünmək, Yaradanı anlamaq və Onun qarşısındakı məsuliyyətlərini yerinə yetirməklə məsuldur. İnsan, bu məsuliyyətini görməzlikdən gələrək də yaşaya bilər. Bu onun seçimidir. Məhz insanlar, etdikləri bu seçimdən ötrü bir-birlərindən fərqlənərlər. İman gətirənləri, düşünənləri və axirətdə qazanclı çıxacaq insanları digərlərindən ayıran ən böyük fərq Yaradılış dəlilləri və ayələr üzərində dərin düşünmələri və Yaradıcımızı lazımınca anlaya bilmələridir.

Necə ki, İncildə və Tövratda da dərin düşünmənin əhəmiyyətinə diqqət çəkilir:

...Düşünmürsünüzmü? Anlamırsınızmı? Qəlbiniz bu qədərmi qatılaşdı? (Markos, 8:17)

Dediklərimi yaxşı düşün. Rəbb sənə hər mövzuda anlayış verəcək. (Pavlus'tan Timoteos'a 2. Mektup, 2:7)

Qardaşlarım, aldığınız dəvəti düşünün... (Pavlus'tan Korintlilere 1. Mektup, 1:26)

...Göydəki dəyərlərin [Allahın Qatında qiymətli olan şeylərin] ardınca gedin.... Yer üzündəki deyil, göydəki [Allah Qatındakı] dəyərləri düşünün... (Pavlus'tan Koloselilere Mektup, 3:1-2)

Rəbbin işləri böyükdür, onlardan zövq alanlar həmişə onları düşünər. (Mezmurlar, 111:2)

Beləliklə də, bütün bunları düşündüm və bu nəticəyə gəldim: Doğrular, müdriklər və etdikləri hər şey Allahın əlindədir… (Vaiz, 9:1)

...Hüzurunda, düşündükcə qorxaram Ondan. (Eyüp, 23:15)

Yatağıma uzandıqda Səni xatırlayaram və gecə boyu Səni olduqca dərindən düşünərəm. (Mezmurlar, 63:6)

Lakin zövqünü Rəbbin qanunundan alar və gecə-gündüz onun üzərində xeyli dərin düşünər. (Mezmurlar, 1:2)

Rəbbin işlərini xatırlayacağam, Bəli, keçmişdəki möcüzələrini xatırlayacağam. Etdikləri üzərində xeyli dərin düşünəcəyəm, bütün işlərinin üzərində diqqətlə dayanacağam. (Mezmurlar, 77:11-12)

Öndərlər toplanıb məni pisləsələr belə, mən qulun Sənin qanunlarını xeyli dərindən düşünəcəyəm. Nəsihətlərin mənim zövqümdür, mənə ağıl verərlər. (Mezmurlar, 119:23-24)

Nə qədər sevərəm Qanununu! Bütün gün düşünərəm onun üzərində. Buyruqların məni düşmənlərimdən müdrik edər, çünki hər vaxt ağlımdadır onlar. Bütün müəllimlərimdən daha ağıllıyam, çünki nəsihətlərin üzərində düşünürəm. (Mezmurlar, 119:97-99)

Allahın etdiyini düşün: Onun əyiltdiyini kim doğrulda bilər? Yaxşı gündə xoşbəxt ol, lakin pis gündə diqqətlə düşün… (Vaiz, 7:13-14)

Dinlə, əyyub, bir dayanıb düşün Allahın təəccüblü işlərini. (Eyüp, 37:14)

Qanun Kitabında yazılanları dilindən salma. Hamısına diqqətlə əməl etmək üçün, gecə-gündüz onu düşün. Bu zaman müvəffəqiyyət qazanacaq və məqsədinə nail olacaqsan. (Yeşu, 1:8)

Keçmiş günləri xatırlayır, bütün etdiklərini xeyli dərin düşünür, əllərinin işinə baxıb dalıram. Əllərimi Sənə açıram, canım quru torpaq kimi Sənə susamışdır. (Mezmurlar, 143:5-6)

Təkcə Rəbbdən qorxun, Ona bağlılıqla və bütün qəlbinizlə qulluq edin. Onun sizin üçün necə möhtəşəm işlər gördüyün bir düşünün! (1. Samuel, 12:24)

Sənin buyruqlarından zövq alır, onları sevirəm. Hörmət və sevgi duyuram buyruqlarına, xeyli dərindən düşünürəm qanunlarını. (Mezmurlar, 119:47-48)

Etdiklərin nəsildən-nəslə təşəkkürlə xatırlanacaq, güclü elan olunacaq. Düşünəcəyəm mükəmməl işlərini; insanlar böyüklüyündən, uca görkəmindən danışacaq. (Mezmurlar, 145:4-5)

Uca Allah, Quranda da, Özünə yönəlib iman gətirənlərin, Yaradılış dəlilləri üzərində düşünən insanlar olduqlarını və beləliklə Allahın üstün qüdrətini lazımınca qiymətləndirə bildiklərini xəbər vermişdir:

Əsil dindar ola bilmək üçün, dərin düşünmək əhəmiyyətlidir. Əsil dinin səthi və düşünmədən yaşanılması qeyri-mümkündür. Dərin düşünmək, iman gətirmiş müsəlmanlar, yəhudilər və xristianlar diqqətlərini çox yaxşı cəmləşdirməli olduqları bir iman şərtidir. Təkcə dərin düşünüldüyü təqdirdə, Allahın böyüklüyü və ucalığı yaxşı şəkildə dərk edilə bilər və ancaq bu zaman Müqəddəs kitablardakı səhih və dərin sözlərin batini və mənəvi mənaları başa düşülə bilər. Din, yalnız öyrədilən və əzbərdən yaşanılan bir həyat tərzi deyil.

Vatikan Şurasının Qərarı: "Təslis Mövzusu Ağıl və Məntiqdən Uzaq Bir Sirrdir, Düşünməyinizə Ehtiyac Yoxdur"

Allahın varlığını dərin düşünməyin zəruriliyini xristian qardaşlarımıza izah etməmizin xüsusi səbəbi var. Bu səbəb, kilsənin xristianlara nəsihət etdiyi "düşünməmə" doktrinasının nə qədər yanlış olduğunu göstərə bilməkdir.

Xatırlamaq lazımdırsa, 4-cü əsrdən etibarən ardı-arxası kəsilməyən və bir çox şura ilə gündəmə gətirilərək nəticələndirilməyə çalışılan təslis mövzusu, ən son, 1868-1870-ci illər arasında təşkil edilən birinci Vatikan şurasında, ardı-arxası kəsilməyən mübahisələrə son qoymaq məqsədiylə belə nəticələndirilmişdir: "Təslis, ağıl və məntiq mövzusu deyildir, dolayısilə bir sirr kimi qalmalıdır".

Kilsənin müəyyənləşdirdiyi bir əhkam daha, hz. İsa (ə.s)-ın peyğəmbər kimi yer üzünə göndərilməsindən təxminən 1900 il sonra, iman şərti olaraq xristianlığa daxil edilmişdir. Kilsənin bu qərarına tabe olan xristianlar, hazırda təslis mövzusunu, üzərində heç düşünülməməli bir iman sirri kimi qəbul etməkdə problem görmür, hətta bunu açıqca müdafiə edirlər.

Kilsənin düşünməmə istiqamətindəki fətvasının tək səbəbi təslisin böyük səhvlik olmasından qaynaqlanır. Şübhəsiz ki, Allah hər uydurma və batil şeyi məntiqsizliklər, tutarsızlıqlar, ziddiyyətlər və məğlubiyyətlərlə yaradar. Təslis də bu cürdür. Bundan ötrü də, bu tutarsızlıqları görən kilsə, yenə əhkam ənənəsini davam etdirmişdir. Çünki xristianlığın başlanğıcından etibarən bir qədər ağlından və məntiqindən istifadə edən və bundan ötrü də, rəsmi mövqelər tərəfindən azğın hesab edilən xristianlar, bütün bu tutarsızlıqları və məntiqsizlikləri görüblər. Ya təslisi tamamilə rədd edib, ya da başqa cür anlayaraq dəyişdiriblər. Dolayısilə kilsə, düşünüb ağıl işlədildiyi təqdirdə, zorla qəbul etdirməyə çalışdığı təslis inancına qarşı çıxacaq qrupların meydana çıxacağını bilir.

Vatikan'da 2. Vatikan konsilinin 50. yıldönümü kutlamaları

Hazırda təslisin, üzərində düşünülməməli, sirri açılmaq üçün çalışılmamalı, başa düşülmədən tabe olunmalı bir sirr olduğuna inanan bir çox sayda xristian var. Onları düşünməməyə təşviq edən bir dinləri olduğunu zənn edir və Allahı anlamadan yaşamağa davam edə biləcəklərini güman edirlər. Bunu çox vaxt açıq şəkildə söyləməzlər. Lakin buradakı "anlaşılmazlığın" normal olduğunu, hər şeyi anlamağa qadir olmadığımızı, dolayısilə düşünüb tapmağa çalışmağın da bir fayda verməyəcəyini ifadə etməkdən də çəkinməzlər.

Əlbəttə ki, hər şeyi anlamağa qadir olaraq yaradılmadıq. Lakin Allah bizə Öz Qüdrətini açıqca göstərdiyini və bunun da imanla, düşünərək anlaşılacağını bildirmişdir. Bizi Yaradan Uca Qüdrəti anlamaq, bizim üzərimizdəki bir məsuliyyətdir. Bir insan, özünü yaradan Allahı tanımadan, kimə necə ibadət və necə dua edəcəyini bilmədən necə bir din anlayışına sahib ola bilər? Yaradılışdakı sirləri necə kəşf edər, axirəti necə anlaya bilər? Allahın hər an özünü eşidən və görən olduğunu necə qavraya bilər? Dindar olmaq üçün düşünmək, Allahı anlamaq, Allahın böyüklüyünü qiymətləndirə bilmək şərtdir. Bu, imanda dərinləşmənin ən mühüm göstəricilərindən biridir.

Göklerde ve yerde olanlar Allah'ındır ve (bütün) işler Allah'a döndürülür. (Al-i İmran, 51)

Təslisi müdafiə edən hansı xristianla qarşılaşsanız da, özünə təslis barəsində verilən suallara mütləq olduqca tutarsız, anlaşılmaz, qəribə məntiqlər təqdim edən qarmaqarışıq cavablar verəcəyini görəcəksiniz. Üstəlik, hər bir xristian təslisi fərqli izah edəcək. Çünki təslis mövzusunda nə izah etdiklərindən əsasən özləri də xəbərsizdirlər. Təslisi ağıl və məntiqi cəhətdən izah etməyə çalışan xristianlar, müəyyən şəkildə təslis kimi təsvir etdikləri şeydən də kənara çıxırlar. Bəziləri anlamağa çalışır, lakin onlar da bunu bacara bilmirlər. Bəziləri müəyyən məntiq qurmağa və bunu da formullarla izah etməyə çalışırlar. Böyük əksəriyyət isə, imtina etmişdir. Kilsənin özlərinə zorla qəbul etdirməyə çalışdığı şəkildə "düşünməməyi" seçir, soruşanlara da bu mövzunun bir sirr olduğunu, dolayısilə üzərində düşünməklə məsul olmadığımızı söyləyirlər.

Əlbəttə ki, düşünmədikcə hər şey çox asan olar. Bu zaman məsuliyyətlər də zahirən ortadan qalxar. Düşünməyə ehtiyac duymayan bir insan, anlaşılmaz bir Allahın (Allahı tənzih edirik) necə yaratdığını, yaratdıqlarına necə hakim olduğunu, Allah qarşısındakı məsuliyyətlərini, Allaha necə hesab verəcəyini düşünməyə də ehtiyac duymayacaq. Bu zaman həyat olduqca sadələşər. Necə ki, hazırda xristianların böyük əksəriyyəti bu cür yaşayır. Əlbəttə ki, bəzi müsəlmanlar və yəhudilər də belə yaşayırlar. Lakin xüsusilə təslis mövzusunda xristianlara verilən təlqin, onların Allah və yaratdıqları barəsində dərin düşünmələrinə tamamilə maneə olduğu üçün, onlar üçün bu vəziyyət daha təhlükəli ölçülərdədir. Bir çoxu yalnız bazar günləri kilsəyə getmək və hz. İsa (ə.s)-ın Allahın oğlu olduğuna inanmaqla Allahın rizasına və cənnətinə layiq ola biləcəklərini düşünürlər. Bu da xristianların böyük əksəriyyətini xəbərsiz şəkildə şirk içində yaşamağa; dünya əhli olmağa; halal-haram anlayışlarından asılı olmamağa; Allahın rizasını qazanmaq üçün dua etmək və kilsəyə getməkdən başqa heç nə etməməyə; ateizm, darvinizm, kommunizm, materializm, terrorizm kimi Allah inancına qarşı meydana gətirilmiş cərəyan və ideologiyalara qarşı mübarizə aparmağa; dünyada dindarlara, məzlum insanlara yönəldilən hücumlardan uzaq yaşamağa və bütün dünyaya göz yumaraq təkcə öz evlərindəki kiçik dünyada yaşamağa davam etməyə yönəldir. Əlbəttə ki, istisnalar da var. Lakin xristianların böyük əksəriyyətinin bu vəziyyətdə olduğu, danılacaq və ya etiraz ediləcək vəziyyət deyil. Hər hansı bir xristian, dünya səviyyəsində hakim olan ortabab xristian həyat tərzinin əsasən bu cür olduğunu çox yaxşı bilir. Məhz bu təqdirdə, düşünmədən yaşamağın gətirdiyi dindarlıq belə dindarlıq olar. Həmin bu xristianlar belə bir din anlayışının təhlükələrini görməlidirlər.

... Allah Kendi (dini)ne yardım edenlere kesin olarak yardım eder. Şüphesiz Allah, güçlü olandır, aziz olandır. (Hac Suresi, 40)

"Üçlük Tək Tanrı Deməkdir" Yalanı

Təslis mövzusu ilə əlaqədar ən böyük yalanlardan biri və bəlkə də, ən böyüyü, bəzi xristianların təslis adı altında əslində, bir Allahın nəzərdə tutulduğuna dair sözləridir. Xüsusilə təslisin bütpərəst inancla uyğunlaşdırılmasından narahat olan bəzi xristianlar, üçlükdə birləşmiş tək bir İlahı nəzərdə tutduqlarını müdafiə edirlər. Ümumiyyətlə bu izahatı özləri də çox yaxşı anlamır və əslində açıq-aydın şəkildə üç tanrı inancını təsvir edirlər.

Bəzi təslis tərəfdarları üç üqnumda tək bir cövhərin birləşdiyini, dolayısilə üç üqnumun da tanrı olduğunu; bəziləri atanın ən böyük olduğunu, digərlərinin atadan gəldiyini; bəziləri üç Tanrı arasında müəyyən iş bölgüsü olduğunu; bəziləri isə Oğlun Atadan, Müqəddəs Ruhun da Oğuldan gəldiyini iddia edirlər. Təslisə dair buna bənzər iddiaların sayı çoxdur. Lakin hamısı, qarmaqarışıq izah etdikləri bu təslis əhkamı ilə, nəzərdə tutduqlarının əslində tək Allah olduğunu iddia edərlər. Əgər həqiqətən tək Allah inancına sahibdirlərsə, əlbəttə ki, bu gözəldir, lakin bunun üçün verilən təriflər olduqca yanlışdır.

Bu çox əhəmiyyətlidir: İncil, tamamilə xristianlara Allahın vahid olduğunu söyləyər. İncildə Allahın vahildiyini ifadə edən və tək Allaha qul olmağı əmr edən bir çox ayə var. Eləcə də, bütün bu ayələr olduqca açıqdır. Lakin buna baxmayaraq, İncilin heç bir yerində təslis ifadəsi keçmədiyi kimi, təslisə dəlil göstərilə biləcək tək bir açıqlama da yoxdur. Dəlil kimi irəli sürülən bütün ayələr, üzərində zorakı şərhlər edilən, mötərizədaxili şərhlərlə içinə Allahın oğlu və Müqəddəs Ruh ibarələri əlavə olunan, tamamilə fərqli mənaya sahib olduğu halda, qəsdli şəkildə təslisə dəlilmiş kimi şərh olunan ayələrdir. İncildə açıq və aydın şəkildə tək Allahdan bəhs olunur, lakin Onun heç bir yerində üç Tanrıdan bəhs olunmur.

Təslis tərəfdarları, meydana gətirdikləri təslisin üç üqnumu olan Ata, Oğul və Müqəddəs Ruhun həm ayrı şəxslər və ya ayrı-ayrı varlıqlar, həm tək bir "cövhər", həm necə olub da, üçünün həm üç, həm də bir olduğunu əsla açıqlaya bilməyiblər. Bu böyük ziddiyyətdən də həmişə xəbərdar olublar. Yenə eyni şəkildə üç Tanrının necə fərqli vəzifələr boynuna götürdüyünü; yaratmaq işi ataya aiddirsə, necə digərlərinin bu xüsusiyyətə sahib ola bilmədiyini; doğmayan, doğulmayan, zamandan və məkandan asılı olmayan tək bir İlahın, necə zaman və məkan daxilində fərqli şəxslərə ayrılmış olduğunu əsla açıqlaya bilmirlər. Onsuz da açıqlaya bilmələri də qeyri-mümkündür.

Ludwig Kilisesi İncil'de Allah'ın bir olduğunu bildiren çok fazla pasaj bulunmaktadır. Üçleme inancı Hristiyanlık inancına zorlama olarak dahil edilmiş ve zorlama olarak ayakta tutulmaya çalışılan bir inançtır.

Təslis tərəfdarlarının iddialarına görə, əgər üç Tanrı hər cəhətdən bərabərdirsə (belə ki, bu təslisi müdafiə edən əksər xristianın müdafiə etdiyi şeydir) belə olan halda ayinlərdə birinə tapınmaq onların məntiqinə görə kafi olmalıdır. Lakin təslis tərəfdarı xristianlar üçünə eyni anda tapınmalı olduğuna inanarlar. Bu da təslisin üçallahlıqdan çox fərqli bir inanc olmadığını göstərər.

Üç Tanrının tək Tanrı olduğu iddiası, fövqəladə dərəcədə məntiqsizdir. Hər şeyə qadir olan, bütün varlıqların Hakimi olan, onların hamısını yoxdan yaradan Allahın üç ayrı varlıq şəklində təzahür etməsinə necə ehtiyac ola bilər? (Allahı tənzih edirik) Üstəlik, tək İlaha inandıqlarını iddia edən təslis tərəfdarları, müsəlmanların və yəhudilərin tövhid inancı olan "Allahın mütləq vahildiyi və təkliyi" xüsusiyyətini tam olaraq anlamırlar. Tövhid inancında Allah mütləq vahiddir, təkdir, HƏR HANSI TAYI VƏ BƏNZƏRİ YOXDUR. HEÇ NƏ ONA TAY OLA BİLMƏZ, HEÇ NƏ ONUN BƏNZƏRİ OLA BİLMƏZ. Allahın vahidliyi budur. Dolayısilə təslis inancı əsla və əsla tövhid inancı deyil. Təslislə vahid Allaha inandığını iddia edənlər ya aldadılıblar, ya da yalan danışırlar.

Ludwig Kilisesi İncil'de Allah'ın bir olduğunu bildiren çok fazla pasaj bulunmaktadır. Üçleme inancı Hristiyanlık inancına zorlama olarak dahil edilmiş ve zorlama olarak ayakta tutulmaya çalışılan bir inançtır.

Lakin əsil sual, belə qarışıqlığa niyə ehtiyac olmasıdır. Tək Allaha inanmağın bəxş etdiyi qəlb rahatlığı, rahatlıq, əmin-amanlıq və xoşbəxtlik olduğu halda, belə dolaşıq, bir-birini tutmaz və fövqəladə ziddiyyətli izahlara niyə ehtiyac duyulUr? Bütün bu qarışıqlığın yerinə bilavasitə bir və tək olan Uca Allaha inanmaq, bir və tək İlah olaraq Ona yönəlmək daha çox gözəldir. Hər şeyi görən və bilən Bir Allahın varlığı rəhmətdir. Hər an bizimlə olan, dua etdiyimiz vaxt bizi eşidən, hətta kökslərdə gizli olanı da bilən və ona cavab verən, hər şeyi nəzarəti altında saxlayan Uca Rəbbimizin varlığı necə böyük nemətdir. Təslis inancının qarışıqlığı içində boğulmuş vəziyyətdə olan bəzi xristian qardaşlarımız tövhid inancının bu gözəlliyini bilmirlər. Allaha belə yaxın olmağın gözəlliyini bilsələr, təslislə özlərini Yaradandan necə uzaqlaşdırdıqlarını görəcəklər. Allahın ucalığını bilmək, Allaha bir və tək İlah olaraq iman gətirmək, Allahın gücünü lazımınca qiymətləndirə bilmək xoşbəxtliklərin ən böyüyüdür.

Haqq Dində Qarışıqlıq Yoxdur, Əgər Qarışıqlıq Varsa Batil Etiqadlardan Şübhələnilməlidir

Allahın yaratdığı hər haqq din çox asandır. Dinin hökmləri düşünülməsi çətin, anlaşılmaz, sirr kimi qalacaq mövzular deyil. Uca Rəbbimizin varlığı çox açıqdır. Allahın varlığı, yaratma sənəti, yaratdığı varlıqlara olan yaxınlığı və hakimiyyəti də çox asan anlaşılacaq mövzulardır. Dində əsla qarışıqlıq yoxdur. Vicdanı və ağlı ilə baxan bir insan Uca Yaradanın hər şeyin Sahibi olan və hər şeyə Hökm edən tək Yaradıcı olduğunu, "hər şeyə qadir olmaq" xüsusiyyətinin tələbi olaraq Özünə övlad götürməyə ehtiyacı olmadığını, bütün varlıqlara ən yaxın olduğunu, Ondan başqa heç bir Güc sahibi olmadığını mükəmməl şəkildə anlaya bilər. Dolayısilə təslis inancını müdafiə edənlər və onlara uyanlar yanılırlar.

Əgər dində təslis tərəfdarlarının yaşadığı tərzdə bir qarışıqlıq olduğu iddia edilsə, bu şübhə səbəbidir. Orada artıq haqq öz yerini batilə vermişdir. Əgər Öz üstün əsərlərini ən kiçik zərrədə, nəhəng böyüklükdəki kainatda və ya tək bir atomun dərinliklərində də göstərmiş və açıqca sərgiləmiş olan Uca Allahın xüsusiyyətini açıqlamaq və anlamaq bu qədər çətinləşdisə, burada şeytanın oyunundan şübhələnilməlidir.

Tək bir Yaradıcı var və kainatdakı hər şey bu üstün Yaradıcının sənətinə göstərər. Şübhəsiz ki, onları yoxdan yaradan Allah, onları hər an idarəsi və nəzarəti altında saxlamağa da qadirdir. Rəbbimizə çatmaq üçün vəsilələrə ehtiyac yoxdur. Başqa saxta ilahlara da ehtiyac yoxdur (Allahı tənzih edirik). Allah bizi bizdən daha yaxşı tanıyan, bizi hər an nəzarəti altında saxlayandır. Dolayısilə səmimi xristianlar, qarışıqlıq içində olduqlarını görməli və haqq dinin aydın və olduqca zövqlü tövhid anlayışına qarşı qəlblərini açmalıdırlar. Necə ki, Allah Quranda bundan başqa bir yolun "ixtilaf" olduğunu belə bildirmişdir:

Təslis Inancı, Allahı Qiymətləndirə Bilməyin Qarşısındakı Böyük Maneədir

Təslis inancını kilsənin dəyişdirilə bilməz doktrinası kimi görüb bu gün ona tabe olan xristianların bəlkə də bu mövzudakı ən böyük problemlərindən biri, Allahı lazımınca qiymətləndirə bilməmələri və Onun xüsusiyyətlərini tam olaraq anlaya bilməmələridir. Uca Allah, nəhəng böyüklüklərdən kəşf edilməsi belə fövqəladə dərəcədə çətin kiçiklikdəki bütün aləmləri, bütün kainatı YOXDAN yaratmışdır. Yoxdan böyük bir kainat yaradan, ondakı hər şeyi müəyyən tarazlıq və nizam içində meydana gətirən, insanı və digər bütün canlıları bu möhtəşəm sistem içində mükəmməl şəkildə yaradan, insana bir tale bəxş edən Allah, şübhəsiz ki, yaratdığı hər canlını himayə edib qorumağa da qadirdir. Rəbbimiz, hər şeyin məlumatına sahibdir. O, hər şeyi görər, hər şeyi eşidər. Ondan heç nə gizli qalmaz. Onun xəbəri olmadan tək bir canlı tək bir nəfəs də ala bilməz, tək bir yarpaq da hərəkət edə bilməz, tək bir elektron yer dəyişdirə bilməz. Allah istədiyi təqdirdə, bunların hamısını yox etməyə və yenidən görülməmiş, tanınmamış gözəllikdə yoxdan yaratmağa qadirdir. Şübhəsiz ki, bu, Allah üçün çox asandır. Rəbbimizin təkcə "ol" əmri ilə hər şey olar.

Allah hər gözün gördüyünü görər, hər səsi eşidər. Onsuz da hər gözün görəcəyini və hər qulağın eşidəcəyini də yaradan Odur. Quranın bizə göstərdiyi İslamı tam olaraq anlaya bilməmiş bəzi xristianlar, İslamda Allahın insanlara uzaq olduğuna dair anlayış olduğunu iddia edərək təslis əhkamını öz ağıllarınca haqlı çıxartmağa çalışarlar. Halbuki Allah bizdən uzaq deyildir, əksinə hər an bizimlədir. Allah hər yerdədir və İslam bu həqiqəti Quran ayələriylə insanlara bildirir. İslamın əksinə olaraq, təslis düşüncəsi Allahı uzaq görər. Bundan ötrü də, Allahın ancaq hz. İsa (ə.s)-ı vəsilə edərək qullarına çata bildiyi düşüncəsi hakimdir. Məhz bu düşüncə, Allahı tam anlaya bilməmək və lazımınca qiymətləndirə bilməməkdən qaynaqlanar.

Əlbəttə ki, Allahın özlərindən uzaq olduğunu düşünən bəzi müsəlmanlar da var. Lakin onların qaynağı Quran deyil, yaratdıqları xurafatlardır. Dolayısilə onların müdafiə etdikləri şeyin məlumatı İslamda yoxdur. Əslində Allahın özlərindən uzaq olduğunu düşünən bəzi müsəlmanlar da, Allahın özlərinə vəsilələrlə çata biləcəyini düşünən təslis tərəfdarı xristianlar da eyni yanlış anlayışı bölüşürlər. Uca Rəbbimiz Quranda:

Şayet onlar da, sizin inandığınız gibi inanırlarsa, kuşkusuz doğru yolu bulmuş olurlar; yok eğer yüz çevirirlerse, onlar elbette bir (çelişki ve) aykırılık içindedirler. Sana onlara karşı Allah yeter. O, işitendir, bilendir. (Bakara Suresi, 137)

Ayələrində və bunun kimi bir çox ayədə xəbər verdiyi kimi, insana ƏN YAXIN olduğunu açıqca bildirmişdir. Heç kim, heç bir varlıq, insana Allahdan daha yaxın deyil. Allah hər gözdən görər, hər qulaqdan eşidər. Allah, bəzi müsəlmanların və xristianların düşündüyü kimi, yalnız göylərdə deyil, HƏR YERDƏDİR. Bir yarpaq düşdükdə onu görən biri olmasa da, Allah onu mütləq görər və bunu bilər. Yerin altındakılar, dənizin kilometrlərlə dərinliyində olanlar, hüceyrələrimizdəkilər və tamamilə görünməz bir aləm olan atomlar, elektronlar, kvarklar bizim üçün naməlum olsa da, Allah onların hər birindən hər an xəbərdar olar və onları hər an görər.

Bir-birindən fərqli müxtəlif xüsusiyyətləri olan üç ayrı Tanrının varlığını irəli sürən təslis tərəfdarları, Allahın məhz bütün bu sətirlərdə izah edilən üstünlüyünü, ucalığını, qüdrətini bilmirlər. Bunu bilsələr, Allahın özlərinə müxtəlif vəsilələrlə çatdığı düşüncəsinin yanlışlığını dərhal anlaya biləcəklər. Allahın vəsilələrə ehtiyacı yoxdur. O, yaradılanı hələ yaradılmadan tanıyan və kökslərdə olanı biləndir.

Bu həqiqəti daha yaxşı anlamaq üçün təcəlli anlayışının nə olduğu, bunun üçün də, maddə barəsindəki həqiqəti mövzusu bilinməlidir. Bu zaman xristianlar, bütün bu izah edilənlərin metafizik inanc olmadığını, Allahın açıqca insanlara bildirdiyi bu həqiqətin elmi cəhətdən sübut edilmiş olduğunu daha yaxşı anlayacaqlar. Bu mövzudan üçüncü hissədə ətraflı şəkildə bəhs ediləcək.

2-ci Hissə: Uca Allah Özünə Övlad Götürməmişdir

Uca Allah, bütün varlıqların Hakimi, yaradılan hər şeyin Sahibidir. Allah heç bir səbəbdən asılı deyildir, çünki baş verən bütün hadisələri və bu hadisələrin yaranma səbəblərini də yaradan Özüdür. Yer üzündəki hər şey müəyyən səbəblərdən asılı olaraq baş verər. Lakin Rəbbimizin bu səbəblərə ehtiyacı yoxdur. Atalıq, oğulluq, övlad sahibi olmaq kimi insan həyatına dair vəziyyətləri də Rəbbimiz yaratmışdır. Dolayısilə "Allah Özünə övlad götürdü" (Allahı tənzih edirik) deyənlər Allahın ucalığını və sifətlərini anlamırlar. Uca Rəbbimizin hər hansı bir şeyi yaratmaq, hər hansı bir şeyi etmək üçün yalnız istəməsi kifayətdir. Heç nə Ondan uzaqda deyil. O, yaradılanı ən yaxşı tanıyan, yaradılmadan əvvəl təqdir edəndir.

Allaha övlad isnad edənlər, Rəbbimizin bu xüsusiyyətlərini bilməyənlər və ya lazımınca anlamayanlardır. Daha əvvəl də xatırlatdığımız kimi, Allah Quranda, Rəbbimizi qiymətləndirə bilməyənlərin göstərdiyi bu cəsarətin böyüklüyünü bu ayələri ilə bildirmişdir:

Ayələrdə açıqca görüldüyü kimi, Allaha övlad isnad etmək; bütün kainatı yerlə-yeksan edəcək qədər şiddətli, Rəbbimizin qəzəbinə layiq olacaq çox böyük günahdır. Quranda Rəbbimizin övlad götürmədiyi bir çox ayə ilə vurğulanmışdır. Ayələrdə, Rəbbimizin övlad götürməkdən uzaq olduğu, "doğulmamış və doğmamış" olduğu, heç nəyin Onun tayı ola bilməyəcəyi açıqca bildirilir. Mövzu ilə əlaqədar ayələr belədir:

Uca Rəbbimiz bütün kainatın mütləq Hakimidir, Rəbbimizin heç bir ortağa və ya köməkçiyə ehtiyacı yoxdur (Allahı tənzih edirik). O istədiyi vaxt "ol" deyər və istədiyi olar. Allah ayələrində belə bildirir:

Hayır, sizin Mevlanız Allah'tır. O, yardım edenlerin en hayırlısıdır. (Al-i İmran Suresi, 150)

Uca Allah, "Allah övlad götürdü" iddia ilə çıxış edənləri QURAN vasitəsilə xəbərdar edib qorxutduğunu bildirir. Deməli, təslislə səhvə yol vermiş xristianlara Quran doğru yolu göstərəcək. Allah onları Quran vəsiləsi ilə bu mühüm səhvi etməkdən qoruyur:

Həmçinin yuxarıdakı ayələrdə, Allah övlad götürdü deyənlərin bu mövzuda nə özlərinin, nə də özlərindən əvvəlkilərinin heç bir məlumatı olmadığı, yəni bunun tamamilə yalana olduğu bildirilir. Allah məlumatsızlıq ucbatından ortaya atılmış bu iddianın təhlükəsini Quranda: "Ağızlarından çıxan söz necə də ağırdır", ifadəsiylə xatırladır.

Rəbbimiz, övlad götürmədiyini bildirdiyi bir ayədə, eyni zamanda Özündən başqa bir ilah olmadığını da bildirir:

Bu ayə, təslis tərəfdarı xristianların hər iki iddiasını da (hz. İsa (ə.s)-ın Allahın oğlu olduğu və hz. İsa (ə.s)-ın ilahlıq xüsusiyyətinə sahib olduğu iddialarını) tamamilə ortadan qaldırır.

Allah, Quranda, Peyğəmbərimiz hz. Məhəmməd (s.ə.v)-ə, bu iddia ilə ortaya çıxanlara belə söyləməsini vəhy etmişdir:

"Allahı lazımınca qiymətləndirə bilməmək" deyərkən, Allahın ayələrdə bildirilən üstün sifətlərini anlamamaq nəzərdə tutulur. Çünki bir insanın təslis inancını qəbul edə bilməsi üçün, Allahın hər şeyin Hakimi olduğunu, yaratmaq və yaşatmaq üçün heç bir vəsiləyə, köməkçiyə ehtiyacı olmadığını; Allahın istəsə övlad götürməyə qadir olduğunu, lakin bunu etmədiyini; bir şeyin olmasını istədiyi təqdirdə yalnız "ol" əmrini verməsinin kafi olduğunu; yerin, göyün bütün varlıqların Onun əmrinə boyun əymiş olduqlarını anlamamalıdır. Allahın heç bir şey üçün Özündən başqa ilahlar yaratmağa ehtiyacı yoxdur. Allah, hələ dünyaya gəlmədən gələcək olanı, hələ deyilmədən deyiləcək olanı, hələ baxmadan görüləcək olanı, kökslərdə olanı, BİR SÖZLƏ, HƏR ŞEYİ əzəliyyətdən əbədiyyətə qədər bilər. Rəbbimiz bir ayəsində belə bildirir:

Allahın sonsuz güc və qüdrət sahibi olması, İncil keçidlərində isə belə bildirilir:

...O, hər şeyin üzərində hökm sürən, əbədiyyən təriflənəcək Allahdır. (Pavlus'tan Romalılara Mektup, 9:5)

...Hər şeyə qadir olan Rəbb Allah, sənin işlərin böyük və təəccüblüdür... (Vahiy, 15:3)

Allahın edə bilməyəcəyi heç nə yoxdur. (Luka, 1:37)

...Allahdan [Allaha aid] olmayan rəhbərlik yoxdur. Mövcud olanları Allah qurmuşdur. (Pavlus'tan Romalılara Mektup, 13:1)

Hər şeyin qaynağı Odur; hər şey Onun tərəfindən və Onun üçün meydana gəldi. Sonsuza qədər Ona ucalıq olsun. (Pavlus'tan Romalılara Mektup, 11:36)

Hər şey Ona təslim olmuşdur. Heç nə nəzarətsiz deyildir. Hər biri mütləq Rəbbimizə itaət etməklə məsuldur. Allah məhz belə qəhr edici, böyük və üstün gücə malikdir:

Hz. İsa (ə.s), Dərin Allah Sevgisi Ilə Yaşayan Bir QULDUR

İncildə Rəbbimiz belə buyurur:

Allah sizi, tutduğunuz pis yoldan döndərib günahdan təmizləmək üçün, qulunu [hz. İsa (ə.s)-ı] ortaya çıxardıb ilk öncə sizə göndərdi". (Elçilerin İşleri, 3/26)

Allah bir Quran ayəsində isə belə buyurur:

İncil və Quran ayələrində açıqca bildirildiyi kimi, hz. İsa (ə.s) Allahın bir quludur. Həmçinin yenə Quran ayəsində xüsusi olaraq bildirildiyi kimi, hz. İsa (ə.s), Allaha qulluq etməkdən zövq alan, Ona təslim olmuş və Ona dərin sevgiylə bağlı olan gözəllər gözəli bir peyğəmbərdir. Onun Allaha dərin sevgiylə yerinə yetirdiyi qulluq vəzifəsi, bəzi xristianlar üçün qəbul edilə bilməzdir. Onun sevgi və böyük zövqlə yerinə yetirdiyi Allaha qul olma vəzifəsini öz ağıllarınca yanlış qiymətləndirir və rədd edirlər.

Quran ayələri və aşağıda ətraflı şəkildə araşdıracağımız İncil keçidlərinə baxmayaraq, hz. İsa (ə.s)-ın yalnız bir qul kimi yaradıldığını qəbul etməyənlərin böyük əksəriyyəti ehtimalla cəhalətdən bu səhvə yol veriblər. Hz. İsa (ə.s)-a olan sevgilərindən, onun "qul" olduğunu qəbul edəcəkləri təqdirdə, bununla dəyərinin azalacağını, ona lazımi hörməti göstərmiş olmayacaqlarını zənn edirlər. Halbuki hz. İsa (ə.s)-ın şövqlə, sevgi və xoşbəxtliklə, bir ibadət olaraq yerinə yetirdiyi qulluq vəzifəsi, hz. İsa (ə.s) üçün çox böyük nemətdir və təbiidir ki, onun dəyərini azaltmaz. Tam əksinə belə bir sevgi ilə Allaha qulluq etmək, qiymətli Peyğəmbərimiz hz. İsa (ə.s)-ı qat-qat daha qiymətli etmiş, onun cənnətdəki mövqeyini yüksəltmiş, onu kütlələrin sevgilisi halına gətirmişdir. Allahı razı salmağa çalışan bir qul və peyğəmbər olmaq, bütün həyatı boyu Allahı ucaldan və Allaha şirk qoşmadan iman gətirən belə dərin ağıl sahibi bir insan olmaq, hz. İsa (ə.s) üçün nemətlərin ən böyüyüdür.

Hz. İsa (ə.s)-ın Allaha yalnız bir qul olaraq yaradıldığı başqa ayələrdə də bildirilmiş bir həqiqətdir:

Başqa bir ayədə isə, hz. İsa (ə.s)-ın ölümlü olduğu, hər insan kimi öldükdən sonra axirətdə yenidən dirildiləcəyi bildirilmişdir:

Sevimli Peyğəmbərimiz hz. İsa (ə.s), özü üçün Allahın müəyyənləşdirdiyi vaxt gəlib çatdıqda, yenidən yer üzünə endiriləcək və Allahın əmr etdiyi şəkildə hz. Mehdi (ə.s) ilə birlikdə elçilik vəzifəsini tamamlayacaq (bu mövzuya kitabın irəliləyən bölmələrində toxunulur). Hz. İsa (ə.s), bu dünyada vəzifəsini tamamladıqdan sonra hər ölümlü insan kimi vəfat edəcək, ruhu cənnətə alınacaq. Bütün insanlarda olduğu kimi, onun da bütün taleyini; həyatı boyu qarşılaşdığı hər hadisəni yaradan Allahdır. Göstərdiyi bütün möcüzələri yaradan da Allahdır. Hz. İsa (ə.s) bunları öz gücü ilə deyil, Allahın özünə olan rəhməti ilə həyata keçirmişdi. Hz. İsa (ə.s), dünya həyatında yaşadığı müddət boyunca Allaha olan güclü imanını dilə gətirmiş və insanları Allahın dosdoğru yoluna dəvət etmişdir. Hz. İsa (ə.s)-ın insanları Allaha iman gətirməyə və Ona qulluq etməyə dəvət etməsi, İncildə də bildirilmiş açıq bir həqiqətdir:

İsa ona bu cavabı verdi: ““Allahın Rəbbə tapın və təkcə Ona qulluq et” deyə yazılmışdır””. (Luka, 4: 8, Matta, 4: 10)

Quranda isə hz. İsa (ə.s)-ın insanları Allaha iman gətirməyə dəvət etdiyi belə bildirilir:

Xristianlar Batini Təfsirin Əhəmiyyətini Görməlidirlər

Tövratda işlənən "oğul" ifadələrini qiymətləndirərkən bəzi səmimi xristianların etdiyi ən böyük səhvlik, bu ifadələri zahiri mənaları ilə qəbul etmək, batini təfsir edə bilməməkdir. İncil sözlərini və hətta Tövratı da qiymətləndirərkən eyni səhvliyi edərlər. Halbuki batini təfsir, Allahın sözünü anlamaq üçün mühüm bir sirr və dərin düşünməyi təmin edən mühüm ehtiyacdır.

Allahın sözləri açıq, aydın olan, əsaslı və hikmətlidir. Lakin Uca Rəbbimiz, Öz sözlərində bəzən möhkəm (mənası və ifadə tərzi açıq-aydın olan) bəzən də mütəşabeh (birdən çox mənanı verən ifadə forması, müəyyən səviyyədə şərh tələb edən izah) mənalar gizlədər. Mütəşabeh mənaları görə bilmək üçün bu hikmətli sözlərdəki dərin məna və sirləri iman gözüylə qiymətləndirə bilmək lazımdır. Məhz batini təfsir də budur.

Uca Rəbbimiz bu dərin mənaları bəzi vəziyyətlərdə təşbeh və bənzətmələrlə xəbər vermişdir. Məsələn, bir Quran ayəsində Allah: "Hamınız Allahın ipindən möhkəm yapışın və parçalanmayın" (Ali İmran surəsi, 103), digər bir ayədə isə: "Şübhəsiz ki, ayələrimizi yalan sayanlara və onlara təkəbbürlüklə yanaşanlara göyün qapıları açılmayacaq və kəndir (dəvə) iynənin gözündən keçməyincə onlar Cənnətə girməyəcəklər..." (Əraf surəsi, 40) deyə bildirir. Həmin bu ayələr bəzi insanlar tərəfindən zahiri mənaları ilə də götürülüb şərh oluna bilər. Lakin əslindı, hər iki ayədə də edilən bənzətmələr çox hikmətli bir izahat formasıdır və insanların üzərində düşündükcə dərinləşə biləcəyi mənalar gizlənmişdir. Rəbbimiz, "Allahın ipi" təşbehi ilə, insanların Allaha və Onun göstərdiyi yola güclü bağlanmalarını, bunda qətiyyət göstərmələrini nəsihət edir. Yenə Rəbbimiz; "kəndir iynə dəliyindən keçənə qədər" bənzətməsi ilə də, ayədə bildirilən insanların (Allahın istəməsi istisna olmaqla) cənnətə qətiyyən girə bilməyəcəklərini təsirli bənzətmə ilə bildirir. Bu, olduqca gözəl və dərin izahatdır. Lakin bunu doğru anlamaq üçün, burada batini təfsir edilməlidir.

Bu vəziyyət, Quran üçün olduğu kimi, Tövrat və İncil üçün də hakimdir. Məsələn, İncildəki bir ayədə, batini cəhətdən şərh olunması lazım gələn, dərin hikmətli bir izahat belədir:

Onlara bənzətmələrlə danışmağımın səbəbi budur: Çünki, “gördükləri halda görməzlər, eşitdikləri halda eşitməz və anlamazlar”. "Beləliklə də, Yeşayanın peyğəmbərlik sözü onlar üçün gerçəkləşmiş oldu: “Eşidəcək eşidəcək, lakin heç anlamayacaqsınız, baxacaq baxacaq, lakin heç görməyəcəksiniz! Çünki bu xalqın qəlbi duyğusuzlaşdı, qulaqları ağırlaşdı. Gözlərini yumdular. Belə ki, gözləri görməsin, qulaqları eşitməsin, qəlbləri anlamasın və Mənə qayıtmasınlar. Qayıtsaydılar, onları yaxşılaşdırardım”. (Matda, 13:13-15)

Bənzər nümunələri Tövratdan da vermək mümkündür:

Ey karlar, eşidin, ey korlar, baxın da görün!... Bir çox şey gördünüz, lakin vecinizə almırsınız, qulaqlarınız açıqdır, lakin eşitmirsiniz. (Yeşaya, 42:18, 20)

Rəbb mənə belə səsləndi: "Bəşər oğlu, üsyankar bir xalqın arasında yaşayırsan. Gözləri olduğu halda görmür, qulaqları olduğu halda eşitmirlər. Çünki bu xalq üsyankardır". (Hezekiel, 12:1-3)

Quranda bu bənzətmə belə qeyd olunur:

Əlbəttə ki, Quran, İncil və Tövratdakı bu ifadələrdə fiziki korluq və ya fiziki karlıqdan bəhs edilmir. Burada mənəvi korluq, mənəvi karlıq və mənəvi dilsizlik vurğulanılır. Bu sözlərdə bəhs edilən insanlar, Allahın varlığının bütün dəlilləri öz gözlərinin önünə sərildiyi və bu dəlillər həmişə qarşılarında olduğu halda, bunu görə bilməyən, Allahı qiymətləndirə bilməyən insanlardır. Mənəvi cəhətdən kor və kar olmuş bu insanları Allah lənətləyir.

Əgər burada bildirilən korluq və ya karlıq zahiri mənada götürülsə, əlbəttə ki, bu özü ilə olduqca yanlış şərhləri gətirəcək. Bu yanlış şərhlərdən qaça bilmək üçün, batini təfsir edə bilməyin əhəmiyyəti böyükdür. Çünki Allah, bu dərin mənalarla insanlara çox böyük və mühüm mesajlar verir, onları doğru yola yönəldəcək sirlər gizlədir.

İncildəki "Oğul" Ifadəsi, Batini Təfsir Yoluyla Qiymətləndirilməlidir

Əvvəlcə bunu ifadə etmək lazımdır ki, batini təfsir çatışmazlığı, İslamda, yəhudilikdə və xristianlıqda müxtəlif formalarda qarşılaşılan vəziyyətdir. Dolayısilə bu, təkcə bəzi xristianlara məxsus bir çatışmazlıq hesab edilməməlidir. Lakin burada mövzu etibarilə bunun təkcə xristian qardaşlarımıza aid hissəsindən bəhs edilir.

Batini təfsir edə bilmək, bəzi xristian qardaşlarımızın qapıldığı yanlış düşüncələr baxımından böyük əhəmiyyət kəsb edir. Çünki illərdir ki, davam etmiş hz. İsa (ə.s)-ın Allahın oğlu olduğuna dair batil inanc (Allahı tənzih edirik), batini təfsir çatışmazlığından qaynaqlanan olduqca mühüm və təhlükəli səhv şərh etmədir. İncildə və yuxarıda bildirdiyimiz kimi, Tövratda qeyd olunan "Allahın oğlu" ifadələri, bu sözlərdə işlənən zahiri mənaları ilə qəbul edilmiş və dərin mənaları lazımınca düşünülmədən olduğu kimi təfsir edilmişdir.

Halbuki burada işlənən "oğul" ifadəsi, daha əvvəl də bildirdiyimiz kimi, Allaha mənəvi cəhətdən yaxınlıq, sevgi, seçilmişlik, dostluq ifadəsidir. Allahın sevimli və seçilmiş qulu üçün bildirdiyi olduqca dərin izahatdır.

Xristianlar, "Allahın oğlu" ifadəsiylə haşa fiziki mənanın nəzərdə tutulmadığını, burada bir qulun Allaha mənəvi yaxınlığının vurğulandığını anlamalıdırlar. Batini dünyagörüşü ilə baxdıqları vaxt, bu xitab forması ilə çox fərqli və dərin mesaj verilmiş olduğunu daha yaxşı görəcəklər.

Hz. İsa (ə.s)-ın Allahın Oğlu Olmadığına Dair İncildən Dəlillər

Bəzi xristianlar hz. İsa (ə.s)-ın yalnız bir qul olduğu həqiqətinin təkcə Quranla bildirildiyini düşünə bilərlər. Halbuki, xristianların öz kitabları olan İncil, hz. İsa (ə.s)-ın imtahan verən, dua edən, yemək yeyən, yorulduğu vaxt yatan, Allaha qulluq edən bir bəşər olduğunu açıqca və müxtəlif formalarda xəbər vermişdir. Təslis tərəfdarı xristianlar hər nə qədər müsəlmanların gətirdiyi təslis əleyhdarı dəlillərə qarşı çıxsalar da, hz. İsa (ə.s)-ın Allahın oğlu olmadığını öz kitabları, yəni İncil söyləyir. Təlqinlərdən və ön mühakimələrdən xilas olmuş hər ağıl və hər vicdan; İncil keçidlərinin açıq, şərhsiz, saf mənalarının bu şəkildə olduğunu dərhal anlayacaq.

Hz. İsa (ə.s)-ın Allahın oğlu olmadığına, onun yalnız Allaha qul olan bir bəşər olduğuna dair İncildən dəlillər belədir:

Hz. İsa (ə.s)-ın Dünyaya Gəlməsi, Nəsli, Yaxınları

Məlum tarixi məlumatlara görə, hz. İsa (ə.s), hz. Davud (ə.s) nəslindəndir. Hz. İsa (ə.s) xalq arasında tanınan biridir. Xalq onun kimin nəslindən gəldiyini, harada doğulub böyüdüyünü bilir. Hz. İsa (ə.s)-ın ailəsi də xalq tərəfindən yaxından tanınır. Dolayısilə o da, digər bütün insanlar kimi nəsli və dünyaya gəlməsi bəlli olan bir bəşərdir:

Keçmiş vaxtlardan bəri müqəddəs peyğəmbərlərin ağzından bildirdiyi kimi, qulu Davudun nəslindən bizim üçün güclü bir xilaskar çıxartdı; düşmənlərimizdən, bizdən nifrət edənlərin hamısının əlindən qurtulmağımızı təmin etdi. (Luka 1: 69-71)

İbrahim oğlu, Davud oğlu İsa Məsihin nəsli ilə, əlaqədar qeyd belədir... (Matta 1: 1-2)

Öndən gedən və arxadan gələn izdihamlı kütlələr belə qışqırırdılar: "Davud oğluna şükürlər olsun! Rəbbin adıyla gələnə təriflər olsun, ən ucalarda şükürlər olsun!" İsa Qüdsə girdiyi vaxt bütün şəhər camaatı: "bu kimdir?" deyərək çalxalandı. İzdihamlı kütlələr: "bu, Qalileyanın Nazaret şəhərindən olan İsa peyğəmbərdir" deyirdi. (Matta, 21/9-11)

Bu Məryəmin oğlu, Yaqub, Yose, Yəhuda və Simonun qardaşı olan dülgər deyildirmi? Bacıları burada, aramızda yaşamırmı?.. (Markos, 6/3)

Hz. İsa (ə.s)-ın Bəşəri Xüsusiyyətləri

Hz. İsa (ə.s)-ın bir bəşər olması, təslisi təməlindən sarsıdan mühüm mövzudur. Hər nə qədər üçlük müdafiəçiləri hz. İsa (ə.s)-ın yer üzündə maddi varlıq, yəni bəşər olaraq təcəlli etdiyi, bu şəkildə insanlara çatdığı kimi səthi məntiq göstərsələr də, bu vəziyyət hz. İsa (ə.s)-ın hər insan kimi bəşəri xüsusiyyətləri olmasının təslis inancını tamamilə yox etdiyi həqiqətini aradan qaldırmır. Mələklər də insan surətində təcəlli edə bilərlər. Lakin üstün yaradılışlarının təzahürü olaraq yemək yemək, yorulduqda dincəlmək kimi ehtiyacları yoxdur. Vəziyyət belə olduğu halda (haşa) bir Tanrının bu insani ehtiyaclarla yer üzündə olduğunu iddia etmək çox dəhşətlidir (Allahı tənzih edirik).

İncildə hz. İsa (ə.s) ilə əlaqədar verilən məlumatlardan, bu qiymətli insandan "Allahın oğlu deyil, Allahın mübarək elçisi olaraq danışıldığı" açıqca aydın olur. Onun da hər insan kimi bir həyat yaşadığı görülür. O da digər insanlar kimi doğulmuş, körpəlik, uşaqlıq və gənclik dövrlərindən keçmişdir. Yemək yemə ehtiyacı hiss etdiyi vaxt, yanındakı həvariləriylə birlikdə Allaha şükür edərək yemək yemiş, uzun bir gündən sonra hər insan kimi yorulmuş və yatmaq ehtiyacı hiss etmişdir. Bununla yanaşı hz. İsa (ə.s)-ın yuyunmaq, təmizlənmək kimi fiziki ehtiyaclarının olduğu İncildə bildirilir. Bütün bu insani xüsusiyyətlər təslis iddiasını tamamilə ortadan qaldırır. Hz. İsa (ə.s), bir qul, bir peyğəmbər olması və hər insan kimi imtahan olunmasından ötrü bəşəri xüsusiyyətlər və ehtiyaclarla yaradılmışdır. Əlbəttə ki, ehtiyacların və çatışmazlıqların ortadan qalxdığı yer yalnız cənnətdir.

Hz. İsa (ə.s)-ın, iddia edilən ilahlıq xüsusiyyətini ortadan qaldıran, bəşəri xüsusiyyətləri ilə əlaqədar İncil keçidlərindən bəziləri belədir:

İsa bilik və boy cəhətdən inkişaf edir, Allahdan və insanlardan yaxşılıq görürdü. (Luka, 2/52)

Onlarla süfrədə oturarkən İsa çörək götürdü, şükür etdi və çörəyi bölüb onlara verdi. (Luka, 24/30)

Sevincdən hələ inana bilməyən, çaşbaş qalmış tələbələrindən: "Sizdə yeməyə bir şey varmı?" deyə soruşdu. Özünə bir qədər qızarmış balıq verdilər. İsa onu alıb gözlərinin qarşısında yedi. (Luka, 24/41-43)

Mayasız çörək bayramının ilk günü tələbələr İsanın yanına gələrək: "Pasxa yeməyini yeməyin üçün harada hazırlıq görməyimizi istəyərsən?" deyə soruşdular. (Matta, 26/17)

Daha sonra İsa, Levi’nin evində yemək yeyən vaxtı... (Markos, 2/15)

İsa bundan sonra evə getdi. Yenə elə böyük insan kütləsi toplandı ki, İsayla tələbələri yemək belə yeyə bilmədilər. (Markos, 3/20)

Süfrə başına əyləşmiş halda yemək yeyərlərkən İsa: "Sizə doğrusunu söyləyim" dedi, "sizdən biri, mənimlə yemək yeyən biri, məni satacaq" (Markos, 14/18)

Fəriseylərdən biri İsanı yeməyə dəvət etdi. O da onun evinə gedib süfrə başına əyləşdi. (Luka, 7/36)

...İsa, səfərdən ötrü yorulduğu üçün quyunun yanında əyləşmişdi. Saat on iki radələri idi. Samariyalı bir qadın quyudan su çəkməyə gəldi. İsa ona: "Mənə su ver, içim" dedi. (Yuhanna, 4/6-7)

İsa, qayığın uc hissəsində bir yastığa yaslanmış vəziyyətdə yatırdı... (Markos, 4/38)

İsa onlara: "Gəlin, tək başımıza tənha bir yerə gedək ki, bir qədər istirahət edəsiniz" dedi. Gələn-gedən elə çoxdu ki, yemək yeməyə belə vaxt tapa bilmirdilər. (Markos, 6/31)

...Səfərdən ötrü yorulan İsa quyunun yanında əyləşdi... (Yuhanna, 4/4)

Hz. isa (as) ve havarilerini tasvir eden "Son Yemek" tablosu. (Il Cenacolo or L'Ultima Cena)

Hz. İsa (ə.s)-ın da Sınaqlardan Keçməsi, Imtahan Verməsi, Şeytanın Onu Da Azdırmaq Üçün Çalışması

İncildə hz. İsa (ə.s)-ın Allah tərəfindən sınanılan, imtahan olunan bir bəşər olduğu açıqca bildirilir. Şübhəsiz ki, Allahın sınadığı, sınaqlardan keçirdiyi bir bəşərin Allah olması qeyri-mümkündür (Allahı tənzih edirik). Şeytanın azdırmağa çalışdığı bir insanın belə bir xüsusiyyətə sahib olması qeyri-mümkündür. Allah, İncildə hz. İsa (ə.s)-ın sınanılan, imtahan olunan və Allaha qulluq edən bir bəşər olduğunu bildirmişdir:

[Hz. İsa (ə.s)]: "Sınandığım vaxtlar mənimlə birlikdə səbir edənlər sizdiniz". (Luka 22: 28)

Sonra İblis İsanı hündürlüyə çıxardaraq bir anda ona dünyanın bütün ölkələrini göstərdi. Ona: "Bütün bunların idarəsini və var-dövlətini sənə verəcəyəm. Bunlar mənə təslim edildi, mən də istədiyim insana verərəm. Mənə tapınsan, hamısı sənin olacaq" dedi. İsa ona bu cavabı verdi: ““Tanrın Rəbbə tapınmalı, təkcə Ona qulluq etməlisən” deyə yazılmışdır”. (Luka 4: 5-8)

İblis, İsanı hər cəhətdən sınadıqdan sonra bir müddət onun yanından ayrıldı. (Luka 4: 13)

Hz. İsa (ə.s)-ın Atasız Dünyaya Gəlməsi Təslis Iddiasına Bir Dəlil Ola Bilməz, Belə Ki, Hz. Adəm (ə.s) Həm Anasız, Həm də Atasız Dünayaya Gəlmişdir

Təslis tərəfdarı xristianlar iddialarına dəlil olaraq hz. İsa (ə.s)-ın atasız olaraq möcüzəvi dünyaya gəlməsini göstərərlər. Halbuki bu iddianı güclü dəlil hesab edərlərkən hz. Adəm (ə.s)-ın həm anasız, həm də atasız yaradılmış olduğunu düşünməzlər. Hz. Adəm (ə.s) heç bir səbəb və vəsilə olmadan Rəbbimizin "ol" əmri ilə cənnətdə yaradılmışdır. Belə bir yaradılma, daha da möcüzəvidir. Lakin buna baxmayaraq, heç bir xristian hz. Adəm (ə.s)-a ilahlıq isnad etməmişdir. Dolayısilə bəzi xristianların təslisə dəlil olaraq göstərdikləri bu məntiq tamamilə əsassızdır. Əsla və əsla hz. İsa (ə.s)-a isnad edilməyə çalışılan ilahlıq xüsusiyyətini dəlilləndirmir.

Hz. Adəm (ə.s)-ın yaradılışı, İncil və Tövratda belə bildirilir:

Çünki əvvəlcə Adəm, sonra isə Həvva yaradıldı; (1. Timoteos 2: 13)

RƏBB Tanrı, Adəmi torpaqdan yaratdı və burnuna həyat nəfəsini üflədi. Beləliklə də, Adəm yaşayan varlıq oldu. (Yaratılış 2: 7)

İncildə Işlənən "Allahın Oğlu" Ifadələrinin Heç Biri Fiziki Mənasıyla Qəbul Edilməmişdir, Təkcə Hz. İsa (ə.s)-a Həqiqi Oğul Mənası Aid Edilmişdir

İncilin bir çox yerində "Allahın oğlu" və ya "Allahın oğulları" ifadələri işlədilir. Daha sonra ətraflı şəkildə izah edəcəyimiz kimi, Allahın oğlu sözləri, sevgi və məhəbbət ifadəsidir. Bir insanın mübarək, etibarlı, sadiq və Allahın sevimli qulu olduğunun bir izahıdır. Dolayısilə qətiyyən həqiqi (fiziki) oğul mənasını daşımır. Necə ki, bu ifadə İncilin çox yerində və çox insana xitab məqsədiylə işlədilmiş, lakin heç birində fiziki mənada qəbul edilməmişdir. "Böyük xoşbəxtlik sülhü təmin edənlərədir! Onlara Tanrı oğulları deyiləcək" (Matta, 5/9) ayəsində olduğu kimi, sülhü təmin edənlər Allahın sevimli və qiymətli qullarına çevriləcəkdir. Bunu heç bir xristian həqiqi oğul mənasında anlamaz, buna fərqli məna yükləməz.

Vəziyyət belə olduğu halda, İncildə təkcə hz. İsa (ə.s) üçün işlədilən "Allahın oğlu" ifadələri fiziki mənada işlədilməyib. Eyni ifadələrin keçməsinə, heç bir fərqli söz işlədilməməsinə baxmayaraq, təkcə hz. İsa (ə.s)-a həqiqi oğul sifəti isnad edilmişdir. Bu vəziyyət, Allahın oğlu ifadəsinin əsil mənasından uzaqlaşdırıldığını və qəsdli surətdə hz. İsa (ə.s)-a məxsus xüsusi məna ilə işlədildiyini göstərir. İncildə Allahın oğlu və ya oğulları ifadəsinin işləndiyi bəzi ayələr belədir:

[Hz. İsa (ə.s)]: "Lakin siz düşmənlərinizi sevin, yaxşılıq edin, heç bir qarşılıq gözləmədən borc verin. Alacağınız mükafat böyük olacaq, Ucalar Ucasının oğulları olacaqsınız. Çünki O, nankor və pis insanlara qarşı yaxşı qəlblidir". (Luka 6: 35)

Hər şeyə qadir olan Rəbb belə deyir: "Sizə Ata olacağam, siz də oğullarım, qızlarım olacaqsınız". (Korintlilere 2. Mektup 6: 18)

Burada ayrıca ifadə etmək lazımdır ki, müqəddəs mətnlərdə hz. İsa (ə.s) 80 dəfə bəşər oğlu kimi xarakterizə edilir. Təslis tərəfdarı xristianlar bu ifadəni müxtəlif formalarda şərh etməyə çalışsalar da, bəşər oğlu ifadəsi hz. İsa (ə.s)-ın ana dili olan arami dilində barnaşa, yəni "insan" mənasını verən xüsusi deyimdir. Dolayısilə bəşər oğlu deyimi bu dildə insan sözü ilə eyni mənalıdır. (Prof. Dr. Mehmet Bayrakdar, Bir Hristiyan Dogması Teslis, Ankara Okulu nəşriyyatı, sentyabr 2007, səh. 168)

İncildə Işlənən "Ata" Xitabı Yenə Məcazi Mənadadır və Bütün Insanlara Səslənilir

İncildə oğul sözü ilə yanaşı, "Ata" sözü də işlədilir. Buradakı Ata ifadəsi, himayədarlıq, sevgi və şəfqət mənalarını verir, buradakı xitabla Allahın ruhunu daşıyan, cənnətlə müjdələnilən və Allaha mənəvi cəhətdən yaxın insanlar hədəflənir və təbiidir ki, sözün əsl mənası qətiyyən nəzərdə tutulmur. Lakin təslis tərəfdarları, İncildə mənası bu qədər açıq olan bir sözü həmin bu İncil keçidlərində məcazi mənası ilə götürdükləri halda, hz. İsa (ə.s)-a xitab edilən ayələrdə hz. İsa (ə.s)-ın bioloji atası kimi götürürlər. Bu, açıq şəkildə səhv istiqamətləndirmə, mənası dəqiq olan bu mövzuda açıqca yanıltmadır.

İncildə "Ata" xitabının işlədildiyi və məcazi mənası olduqca açıq olan ayələrdən bəziləri belədir:

Belə ki, verdiyiniz sədəqə gizli qalsın. Gizlicə ediləni görən Atanız sizi mükafatlandıracaq... Çünki Rəbbiniz nələrə ehtiyacınız olduğunu hələ siz Ondan istəmədən əvvəl bilir. (Matta 6:4, 8)

"Doğruluğunuzu insanların gözü qarşısında özünüzü onlara göstərmək məqsədiylə etməyin, yoxsa göylərdə olan Atanızdan mükafat ala bilməzsiniz. (Matta 6: 1)

Lakin siz dua edərkən "daxili otağınıza çəkilib, qapını örtüb" və qeybdə olan Atanınıza dua edin. Qeybdə ediləni görən Atanız sizi mükafatlandıracaq. (Matta 6: 6)

İncildəki "Tanrının Övladları" Ifadəsi Də, Yenə Məcazi Məna Daşıyır

İncilin bir çox ayəsində işlənən "Tanrının övladları" ifadəsi ilə iman gətirənlər nəzərdə tutulur, eləcə də, mənəvi və məcazi yaxınlığa işarə edilir. Bu insanların mübarək, Allah Qatında qiymətli, Allah rizasını qazanmış olduğu ümid edilən insanlar olduqları vurğulanır. Burada qətiyyən ilahlıq xüsusiyyətindən söhbət getmir. İncildəki "Ata", "Oğul" və "Tanrının övladları" ifadələrinə ön mühakiməsiz yanaşan hər kəs sözlərin məcazi məna daşıdığını, Allahın yaxınlığını, şəfqətini, sevgisini və himayədarlığını göstərmək üçün, xüsusilə bu ifadələrin işlədildiyini asanlıqla anlaya bilər. İncildə tez-tez işlədilən bu sözlərin, hz. İsa (ə.s) barəsində niyə fərqli şərh olunduğu isə, aydın ola bilmir. Əlbəttə ki, məna dəyişmir, eyni məcazi mənadan istifadə olunur, lakin təslis tərəfdarları qəsdli surətdə bu cür şərh edirlər.

İncildə Tanrının övladları ifadələrinin işləndiyi müxtəlif ayələr belədir:

Özünü qəbul edib, adına iman edənlərin hamısına Tanrının övladları olma haqqını verdi. (Yuhanna, 1/12)

Əziz qardaşlarım, hələ indidən Tanrının övladlarıyıq, lakin nə olacağımız hələ bizə göstərilmədi. Lakin, Məsih göründüyü zaman, ona bənzər olacağımızı bilirik. Çünki onu olduğu kimi görəcəyik. (Yuhanna'nın 1. Mektubu, 3:2)

Tanrını sevib buyruqlarını yerinə yetirməklə, Tanrının övladlarını sevdiyimizi anlayarıq. (Yuhanna'nın Birinci Mektubu, 5/2)

Ata Ifadəsinin Məcazi Məna Daşımasına Dair Bir Nümunə, Bu Ifadənin Hz. İbrahim (ə.s) Üçün Işlədilməsidir

İncildə hz. İbrahim (ə.s), iman gətirənlərin "atası" kimi tanıdılır. Aydındır ki, burada da ata sözü məcazi mənada işlədilmiş, bu ifadə ilə hz. İbrahim (ə.s)-ın liderliyi, himayədarlığı, özünü izləyənlərə yol göstərdiyi vurğulanmışdır.

Bundan ötrü də, vəd, Tanrının lütfünə nail olmaq və İbrahimin bütün nəsli üçün, zəmanət altına alınmaq məqsədiylə imandan asılı edilmişdir. İbrahimin nəsli təkcə Müqəddəs Qanuna bağlı olanlar deyil, eyni zamanda İbrahimin imanına sahib olanlardır. "Səni bir çox millətin atası etdim" deyə yazılmış olduğu kimi İbrahim, iman gətirdiyi (ölülərə həyat verən, var olmayanı buyruğuyla var edən) Tanrının gözündə hamımızın atasıdır. (Romalılar, 4:16)

"Bizim atamız İbrahimdir" deyə cavab verdilər. İsa da: "İbrahimin övladları olsaydınız, İbrahimin etdiklərini edərdiniz" dedi. (Yuhanna, 8:39)

İncildə "Yaradan Əvəzinə Yaradılana, Ölümsüz Allah Əvəzinə Ölümlü Insana Qulluq Etmək" Qınanılmışdır

İncildə bu mövzuda işlənən ayələr çox əhəmiyyətlidir. Dövrün insanlarının, Yaradan əvəzinə yaradılana, yəni ölümlü insana tapındıqlarından, onu ilah qəbul etdiklərindən bəhs edər. Məhz bu, təslis tərəfdarı xristianların hazırkı vəziyyətləridir. Onlar da bir bəşəri ilah qəbul edərək, yaradılan bir qulu öz aləmlərində yaradıcı elan ediblər. Allah onları İncildə xəbərdar etmişdir:

Tanrını tanıdıqları halda, Onu Tanrı kimi ucaltmadılar, Ona şükür etmədilər. Əksinə, axmaq düşüncələrə qapıldılar; anlayışsız qəlblərini qaranlıq bürüdü. Ağıllı olduqlarını irəli sürdükləri halda, ağılsız çıxdılar. Ölümsüz Tanrının ucalığı əvəzinə ölümlü insanı, quşları, dörd ayaqlıları, sürünənlərə bənzəyən bütləri üstün görüb onlara yönəldilər. Buna görə də, Tanrı, bir-birlərinin bədənlərini alçaltsınlar deyə, onları qəlblərinin arzuları içində əxlaqsızlığa təslim etdi. Onlar Allahla əlaqəli həqiqətin yerinə yalanı qoydular. Yaradan əvəzinə, yaradılana tapınıb qulluq etdilər. Halbuki Allah əbədiyyən təriflənməyə layiqdir! Amin. (Romalılar, 1:21-25)

Hz. İsa (ə.s)-ın "Allah Təkdir" Deməsi

Allah təkdir. İncil görə hz. İsa (ə.s), bunu açıqca söyləmişdir. İncildə Allahın bir və tək olduğu, təkcə Ona qulluq edilməli və Ona şirk qoşmadan iman gətirilməli olduğu bir çox ayədə çox açıq şəkildə bildirilmişdir (İncildə Allahın vahidliyi ilə əlaqədar bütün ayələri irəliləyən səhifələrdə görə bilərsiniz). Bu ayələrdə, nə üçlükdən, nə üç ayrı Tanrının tək Tanrı mənasını verdiyindən, nə də əslində tək, lakin mövcudluqda üç kimi məntiqsiz açıqlamalardan bəhs edilir. Təkcə "Allah təkdir" deyilir. İncil keçidlərində qəti olan həqiqət, Ondan başqa ilah olmamasıdır. Bunu görmək elə asandır ki, bu qədər çox xristianın İncil keçidlərindəki açıq ifadələrə baxmayaraq, qarışıq təslis inancı meydana gətirmələri həqiqətən təəccüblənməli haldır.

Onların mübahisələrini dinləyən və İsanın onlara gözəl cavab verdiyini görən bir din alimi yaxınlaşıb ondan: "Buyruqların ən əhəmiyyətlisi hansıdır?" deyə soruşdu. İsa ona belə cavab verdi: “[Allahın buyruqlarının] ən əhəmiyyətlisi budur: Dinlə, ey İsrail! Allahımız olan Rəbb tək Rəbbdir... Din alimi İsaya: ““Yaxşı söylədin, müəllimim. Allah təkdir və Ondan başqası yoxdur” deməklə doğrunu söylədin” dedi. (Markos, 12/28-32)

Xilaskarımız Tək Allaha ucalıq olsun... (Yahuda'nın Mektubu, 1: 24)

Sən Allahın Tək olduğuna inanırsan, yaxşı edirsən. Cinlər belə buna inanır və [Allah qorxusuyla] titrəyirlər! (Yakup'un Mektubu, 2: 19)

Hz. İsa (ə.s)-ın Allahdan Qorxmağı Əmr Etməsi

İncilə görə hz. İsa (ə.s) özündən deyil, təkcə Allahdan qorxulmasını nəsihət edir. Bəzi xristianlar üçlüyün nəzərdə tutulduğunu, dolayısilə hz. İsa (ə.s)-ın bu əmrlə özünü də nəzərdə tutduğunu iddia edə bilərlər. Əlbəttə ki, bu qarışıqlıq, təkcə təslis müdafiəçilərinin göstərəcəkləri və insanları yanıltmaq üçün işlədəcəkləri bir məntiqdir. Güclü vicdan sahibi olan heç kəs, bu sapdırmaya aldanmamalıdır. Ayənin mənası qəti və açıqdır. Hz. İsa (ə.s) heç kimi özünə tapınmağa dəvət etmir, hətta əksinə yalnız tək ilah olan Allaha istiqamətləndirir.

O [hz. İsa (ə.s)] belə dedi: "Bədəni öldürə bilən, lakin canı öldürə bilməyənlərdən qorxmayın. Canı da, bədəni də cəhənnəmdə məhv edə bilən Allahdan qorxun". (Matta, 10:28)

Hz. İsa (ə.s)-ın Allahı Sevməyi Əmr Etməsi

Yenə İncilə görə hz. İsa (ə.s), insanları həmişə tək Allaha yönəldir və Onu sevmələrini istəyir.

İsa belə cavab verdi: “Ən əhəmiyyətlisi budur: “Dinlə, ey İsrail! Allahımız olan Rəbb tək Rəbbdir. Allahın olan Rəbbi bütün qəlbinlə, bütün canınla, bütün ağlınla və bütün gücünlə sev””. (Markos, 12/29-30)

Hz. İsa (ə.s)-ın Allaha Yalvarmağı Əmr Etməsi

Təslis tərəfdarlarına görə, özünə dua edilməli insan hz. İsa (ə.s)-dır. Həmçinin hazırda təslis müdafiəçisi xristianlar hz. İsa (ə.s)-a dua edirlər. Halbuki İncildə, hz. İsa (ə.s)-ın öz ağzından duanın Allaha edilməli olduğu deyilir. Hökmdə heç bir qarışıqlıq yoxdur, hz. İsa (ə.s), heç bir yerdə Allaha yalvarmaq üçün insanların özünə yönəlməli olduqlarını söyləmir. Bilavasitə Allaha yalvarmalarını nəsihət edir. Dua etmək üçün vasitəçilər olduğu, hz. İsa (ə.s) olmadan duanın Allaha çatmayacağı kimi qarışıq və ziddiyyətli fikirlər, təkcə təslis tərəfdarlarının uydurmasıdır. Qəlb və məntiq gözü ilə baxan bir insan üçün İncil keçidləri olduqca aydındır.

O vaxt İsa tələbələrinə: "Məhsul boldur, lakin işçi azdır, bundan ötrü də, məhsulun sahibi olan Rəbbə yalvarın, məhsulunu götürəcək işçilər göndərsin" dedi. (Matta, 9:37-38)

Hz. İsa (ə.s)-ın Təkcə Allaha Qulluq Edilməsini Söyləməsi

İncilə görə hz. İsa (ə.s) insanları, özünə deyil, Allaha qulluq etməyə dəvət etmişdir. Hz. İsa (ə.s)-ın bu sözlərində əslində özünü nəzərdə tutduğu kimi, zorakı məna axtaranlar, yenə təslisi İncilə daxil etməyə çalışanlardır. Ayə aydındır; hz. İsa (ə.s), eynilə hz. İbrahim (ə.s), hz. Musa (ə.s) və hz. Məhəmməd (s.ə.v) kimi Allahın sevimli peyğəmbəri olaraq özünə verilən təbliğ vəzifəsini yerinə yetirir və insanları Allaha qulluq etməyə dəvət edir.

İsa ona bu cavabı verdi: ““Allahın olan Rəbbə tapın və təkcə Ona qulluq et” deyə yazılmışdır”. (Luka, 4:8, Matta, 4:10)

Hz. İsa (ə.s)-ın Allaha Iman Gətirilməsini Əmr Etməsi

İncilə görə hz. İsa (ə.s), yenə özünə endirilən peyğəmbərlik vəzifəsini yerinə yetirir və insanları Allaha iman gətirməyə dəvət edir.

İsa onlara belə cavab verdi: "Tanrıya iman gətirin". (Markos, 11:22)

Hz. İsa (ə.s)-ın, Hər Şeyin Allah Rizası Üçün Edilməsini Nəsihət Etməsi

Hz. İsa (ə.s), İncildə insanları öz rizasına deyil, tək olan Allahın rizasını qazanmağa yönəldir. Deməli, rizası axtarılacaq varlıq, hz. İsa (ə.s) deyil, Uca Allahdır.

Nəticə etibarilə, nə yesəniz, nə içsəniz, nə də etsəniz, hər şeyi Allahın ucalığı üçün edin. (Pavlus'tan Korintlilere 1. Mektup, 10:31)

Günü qeyd edən, Rəbb üçün qeyd edər. Hər şeyi yeyən, Allaha şükür edərək bunu Rəbb üçün yeyər. Bəzi şeyləri yeməyən də Rəbb üçün yeməz və Allaha şükür edər. Heç birimiz özümüz üçün yaşamarıq, heç birimiz də özümüz üçün ölmərik. Yaşasaq, Rəbb üçün yaşayarıq; ölsək, Rəbb üçün ölərik. (Pavlus'tan Romalılara Mektup, 14:6-8)

Rəbbdən miras mükafatını alacağınızı bilərək, hər nə etsəniz, insanlar üçün deyil, Rəbb üçün qəlbən edin... (Pavlus'tan Koloselilere Mektup, 3:23-24)

Hz. İsa (as), tüm insanlar gibi bir kuldur. İncil'de pek çok pasajda Hz. İsa (as)'ın bir insan olduğuna ve Allah'a kulluk vazifelerini yerine getirdiğine dair ifadeler yer almaktadır. Dolayısıyla, Hz. İsa (as)'a atfedilen -Haşa- İlahlık vasfını İncil pasajları ortadan kaldırmaktadır.

Hz. İsa (ə.s)-ın Insanları, Allahı Tərifləməyə Və Ucaltmağa Təşviq Etməsi

Hz. İsa (ə.s), ətrafındakı insanları hər vaxt, tək tərifləniləcək və ucaldılacaq olan Uca Rəbbimiz Allaha istiqamətləndirmiş və Onu ucaldıb tərifləməyə təşviq etmişdir. Hz. İsa (ə.s) İncil keçidlərində özünü nəzərdə tutmur. Belə bir şərh ayələrdə yoxdur. Hz. İsa (ə.s), sahib olduğu elmin özündən deyil, Allahdan olduğunu söyləyir və insanları bilavasitə Uca Rəbbimiz olan Allaha istiqamətləndirir.

Yəhudilər təəccüblənərək belə dedilər: "Bu insan heç təhsil almadığı halda, necə bu qədər bilikli ola bilər?". İsa isə onlara: "Mənim təhsilim mənim deyil, məni Göndərənindir" deyə cavab verdi. "Əgər biri Allahın istəyini yerinə yetirmək istəyirsə, bu təhsilin Allahdanmı olduğunu, yoxsa özlüyümdənmi danışdığımı biləcək. Öz istəyi ilə danışan özünü ucaltmaq istəyər, lakin özünü Göndərəni ucaltmaq istəyən dürüstdür və onda haqsızlıq yoxdur". (Yuhanna, 7:15-18)

İsa yola çıxarkən, biri qaçaraq yanına gəldi. Qarşısında diz çöküb ondan: "Yaxşı (yaxşı insan mənasında) müəllimim, əbədi həyata qovuşmaq üçün nə etməliyəm?" deyə soruşdu. İsa ona: "...yaxşı olan tək biri var, O da Allahdır". (Markos, 10/17-18)

Hz. İsa (ə.s)-ın, Allaha Itaət Etdiyini Söyləməsi

İncilə görə hz. İsa (ə.s) Allahın qulu olduğunu, peyğəmbər kimi göndərildiyini və peyğəmbərlik xüsusiyyətinin tələbindən ötrü də Allahın özünə əmr etdiklərinə əməl etməklə məsul olduğunu bildirir. Özündən bir şey etmədiyini və Özünü göndərən Uca Allahın buyruqlarını yerinə yetirdiyini söyləyir.

Sonsuz güc sahibi bir İlah ancaq Quranın: "...O, bir işin olmasına qərar versə, ona yalnız "ol" deyər, o da dərhal olar" (Bəqərə surəsi, 117) ayəsində bildirildiyi kimi, yaratdıqlarına hökm edər. Hz. İsa (ə.s) da bu həqiqəti bilən və Allaha itaət edən bir quldur.

Diqqət yetirilsə hz. İsa (ə.s) demək olar ki, hər sözündə, özünü yaradan Allahın böyüklüyünü tərifləyir və Onun əmrlərini yerinə yetirdiyini bildirir. Dolayısilə hz. İsa (ə.s)-ın bu mövzuda İncildə qeyd olunan sözlərində də təslisi dəstəkləyəcək heç bir açıqlama yoxdur.

O [hz. İsa (ə.s)] belə dedi: "...Öz istəyimi deyil, məni Göndərənin [Allahın] istəyini yerinə yetirmək üçün gəldim". (Yuhanna, 6:38)

O [hz. İsa (ə.s)] belə dedi: "Mən özlüyümdən heç nə edə bilmərəm. Eşitdiyim kimi mühakimə edərəm və mənim mühakiməm ədalətlidir. Çünki məqsədim öz istəyimi deyil, məni Göndərənin [Allahın] istəyini yerinə yetirməkdir". (Yuhanna, 5:30)

Hz. İsa (ə.s)-ın, Möcüzələri Allahın Icazəsi Ilə Gerçəkləşdirdiyini Söyləməsi

Əlbəttə ki, tək Hakim Allahdır. Eləcə də, hər şeyin Hakimi olan Allah, şübhəsiz ki, bir peyğəmbər olaraq göndərdiyi hz. İsa (ə.s)-ın da Hakimidir. Əlbəttə ki, hz. İsa (ə.s), etdiyi hər şeyi Rəbbimizin icazəsi ilə etdiyini bilir. Necə ki, İncil sözlərinin çox böyük hissəsində hz. İsa (ə.s)-ın bunu bilərək danışdığı, Allahı ucaltdığı və insanları Allaha yönəltdiyi açıqca görülür.

...İsa, Rəbbin gücü sayəsində xəstələri sağaldırdı. (Luka, 5:17)

İsa, Allahın hər şeyi öz əllərinə verdiyini və Allahdan gəlmiş olub yenə Ona qayıtdığını bilirdi. (Yuhanna, 13:3)

Bəzi xristianlar, İncildə bildirilən bu açıqlamaları da belə şərh edə bilərlər: "Hz. İsa (ə.s) həm insan, həm də tanrı xüsusiyyəti göstərirdi. Dolayısilə insan xüsusiyyətləri göstərməsi normaldır". Belə bir şərh, təslis inancının təməlindəki böyük məntiqsizliyi ifadə edir. İnsan xüsusiyyətləri göstərən, dünya həyatının tələbi olaraq acizliklərlə yaradılmış bir varlıq, necə ilah ola bilər? Belə bir iddia, Allahı sevdiyini iddia edən insanlar tərəfindən necə qəbul edilə bilər?

Allah ucadır, dünyadakı çatışmazlıqları imtahan üçün yaradandır, lakin Özü bütün çatışmazlıqlardan uzaqdır. Daha əvvəl dəfələrlə üzərində dayandığımız və kitabın irəliləyən səhifələrində də dayanacağımız kimi, problem, Allahın ucalığını lazımınca anlamamaq və Onu qiymətləndirə bilməməkdir.

Burada, İncilə əsaslanaraq verilən bütün açıqlamalar, hz. İsa (ə.s)-ın Allaha sadiq və itaətkar bir qul və bəşər olduğunu açıqca göstərir. İncildə qəti olaraq bildirilən bu ifadələr, zaman keçdikcə təslis məntiqsizliyinin süzgəcindən keçirilmiş, İncil sözləri qarmaqarışıq şərhlərlə təslis inancına uyğunlaşdırılmağa çalışılmışdır. Halbuki bu hiyləgər təlqini almamış bir insan, İncilə baxdığı vaxt, hz. İsa (ə.s)-ın insan və qul xüsusiyyətini asanlıqla anlaya bilər. Belə bir insan, təslis iddiasının nə qədər zorakı bir izah olduğunu da asanlıqla görə bilər. Hətta belə aydın açıqlamalardan təslis kimi bir məntiqin çıxmasına da olduqca təəccüblənəcək. Deməli, açıq zehin və ön mühakiməsiz dünyagörüşü ilə baxıldığı vaxt, hər xristian İncildə qətiyyən təslis inancına dair heç nə olmadığını, üstəlik, yuxarıdakı İncil sözlərindən də aydın ola biləcəyi kimi, əksinə bu inancı ortadan qaldıracaq ifadələrin işləndiyini görəcək.

De ki: O Allah, birdir. Allah, Samed'dir (herşey O'na muhtaçtır, daimdir, hiçbir şeye ihtiyacı olmayandır). O, doğurmamıştır ve doğurulmamıştır. Ve hiçbir şey O'nun dengi değildir. (İhlas Suresi, 1-4)

Hz. İsa (ə.s)-ın Bir Bəşər Olduğuna Dair Qurandan Dəlillər

Allah, Quranda hz. İsa (ə.s) və anası hz. Məryəm (ə.s)-ın insani xüsusiyyətlər göstərən elçi olduqlarını bildirir. Ayədə işlənən "hər ikisi də yemək yeyirdi" ifadəsi, bu mühüm həqiqəti vurğulamaq üçün, xüsusi olaraq işlədilir:

Uca Allah, hz. İsa (ə.s)-ın doğulduğunu, uşaqlıq dövrü keçirdiyini və Allahın icazəsi ilə möcüzələr gerçəkləşdirdiyini də bildirir:

Uca Allah digər bir ayəsində isə, təslis tərəfdarlarına, digər bütün insanlar kimi hz. İsa (ə.s)-ın da Allah istəmədiyi təqdirdə heç nəyə malik ola bilməyəcəyini xatırladır.

Əlbəttə ki, hz. İsa (ə.s), Allahın çox sevdiyi, şərəfləndirdiyi, seçdiyi bir insandır; Onun peyğəmbəridir. Amma nəticədə bir quldur. Quranda hz. İsa (ə.s)-ı ilahlaşdırmalarına baxmayaraq, hz. İsa (ə.s)-ın İsrailoğullarını tək Allaha ibadət etməyə dəvət etdiyi bildirilir:

Qurandakı bir ayəyə görə, hz. İsa (ə.s) İsrailoğullarına, bu təbliği etmişdir:

Hz. İsa (ə.s) Uca Allahın, həm özünün, həm də bütün yaradılanların Rəbbi olduğunu bildirərək təbliğ etmişdir. Hz. İsa (ə.s)-ın bu təbliğini qəbul edən az sayda həvari, hz. İsa (ə.s)-dan "elçi" kimi bəhs edir:

Uca Allah, yer üzünə xəbərdar edənlər olaraq "elçilər" göndərdiyini və bu elçilərin "Allahı tərk edib mənə qulluq edin" dəmələrinin qeyri-mümkün olduğunu bir ayəsində açıqca bildirmişdir:

Yuxarıdakı ayələr kimi bir çox ayədə dəlilləri verildiyi kimi, hz. İsa (ə.s); Allahın yaratdığı mübarək bir elçi, sevimli dostu, peyğəmbəri və Ona qul olan bir bəşərdir. Lakin qətiyyən Allahın oğlu deyildir; əsla ilahlıq iddia etməmiş və bundan Allaha sığınmışdır. Təbliğində həmişə Allaha bir qul olduğunu xatırlatmış və insanları Allaha iman gətirməyə dəvət etmişdir.

Rəbbimiz, Quran və İncildəki açıq dəlillərə baxmayaraq, "Allah üçlüyün üçüncüsüdür" deyənləri "küfr edənlərdən olanlar" kimi xarakterizə edir. Təslis yanılması Quranda şiddətlə qarşı çıxılan, Uca Rəbbimizin bir çox ayə ilə xəbərdarlıq etdiyi çox böyük təhlükədir. Hazırda bir çox xristian qardaşımız böyük ehtimalla bu böyük təhlükədən xəbərsiz şəkildə, yalnız özlərinə öyrədilənlərə əməl edərək yaşamağa davam edirlər. Həmin bu xristianlar, bu böyük təhlükəni mütləq görməlidirlər.

Quran son kitabdır, İncili təsdiqləyici olaraq göndərilmişdir və dolayısilə xristian qardaşlarımız da Quranda bildirilən həqiqətləri nəzərə almaqla məsuldurlar. Quranın yol göstərici xüsusiyyətini yaxşı qarşılamalıdırlar. Bu, onlar üçün böyük şəfa və rəhmət olacaq. (Mövzuyla əlaqədar ətraflı məlumat toplamaq üçün baxın: “Hz. İsa (ə.s) Allahın oğlu deyil, Allahın Peyğəmbəridir”, Harun Yəhya)

Təslisin Tövratdan Gəldiyini Iddia Edən Xristianlar Yanılırlar

Tövratda müxtəlif yerlərdə, Allahın oğlu ifadəsi və bəzi yerlərdə isə, Allahın Öz Şəxsi üçün işlətdiyi "Biz" ifadəsi qeyd olunur. Xristianların bir hissəsi həmin bu ifadələri təslis inancının mənbəyi kimi qəbul edirlər. Halbuki bu mövzuda ciddi səhvə yol verirlər.

1) İbrani dilində Allahın adlarından biri "Elohim"dir. İbrani dilində ümumiyyətlə sonluqdakı “im” şəkilçisi çoxluq ifadə etmək üçün, işlədilə bilər (“bayit” ev, “batam” evlər demək olduğu kimi). Elohim adındakı "im" şəkilçisindən ötrü bəzi xristianlar burada Allahın adının çoxluq şəklində keçdiyini düşünmüş və Tövrata görə İsrailoğullarının təslis inancına sahib olduqlarını iddia etmişdirlər. Lakin ibrani dilində tək bir obyekt və ya məhfum ifadə edən, lakin sonu “im” ilə bitən bir çox söz var: "Panim" yüz, "Shamayim" səma və ya göylər, "Rahamim" mərhəmət və ya acıma, "Mayim" su, "Pnim" iç deməkdir və buna bənzər bir çox söz var. Buna görə də, buna əsaslanmaqla Tövratda təslis olduğunu iddia etmək tamamilə cəhalətdən qaynaqlanar.

Onsuz da ibrani dilində obyektin çoxluqda və təklikdə olması vəziyyətinə görə fel fərqlənir. Dolayısilə felə baxaraq, cümlənin tək şəxsəmi yoxsa cəm şəxsəmi işarə etdiyi asanlıqla aydın olar. Əgər Elohim sözü, bəzi xristianların iddia etdiyi kimi çoxluq mənasını versəydi o zaman bu söz ibrani dilində "Vayomru Elohim" (ilahlar dedi ki) şəklində olmalı idi. Lakin bütün Tövrat ayələrində bu ifadə "Vayomer Elohim" (Allah dedi ki) şəklində işlənir.

2) Eyni vəziyyət, İbrani İncilində, Allahın digər bir adı üçün də hakimdir. Bəzi xristianlar "Adonai" sözünü yanlış tələffüz edərlər. Bu əslində “mənim əfəndilərim” mənasını verər. Lakin bu ibrani dilindəki düzgün tələffüzü deyil. İbrani dilində bu söz, "Adonoy" şəklində oxunar və bu ifadə qətiyyən çoxluq mənası ifadə etməz.

3) Xristianlar Tövratın Yaradılış hissəsində işlənən bu sözləri, üçün birliyi iddiasına dəlil gətirməyə çalışarlar:

Tanrı: "İnsanı öz surətimizdə, özümüzə bənzər yaradaq. O, dənizdəki balıqlara, göydəki quşlara, evcil heyvanlara, sürünənlərə və bütün yer üzünə hakim olsun" dedi. Tanrı insanı öz surətində yaratdı. Beləliklə də, insan Tanrı surətində yaradılmış oldu. İnsanları erkək və dişi olaraq yaratdı. (Yaradılış, 1: 26-27)

Tövrat hissələrindən, Yaradılış 1:26-cı sözdə qeyd olunan, Allahın Öz Şəxsi üçün buyurduğu; "insanı öz surətimizdə, özümüzə bənzər yaradaq" cümləsinin çoxluq ifadə etməsini və sonrakı ayədə Allahın Öz Şəxsindən bu dəfə tək olaraq bəhs etməsini, xristianlar, üçlük üçün mühüm dəlil kimi göstərməyə çalışarlar. Halbuki bu görünməmiş dərəcədə zorakı izahdır. Təslis təlqinlərinin təsiri altında qalmamış hər hansı bir insan hətta bir uşaq belə, buradakı çoxluq ifadələrin Allahın qüdrətini və böyüklüyünü vurğulamaq üçün işlədilən xüsusi izahat və xitab forması olduğunu dərhal anlayacaq. Rəbbimizin Öz Şəxsi üçün işlətdiyi "Biz" ifadəsi, təslis və ya üçlük məntiqini şiddətlə lənətləyən Quranda da bir çox ayədə işlənir:

4) Xristianlar, Tövratda qeyd olunan aşağıdakı ayəni də öz istəklərinə uyğun şərh edərlər:

"Yaxınlaşın mənə, dinləyin söyləyəcəklərimi: Başlanğıcdan bəri açıqca danışdım, o zamandan indiyədək oradayam". Hakim RƏBB indi məni və Ruhunu göndərir. (Yeşeya, 48:16)

Həmin bu Tövrat ayəsi, xristianlar tərəfindən mötərizə daxili zorakı şərhlərlə təslisə dəlil kimi göstərilməyə çalışılır. Bununla da xristianlar, üçlükdəki üç varlıqdan həmin bu ayədə bəhs olunduğunu iddia edirlər. Halbuki burada, Allahın oğlu ifadəsi qətiyyən işlənmədiyi kimi, Müqəddəs Ruh kimi şərh olunan hissə isə, Allahın insana üfürmüş olduğu Öz ruhudur. Allah insanı Öz ruhundan yaratmış olduğunu Quranda da bildirir:

Allahın ruhundan üfürməsi, hər insanın Allahın ruhunu daşıdığını və heç nəyin Allahdan ayrı olmadığını göstərər. Bunun xristianlar tərəfindən necə Müqəddəs Ruh kimi şərh olunmuş olduğu və burada Allahın oğlu çıxarışının necə edilmiş olduğu aydın ola bilməmişdir.

5) Zəburda (Tövratın Məzmurlar hissəsi) aşağıda qeyd olunan ayə, bəzi xristianlar tərəfindən yanlış şərh olunur:

RƏBBin bildirişini elan edəcəyəm. O, Mənə: "Sən mənim oğlumsan, bu gün Mən sənin Atan oldum. Məndən istə, miras olaraq sənə millətləri, mülk olaraq yer üzünün dörd bucağını verim” dedi... (Məzmurlar 2:7-8)

Tövratın başqa ayələrində də bildirildiyi kimi, burada "oğul" kimi ifadə edilən anlayış İsraildir. Allahın dindar İsrail xalqına qarşı himayədarlığı bir təşbehlə bildirilir. Bir Atanın oğullarına qarşı davranışları və himayədarlığı nümunə verilir və buradakı açıqlama Allahın sevimli qulları mənasını verir.

6) Yenə Tövratda Daniel 7:13-14 hissələrində işlənən "bəşər oğlu" ifadəsi, İncildəki kimi yanlış xarakterizə edilməyə çalışılmış və hz. İsa (ə.s) üçün iddia edilmiş olan Tanrı xüsusiyyətinə işarə etdiyi iddia edilmişdir. Halbuki bu tamamilə yanlış bir şərhdir:

“Bir gecə bəşər oğluna bənzər birinin göyün buludlarıyla gəldiyini gördüm. Əzəldən bəri var Olanın yanına doğru irəlilədi, Onun önünə gətirildi. Ona hakimiyyət, ucalıq və krallıq verildi. Bütün xalqlar, millətlər və hər dildən olan insan ona tapındı. Hakimiyyəti heç bitməyəcək sonsuz hakimiyyət, krallığı heç dağılmayacaq bir krallıqdır". (Daniel, 7:13-14)

Burada nəzərdə tutulan ölümlü bir insandır və Tövrat alimlərinin fikir birliyi ilə, qəbul etdikləri şəkildə bəhs edilən hakim Kral, Axırzamanda gələcək olan Kral Məsih, yəni Mehdidir. Kral Məsih, bütün millətlərə hakim olacaq, bütün xalqlar və millətlər ondan razı qalacaq.

Bu ifadə edilməlidir ki, yəhudilər, nə hz. Musa (ə.s) dövründə, nə də ondan sonrakə dövrdə heç vaxt həmin bu Tövrat ayələrini təslis məntiqində qiymətləndirməyiblər. Tövrat ilk endirildiyi tarixlərdə belə, bu məhfumlar heç vaxt təslis mənasında başa düşülməmişdir. Yəhudilər, Tövratda işlənən bu istiqamətdəki ifadələrin həqiqi və dərin mənasını çox yaxşı bilərlər və bunu təslis mənasında işlətməkdən Allaha sığınarlar. Buradakı ifadəni batini olaraq şərh edər və Allahın quluna olan sevgisini, himayədarlığını, yaxınlığını vurğuladığını anlaya bilərlər. Necə ki, yəhudilər, bəzi xristianların zahiri təfsirlə Tövrat ayələrinə verməyə çalışdıqları yanlış mənalara da qarşı çıxırlar.

Həmin bu ayələri təslis məntiqində qiymətləndirməyə çalışan bəzi xristianlar, Tövrata da tabe olduqlarından bu iddialarına Tövratdan da hökm çıxartmağa çalışırlar. Halbuki bütün Tövrat və Zəbur ayələrində ifadə edilən tək iman etiqadı tövhid inancıdır. Necə ki, İncil də, Tövratı təsdiqləyici olaraq bu tövhid inancını ucaldır. Xristian qardaşlarımız İncildəki bu həqiqəti mütləq görməlidirlər.

Berlin'de bir Sinagog Teslisçiler, teslis inancının temelde Tevrat kaynaklı olduğunu iddia ederler. Hristiyanlık inancı Eski Ahid'in de kabulünü gerektirdiği için, Tevrat'tan kendilerince delil çıkartmaya çalışır ve bir kısım Tevrat sözlerini olduğundan farklı yorumlarlar. Fakat Musevi din adamları, teslisçilerin yaptıkları bu zorlama açıklamaları daima reddetmişlerdir. Tevrat da, tıpkı İncil gibi teslis inancını kesin olarak reddeder.

Allahın Şəxsinin Insanda Zühur Etdiyi Fikrini Xristianlar da Istəməməlidirlər

Saleh xristianlar bu mövzuda səmimi davranmalı və bir insana ilahlıq isnad etməyin Allahın qanunu ilə, hz. İsa (ə.s)-ın gətirdiyi xristianlıq diniylə, İncil və Tövratın hökmləri ilə ziddiyyət təşkil etdiyini; eyni zamanda ağla və məntiqə zidd olduğunu da anlamalıdırlar. Həqiqi və haqq İncilə əsrlər sonra əlavə olunan belə inancın ciddi təhlükə ola biləcəyinə ehtimal verməli və bunun üzərində dərin düşünməlidirlər. Allahın üstün xüsusiyyətlərini bir insana aid etməyə çalışmağın və acizliklərlə yaradılmış bir insanı ilah hesab etməyin və göstərməyin necə bir mənası və faydası ola bilər? Şübhəsiz ki, Uca Allahın buna ehtiyacı yoxdur (Allahı tənzih edirik). Belə bir yaraşdırma, (çox vaxt xatırlatdığımız kimi) ALLAHIN QÜDRƏTİNİ VƏ BÖYÜKLÜYÜNÜ LAZIMINCA QİYMƏTLƏNDİRƏ BİLMƏMƏK MƏNASINI VERƏR.

Bütün bunlardan savayı, Uca Allahın yer üzündə insan olaraq Şəxsi ilə zühur etməsi kimi bir fikri, onsuz da xristianlar da istəməməlidir. Bunu, Uca Allahın şəninə yaraşdırmamalıdırlar. Allahın böyüklüyü, ucalığı, ululuğu, qüdrəti və sonsuz gücü xristianlar üçün bir nemətdir. Sonsuz güc sahibi bir Allaha inanmaqmı daha gözəldir; yoxsa yatan, yemək yeyən, ehtiyac sahibi bir insanı ilah qəbul etməkmi? Əlbəttə ki, bunun cavabını bütün xristianlar dərhal görəcəklər.

Allahın Öz üstün Şəxsini insanlara tanıtmaq üçün, ölümlü və ehtiyac sahibi bir varlıqda zühur etməyə ehtiyacı yoxdur (Allahı tənzih edirik). Xristian qardaşlarımız İncilə və Tövrata ağılla baxmalı və bütün bunları Allahın şəninə uyğun şəkildə qiymətləndirməlidirlər.

Əlbəttə ki, hz. İsa (ə.s)-ın insani xüsusiyyətlərə sahib olması, onun bir peyğəmbər olaraq dəyərini azaldacaq bir şey deyil. Hz. İsa (ə.s), Uca Rəbbimizin qiymətli və çox mübarək bir peyğəmbəridir. Allah Qatında digər bütün peyğəmbərlər kimi ən yüksək və ən müqəddəs mövqedədir. Allahın sevimli dostu, uca elçisidir. Dolayısilə onun bir insan olaraq yaradılması, əlbəttə ki, onun dəyərinə, əhəmiyyətinə və peyğəmbər kimi ucalığına zərər gətirməyəcək.

Mühüm məsələ, Allaha (bir və tək olan Yaradıcımıza) iman gətirməkdir. Allah insanlardan Özünə şirk qoşmadan iman və qulluq etmələrini istəyər. İnsanların qulluq edə bilmələri üçün Allahın yer üzündə bir insan olaraq zühur etməsinə ehtiyac yoxdur. Xristian qardaşlarımız, əgər həqiqətən səmimi bir dünyagörüşü ilə, bu mövzuya yaxınlaşmaq istəyirlərsə, özlərinə bu sualı yönəltməlidirlər:

Allahın, hz. İsa (ə.s)-da Şəxs olaraq təcəlli etməməsi, uca Allahın xüsusiyyətlərindən nəyi itirər? (Allahı tənzih edirik)

Allahın insanda Şəxs olaraq təcəlli etməməsi, Allahın xüsusiyyətlərini, üstünlüyünü və gözəlliyini azaldan şey deyil. Əksinə bu, Allahın gözəlliyinə gözəllik qatar, Onun üstün xüsusiyyətlərinin daha yaxşı və lazımınca başa düşülməsini təmin edər. Ölümlü, yatan, yemək yeyən, acizliklər və ehtiyaclar içində olan bir insana Allahın Şəxsi olaraq təcəlli yaraşdırması etdikdən sonra, Allahın üstün xüsusiyyətlərini lazımınca qiymətləndirə bilmək necə mümkün ola bilər? Əlbəttə ki, belə şey qeyri-mümkündür.

İncil, Təslis Inancını Rədd Edir
İncildə Allahın Təkliyindən və Şirk Qoşmamaqdan Xəbər Verən Ayələr

Onların mübahisələrini dinləyən və İsanın onlara gözəl cavab verdiyini görən bir din alimi yaxınlaşıb ondan: "Buyruqların ən əhəmiyyətlisi hansıdır?" deyə soruşdu. İsa ona belə cavab verdi: "[Allahın buyruqlarının] ən əhəmiyyətlisi budur: Dinlə, ey İsrail! Allahımız olan Rəbb tək Rəbbdir... Din alimi İsaya: ““Yaxşı söylədin, müəllimim. Allah təkdir və Ondan başqası yoxdur” deməklə doğrunu söylədin” dedi. (Markos, 12/28-32)

...Allah təkdir. (Pavlus'tan Galatyalılara Mektup, 3: 20)

...Rəbb təkdir. Müxtəlif fəaliyyətlər vardır, lakin hər kəsdə hamısını təsirli edən eyni Allahdır. (Pavlus'tan Korintlilere 1. Mektup, 12: 5-6)

Təkcə bir Allah var... (Pavlus'tan Timoteos'a 1. Mektup, 2: 5)

İsa ona belə cavab verdi: ““Allahın olan Rəbbə tapın və təkcə Ona qulluq et” deyə yazılmışdır”. (Matta, 4: 10)

Xilaskarımız tək Allaha ucalıq olsun... (Yahuda'nın Mektubu, 1: 24)

Sən Allahın bir olduğuna inanırsan, yaxşı edirsən. Cinlər belə buna inanır və [Allah qorxusuyla] titrəyirlər! (Yakup'un Mektubu, 2: 19)

Sonsuz əsrlərin Hökmranı, ölümsüz, gözə görünməz tək Allaha əsrlər əsri qürur və ucalıq olsun. (Pavlus'tan Timoteos'a 1. Mektup, 1: 17)

Ey bir-birinizi ucaldan və tək olan Allahdan gələn ucalığı axtarmayanlar, siz mənə necə iman gətirə bilərsiniz? (Yuhanna, 5:44)

İsa yola çıxarkən, biri qaçaraq yanına gəldi. Qarşısında diz çöküb ondan: "Yaxşı (yaxşı insan mənasında) müəllimim, əbədi həyata qovuşmaq üçün nə etməliyəm?" deyə soruşdu. İsa isə ona: "...Yaxşı olan tək biri var, O da Allahdır" dedi. (Markos, 10/17-18)

...Bilirik ki büt, dünyada əslində olmayan bir şeydir və birdən çox ilah yoxdur... Bizim üçün tək Allah var: Hər şeyin Özündən meydana gəldiyi Allah. Biz də Onun üçün yaşayırıq... (Pavlus'tan Korintlililere 1. Mektup, 8: 4-6)

...Təkcə bir Allahınız var... (Matta, 23: 9)

İsa: "Mənə niyə yaxşılıq barəsində sual verirsən? Yaxşı olan tək biri var. Həyata qovuşmaq istəyirsənsə, Onun [Allahın] buyruqlarını yerinə yetir" dedi. (Matta, 19: 17)

Yerdə və ya göydə ilah kimi adlandırılanlar varsa da... [Allahı tənzih edirik] bizim üçün tək bir Allah var. O hər şeyin qaynağıdır və biz Onun üçün yaşayırıq. (Pavlus'tan Korintlilere 1. Mektup, 8:5)

...Rəbb birdir, iman birdir... Hər şeydən üstün, hər şeylə və hər şeydə olan hər kəsin Allahı... birdir. herkesin Allah'ı... birdir. (Pavlustan Efeslilere Mektup, 4: 4-6)

Hər evin bir qurucusu var, hər şeyin qurucusu isə Allahdır. (İbranilere Mektup, 3:4)

3-cü Hissə: Var Olan Hər Şey Allahin Təcəllisidir

Mühüm Bir Sirr: Təkcə Beynimizdəki Təsvirlə Təmasda Olarıq

Dünyadakı insanların çox böyük hissəsi, mühüm bir həqiqətdən xəbərsiz yaşayar. İnsanların bütün həyatlarını, dünya həyatına və axirətə olan dünyagörüşlərini köklü şəkildə dəyişdirəcək bu sirr, təkcə beynimizin içində yaşadığımız həqiqətidir. Digər bir sözlə, heç kim özünə beyninin içində ruhuna izlətdirilən dünyadan kənara çıxa bilməz və xarici aləmdə olan maddənin əsli ilə təmasda ola bilməz.

Bu belə açıqlana bilər: Bizə xarici aləmdən təsvir kimi çatan məlumatlar, yalnız müəyyən miqdar işıqdır. Əgər bir almanın görünüşünü görür, qoxusunu hiss edir, dadını ala bilir və ona əlimizlə toxuna biliriksə, bunların hamısı bizə müəyyən işıq seli ilə gəlir. Digər bir sözlə, xarici aləmdəki almadan, bizə bu işıq selindən başqa heç nə gəlmir. Almanın əslinə isə, qətiyyən çata bilmərik. Məsələn, almadan gözümüzə çatan fotonlar, gözümüzdə elektrik siqnalına çevrilər və beynimizə ötürülən elektrik siqnalı orada bir alma görünüşü kimi şərh olunar. Həmçinin digər bir sözlə, beynimizdə xarici aləmdəkindən müstəqil tamam ayrı bir təsvir meydana gələr və biz yalnız beynimizdəki bu alma ilə təmasda olarıq. Xarici aləmdəki alma ilə beynimizdəkinin heç bir əlaqəsi yoxdur.

Bu, gördüyümüz, daddığımız, toxunduğumuz, iylədiyimiz və eşitdiyimiz hər şey üçün hakimdir. Beynimizdə yaranan təsvirlərdən heç biri xarici aləmdəki təsvirin əsli deyildir. XARİCİ ALƏMDƏ MADDƏNİN ƏSLİ VARDIR, lakin bu maddənin əsli tamamilə ŞƏFFAF VƏ QARANLIQDIR. Xarici aləmdəki bu şəffaf və qaranlıq maddəyə hər hansı yolla çatmağımız isə, qeyri-mümkündür. Bu, elm adamlarının müəyyənləşdirdiyi və fikir birliyi ilə, qəbul edib ortaya qoyduqları elmi bir həqiqətdir (atomda 99,9999%-lik boşluq olduğunun və kvant fizikası ilə atomaltı zərrəciklərin, zərrəcik xüsusiyyəti ilə yanaşı dalğa xüsusiyyəti də göstərdiklərinin sübut edilməsiylə xarici aləmdəki maddənin həqiqi mahiyyəti və xarici aləmdə işıq və rəng olmadığı ortaya çıxarılmışdır. Mövzuyla əlaqədar ətraflı açıqlama üçün baxın: “Darvini çıxılmaz vəziyyətdə qoyan məsələ: Ruh”, Harun Yəhya)

Burada bu vurğulanmalıdır: Maddənin əslinə heç vaxt çata bilmədiyimiz həqiqəti, elmi cəhətdən sübut edilən mübahisəsiz və qəti nəticədir, belə ki, bu heç kəsin xüsusi inancı deyildir. Elm, bütün həyatımızın beynimizin içində mükəmməl incəlik və dəqiqliklə yaradılmaqda olduğunu, xarici aləmdəki dünyaya isə, heç vaxt çata bilməyəcəyimizi, xarici aləmdə olan maddənin isə tamamilə şəffaf olduğunu sübut etmişdir.

İnsanların böyük əksəriyyəti, bu həqiqətin elmi izahını bilsələr də, xarici aləmdəki dünya ilə təmasda olduqları hissindən qətiyyən xilas ola bilməzlər. Təsvirin kəsilməz dəqiqliyi və keyfiyyəti, onların bu mövzu barədə düşünmələrinə mane olar. Bunun səbəbi isə, beynimizdə yaradılan və təkcə elektrik siqnallarından ibarət olan təsvirin heyrətamiz dərəcədə həqiqi, fövqəladə dərəcədə canlı, rəngli, hərəkətli və mükəmməl olmasıdır. Əlbəttə ki, bu, bütün aləmlərin Yaradıcısı olan, bir atomun içində və nəhəng kosmosda heyranlıq oyandıracaq aləmlər yaradan, hər şeyi mükəmməl nizam və fövqəladə gözəllikdə yaratmağa qadir olan, bütün gözəlliklərin Sahibi və bütün nöqsan və çatışmazlıqlardan uzaq olan Uca Allah üçün çox asandır. Rəbbimiz, hər insanın zehnində, təkcə ona məxsus və incəliklərində mükəmməlliklərlə təchiz edilmiş bir aləmi yaratmağa qadirdir.

Bu məlumat bu mənanı verər: Xarici aləmdə ucsuz-bucaqsız zənn etdiyimiz planetlər, Süd Yolu qalaktikası, ulduzlar, Günəş, Yer üzündəki bütün insanlar, milyonlarla canlı növü, onların həyatları, yerin altındakılar, hüceyrələr, zülallar, atomlar və atomun içindəki digər bütün aləmlər, bunların hər biri Allahın icazəsi ilə beynimizdə mərcimək ölçüsündəki bir yerdə yaradılır. Təsvirin yaradıldığı bu kiçik zərrə də əslində bizim üçün yalnız bir təsvirdir. Beynin içində bu təsvirləri görən, bu hissləri qəbul edən isə, ruhumuzdur. "Həyatımız" və ya "xarici aləm" dediyimiz şey isə, əslində Allahın ruhumuza yaşatdırdıqları, hiss etdirdikləridir.

Ruhun nə beyni, nə də qulağı var, lakin bunlara ehtiyac olmadan beynə gələn siqnalları xoşagələn bir musiqi, bir küçə səs-küyü və ya bir dostunuzun səsi olaraq eşidərsiniz. Eləcə də, ruhun gözü də yoxdur, lakin ruhumuz elektrik cərəyanı halında beynə gələn siqnalları gözə ehtiyac olmadan zövq verən bir mənzərə və ya tanış bir sima kimi görər. Dolayısilə dünya və kainat metafizikdir. İnsanlar bu həqiqəti düşünmək istəməsələr də, anlamazlıqdan gəlsələr də, yalnız və yalnız Allahın ruhlarına izlətdirdiyi dünya ilə təmasdadırlar və (Allah istəmədikcə) heç kim bu dünyadan kənara çıxa bilməz, eləcə də, əsli xarici aləmdə olan maddə ilə təmasda ola bilməz.

Beynimizdəki Bütün Dünya, Heç Nə Istisna Olmadan Allahın Təcəllisidir

Hər şeyin beynimizdə yalnız bir təsvir olaraq yaradıldığı həqiqəti, təcəlli anlayışını da daha yaxşı anlamağımızı təmin edər. Hər şey bizim üçün bir təsvirdən ibarət olduğuna, maddənin xarici aləmdəki əsli şəffaf və qaranlıq olduğuna görə, zehnimizdə yaradılan bütün rəngli, hərəkətli və işıqlı təsvirlər mahiyyət etibarilə bir-birindən fərqsizdir. Digər bir sözlə, bizim təmasda olduğumuz dünyaya aid hər şey zehnimizdə yaranan xəyallardır. Biz, beynimizdəki bir ekranın içində hər biri bir xəyal olan bu təsvirləri izləyərik. Bu Allahın yaratdığı qanundur. Allahın qanununa görə, MADDƏ XARİCİ ALƏMDƏ VARDIR, LAKİN BİZİM bundan kənara çıxıb maddənin əslinə çatmağımız, beynimizdəki bu təsvirlərdən kənara çıxmağımız qeyri-mümkündür.

Dolayısilə "HƏR ŞEY", belə ki, beynimizin içində gördüyümüz və təmasda olduğumuz HƏR ŞEY Allahın təcəllisidir. Bütün analar və atalar Allahın təcəlliləridir. Bütün uşaqlar Allahın təcəlliləridir. Bütün kəpənəklər, quşlar, ağaclar, güllər, meyvələr Allahın təcəllisidir. Planetlər, günəşlər, ulduzlar, nəhəng kainat Allahın təcəllisidir. Allah, hz. Musa (ə.s)-a koldan səsləndiyi vaxt da, Allah kolda təcəlli etmişdir. Heç nə istisna deyildir. Çünki hər şey, xarici aləmdə olan maddənin beynimizdə yaradılan təsvirinin bir hissəsidir. Bu təsvirdə gözəl insanlar, ailəmiz, gözəl evlər, binalar, quşlar, bir-birindən ehtişamlı dağlar olduğu kimi, tərk edilmiş evlər, yarıqaranlıq küçə araları, müharibələr, qırğınlar, döyüşlər, çirkinliklər, xəstəliklər də var. Gözəl şeylər necə bu təsvirin parçası isə, pis şeylər də eyni təsvirin parçasıdır. Çünki hamısı bu dünya həyatını meydana gətirmək üçün, beynimizdə bir xəyal olaraq yaradılar və dolayısilə hamısı Allahın yaratdığı təsvirlər, yəni təcəllilərdir.

Bəzi xristianlar, maddənin yalnız beynimizdəki bir təsvir olduğu həqiqətini bilmədiklərindən və ya tam qavramadıqlarından, "Allahın dünyadakı təcəlliləri" ifadəsini də yanlış şərh edirlər. Həmin bu xristianlar, yalnız hz. İsa (ə.s) Allahın təcəllisidir deyərək, haşa ona ilahlıq isnad edir; digər varlıqları isə haşa Allahdan müstəqil hesab edirlər.

Bizim beynimizdeki görüntülerin dışına çıkarak dışarıdaki maddenin aslına ulaşabilme imkanımız yoktur. Bizler, sadece bize seyrettirilen renkli ve hareketli dünyadaki görüntüleri izleriz. Dolayısıyla her şey, beynimizde bir hayal olarak yaratılır. Dolayısıyla bunların tümü Allah'ın yarattığı görüntüler ve tecellilerdir. Tecelli konusundaki bu açıklama, "Allah"ın tecellisi demek, Allah'n Zatı demektir" iddiasını ortadan kaldırır. Hz. İsa (as) da yalnızca Allah'ın güzel bir tecellisidir, fakat Allah'ın Zatı değildir.

Əlbəttə ki, hz. İsa (ə.s) Allahın ruhunu daşıyır və Allah onda ən Rəhmani şəkildə təcəlli edir. Lakin dünyada olan heç nə Allahdan müstəqil deyildir; hamısı Allahın əsəri və Allahın təcəllisidir. Gözəl, çirkin, yaxşı, pis, bir sözlə, hər şey Allahın yaratmasıyla, Allahın icazəsiylədir. Lakin bu mövzuda qeyd olunan xristianlar Allahın təcəllisi olmağı, Allahın Şəxsi şəklində yanlış şərh edərək mühüm səhvə yol verirlər. Təkcə hz. İsa (ə.s)-ın Allahın təcəllisi olduğunu, yer üzündəki başqa varlıqların, xüsusilə pisliklərin və çirkinliklərin əsla təcəlli olaraq qəbul edilə bilməyəcəyini iddia edirlər.

Allahın təcəllisi demək, Allahın Şəxsi demək deyildir. İnsanlar, heç vaxt Allahın Uca Şəxsini görə bilməzlər, lakin Onun təcəlliləriylə həmişə təmasda olarlar. Gördüyümüz hər şey xarici aləmdə olan maddəyə məxsus bir təsvirdir və bu təsvir tək bir ekran içində bütündür. Bizim üçün bütün dünya beynimizdəki bu təsvirlərdən ibarətdir, çünki biz xarici aləmdəki maddi dünyanın əsliylə heç vaxt təmasda ola bilmərik. Beynimizdəki bu surət təsvirlər isə, Rəbbimizdən müstəqil deyildir (Allahı tənzih edirik), müstəqil ola bilməsi də qeyri-mümkündür. Dolayısilə həm hz. İsa (ə.s), həm də digər bütün varlıqlar eyni təsvirin parçasıdırlar və hamısı Allahın təcəllisidir.

Yuxarıda elmi cəhətdən izah etdiyimiz maddənin əsli mövzusu, xristianların hz. İsa (ə.s)-a istiqamətli bu yanlış inanclarını tam mənasıyla ortadan qaldırır. Bunun üçün səmimi xristian qardaşlarımız bu mövzu üzərində geniş şəkildə düşünməlidirlər. İzah etdiyimiz bu həqiqət, daha əvvəl də ifadə etdiyimiz kimi, bir şərh və ya bir inanc forması deyildir. Bu, sübut edilmiş, elmi bir həqiqətdir və yaşadığımız 21-ci əsrdə bunu inkar edəcək tək bir elm adamı yoxdur. Bunu inkar etmək, yer kürəsinin düz olduğu kimi anti-elmi bir iddianı müdafiə etməklə eyni şeydir. Dolayısilə maddi dünyanın varlığını qarşıya qoyaraq, hz. İsa (ə.s)-a ilahlıq isnad etməyə çalışanlar, hələ təməldən çürüdülmüş materializmin təsiri altında aldanırlar.

1. KOKLAMA	2. GÖRME	3. DOKUNMA	4. DUYMA	5. TAT ALMA

Əlbəttə ki, hz. İsa (ə.s), güclü Allah qorxusu və sevgisi, üstün əxlaqı, nümunəvi rəftarı, Rəbbimizin özünə bəxş etdiyi möcüzələriylə Allahın xüsusi təcəllisidir. Allahın çox sevimli bir qulu, Rəhman adının çox güclü şəkildə təcəlli etdiyi mübarək bir peyğəmbəridir. Bəzi xristianlar Allahın mübarək qulu və peyğəmbəri olan hz. İsa (ə.s)-ı, Rəbbimizin digər bütün təcəlliləri kimi bir təcəlli olaraq qəbul etdikləri vaxt, ona xəyanət edəcəklərini və ya bəslədikləri sevgiyə zərər gələcəyini düşünə bilərlər. Halbuki Allahın mübarək Peyğəmbərini haşa ilahlaşdırmaq qətiyyən sevgi ifadəsi ola bilməz. Tam əksinə bu, Allah sevgisini anlaya bilməməkdən qaynaqlanan ciddi yanılmadır. Belə bir anlayışdan Allaha sığınılmalıdır. Sevgi, hər şeyin Yaradıcısı və tək Sahibi olan Allaha yönəldilər. Rəbbimizin ən mübarək təcəlliləri də məhz buna görə çox sevilərlər. Bizim hz. İsa (ə.s)-a olan sevgimiz, Allaha olan sevgimizdən qaynaqlanan sevgidir. Allahı nə qədər çox sevsək, hz. İsa (ə.s)-a olan sevgimiz də bir o qədər güclənib böyüyəcək.

Hz. İsa (ə.s)-ın Allahın yaratdığı bütün təcəllilər kimi bir təcəlli olması, əlbəttə ki, onun dəyərini azaltmaz. O, Allahın gözəl əxlaqlı və saleh quludur, Rəbbimizin seçdiyi gözəllər gözəli peyğəmbəridir. Onu bu üstün xüsusiyyətiylə, Allah rizası üçün sevmək, daha çox qiymətli və gözəldir. Allahın razı qalacağı, əsl göstərilməli və doğru olan sevgi forması da budur.

Allah Hər Yerdədir

Bəzi müsəlmanlar və xristianlar, ayədə işləmən "Biz ona şahdamarından daha yaxınıq" ifadəsinin fiziki deyil, bir cür mənəvi yaxınlıq olduğunu iddia edərək Allahın hər yerdə olduğu həqiqətinə etiraz etməyə çalışarlar. Həmin bu xristianlar öz yanlış inanclarından ötrü İslamda "uzaq bir Allah inancının" hakim olduğunu, Allahın (haşa) əlçatmaz olduğunu iddia edirlər. Beləliklə də, "Allahın oğlu" anlayışına da öz aləmlərində zəmin tapmağa çalışır və öz aləmlərində İslamdakı "uzaq" Allah inancı (Allahı tənzih edirik) əvəzinə, xristianlıqda Allahın hz. İsa (ə.s) vəsiləsi ilə qullarına çatdığını iddia edirlər. Bu çox ciddi yanılmadır, eləcə də, Allahın Şəxsi və Allahın təcəllisi olma arasındakı fərqi tam olaraq qavraya bilməməkdən qaynaqlanır.

Bir deniz kıyısında çok fazla şey algılarız. Denizin kokusu, rüzgarin serinliği, dalgaların sesi, çakılların ıslaklığı, karşımızdaki ufkun uzaklığı vs. bütün bunlar gerçekte beynimizde yalnızca algı alarak yaratılan bir bütündür. Gerçekte bunların hiçbirinin dışarıdaki gerçekliklerine ulaşamayız. Yalnızca görüntüler vardır ve bu görüntülerin tümü Allah'ın tecellisidir. Dolayısıyla Allah bize elimizle hissettiğimizi sandığımız çakıl taşlarından bile daha yakındır.

Ayədə işlənən "Biz ona şahdamarından daha yaxınıq" ifadəsi ilə, həm mənəvi, həm də fiziki yaxınlıq nəzərdə tutulur. Daha əvvəl açıqladığımız kimi, hər şey beynimizdəki təsvirin bir hissəsi olduğuna və bütün həyatımız beynimizdə yaranan bu təsvirlər toplusu olduğuna görə, bizim bədənimiz, hüceyrələrimiz, sahib olduğumuz və təmasda olduğumuz hər şey yenə bir təsvirdir və xarici aləmdə olan maddəyə məxsus bütün bu surət təsvirlər kimi, onlar da Allahın bir təcəllisidir. Dolayısilə Allah bizə, ən yaxınlığımızda olduğunu zənn etdiyimiz insandan belə daha yaxındır. Bu, tam mənasıyla fiziki yaxınlıqdır; çünki Allah insanı içdən, çöldən, hər cəhətdən tam əhatə etmişdir.

Əlbəttə ki, Allahın Şəxsi başqadır. Lakin Allahın təcəlliləri hər yerdədir. Bir insan bir otağa daxil olsa, burada Allah yoxdur desə, dindən çıxmış olar. "Hər şey Allahın təcəllisidir, lakin bu kiçik qutudan başqa" desə yenə dindən çıxmış olar. Bu ifadə ilə öz aləmində, sonsuz Allahın böyüklüyünü məhdudlaşdırır və Ondan müstəqil başqa varlıqlar olduğunu iddia edir (Allahı tənzih edirik). Allahdan müstəqil hesab etdiyi şey kiçik bir qutu belə olsa, Allah qorusun özü də bilmədən yenə Allahın sonsuz böyüklüyünü inkar etmiş olar. Halbuki sonsuz və mütləq olan yalnız Allahdır. Dolayısilə bir insan bir otağa daxil olduğu vaxt, Allahın təcəlliləri həmin otaq da daxil olmaqla, gördüyü və görmədiyi hər yerdədir. Bir insan hara dönsə, Allahın təcəllisi oradadır.

Allahın hər yeri əhatə etdiyi, hara dönsək Allahın orada olduğu həqiqəti bir çox Quran ayəsi ilə bildirilmişdir. Bu ayələrdə işlənən ifadələr möhkəmdir. Məsələn, Allah, Bəqərə surəsinin 255-ci ayəsində: "...Onun kürsüsü, bütün göyləri və yeri əhatə edir..." deyə bildirir. Hud surəsinin 92-ci ayəsində isə: "...Şübhəsiz ki, Rəbbim sizin nə etdiklərinizi əhatə edir" deyilərək Allahın, insanları və etdiklərini də əhatə etdiyi bildirilir.

Allah bu həqiqəti İncildə də çox açıq şəkildə bildirmişdir:

Hər şeydən əvvəl var olan Odur (Allahdır) və hər şey varlığını Onda davam etdirir. (Pavlus'tan Koloseslilere Mektup, 1:17)

Allahın görmədiyi heç bir varlıq yoxdur. Özünə hesab verəcəyimiz Allahın gözləri qarşısında hər şey çılpaq və açıqdır. (İbranilere Mektup, 4:13)

Yuxarıda bəhs etdiyimiz, xarici aləmdə olan maddənin əsli ilə əsla təmasda ola bilməyəcəyimiz, bizim təkcə beynimizdəki surət təsvirlərlə, xəyalla təmasda olduğumuz həqiqəti tam şəkildə aydın olduqda, Allahın hər yerdə və tək mütləq varlıq olduğu da tam olaraq aydın ola biləcək. Allah təkcə göylərdə deyildir. Allah, hər yeri əhatə edəndir. Bu məlumat bizə Quran vasitəsilə verilir. Dua etdiyimiz vaxt, Allah bizi hər yerdə hər an eşidər. Allah bizə hər yerdə təcəlliləriylə Özünü göstərər. Allah bizi sevəndir və bizə ən yaxın olandır. Heç kim bizə Allahdan daha yaxın deyildir. Allah ilə aramızda heç bir məsafə yoxdur. Maddənin xarici aləmdəki əsli ilə əsla təmasda olmayacaqlarını anlayan insanlar, Allahın hər an hər yerdə olduğunu, hər an özlərini gördüyünü və eşitdiyini, hər şeyə şahid olduğunu və özlərinə şah damarlarından daha yaxın olduğunu, hər dua edənin duasını eşitdiyini, dolayısilə mənəvi və fiziki cəhətdən insana ən yaxın olanın yalnız və yalnız Uca Rəbbimiz Allah olduğunu tam açıq şəkildə anlayacaqlar.

Biz, zaman və məkandan asılı şəkildə yaşayan varlıqlar olduğumuz üçün, Allahın göyləri, yeri və bütün varlıqları əhatə etdiyi həqiqətini lazımınca qavramaya bilərik. Halbuki Allahın əhatə etməsi, bir insanı hüceyrələrinə, atomlarına qədər əhatə etməsi mənasını verər. Heç bir atom, Allahdan müstəqil deyildir. Hər biri Onun təcəllisidir və Allah onların hamısını bilər. Allahın olmadığı heç bir yer yoxdur.

Maddi Bir Dünyaya Maddi Bir İlahın Lazım Olduğu Yanılması

Yuxarıda bəhs etdiyimiz maddənin əsli mövzusunu bilməyən və ya lazımınca anlaya bilməyən bəzi xristianlar, hz. İsa (ə.s)-a ilahlıq isnad etmələrinin səbəbini bəzən belə bir məntiqlə açıqlayarlar: "Biz maddi bir varlıq, dünya isə maddi bir məkan olduğu üçün, bizim və bütün dünyanın xilas olması üçün, yenə maddi bir varlığa ehtiyac var". Belə bir iddia, Allahın hər yerdə və hər an bizə ən yaxın olduğunu, istədiyi vaxt, istədiyi şəkildə, hər quluna çata biləcəyini lazımınca anlamamaqdan və maddənin həqiqi mahiyyətini bilməməkdən qaynaqlanan olduqca səthi bir çıxarışdır. Əvvəlcə bizim təmasda olduğumuz heç nə maddə deyildir. Buna biz də daxilik. Bizim əsla əslinə çata bilməyəcəyimiz xarici aləmdəki maddə də əslində bildiyimiz mənada maddi varlığa sahib deyildir, belə ki, o şəffaf və qaranlıqdır. Biz, yalnız beynimizdə gördüyümüz, xarici aləmdəki varlıqlarıyla əsla təmasda olmadığımız surət təsvirlərdən, yəni xəyallardan ibarət olan bir aləmdə yaşayırıq. Beş duyğu orqanımızla xarici aləmdəki dünyaya çatdığımızı zənn edirik. Halbuki hər şey elektrik siqnallarından ibarətdir. Beynə gedən bütün elektrik siqnalları kəsilsə, maddi dünya adlandırdığımız dünya da tamamilə yox olar. Xülasə olaraq, bizim gördüyümüz dünyada, heç nə maddi varlıq deyildir. Xarici aləmdə olan hər şey, yalnız beynimizdə qəbul etdiyimiz surət təsvirlərdən ibarətdir. Dolayısilə xəyallardan ibarət olan belə bir dünyada, [haşa] maddi bir ilahın olmalı olduğu fikri olduqca məntiqsizdir. Beynimizdəki bu dünyada, maddi heç nə yoxdur.

Doğu da Allah'ındır, batı da. Her nereye dönerseniz Allah'ın yüzü (kıblesi) orasıdır. Şüphesiz ki Allah, kuşatandır, bilendir. (Bakara Suresi, 115)

Həmin bu xristianların iddia etdikləri şəkildə Allahın bizə çatması, sevgisini və yaxınlığını göstərməsi üçün yalnız tək bir insan üzərində təcəlli etməli olduğu iddiası; həqiqi olmayan, xəyali bir inancdır. Allahın buna ehtiyacı yoxdur, Uca Rəbbimiz hər cür çatışmazlıqdan uzaqdır (daha əvvəl də ifadə etdiyimiz kimi, buradakı təcəlli, qətiyyən Allahın Şəxsi mənasında deyildir) Allah hər yerdədir. Hər an bizimlə birlikdədir. O, hər şeydə təcəlli edər.

Əsl Allahı qullarından uzaq hesab edən anlayış, təslis inancındakı ağla və məntiqə zidd açıqlamalardır. Həmin bu xristianlar, hər şeydə və hər yerdə təcəlli edən, hər yeri əhatə edən və qullarına hər an ən yaxın olan Allah inancını bir kənara qoyub, uzaq bir Allah inancına sahib çıxırlar. Bu batil inanca görə, Allah özlərindən elə uzaqdır ki, ancaq bir insan vəsiləsi ilə qullarına çata bilir (Allahı tənzih edirik). Bu, Allahın təcəlli olaraq göndərdiyi insandan başqa bütün varlıqların Allahdan müstəqil varlıqları olduğunu iddia etməkdir, yəni şirkdir. Allaha şərik qoşmaq, Allahdan başqa varlıqlara müstəqil güc isnad etmək, Allah Qatında böyük günahdır və Allahı tanıya bilməmək, qiymətləndirə bilməməkdir.

Allah, qullarına olan yaxınlığını İncildə də çox açıq şəkildə bildirmişdir:

Siz onlara bənzəməyin! Çünki Allahınız nələrə ehtiyac duyduğunuzu siz hələ Ondan istəmədən əvvəl bilər. (Matta, 6:8)

Allahın görmədiyi heç bir varlıq yoxdur. Özünə hesab verəcəyimiz Allahın gözləri qarşısında hər şey çılpaq və açıqdır. (İbranilere Mektup, 4:13)

[Allah qatında] aşkara çıxmayacaq gizli bir şey yoxdur, bilinməyəcək və aşkara çıxmayacaq gizli bir şey yoxdur. (Luka, 8:17)

...Yerdə və göydə, görünən və görünməyən hər şey (taxtlar, hakimiyyətlər, rəhbərliklər, hökmranlıqlar) Onda yaradıldı. Hər şey Onun tərəfindən və Onun üçün yaradıldı. Hər şeydən əvvəl var olan Odur və hər şey varlığını Onda davam etdirir. (Pavlus'tan Koloselilere Mektup, 1:16-17)

Lakin siz dua etdikdə daxili otağınıza çəkilib, qapını örtün və qeybdə olan Allaha dua edin. Gizlilik içində ediləni görən Allah sizi mükafatlandıracaq. (Matta, 6:6)

Beş sərçə iki qəpiyə satılmırmı? Amma bunların biri belə Allah Qatında unudulmamışdır. Necə ki, başınızdakı saçlar belə tək-tək sayılmışdır... (Luka, 12/6-7)

Uca Allah Quranda isə belə bildirmişdir:

İncil və Quran ayələrində açıqca bildirildiyi kimi, Allaha çatmaq üçün bir insanın içindən səmimi dua etməsi kifayətdir. Harada olmağından asılı olmayaraq, Allah insan mütləq eşidər, görər və istədiyi təqdirdə onun duasına cavab verər.

Dolayısilə İslamda uzaq Allah inancı olduğunu iddia edərək təslis inancına zəmin hazırlamağa çalışan bəzi xristianlar xeyli yanılırlar. Onlar, Uca Allahın bir və tək İlah olaraq hər şeyin Yaradıcısı olduğu, hər yeri və hər şeyi əhatə etdiyi və maddə barəsindəki həqiqəti qavradıqları vaxt, əsil bu vaxt Allahın özlərinə nə qədər yaxın olduğunu anlaya biləcəklər.

Qapıldıqları təslis yanılmasından ötrü, Allahı yanlış tanıyır və Onun böyüklüyünü anlamırlar. Çünki əgər anlasalar, Allahdan başqa, Allahın təcəllisi olmayan varlıqlar olduğunu iddia etməz və Ona şirk qoşmaqdan şiddətlə çəkinərdilər.

Hər şeyi yaradan, hər şeyə və hər yerə Hakim olan bir Rəbbimiz var. Xristianlar bu həqiqətləri ağılla qiymətləndirməli, Allahın Uca Qüdrətinə yaraşan bir din anlayışını mənimsəməlidirlər. Allah göydə, yerdə, insanın həyatını davam etdirdiyi, gördüyü, görmədiyi hər yerdədir. Beynimizdə yaradılan və "həyatımız" dediyimiz bütün təsvirlər Allaha məxsusdur. Vəziyyət belə olduğu halda, bir insan necə Allaha çatmaq üçün bir vəsilə olmalı olduğunu iddia edə bilər? Bir insan içindən keçirdiyi an, Allah onun duasını eşidər. Allahın bizə bu qədər yaxın olması, bütün xristian qardaşlarımızı sevindirməlidir. Səmimi xristianlar, maddənin əsil mahiyyətini anlamalı, Allahın şənini lazımınca təqdir etməli, eləcə də, Allahın belə məntiqsiz və lüzumsuz açıqlamalara icazə verməyəcəyini bilməlidirlər.

Göklerin ve yerin mülkü O'nundur; çocuk edinmemiştir. O'na mülkünde ortak yoktur, herşeyi yaratmış, ona bir düzen vermiş, belli bir ölçüyle takdir etmiştir. (Furkan Suresi, 2)

Təslis Inancı Niyə Bir Təhlükədir?

Bəzi xristianların müdafiə etdiyi təslis yaxud üçlük inancı, həm çox ciddi yanılma, həm Allaha və hz. İsa (ə.s)-a atılmış böyük bir böhtan, həm də çox ciddi bir təhlükədir. Xristianların təslis inancının gətirdiyi və gətirə biləcəyi bu təhlükələri görmələri böyük əhəmiyyət daşıyır. Bu təhlükələrin bəziləri bunlardır:

1) Şirk Təhlükəsi:

İstər İncil və Tövrat, istərsə də Qurana görə Allaha şəriklər qoşmaq "şirk" mənasını verər. Dolayısilə səmimi xristianlar, təslis inancı ilə, özləri də bilmədən hz. İsa (ə.s)-ı Allaha şərik qoşaraq (Allahı tənzih edirik) bu böyük şirk təhlükəsinə düçar olurlar. Bu şirk təhlükəsi, görməzlikdən gəlinəcək bir məsələ deyildir. Uca Allah Quranda bu böyük təhlükədən ötrü az qala; "göylər parça-parça olacaq, yer yarılacaq və dağlar dağılıb uçacaqdı" deyə buyurur (Məryəm surəsi, 90). Şirk, Allah Qatında böyük günahdır. Allah Quranda bu günahı işləyənlərə qarşı təhdidini belə bildirir:

Allah, İncildə də xristianlara şirki qadağan etmişdir:

Ölümsüz Allahın ucalığı əvəzinə ölümlü insanı, quşları, dörd ayaqlıları, sürünənlərə bənzəyən bütləri üstün görüb onlara yönəldilər [Allahı tənzih edirik]... Onlar Allahla əlaqəli həqiqətin yerinə yalanı qoydular. Yaradan əvəzinə, yaradılana tapınıb qulluq etdilər [Allahı tənzih edirik]. Halbuki Allah əbədiyyən təriflənməyə layiqdir! (Pavlus'tan Romalılara Mektup, 1:23-25)

İsa ona bu cavabı verdi: ““Allahın olan Rəbbə tapın və təkcə Ona qulluq et” deyə yazılmışdır”. (Luka, 4:8)

Təslis adı altında əslində tək İlaha tapındıqlarını; (Allahı tənzih edərik) tək bir varlığın bədən, ruh və şüur kimi üç fərqli istiqamətdə təzahür etdiyini iddia edən xristianlar özlərini bu şirk təhlükəsindən uzaq hesab etməməlidirlər. Hər şeyin Yaradıcısı olan və hər an bizimlə birlikdə olan vahid Allahı qəbul etmək əvəzinə belə bir qarışıqlıq içində yaşamaq haqq dindən uzaqlaşmaqdır. Vahid Allaha qəlbən bağlanmaq əvəzinə, üçlük kimi sözlərlə bütpərəstlərin batil dinini xatırladan fərqli din tətbiq olunması böyük sapmadır. Bu cür sözlərin arxasına sığınaraq, tək Allaha iman gətirdiyini söyləyənlər də çox diqqətli olmalıdırlar. Təslisə inanan bir xristian tək Allaha inanmaq istəyə bilər, özünü bu cür də görə bilər və bu gözəl şeydir. Lakin təslis inancı, əsla tək Allah inancı deyildir. Bir xristian qəbul etsə də, etməsə də təslislə açıqca başqa saxta varlıqların da ilahlığına hökm edir və beləliklə şirk qoşur.

Rəbbimiz bir Quran ayəsində xristianlardan təslis yanılmasına qapılanları bu hikmətli sözlərlə xəbərdar edir:

2) Zəhmətlərin Boşa Çıxma Təhlükəsi

Təslis yanılması ilə səmimi xristian qardaşlarımızın üzləşəcəyi ən böyük təhlükələrdən biri də, Allah üçün çəkdiklərini söylədikləri bütün zəhmətlərin boşa çıxma ehtimalıdır. Xatırlatmaları və xəbərdarlıqları nəzərə almadan, sırf bu yanılmadan ötrü şirk içində yaşayan, bu mövzuda vicdanına müraciət etməyən, lakin özünü doğru yolda zənn edən xristianlar üçün bu çox böyük təhlükədir. Belə bir təhlükə kiçik hesab edilməməlidir. Allah Quranda: "çalışıb, boşuna yorulanlar"dan xəbər vermişdir (Ğaşiyə surəsi, 3). Yenə bir Quran ayəsində: "O kəslər ki, onların dünya həyatındakı səyləri boşa çıxdığı halda, yaxşı işlər gördüklərini güman edirlər" deyə bildirilir (Kəhf surəsi, 104). Tövratda isə səmimi iman gətirənlərin duaları belə bildirilir:

"Tanrımız Rəbb bizdən razı qalsın. Zəhmətimizi boşa çıxartma. Bəli, zəhmətimizi boşa çıxartma". (Mezmurlar 90:17).

Dolayısilə Rəbbimizin əvvəlcədən xəbərdar verdiyi kimi axirətdə, özünü doğru yolda zənn edən, çalışıb zəhmətləri boşa çıxan insanlar olacaq. Səmimi bir dindarın belə bir təhlükəni özündən uzaq görməməsi və vicdanına müraciət etməsi şərtdir. Allah hazırda bu xatırlatma və xəbərdarlıqlarla, illərlə təslis inancının doğru olduğu təlqinini almış xristian qardaşlarımızı vicdanlarıyla hesablaşmağa dəvət edir.

3) Gizli Dinsizlik, Münafiqlik və Ateizm Təhlükəsi

Təslis inancının gətirdiyi ən böyük təhlükələrdən biri isə, bu yanlış inancın gizli dinsizliyə gətirib çıxartması və ya insanları ateizmə sürükləməsidir. Əlbəttə ki, İncili yaxşı bilən hər hansı bir insanın, təslis inancının məntiqsizliyini qavraması çətin məsələ deyil. Əslində xristianların demək olar ki, hamısı bu həqiqəti bilirlər. Lakin müxtəlif açıqlamalarla özlərini buna inandırır və ya "inanmasan dindən çıxarsın" təhdidindən ötrü bir çoxu susqun qalır.

Bəziləri isə daxilən inanmadıqları bu inancdan ötrü dinsizliyə sürüklənir. Məhz bu çox böyük təhlükədir. Bunlar, xristianlıq dinində, təslis inancının əsassızlığını bildiyi halda, dindar kimi görünmək məcburiyyətində qalan gizli dinsizlərdir. Bu batil inancdan ötrü imanını itirən gizli dinsizlər, xristianlıqdakı münafiqlik təhlükəsini meydana gətirirlər. Münafiqlər isə, eynilə müsəlmanlıq və yəhudilikdə olduğu kimi, xristianlıqda da fitnə və ayrılıqlara səbəb olmaq; onları zəiflətmək, ibadətlərdən uzaqlaşdıra bilmək üçün yaradılan təhlükəli bir cəmiyyət və batil inancların mənbəyidirlər.

Bununla yanaşı, əsrlərdir ki, sayları getdikcə artan bir çox xristian, ağıl və məntiqlə ziddiyyət təşkil edən təslis inancından ötrü, tamamilə inkar edib ateist olmuşdur. Həmin bu ateistlər inancsızlıqlarının səbəbi olaraq, xristianlıqdakı ziddiyyət və zorakı məntiqləri göstərirlər. Şübhəsiz ki, təslis tərəfdarı xristianlar da bu vəziyyətdən xəbərdardırlar.

Xristian təbliğini dinləyənlərin təslis mövzusuna qənaət gətirə bilməmələrinin, onları gizli dinsizliyə, münafiqliyə və ya ateizmə sürükləməsi ehtimalı, əlbəttə, bir təhlükədir. Əlbəttə ki, bir insan, həqiqi mənada səmimdirsə, bu zaman o, Allaha qəlbən yönələrək ən doğrusunu görmək və anlamağa çalışmaq, eləcə də, vicdanının özünə göstərdiyini yerinə yetirməklə məsuldur. Lakin yenə də bu təhlükə qətiyyən görməzlikdən gəlinməməlidir.

Təslis inancının gətirdiyi dinsizlik təhlükəsinin nə qədər böyük fikri və feli qarşıdurmalara gətirib çıxartdığını xristianlıq tarixindən də anlamaq mümkündür. Bu qarşıdurmalar hazırkı dövrdə hələ də davam edir. Haqq olan bir inancın belə böyük qarışıqlıqların və fitnələrin mənbəyi ola bilməsi qeyri-mümkündür. Bəzi xristianlar bu böyük təhlükənin ölçüsünü indiyə qədər yaxşı görə bilməmiş ola bilərlər. İncilin hökmü deyərək, atalarından gəlmiş bir inanca bilmədən dəstək verməyə çalışa bilərlər. Lakin bu, qəti şəkildə Allahın əmrinə zidd bir inancdır. İncilə ağıl və vicdan gözüylə baxdıqları və batil bir inancın yaratdığı fitnələri gördükləri vaxt, bunu çox yaxşı anlayacaqlar. Dolayısilə səmimi xristianları, Allaha sığınaraq, eləcə də, bütün təlqinlərdən və xristian aləmində kök salmış yanlış inanclardan xilas olaraq, ağıllı şəkildə düşünməyə və bu mövzuda müdaxiləsiz şəkildə sırf vicdanlarıyla qərar verməyə dəvət edirik.

Gerçek şu ki, Allah benim de Rabbim, sizin de Rabbinizdir. Öyleyse O'na kulluk edin. Dosdoğru yol budur. (Meryem Suresi, 36)

Şirk Qoşmadan Təkcə Allaha Qulluq Etməklə Əlaqədar İncil Keçidləri

İsa ona bu cavabı verdi: ““Allahın olan Rəbbə tapın və təkcə Ona qulluq et” deyə yazılmışdır”. (Luka, 4: 8)

İsa onlara bu cavabı verdi: ““Allahın olan Rəbbə tapın və təkcə Ona qulluq et” deyə yazılmışdır”. (Matta, 4: 10)

Əziz qardaşlarım, bütpərəstlikdən qaçın. (Pavlus'tan Korintlilere 1. Mektup, 10: 14)

Hər kəs bizi nə qədər yaxşı qarşıladığınızdan danışır. Yaşayan həqiqi Allaha qulluq etmək... üçün bütlərdən Allaha necə qayıtdığınızdan danışırlar. (Pavlus'tan Selaniklilere 1. Mektup, 1: 9-10)

O [hz. İsa (ə.s)] belə dedi: "Heç bir nökər iki ağaya qulluq edə bilməz… Siz həm Allaha, həm də pula qulluq edə bilməzsiniz [Allahı tənzih edirik]". (Luka, 16: 13)

...İçinizdəki “işıq” qaranlıqdırsa, nə qorxuncdur o qaranlıq! Heç kəs iki ağaya qulluq edə bilməz. Ya birindən nifrət edib o birisini sevər, ya da birinə bağlanıb o birisini xor görər. Siz həm Allaha, həm də pula qulluq edə bilməzsiniz. (Matta, 6: 23-24)

...Hələ də bütpərəst vərdişlərinin təsiri altında qalan bəziləri, yedikləri ətin bütə təqdim edildiyini düşünürlər. Vicdanları zəif olduğu üçün ləkələnir. Yemək bizi Allaha yaxınlaşdırmaz. Yeməsək bir şey itirmərik, yesək də bir qazancımız olmaz. (Pavlus'tan Korintlilere 1. Mektup, 8: 7-8)

Bütpərəstlər Allah üçün deyil, cinlər üçün qurban kəsirlər. Cinlərlə ortaq olmağınızı istəmərəm. Həm Rəbbin, həm də cinlərin kasasından içə bilməzsiniz; həm Rəbbin, həm də cinlərin süfrəsinə ortaq ola bilməzsiniz. (Pavlus'tan Korintlilere 1. Mektup, 10:20-21)

Bütlər üçün kəsilən qurban ətinin yeyilməsinə gəldikdə isə, bilirik ki, "dünyada büt heç nədir" və "birdən artıq Allah yoxdur". (Pavlus'tan Korintlilere 1. Mektup, 8: 4)

Balalarım, özünüzü bütlərdən qoruyun. (Yuhanna'nın 1. Mektubu, 5: 21)

Geriyə qalan insanlar, yəni bu bəlalardan ölməmiş olanlar, öz əlləriylə düzəltdikləri bütlərdən əl çəkib tövbə etmədilər. Cinlərə və görə bilməyən, eşidə bilməyən, yeriyə bilməyən qızıl, gümüş, tunc, daş, taxta bütlərə tapınmaqdan imtina etmədilər. (Vahiy, 9: 20)

(Bu Kur'an) "Allah çocuk edindi" diyenleri uyarıp-korkutur. Bu konuda ne kendilerinin, ne atalarının hiçbir bilgisi yoktur. Ağızlarından çıkan söz ne (kadar da) büyük. Onlar yalandan başkasını söylemiyorlar. (Kehf Suresi, 4-5)