Bura qədər izah etdiklərimizdən əslində "üç ölçülü bir məkan"ın əsli ilə əlaqədə olmadığımız, bütün həyatımızı zehnimizdəki bir məkanın içində sürdüyümüz məlum olur. Bunun əksini iddia etmək, ağıl və elmdən uzaq bir batil inanc olacaq. Çünki xaricimizdəki dünyanın əsli ilə əlaqədə olmağımız mümkün deyil.
Bu vəziyyət təkamül nəzəriyyəsini meydana gətirən materialist fəlsəfənin birinci fərziyyəsini iflasa uğradır. Bu fərziyyə maddənin mütləq və sonsuz olduğu fərziyyəsidir. Materialist fəlsəfənin ikinci fərziyyəsi isə zamanın mütləq və sonsuz olması fərziyyəsidir ki, bu da digəri qədər batil bir inancdır.
Zaman dediyimiz hiss əslində bir anı bir başqa anla müqayisə etmə üsuludur. Bunu bir misalla açıqlaya bilərik: Bir cismə vurduğumuzda ondan səs çıxar. Eyni cismə bir daha vurduğumuzda yenidən səs çıxar. Adam birinci səs ilə ikinci səs arasında bir müddət olduğunu düşünər və bu müddətə "zaman" deyər. Halbuki ikinci səsi eşitdiyi anda, birinci səs yalnız zehinindəki bir xəyaldan ibarətdir. Yalnız yaddaşında var olan bir məlumatdır. Adam yaddaşında olanı yaşadığı anla müqayisə edərək zaman qəbulunu əldə edər. Əgər bu müqayisə olmasa zaman hissi də olmayacaq.
Başqa bir misal: adam otağa qapıdan girib, sonra da otağının ortasındakı bir kresloya oturan bir insanı gördüyündə müqayisə edər. Gördüyü insan kresloya oturduğu anda onun qapını açması, otağının ortasına doğru getməsi ilə əlaqədar görüntülər yalnız beyində yaranan bir məlumatdır. Zaman hissi kresloya oturan insanla bu məlumatlar arasında müqayisə edilərək ortaya çıxar.
Qısacası, zaman beyində saxlanan bəzi məlumatlar arasında müqayisə edilməklə var olur. Əgər bir insanın yaddaşı olmasa, beyni bu cür şərhlər etməz və dolayısı ilə zaman qəbulu da meydana gəlməz. Bir insanın "mənim otuz yaşım var” deməsinin səbəbi beynində bəhs etdiyi otuz ilə aid bəzi məlumatların yığılmasıdır. Əgər yaddaşı olmasa, bir zaman hissi olduğunu düşünməyəcək, yalnız yaşadığı bir "an" ilə əlaqədə olacaq ki, bu da çox əhəmiyyətlidir.
Bu mövzuda fikir yürüdən filosof və elm adamlarından nümunələr verərək mövzunu daha yaxşı izah edək. Nobel mükafatı almış məşhur genetika professoru və alim François Jacob “Mümkünlərin Oyunu” adlı kitabında zamanın geriyə axması ilə əlaqədar bunları izah edir:
Sondan başlayaraq göstərilən filmlər zamanın tərsinə doğru axacağı bir dünyanın nəyə bənzəyəcəyini düşünməyimizə imkan verir. Südün fincandakı qəhvədən ayrılacağı və süd qabına çatmaq üçün havaya atılacağı bir dünya: işıq dəstələrinin bir qaynaqdan fışqıracaq yerdə bir tələnin (çəkim mərkəzinin) içində toplanmaq üçün divarlardan çıxacağı bir dünya; saysız damlaların heyrət verici əməkdaşlıqla suyun xaricinə doğru atılan bir daşın bir insanın ovucuna qonmaq üçün tullanacağı bir dünya. Amma zamanın tərsinə çevrildiyi belə bir dünyada, beynimizin müddətləri və yaddaşımızın meydana gəlməsi də eynilə tərsinə çevrilmiş olacaq. Keçmiş və gələcək üçün də eyni şey olacaq və dünya büsbütün bizə göründüyü kimi görünəcək. 11
İnsanlara geçmişte, gelecekte veya şimdi oluyor gibi görünen bütün olaylar, aslında maddeye, zamana ve mekana bağlı olmayan Allah Katında aynı anda olup bitmiştir. Aynı şekilde sonsuzluk da Allah Katında yaşanmış, bitmiştir. Tıpkı bir film şeridindeki karelerin hepsinin aynı anda var olması gibi... |
Beynimiz müəyyən bir sıralama üsuluna alışdığı üçün bu anda dünya yuxarıda izah edildiyi kimi olmur və zamanın həmişə irəli axdığını düşünürük. Halbuki bu, beynimizin içində verilən bir qərardır və dolayısı ilə tamamilə nisbidir. Əgər yaddaşımızdakı məlumatlar filmlərdəki kimi geriyə doğru düzülsə, zamanın axışı da bizim üçün filmlərdə oynadıldığı kimi geriyə doğru olacaq. Belə bir vəziyyətdə, keçmişi gələcək, gələcəyi də keçmiş hesab etməyə başlayacaq, həyatı indiki nizamının tam tərs bir nizamda yaşayacaqdıq.
Əslində isə zamanın necə axdığını, ya da axıb-axmadığını əsla bilmərik. Bu da zamanın mütləq bir həqiqət olmadığını, yalnız bir hiss forması olduğunu göstərir.
Zamanın bir hiss olduğu XX əsrin ən böyük fiziki sayılan Eynşteynin ortaya qoyduğu Ümumi Nisbilik Nəzəriyyəsi ilə də təsdiqlənmişdir. Lincoln Barnett “Kainat və Eynşteyn” adlı kitabında bu mövzuda bunları yazır:
Eynşteyn kosmosla birlikdə sonsuz keçmişdən sonsuz gələcəyə doğru axan dəyişməz bir universal zaman anlayışını da kənara qoydu. Nisbilik Nəzəriyyəsini əhatə edən anlaşılmazlığın böyük hissəsi insanların zaman duyğusunun da rəng duyğusu kimi bir hiss forması olduğunu qəbul etmək arzusundan doğulur... kosmos maddi varlıqların ehtimali bir sırasıdırsa zaman da hadisələrin ehtimali bir sırasıdır. Zamanın izahını ən yaxşı Eynşteynin sözləri açıqlayır: "Fərdin həyatları bizə bir hadisələr silsiləsi içində təşkil edilmiş kimi görünür. Bu silsilədən xatırladığımız hadisələr 'daha əvvəl' və 'daha sonra' ölçüsünə görə sıralanmış kimidir. Bu səbəblə fərd üçün bir mən-zamanı vardır. Bu zaman öz içində ölçülə bilməz. Hadisələrlə rəqəmlər arasında elə bir əlaqə qura bilərəm ki, böyük bir ədəd əvvəlki bir hadisə ilə deyil, sonrakı bir hadisə ilə əlaqədar olar. 12
Eynşteynin bu sözlərindən zamanın irəliyə doğru axması fikrinin şərti olduğu aydın olur.
Eynşteyn Barnettin ifadələri ilə "kosmos və zamanın da hiss formaları olduğunu, rəng, forma və böyüklük anlayışları kimi bunların da şüurdan ayrıla bilməyəcəyini göstərmiş"dir.13 Ümumi Nisbilik Nəzəriyyəsinə görə "zamanın da onu ölçdüyümüz hadisələr silsiləsindən ayrı, müstəqil bir varlığı yoxdur."
Zaman bir hissdən ibarət olduğuna görə tamamilə qəbul edənə bağlıdır, yəni nisbi bir anlayışdır.
Zamanın axma sürəti onu ölçərkən istifadə etdiyimiz istinadlara görə dəyişir. Çünki insanın bədənində zamanın axma sürətini mütləq bir düzgünlüklə göstərəcək təbii saat yoxdur. Lincoln Barnettin ifadə etdiyi kimi "rəngi ayırd edəcək bir göz yoxdursa, rəng deyə bir şey olmayacağı kimi, zamanı göstərəcək bir hadisə olmadıqca, bir an, bir saat, ya da bir gün heç bir şey deyil. "14
Tüm olaylar bize belli bir sıralamayla gösterildiği için, zamanın hep ileri doğru aktığını düşünürüz. Örneğin bir kayakçı hep dağdan aşağı doğru kayar, yukarı doğru kaymaz veya bir su damlası su birikintisinden yukarı doğru çıkmaz, hep aşağı doğru düşer. Bu durumda bir kayakçının tepedeki hali geçmiş iken, aşağıya ulaştığı hali gelecektir. Oysa eğer hafızamızdaki bilgiler, bir filmin başa sarılması gibi tersine doğru gösterilmeye başlarsa bizim için gelecek, yani aşağı inmiş hali geçmiş olur, geçmiş ise yani tepedeki hali ise gelecek olur.
Zamanın nisbiliyi yuxuda çox açıq bir şəkildə yaşanır. Yuxuda gördüklərimizin saatlarla davam etdiyini hiss etsək də, əslində hər şey bir neçə dəqiqə, hətta bir neçə saniyə sürür.
Mövzunu bir az daha açıqlamaq üçün bir nümunə üzərində düşünək. Xüsusi olaraq dizayn edilmiş bir pəncərəli otaqda müəyyən bir müddət keçirdiyimizi düşünək. Otaqda bir də keçən zamanı görə bilməyimiz üçün saat olsun. Eyni zamanda, otağının pəncərəsindən günəşin müəyyən vaxtda doğub-batdığını görək. Bir neçə gün keçdikdən sonra o otaqda nə qədər qaldığımız soruşulduğunda verəcəyimiz cavab saata baxaraq əldə etdiyimiz məlumat, həm də günəşin neçə dəfə doğub-batdığına bağlı olaraq etdiyimiz hesabdır. Məsələn, otaqda üç gün qaldığımızı hesablayarıq. Amma əgər bizi bu otağa qoyan adam gəlib "əslində sən bu otaqda iki gün qaldın" desə və pəncərədə gördüyümüz günəşin süni olaraq yaradıldığını, otaqdakı saatın da xüsusi sürətlə işlədildiyini söyləsə, bu vəziyyətdə etdiyimiz hesabın heç bir mənası olmaz.
Bu nümunə də göstərir ki, zamanın axma sürəti ilə əlaqədar məlumatımız yalnız qəbul edənə görə dəyişən istinadlara əsaslanır.
Eyni şəkildə zamanın axma sürətinin müxtəlif şəraitlərdə hər kəs tərəfindən fərqli hiss edilməsi də zamanın psixoloji bir qəbuldan ibarət olduğunu sübut edir. Məsələn, bir yoldaşınızla görüşəcəyiniz zaman onun 10 dəqiqəlik gecikməsi sizə bitmək bilməyən, çox uzun bir zaman kimi gələ bilər. Ya da səhər məktəbə və ya işə getmək üçün oyanan yuxusuz insana yatacağı 10 dəqiqə olduqca uzun gələ bilər, hətta bu sayədə yuxusunun böyük bir qismini aldığını düşünə bilər. Bəzi şərtlərdə isə bunun tam tərsi yaşanar. Şagirdlik illərindən xatırlayacağınız kimi, sanki bir əsr sürən 45 dəqiqəlik bir dərsdən sonra 10 dəqiqəlik bir tənəffüs çox tez keçə bilər.
Zamanın nisbiliyi elmi üsulla da ortaya qoyulmuş bir həqiqətdir. Eynşteynin Ümumi Nisbilik Nəzəriyyəsi göstərir ki, zamanın sürəti bir cismin sürətinə və çəkim mərkəzinə olan uzaqlığına görə dəyişir. Sürət artdıqca zaman qısalır, sıxışır; daha yavaş işləyərək sanki "dayanma" nöqtəsinə yaxınlaşır.
Bunu Eynşteynin bir nümunəsi ilə açıqlayaq. Bu nümunəyə görə eyni yaşda olan əkizlərdən biri Dünyada qalarkən, digəri işıq sürətinə yaxın bir sürətdə kosmosa səfərə çıxır. Kosmosa uçan adam geri döndüyündə əkiz qardaşını özündən çox daha yaşlı görəcək. Bunun səbəbi kosmosda səyahət edən qardaş üçün zamanın daha yavaş axmasıdır. Eyni nümunə bir raketlə kosmosda səfər edən bir ata və dünyada qalan oğlu üçün də düşünülə bilər: "əgər atanın 27 yaşı, oğlunun 3 yaşı olsa, 30 ildən sonra ata dünyaya döndüyündə oğul 33 yaşında, ata isə 30 yaşında olacaq. "15
1- 30 yıl önce | 2- Bugün |
Işık hızına yakın bir hızla uzay yolculuğuna çıkan ikiz kardeşlerden biri, 30 yıl sonra geri döndüğünde, dünyada kalan kardeş diğerine göre çok daha yaşlı olacaktır. |
Zamanın nisbi olması saatların yavaşlaması və ya sürətlənməsindən deyil, bütün maddi sistemin atomaltı hissələrə qədər fərqli sürətlərdə işləməsindən irəli gəlir. Zamanın qısaldığı belə bir mühitdə insan bədənindəki ürək döyünmələri, hüceyrə bölünməsi, beyin fəaliyyətləri kimi əməliyyatlar daha yavaş işləyir. Beləliklə, adam zamanın yavaşlamasını hiss etmədən gündəlik həyatını davam etdirir.
Nisbilik Nəzəriyyəsi ilə ortaya qoyulan bu həqiqətlər daha sonra bir çox elm adamı tərəfindən dəfələrlə təsdiqlənmişdir. Bu nəzəriyyə ilə əlaqədar İsaak Asimovun təsbiti belədir:
Eynşteynin nisbilik nəzəriyyələrinin nəşr olunmasından 84 il keçmişdir. Bu müddət ərzində nəzəriyyələr dəfələrlə testdən keçmişdir və hər dəfə Eynşteyn haqlı çıxmışdır. 16
Müasir elmin bu tapıntılarının bizə göstərdiyi nəticə zamanın materialistlərin sandığı kimi mütləq bir həqiqət deyil, nisbi olaraq qəbul edilməsidir. Bu mövzudakı əhəmiyyətli həqiqət isə XX əsrə qədər elmin fərqində olmadığı bu həqiqətin bundan 14 əsr əvvəl endirilmiş Quranda bildirilməsidir. Quran ayələrində zamanın nisbi bir anlayış olduğunu göstərən şərhlər mövcuddur.
Müasir elm tərəfindən təsdiqlənən, zamanın psixoloji bir qəbul olduğu, yaşanan hadisəyə, məkana və şərtlərə görə fərqli hiss edilmə həqiqətini bir çox Quran ayəsində görmək mümkündür. Məsələn, bir insanın bütün həyatı Quranda bildirildiyinə görə çox qısa bir müddətdir:
O gün Allah sizi çağıracaq. Siz də Ona həmd edərək çağırışına cavab verəcək və (dünyada) çox az qaldığınızı güman edəcəksiniz. (İsra surəsi, 52)
(Allah) onları (bir yerə) toplayacağı gün, sanki gündüzün ancaq bir saatını qalmışlar kimi, bir-birlərini tanıyacaqlar … (Yunus surəsi, 45)
Bəzi ayələrdə isə insanlara zamanın sandıqlarından da qısa bir müddətdə keçdiyi belə bildirilir:
Allah kafirlərdən: “Yer üzündə neçə il qaldınız?”– deyə soruşacaq. Onlar: “Bir gün yaxud bir gündən də az qaldıq. Sən (günləri) sayanlardan soruş”– deyəcəklər. (Allah) deyəcək: “Siz (orada) çox az qaldınız. Kaş (bunu) biləydiniz! (Muminun surəsi, 112-114)
Başqa ayələrdə də zamanın müxtəlif mühitlərdə fərqli sürətlə keçdiyi bildirilir:
... Rəbbinin yanında olan bir gün sizin saydığınızın min ili kimidir! (Həcc surəsi, 47)
Mələklər və Ruh (Cəbrail) Ona doğru sayı əlli min ilə bərabər bir gün ərzində qalxırlar. (Məaric surəsi, 4)
O, göydən yerə qədər olan bütün işləri idarə edir. Sonra da (bu işlər) sizin saydığınız (illərdən) min ilə bərabər olan bir gündə Ona doğru yüksəlir. (Səcdə surəsi, 5)
Bu ayələr zamanın nisbiliyini açıq surətdə göstərir. Elm tərəfindən XX əsrdə məlum olan bu nəticənin bundan 1400 il əvvəl Quranda bildirilməsi isə, əlbəttə, Quranı zamanı və məkanı tamamilə əhatə edən Uca Allahın endirdiyinin dəlillərindən biridir.
Zaman tamamıyla algılayana bağlı bir kavramdır. Aynı süre bir kişiye uzun gelirken, başkası için oldukça kısa olabilir. Hangisinin doğru tahminde bulunduğunu anlamak için saat, takvim gibi kaynaklara ihtiyaç vardır. Bunlar olmadan zaman hakkında doğru bir tahmin yürütmek olanaksızdır. |
Quranın daha bir çox ayəsində istifadə edilən üslub açıqca zamanın bir qəbul olduğunu ortaya qoyur. Məsələn, Allah Quranda bəhs edilən mömin birlik olan Kəhf əhlini üç əsrdən çox dərin bir yuxuya vermişdir. Daha sonra oyandırdığında isə bu insanlar zaman olaraq çox az bir müddət yatdıqlarını düşünmüşlər, nə qədər yatdıqlarını təxmin edə bilməmişlər:
Biz mağarada onların qulaqlarını illərlə qapalı saxladıq (onları yuxuya verdik). Sonra iki dəstədən hansının onların (mağarada) qaldıqları müddəti daha düzgün hesabladıqlarını bilmək üçün onları oyatdıq. (Kəhf surəsi, 11-12)
Beləcə onları oyatdıq ki, (nə baş verdiyini) bir-birindən soruşub öyrənsinlər. Onlardan biri: “(Burada) nə qədər qaldınız?”– dedi. (Bəziləri:) “Bir gün yaxud günün bir hissəsi qədər qaldıq”– dedilər. (Digərləri də )dedilər: “Qaldığınız müddəti Rəbbiniz daha yaxşı bilir... (Kəhf surəsi, 19)
Aşağıdakı ayədə izah edilən vəziyyət də zamanın əslində psixoloji bir qəbul olduğunun əhəmiyyətli bir dəlilidir.
Və ya (damları) uçulub xarabalığa çevrilmiş bir kəndin yanından keçən kimsənin (hekayətini) bilmirsənmi? O demişdi: “Allah bu kəndiölümündən sonra necə dirildəcək?” Allah onu öldürüb yüz il saxladı, sonra da dirildib dedi: “Nə qədər qaldın?” O dedi: “Bir gün yaxud bir gündən də az qaldım!” (Allah) dedi: “Əksinə, sən yüz il qaldın. Öz yeməyinə və içdiyin suya bax, hələ də xarab olmayıb. Uzunqulağına da bax! Biz səni insanlar üçün bir dəlil etdik. Sümüklərə bax, gör Biz onları necə bir-birinə birləşdirir, sonra da onların üstünü ətlə örtürük”. Ona (həqiqət) bəlli olduqda: “Mən artıq bilirəm ki, Allah hər şeyə qadirdir!”– dedi. (Bəqərə surəsi, 259)
Göründüyü kimi, bu ayə zamanı yaradan Allahın zamandan münəzzəh olduğunu açıqca göstərir. İnsan isə Allahın özü üçün təqdir etdiyi zamandan asılıdır. Ayədə göründüyü kimi, insan nə qədər yatdığını belə bilməkdə acizdir. Belə bir vəziyyətdə (materialistlərin yanlış məntiqi kimi) zamanın mütləq olduğunu zənn etmək son dərəcə ağılsız bir iddia olacaq.
Zamanın nisbi olması bizə çox əhəmiyyətli bir həqiqəti göstərir: Bu nisbilik o qədər dəyişkəndir ki, bizim üçün milyardlarla il davam edən bir zaman hissəsi bir başqa ölçüdə yalnız bir saniyə çəkə bilər. Hətta kainatın əvvəlindən sonuna qədər keçən çox böyük bir zaman hissəsi bir başqa ölçüdə bir saniyə belə deyil, yalnız bir "an" yaşanar.
Məhz bir çox insanın anlaya bilmədiyi, materialistlərin isə anlaya bilməyərək inkar etdikləri qədər həqiqəti buradadır. Qədər Allahın keçmişdə və gələcəkdə olan bütün hadisələri bilməsidir. İnsanların əksər hissəsi isə Allahın hələ yaşanmamış hadisələri əvvəldən necə bildiyini soruşar və qədərin həqiqətini anlaya bilməzlər. Halbuki "yaşanmamış hadisələr" bizim üçün yaşanmamış hadisələrdir. Allah isə zamana və məkana bağlı deyil, onsuz da bunları yaradan Özüdür. Bu səbəblə Allah üçün keçmiş, gələcək və bu an hamısı birdir və hamısı olub-bitmişdir.
Lincoln Barnett Ümumi Nisbilik Nəzəriyyəsinın bu həqiqətə necə işarə etdiyindən “Kainat və Eynşteyn” adlı kitabında bəhs edir. Barnettə görə varlıqları əhatəli olaraq ancaq "bütün ucalığı ilə kosmik bir zehin" qavraya bilər. Barnettin "kosmik zehin" dediyi iradə bütün kainata hakim olan Allahın elmi və ağlıdır. Bizim bir xətkeşin başını, ortasını, sonunu və aralarındakı bütün vahidləri tam şəkildə və bir anda asanlıqla görə bildiyimiz kimi Allah da bizim bağlı olduğumuz zamanı əvvəldən sona qədər bir an olaraq bilir. İnsanlar isə yalnız zamanı gəlincə bu hadisələri yaşayıb Allahın onlar üçün yaratdığı qədərə şahid olurlar.
Herşeyin belirlenmiş bir kaderi vardır. Örneğin kırılan bir antika vazo, kaderinde tespit edilen anda kırılmıştır. Birkaç yüzyıllık bu vazo, daha ilk imal edilirken, kimlerin kullanacağı, hangi evin hangi köşesinde, hangi eşyalarla birlikte duracağı belli olarak üretilir. |
Bu məqamda bəzi insanların qarşıya qoyduğu yanlış qədər anlayışına da diqqət yetirmək lazımdır. Bu yanlış qədər anlayışında Allahın insanlara bir "alın yazısı" təyin etdiyi, amma onların bəzən bunu dəyişdirdikləri kimi batil bir inancları vardır. Məsələn, ölümdən qurtulan bir xəstə üçün "qədərini məğlub etdi" kimi cahilcə ifadələrdən istifadə edilir. Halbuki heç kim qədərini dəyişdirə bilməz. Ölümdən qurtulan adam qədərində ölümdən qurtulması yazılı olduğu üçün ölməmişdir. "Qədərimi məğlub etdim" deyərək özlərini aldadanların bu cümləni söyləmələri və ona inanmaları da qədərlərindədir. Belə ki, ayədə "...Uzunömürlünün uzun ömür sürməsi də, onun ömrünün qısaldılması da ancaq Yazıda (Lövhi-məhfuzda) yazılmışdır. Həqiqətən, bu, Allah üçün çox asandır." (Fatır surəsi, 11) deyə buyrularaq bunların hamısının qədərdə olduğu bildirilmişdir. Çünki qədər Allahın elmidir və bütün zamanı eyni anda bilən və bütün zamana və məkana hakim olan Allah üçün hər şey qədərdə yazılmış və bitmişdir.
Allah üçün zamanın bir an olduğunu Quranda istifadə edilən üslubdan da anlayarıq: bizim üçün gələcək zamanda olacaq bəzi hadisələr Quranda çoxdan olub-bitmiş bir hadisə olaraq izah edilir. Məsələn, axirətdə insanların Allaha verəcəkləri hesabın ifadə edildiyi ayələr bunu çoxdan olub-bitmiş bir hadisə kimi izah edir:
Kafirlər dəstə-dəstə Cəhənnəmə sürüklənəcəklər... (Zumər surəsi, 71)
Rəbbindən qorxanlar da dəstə-dəstə Cənnətə gətiriləcəklər... (Zumər surəsi, 73)
Bu mövzudakı digər nümunələr isə belədir:
Göy yarılacaq və həmin gün o, süst olacaqdır. (Haqqə surəsi, 16)
və onlara səbr etdiklərinə görə Cənnəti bəxş edər və (orada geyəcəkləri) ipəklə mükafatlandırar. (Onlar) orada taxtlar üzərində (mütəkkələrə) dirsəklənəcək və orada nə günəş, nə də şaxta görməyəcəklər. (İnsan surəsi, 12-13)
Cəhənnəm isə hər görmə qabiliyyətliyə göstəriləcəkdir. (Naziat surəsi, 36)
Bu gün məhz iman gətirənlər kafirlərə güləcəklər. (Mutəffifin surəsi, 34)
Günahkarlar atəşi görən kimi oraya düşəcəklərini yəqin edəcək və oradan qaçmağa bir yer tapa bilməyəcəklər. (Kəhf surəsi, 53)
Göründüyü kimi, bizim üçün ölümümüzdən sonra yaşanacaq hadisələr Quranda yaşanmış və bitmiş hadisələr olaraq izah edilir. Çünki Allah bizim bağlı olduğumuz nisbi zaman ölçüsündən münəzzəhdir. Allah bütün hadisələri zamansızlıqda diləmiş, insanlar bunları etmiş və bütün bu hadisələr yaşanmış və nəticələnmişdir. Böyük-kiçik hər cür hadisənin Allahın məlumatı daxilində reallaşdığı və bir kitabda qeyd edildiyi həqiqəti isə aşağıdakı ayədə xəbər verilir:
Sən hansı bir işdə olsan, Qurandan nə oxusan, siz nə iş görsəniz, başınız ona qarışarkən Biz sizə şahid olarıq. Nə yerdə, nə də göydə zərrə qədər bir şey Rəbbindən gizli qalmaz. Bundan daha kiçiyi və daha böyüyü yoxdur ki, açıq-aydın Yazıda (Lövhi-Məhfuzda) olmasın. (Yunus surəsi, 61)
Maddənin əsli ilə zamansızlıq və məkansızlıq mövzularını təhlil etdiyimiz bu hissədə izah edilənlər, əslində son dərəcə açıq həqiqətlərdir. Daha əvvəl də ifadə edildiyi kimi bunlar bir fəlsəfə və ya bir düşüncə forması deyil, inkar edilməsi mümkün olmayan elmi həqiqətlərdir. Texniki bir həqiqət olmasının xaricində ağıla əsaslanan və məntiqi dəlillər də bu mövzuda başqa alternativə yer vermir: Kainat, onu meydana gətirən maddələr və içindəki insanlarla və zamanla birlikdə bir görüntü varlıqdır. Yəni əsli ilə əlaqədə ola bilmədiyimiz, zehində yaşanan bir hisslər toplusudur.
Materialistlər bu həqiqəti anlamaqda çətinlik çəkirlər. Materialistlərin bu mövzunu anlaya bilməmələrinin əsl səbəbi isə anladıqlarında qarşı-qarşıya qalacaqları həqiqətin şüuraltında böyük bir qorxu meydana gətiməsidir. Lincoln Barnett bu mövzunun yalnız "sezilməsinin" belə materialist elm adamlarını qorxutduğunu və narahat etdiyini belə ifadə edir:
Filosoflar bütün obyektiv həqiqətləri hisslərin bir kölgə dünyası halına gətirərkən, elm adamları insani duyğuların sərhədlərini qorxu və narahatlıq ilə sezdilər. 17
Maddənin əsli ilə əlaqədə ola bilmədiyi və zamanın bir hiss olduğu həqiqəti izah edildiyində bir materialist böyük qorxu keçirər. Çünki maddə və zaman onun üçün mütləq varlıq olan iki anlayışdır. Bunlar sanki tapındığı bütdür, çünki maddə və zaman tərəfindən (təkamül yolu ilə) yaradıldığına inanır. (Allahı tənzih edirik)
Yaşadığı kainatın, dünyanın, bədəninin, digər insanların, fikirlərindən təsirləndiyi materialist filosofların, qısacası heç bir şeyin əsilləri ilə qarşılaşa bilmədiyini hiss etdiyində isə bütün mənliyini dəhşət bürüyür. Güvəndiyi, inandığı, mədət umduğu hər şey bir anda özündən uzaqlaşıb itir. Əslini məhşər günü yaşayacağı və "O gün (müşriklər) Allaha təslim olduqlarını bildirəcək və uydurduqları (büt¬lər) onlardan uzaqlaşıb qeyb olacaqlar" (Nəhl surəsi, 87) ayəsində xəbər verilən çarəsizliyi hiss edir.
Bu andan etibarən materialist özünü maddənin əsli ilə əlaqədə olduğuna inandırmağa çalışır, bunun üçün "dəlil"lər gətirir: yumruğunu divara vurur, daşları təpikləyir, qışqırır, çığırır, amma əsla həqiqətən xilas ola bilmir.
Materialistlər bu həqiqəti öz başlarından atmaq istədikləri kimi, digər insanların da zehnindən uzaqlaşdırmaq istəyirlər. Çünki maddənin əsl mahiyyəti insanlar tərəfindən bilindiyi təqdirdə, fəlsəfələrinin primitivliyinin və cahil dünyagörüşlərinin ortaya çıxacağının, fikirlərini izah edəcək bir zəmin qalmayacağının fərqindədirlər. Burada izah edilən həqiqətdən bu cür narahat olmalarının səbəbi məhz yaşadıqları bu qorxulardır.
Allah inkarçıların bu qorxularının axirətdə daha da şiddətlənəcəyini bildirmişdir. Hesab günü Allah onlara belə səslənəcək:
O gün onların hamısını (bir yerə) toplayacaq, sonra isə şərik qoşanlara deyəcəyik: “İddia etdiyiniz şərikləriniz haradadır?” (Ənam surəsi, 22)
Bunun ardından inkarçılar dünyada əslinə çatdıqlarını zənn edərək Allaha şərik qoşduqları mallarının, övladlarının, ətrafındakı insanların özlərindən uzaqlaşdığına və tamamilə yox olduqlarına şahid olacaqlar. Allah bu həqiqəti də "Bax gör onlar özlərinə qarşı necə yalan söyləyirlər. Uydurduqları (bütlər) isə onlardan uzaqlaşıb yox olacaqlar. " (Ənam surəsi, 24) ayəsi ilə xəbər vermişdir.
Maddənin mütləq olmadığı və zamanın nisbi olması materialistləri qorxudarkən, inananlar üçün tam əksini söyləmək mümkündür. Allaha iman edən insanlar maddənin ardındakı sirri qavradıqlarında böyük bir sevinc duyarlar. Çünki bu həqiqət hər cür mövzunun açarıdır. Bu qıfıl açıldığı anda bütün sirlər açılar. Adam normal halda bəlkə anlamaqda çətinlik çəkdiyi bir çox mövzunu bu sayədə rahatlıqla anlaya bilər.
Daha əvvəl də ifadə edildiyi kimi, ölüm, cənnət, cəhənnəm, axirət, sonsuzluq kimi mövzular beləcə aydın olmuş və "Allah haradadır?", "Allahdan əvvəl nə vardı?", "Allahı kim yaratdı?", "Qəbir həyatı nə qədər sürəcək?", "Cənnət və cəhənnəm haradadır?", "Cənnət və cəhənnəm bu an varmı?" kimi suallar da asanlıqla cavablanmış olur. Allahın bütün kainatı hansı sistemlə yoxdan var etdiyi qavranır. Hətta bu sirr sayəsində "nə vaxt" və "harada" kimi suallar da mənasını itirir. Çünki ortada nə zaman, nə də məkan qalır. Məkansızlıq qavrandığı təqdirdə cənnət, cəhənnəm, dünya hamısının əslində eyni yerdə olduğu da aydın olur. Zamansızlıq qavrandığı təqdirdə isə hər şeyin bir anda olduğu anlaşılır: hər şey onsuz da olub-bitmişdir. Yəni sonsuzluq əslində başlamış vəziyyətdədir.
Bu sirrin qavranması ilə birlikdə dünya inanan insan üçün cənnətə bənzəməyə başlayar. İnsanı sıxan hər cür maddi narahatlıq və qorxu itər. İnsan bütün kainatın tək Hakimi olduğunu, Onun bütün maddi dünyanı dilədiyi kimi yaratdığını və yalnız ONA yönəlməli olduğunu qavrayır. Artıq o "hər cür asılılıqdan azad olaraq" Allaha təslim olmuşdur. (Ali-İmran surəsi, 35)
Bu sirri qavramaq dünyanın ən böyük qazancıdır.
MUHABİR: Zaman ve mekân dersem ne diyeceksiniz?
ADNAN OKTAR: Bakın benim bir klasik anlatımım vardır, yine anlatayım. Şimdi fincanı sehpaya vurduğumda bir ses duydunuz.
MUHABİR: Evet
ADNAN OKTAR: Bir daha vuruyorum; iki zamanı, yani iki olay iki anı kafanızda kıyasladınız. Bu aradaki farka siz zaman dediniz. Yani, bu bir inanç; aslında tek bir an var, tek bir anın içerisinde bunlar oldu. Yani, tamamen bir inançtır. Serbest uzayda, boş uzayda Einstein’da söylüyor bunu; zaman diye bir şey yok. Zaman ve mekân tamamen görecelidir yani, algıya bağlı olan bir şey. Zaman olmadığı için, tek bir an olduğu için, tek bir anın içinde her şey yaratılıp bitti. Yani, bütün sonsuz hayat tek bir anın içinde olup bitmiştir. Ama Allah onu algı olarak, bir inanç olarak bize veriyor. Beynin bir inancı bu, bir kıyasla meydana gelen beyindeki mantığın oluşturduğu bir sistem. Yoksa zaman yok, yani, teknik olarak da mümkün değil zaman diye bir şeyin olması. Tek bir an var...
ADNAN OKTAR: İşte tek bir tane an var, her şey onun içinde oluyor. Yani, bizim geçmişimiz, kâinatın ilk patlaması, o Big Bang denen olay, 15 milyar yıl geçmesi. 15 milyar Allah Katında 15 saniye bile değil, 15 salise bile değil; hemen olup bitmiştir.
MUHABİR: Sabit ve değişmez değil o zaman, zaman, sabit ve değişiyor mu?
ADNAN OKTAR: Tabi, algıya bağlı, mesela şu an daha Hitler’i yeni gören varlıklar olabilir. Hitler’in doğumunu daha yeni gören insanlar olabilir. Mesela, Napolyon’u daha yeni gören, daha yeni onun ordularını gören insanlar olabilir. Yani, tamamen algıya ve o andaki varlıklara, onun sunumuna bağlı olan bir şeydir bu.
MUHABİR: O zaman, zaman kavramı tamamen bir ansa bizim için yaşadığımız gün, yaşadığımız yıl, yaşadığımız yüzyıl da tamamen bir anın içinde yaşanıyor.
ADNAN OKTAR: Tabi.
MUHABİR: Şöyle düşünebilir miyiz, bir odaya kapatalım bir kişiyi; Güneş’i sahte olarak doğurup batırtalım ve saat sürecini, saat kavramını ortadan kaldıralım. Bu sizin belgesellerinizde çok güzel anlatılmış. Biraz açalım mı?
ADNAN OKTAR: Evet, kesin kavrayamaz. Yani, her şeyi söyleyebiliriz. Mesela, bir insanı uyutsak, yani, suni olarak narkozla uyutsak 4 sene geçti desek o kişiye. Yani 4 yıl sonrasının gazetelerini göstertsek, kupürlerini göstertsek, ‘sen baygındın’ desek, buna kesinlikle inanır. Çok makul görür.
MUHABİR: Evet oldukça enteresan bir konu; peki insanlar bu konuyu nasıl değerlendiriyorlar, yani zaman her şeyin ilacıdır gibi bir kavram var, bir cümle var.
ADNAN OKTAR: Evet
MUHABİR: Zaman her şeyin ilacıdır, cümlesini kurarken yine o kafalarında yarattığı sadece o inanca göre mi hareket ediyorlar?
ADNAN OKTAR: Yani, bazen tabi bazı üzüntüler oluyor, bazı korkular oluyor, zaman onları unutturuyor. Zamanın içinde onlar geçip gidiyor; ama o bir algı olarak beynine veriliyor. Onu unutturan da Allah onlara; zaman yoksa bir şeye ilaçlık yapmaz.
MUHABİR: Evet.
ADNAN OKTAR: Yani o bir sebep, ilaç olarak etki ediyor orada. Zamanı, o şahıs bir sebep, bir nevi ilaç olarak kullanmış oluyor. Ve o ilacın etkisiyle o meydana gelmiş oluyor.
MUHABİR: Evet, çok enteresan konular ben de sizin sayenizde öğreniyorum hocam. Şimdi o kadar çok gelen sorular ve bunların değerlendirmeleri var ki; zaman-mekân maddeyle birlikte yaratıldı.
ADNAN OKTAR: Evet doğru
MUHABİR: Bunu biraz açalım mı?
ADNAN OKTAR: İlk önce, 15 milyar yıl önce; bilim adamları diyorlar ki: ‘Ne zaman vardı ne mekân vardı’ diyorlar. Fakat açıklayabilmek için ilk madde şöyle diyorlar: Sıfır hacim, sıfır hacim, yani yokluk. Sonsuz yoğunlukta bir şey vardı diyorlar. Bunun patlamasıyla kâinat meydana geldi diyorlar. Yani, Kuran’ın açıklamasını kabul etmiş oluyorlar. Kuran’da kâinatı yokluktan var ettiğini anlatıyor Cenab-ı Allah. Kuran’ın dediğine geldiler sonunda. Ve bir anda oluşmuştur bu. Bu patlamayla beraber anında zaman ve mekân da oluşmuştur. Yani, saniyeler hesabıyla hatta saliseler hesabıyla daha kısa bir zaman içerisinde kâinat hemen biçimlenmiştir. Bu olaydan sonra zaman başlamıştır. Daha önce bir zaman yok, daha önce mekân da yok.
MUHABİR: Hiçbir şey yok.
ADNAN OKTAR: Yok, sadece Allah var.
MUHABİR: Sonrasında da zaman-mekan içerisinde yaşıyoruz, hayatımız bizim için hazırlanmış bir tiyatro sahnesi olarak nitelendirelim. Biz, hep kaderimizi yaşıyoruz. (Sayın Adnan Oktar’ın Kanal 35 TV (İzmir) Röportajından, 25 Ocak 2009)
ADNAN OKTAR: Renk diye bir şey zaten yok, renk, o cisimlerden gelen dalgaları beynimiz bu şekilde yorumladığı için oluşuyor. Mesela mavi renk, yeşil renk, kırmızı renk, dışarıda öyle bir renk yok. Bilim adamlarının hepsi kendileri de öyle söylüyorlar, böyle bir şey yok diyorlar dışarıda. Dışarıda ses de yok, ışık da yok. Mesela Güneş ne kadar parlak, adamın gözünü alıyor, öyle bir konu yok. Güneş simsiyah karanlıktır. O gelen dalgaları bizim beynimiz ışık olarak yorumluyor. Allah öyle yaratmış, çok çok büyük bir mucizedir bu. Mesela ses, dışarıda çıt yoktur. Yani radyo dalgaları nasıl dışarıda böyle oluyor, ancak radyoya geldiğinde ses haline geliyor, değil mi? Mesela televizyon dalgaları da var ama kimse dışarıda ne görüntü görüyor, ne ses duyuyor. Şu an bütün kanalların yayını var, şu an burada geziniyor, ama göremiyoruz, duyamıyoruz, nasıl oluyor? Ancak televizyon cihazına geldiğinde o ses haline geliyor. İşte vücudumuz da böyle bir cihaz gibi. Görüntü geliyor, görüntü televizyon gibi görüntü haline geliyor, elektrik akımı olarak geliyor, görüntü haline geliyor. Ses geliyor, sesin elektriği geliyor, elektriği beynimiz sese çeviriyor, ondan sonra kainat meydana geliyor, ne kadarcık yerde meydana geliyor? Şu kadarcık yerde meydana geliyor; mercimek kadardır. Bütün bu alemi orada yaşıyoruz. Böyle yaşayan insanların Allah’a tevekkül edememesi, Allah’a inanamaması, Allah’ın yarattığı bu sanatı görememeleri ahir zamanda çok büyük bir mucizedir. Mesela bütün teknik aletler her şey beyinde yaratılıyor. Mesela şu fincan beynin içinde yaratılıyor. Yani dışarıda fincan saydam bir varlık olarak, yani görünmeyen bir varlık olarak var. Adamlar oturmuş fabrikadan bahsediyor, fabrikada yapılıyor diyorlar. Yani saydam, ışığı olmayan bir madde var dışarıda bakın. Bakın saydam, ışığı yok, rengi yok, bir şey var dışarıda. Bunu biz beynimizde görüyoruz, ışıklı hale gelen, görüntülü hale gelen biziz, yani fabrika bunu boyamıyor, Allah boyuyor. Allah ses haline getiriyor, görüntü haline getiriyor beynimizde meydana getiriyor. Dışarıdaki yapısı onların hiçbir işine yaramaz. Yani çünkü saydam, renksiz bir şey. Allah mucize olarak beynimizde bütün kainatı sonsuz genişlikte ve büyüklükte yaratıyor. Kendisine sevgiyi de beynimizde yaratıyor, kendisinden korkumuzu da beynimizde yaratıyor, çok çok harika bir alemdir insan. Hatta ben bir kudsi hadiste hatırladığım kadarıyla “Ben yere göğe sığmadım” diyor Cenab-ı Allah “ama mümin kulumun kalbine sığdım” diyor. İşte bu her şeyi ben sizin içinizde yaratıyorum, dışarıda var alem ama gerçeğini ben sizin içinizde yaratıyoruma işaret eden bir izahtır. Ama derin düşünen, derin anlayan içindir bu tabi. (Sayın Adnan Oktar’ın ÇAY TV Röportajından, 8 Nisan 2009)
11. Francois Jacob, Le Jeu des Possibles, University of Washington Press, 1982, p.111
12. Lincoln Barnett, The Universe and Dr.Einstein, William Sloane Associate, New York, 1948, pp. 52-53
13. Lincoln Barnett, The Universe and Dr.Einstein, William Sloane Associate, New York, 1948, p.17
14. Lincoln Barnett, The Universe and Dr.Einstein, William Sloane Associate, New York, 1948, p.58.
15. Paul Strathern, The Big Idea: Einstein and Relativity, Arrow Books, 1997, p. 57
16. Isaac Asimov, Frontiers
17. Lincoln Barnett, The Universe and Dr.Einstein, William Sloane Associate, New York, 1948, pp.17-18