Maddənin Əsli (2/2)

Hiss Edən Kimdir?

Beyin, protein ve yağ moleküllerinden oluşan bir hücreler yığınıdır. Nöron (yukarıda sağda) adı verilen sinir hücrelerinden oluşmuştur. Bilinci oluşturan elbette ki nöronlar değildir. Nöronların yapısını incelediğimizde karşımıza çıkan ise atomlardır (yukarıda solda). Kuşkusuz şuursuz atomların da şuur meydana getirmesi mümkün değildir. Beyin dediğimiz et parçasında, görüntüleri izleyecek, bilinci oluşturacak, kısacası "ben" dediğimiz şeyi yaratabilecek bir güç yoktur.

Bura qədər aydın olduğu kimi, içində yaşadığımızı sandığımız və "xarici dünya" dediyimiz maddi dünyanın əsli ilə heç bir zaman əlaqədə ola bilmərik. Amma bu zaman belə bir sual meydana çıxır: Bildiyimiz heç bir maddi varlığın əslinə çata bilmiriksə, o halda beynimiz nədir? Beynimiz də qolumuz, qıçımız və ya başqa hər hansı bir obyekt kimi maddi dünyanın bir parçası olduğuna görə, onun da əslinə heç bir zaman çata bilmərik.

Beyini analiz etdiyimizdə qarşımıza digər canlı orqanlarda da olan zülal və yağ molekullarından fərqli bir şey çıxmaz. Yəni beyin dediyimiz ət parçasında görüntüləri seyr edərək şərh edəcək, şüuru meydana gətirəcək, qısacası "mən" dediyimiz şeyi var edə biləcək bir şey yoxdur.

R. L. Gregory beyinin içində görüntünün yaranması ilə əlaqədar insanların düşdükləri bir yanılmanı belə dilə gətirir:

Gözlərin beyindəki görüntüləri meydana gətirdiyinə dair düşüncələr var, lakin bundan çəkinmək lazımdır. Beyində bir şəkil meydana gəldiyi söylənsə bunu görməsi üçün içəridə daha bir gözün olması lazımdır, lakin bu gözün şəklini görə bilmək üçün daha bir gözə ehtiyac olacaq,... və bu da sonsuz bir göz və şəkil olması mənasını verir. Bu isə mümkün deyil. 21

30 Ocak 1999 tarihli sayısında maddesel evrenin sadece zihnimizde gösterilen haliyle muhatap olduğumuzu ele alan Amerikan bilim dergisi New Scientist'in kapağında şu soru yer alıyor: "Gerçeğin Ötesinde: Evren, Bilginin Bir Dansı mı ve Madde Sadece Bir Seraptan mı İbaret?"

Maddədən başqa bir varlığı qəbul etməyən materialistlərin içindən çıxa bilmədikləri əsl nöqtə buradır: Görən, gördüyünü qəbul edən və reaksiya verən "içəridəki göz" kimə aiddir?

Karl Pribram da elm və fəlsəfə dünyasında hiss edənin kim olduğu ilə əlaqədar bu əhəmiyyətli axtarışa diqqət çəkmişdir:

Yunanlardan bəri filosoflar daim "maşının içindəki varlıq", "kiçik insanın içindəki kiçik insan" və s. suallar üzərinə düşünmüşlər. Mən, beyini istifadə edən varlıq, haradadır? Əsl bilməyi reallaşdıran kimdir? Francisin də söylədiyi kimi: "Axtardığımız şey görənin nə olduğudur. "22

İndi bunu fikirləşin: Əlinizdəki kitab, oturduğunuz otaq, qısacası qarşınızdakı bütün görüntülər beyninizin içində görünür. Yaxşı, bu görüntüləri atomlarmı görür? Həm də kor, kar, şüursuz atomlar... Niyə atomların bir qismi bu xüsusiyyətləri qazanıb, amma digərləri qazana bilməyib?... Düşünməyimiz, qavramağımız, xatırlamağımız, sevinməyimiz, kədərlənməyimiz, bütün bunlar bu atomların arasındakı kimyəvi reaksiyalardanmı ibarətdir?

Bu sualları diqqətlə düşündüyümüzdə, atomlarda iradə axtarışının bir mənası olmadığını görərik. Aydındır ki, görən, eşidən və hiss edən varlıq maddədən xaric bir varlıqdır. Yaxşı bu görüntüləri beyninizin içində görən kimdir? Beyninizin içində bir gözə ehtiyac duymadan bu kitabın görüntüsünü görən, gördüklərini anlayan, oxuduqlarından təsirlənən, bunların üzərində düşünən kimdir? Beyinə çatan elektrik siqnallarını bir qulağa ehtiyac duymadan, bir dostunun səsi və ya ən sevdiyi mahnı olaraq dinləyən, dinlədiklərindən zövq alan kimdir?

Məhz Bu Varlıq "Ruh"Dur

Kənarda var olan maddənin beyindəki kopiyalarını görən, eşidən, hiss edən, qəbul edən, şərh edən ruhdur. Bu sətirləri yazan və oxuyan ağıllı varlıqlar, bir atom və molekul yığını və bunların arasındakı kimyəvi reaksiyalar deyil, "ruh"dur.

Həqiqi Mütləq Varlıq

Bütün bu həqiqətlər bizi çox əhəmiyyətli bir sualla daha qarşı-qarşıya qoyur: Madam ki, maddi dünyanın əslinə dair heç bir şey bilmirik və yalnız beynimizdəki kopiya görüntülərlə əlaqədəyik, o halda bu görüntülərin qaynağı nədir?...

Yaxşı, bizim ruhumuza ulduzları, dünyanı, bitkiləri, insanları, bədənimizi və gördüyümüz hər şeyi həmişə seyr etdirən kimdir?

Aydındır ki, yaşadığımız bütün maddi kainatı yaradan və həmişə yaratmağa davam edən üstün bir Yaradıcı vardır. Bu Yaradıcı sonsuz bir güc və məlumat sahibidir.

O Yaradıcı aləmlərin Rəbbi olan Allahdır.

Göylərin və yerin, yəni kainatın sabit və qərarlı olmadığı, yalnız Allahın yaratması ilə varlıq tapdıqları və O yaratmağı dayandırdığında yox olacaqları bir ayədə belə ifadə edilir:

Həqiqətən, Allah göyləri və yeri tərpənməsinlər deyə, tutub saxlayır. Əgər tərpənsələr, Ondan başqa onları heç kəs tutub saxlaya bilməz. Həqiqətən də, O, Həlimdir, Bağışlayandır. (Fatir surəsi, 41)

Daha əvvəl də qeyd etdiyimiz kimi, insanların çoxu Allahın gücünü qavraya bilmədiklərindən böyük bir cəhalətlə Uca Allahı göylərdə bir yerdə olan və dünya işlərinə müdaxilə etməyən bir varlıq olaraq düşünürlər (Allahı tənzih edirik). Bu azğın məntiqin əsası kainatın yalnız maddələrdən ibarət olduğunu, Allahın isə bu maddələrin "xaricində" haradasa bir yerdə olmasıdır (Allahı tənzih edirik).

Həqiqi mütləq varlıq Allahdır. Yəni var olan yalnız Allahdır, maddə mütləq varlıq deyil. Kənarda var olan maddələr dünyası Allahın üstün yaradışının bir əsəridir. Allah "hər yerdə"dir və hər yeri sarıb-bürümüşdür. Bu həqiqət Quranda belə açıqlanır:

Allah, Ondan başqa ilah yoxdur, (əbədi) Yaşayandır, (bütün yaratdıqlarının) Qəyyumudur. Onu nə mürgü, nə də yuxu tutar. Göylərdə və yerdə nə varsa, Ona məxsusdur. Onun izni olmadan Onun yanında kim havadarlıq edə bilər? O, (məxluqatın) gələcəyini və keçmişini bilir. Onlar Onun elmindən, Onun istədiyindən başqa heç bir şey qavraya bilməzlər. Onun Kürsüsü göyləri və yeri əhatə edir. Bunları qoruyub saxlamaq Ona ağır gəlmir. O, Ucadır, Uludur. (Bəqərə surəsi, 255)

Allahın məkandan münəzzəh olduğu və hər yeri sarıb-bürüdüyü həqiqəti bir başqa ayədə də belə bildirilmişdir:

Məşriq də, məğrib də Allahındır! Hansı səmtə yönəlsəniz, Allahın Üzü orada olar. Həqiqətən, Allah (hər şeyi) Əhatəedəndir, Biləndir. (Bəqərə surəsi, 115)

Bu həqiqətin qavranması tək olan Allaha şərik qoşmadan iman etməklə meydana gələr. Çünki Allahdan başqa bütün varlıqların kölgə varlıqlar olduqlarını bilən bir insan qəti bir imanla "yalnız Allah vardır, Ondan başqa ilah (güc sahibi varlıq) yoxdur" deyər.

Allahı gözləri ilə görmədiyi üçün Allahın varlığına inanmayanların materialist iddiaları da maddənin əsl mahiyyəti öyrənildiyində tamamilə yox olar. Çünki bu həqiqəti öyrənən adam öz varlığının bir xəyal xüsusiyyətində olduğunu anlayar. Xəyal olan bir varlığın isə mütləq olan bir varlığı görə bilməyəcəyini qavrayar. Quranda insanların Allahı görə bilmədiyi, amma Onun gördüyünü Rəbbimiz belə açıqlayır:

Gözlər Onu dərk etmir. O isə gözləri dərk edir.... (Ənam surəsi, 103)

Əlbəttə ki, biz insanlar Allahın varlığını gözlərimizlə görə bilmərik. Amma bilirik ki, Allah bizim daxilimizi, xaricimizi, baxışlarımızı, düşüncələrimizi tamamilə əhatə etmişdir. Bu səbəblə Allah Quranda "qulaqlara və gözlərə hakim" (Yunus surəsi, 31) olduğunu bildirir. Allahın məlumatı xaricində biz bir söz belə deyə bilmərik, hətta bir nəfəs də ala bilmərik. Buna görə də, Allah bizim etdiyimiz hər şeyi bilir. Bu vəziyyət Quranda da belə ifadə edilmişdir:

Şübhəsiz ki, nə yerdə, nə də göydə heç bir şey Allahdan gizli qalmaz. (Ali-İmran surəsi, 5)

Maddənin əsli ilə əlaqədə olduğumuzu sanaraq, beynimizdəki kopiya dünyanı seyr edərkən də, yəni həyatımızı sürərkən bizə ən yaxın olan varlıq Allahdır. Allahın Quranda bildirdiyi "İnsanı Biz yaratdıq və nəfsinin ona nəyi vəsvəsə etdiyini də bilirik. Biz ona şah damarından da yaxınıq." (Qaf surəsi, 16) ayəsinin sirri də bu həqiqətdə gizlidir. Allah insanı ətraflı şəkildə əhatə etmişdir və ona "sonsuz yaxın"dır.

Allah insanlara "sonsuz yaxın" olduğunu "Qullarım səndən Mənim barəmdə soruşsalar, Mən (onlara) yaxınam..." (Bəqərə surəsi, 186) ayəsi ilə də bildirir. Bir başqa ayədə keçən "Rəbbin insanları əhatə etmişdir" (İsra surəsi, 60) ifadəsi də həmin həqiqəti xəbər verir.

İnsan özünə ən yaxın olan varlığın özü olduğunu sanaraq yanılır. Halbuki Allah bizə özümüzdən də yaxındır. "(Can) boğaza yetişdiyi zaman həmin an siz (can verən adama) baxırsınız. Biz ona sizdən daha yaxın oluruq, siz isə (bunu) görmürsünüz.." (Vaqiə Surəsi, 83-85) ayəsi ilə də bu həqiqəti bildirmişdir. Ancaq ayədə də bildirildiyi kimi, bəzi insanlar gözləri ilə görmədikləri üçün bu fövqəladə həqiqətdən xəbərsiz yaşayarlar. Onları yaradanın Allah olduğunu qəbul edər, ancaq gördükləri işlərin özlərinə aid olduğunu zənn edərlər. Halbuki, insanın hər hərəkəti Allahın iznilə yaradılır. Məsələn, bir kitab yazan insan Allahın iznilə o kitabı yazır. Kitabdakı hər cümlə, hər fikir, hər paraqraf Allahın diləməsilə meydana gəlir. Allah bu əhəmiyyətli həqiqəti bir çox ayəsi ilə bildirir. Bu ayələrdən biri də budur: "...sizi də, sizin düzəltdiklərinizi də Allah yaratmışdır”. (Saffat surəsi, 96) Allah "... atdığın zaman sən atmadın, Allah atdı..." (Ənfal surəsi, 17) ayəsi ilə isə hər etdiyimizin Özünə aid hərəkətlər olduğunu bildirir.

Həqiqət budur. Bir insan bunu qəbul etməyə bilər, amma bu heç nəyi dəyişdirməz.

Maddənin Əslini Bilmək Dünya Ehtirasını Ortadan Qaldırar

İnsan, bu anlatılanlar doğrultusunda biraz derin düşünürse, bu hayret verici olağanüstü durumu kendisi de açıkça fark eder: Yani, "dış dünya" ile hiçbir zaman doğrudan muhatap olamadığımız gerçeğini...

Bura qədər izah etdiyimiz mövzu həyatınız boyunca sizə izah edilmiş ən böyük həqiqətlərdən biridir. Çünki bütün maddi dünyanın əslində bir "kölgə varlıq" olduğunu isbat edən bu mövzu Allahın varlığının və yaradışının qavranmasının, Onun yeganə mütləq varlıq olduğunun aydın ola bilməsinin açarıdır. Eyni zamanda həm insanın nə qədər aciz olduğunun elmi və inkar edilə bilməz bir isbatıdır, həm də Allahın möhtəşəm sənətinin bir təcəllisidir. Bu səbəblə də bu elm insanları iman etməyə təşviq edir. Bəzi insanların bu həqiqətdən qaçmalarının əsas səbəbi də budur.

Burada izah edilənlər, eynilə bir fizika qanunu və ya bir kimyəvi düstur qədər qəti həqiqətlərdir. İnsanlar yeri gəldiyində ən çətin riyaziyyat problemlərini belə həll edə bilir, çətin başa düşülən bir çox mövzunu qavraya bilirlər. Amma həmin insanlara maddənin insanların zehinlərində yaranan bir görüntüdən ibarət olduğu, maddənin əsli ilə heç bir şəkildə əlaqədə ola bilməyəcəkləri izah edildiyində, bunu heç cür anlaya bilmirlər. Bu, son dərəcə "şişirdilmiş" bir anlayışsızlıq vəziyyətidir. Çünki burada izah edilən mövzunun qavranılması, eynilə bir insanın "iki vur iki neçə edər?", "neçə yaşındasan?" kimi suallara verəcəyi cavablar qədər asandır. Dünyanı harada gördüyünü hansı elm adamından, hansı professordan soruşsanız sizə "təbii ki beynimdə" deyə cavab verəcək. Hətta bu həqiqəti biologiya kitablarında da tapa bilərsiniz. Ancaq bütün bu açıqlığa baxmayaraq, maddi dünyanı beynimizdə qəbul etdiyimizə dair məlumat görməməzlikdən gəlinir. Elm tərəfindən isbat edilmiş ən əhəmiyyətli həqiqətlərdən birinin insanlardan gizlədilməsi böyük bir hadisədir əslində.

İnsanların bütün elmi həqiqətləri asanlıqla qəbul edib, bu həqiqətdən bu qədər çox qorxub qaçmalarının əsas səbəbi isə maddənin həqiqətini öyrənməyin bütün insanların həyata dünyagörüşlərini dəyişdirəcək olmasıdır. Maddəni və özlərini mütləq varlıq olaraq qəbul edənlər və bütün həyatlarını buna bağlı olaraq quranlar, bir anda özlərinin, yoldaşlarının, uşaqlarının, sahib olduqları bütün sərvətin bir xəyal olduğunu anlayacaqlar. İnsanların məhz bu həqiqətdən bu qədər qorxmalarının, anladıqları halda anlamazlıqdan gəlmələrinin, bir ibtidai sinif uşağının belə asanlıqla qavraya biləcəyi bir həqiqəti son dərəcə mənasız etirazlarla özlərindən uzaqlaşdırmağa çalışmalarının ardında gizlənən səbəb bu dünya ehtiraslarını itirmə qorxusudur.

Mallara, oğullara, dünyanın keçici bəzəklərinə ehtirasla bağlı olan biri üçün bu həqiqətən də böyük bir qorxu səbəbidir. Çünki bu həqiqəti anladığında, hələ ölmədən ölmüş, malını və canını təslim etmiş olacaq. Allah "Əgər (Allah) sizdən bunu istəsə və sizdən təkidlə tələb etdiyi halda, siz xəsislik göstərsəniz, O, kin-küdurətinizi üzə çıxardar." (Məhəmməd surəsi, 37) ayəsi ilə insanlardan bütün mallarını istədiyində onların necə müqavimət göstərəcəklərini və xəsislik edəcəklərini bildirir. Bir insan maddənin əslini öyrəndiyində onsuz da malının, canının Allaha aid olduğunu, verməmək üçün müqavimət göstərməyin mənasız olduğunu anlayacaq, ölmədən əvvəl hər şeyi ilə Allaha təslim olacaq. Səmimi iman edənlər üçün bu bir gözəllik, şərəf və Allaha yaxınlığa bir vəsilədir. İmansız və ya zəif imanlı insanlar isə bu gözəlliyi dərk edə bilmədikləri üçün bu həqiqəti böyük bir israrla inkar edərlər.

Maddənin Əsli Gizlənmədiyində Meydana Gələcək Mühit

Maddənin əsli ilə əlaqədə olmadıqlarını, yalnız Allahın özlərinə izlətdirdiyi görüntülərlə bağlı olduqlarını bilən insanların bütün həyatları, dünyagörüşləri və mühakimələri dəyişəcək. Bu, həm fərdi, həm də ictimai mənada faydalı bir dəyişiklik olacaq. Çünki bu həqiqəti görən insan Allahın Quranda bildirdiyi üstün mömin əxlaqını heç bir çətinlik çəkmədən yaşayacaq.

Dünyaya əhəmiyyət verməyən, maddənin xəyal olduğunu anlayan insanlar üçün əhəmiyyət verilməli şey mənəviyyat olacaq. Allahın hər an onu eşitdiyini və gördüyünü bilən, etdiyi hər hərəkətdən axirətdə hesab verəcəyini dərk edən bir adam təbii olaraq gözəl əxlaqlı olacaq, Allahın əmr və qadağalarına itaət edəcək. Beləcə, cəmiyyətdə hər kəs bir-birinə qarşı sevgi və hörmət bəsləyəcək, gözəl davranışlarla bir-birilə yarışacaq. İnsanlar arasındakı dəyər mühakimələri dəyişəcək, maddə dəyərini itirəcək, beləcə insanlar arasında üstünlük mövqeyə görə deyil, əxlaqa və təqvaya görə olacaq. Heç kim əsli xəyal olan şeylərin arxasından qaçmayacaq, hər kəs həqiqətin arxasından gedəcək. İnsanlar “nə düşünərlər?" zehniyyəti ilə deyil, "nə etsəm Allah məndən razı olar?" düşüncəsi ilə hərəkət edəcəklər. Mal, mülk və mövqedən qaynaqlanan qürur, özünü bəyənmək hisslərini təvazökarlıq və acizliyini çox yaxşı anlamaq hissi əvəz edəcək. Bu səbəbdən insanlar Quranda bəhs edilən bütün gözəl əxlaq nümunələrini sevərək və istəyərək yaşayacaqlar. Bu sayılan dəyişikliklər isə günümüzdəki cəmiyyətlərinin bir çox problemini təbii olaraq ortadan qaldıracaq.

Kiçik mənfəətləri üçün əsəbləşən, hirslənən, təcavüzkar olan insanların yerini hər gördüyünün Allahın ona izlətdirdiyi görüntülər olduğunu bilən, bu səbəblə qəzəb, hirslənmək, qışqırıb-çığırma kimi reaksiyaların özünü hörmətdən salacağını dərk edən insanlar tutacaq. Bu sayədə insanlara və cəmiyyətlərə rahatlıq və güvən hakim olacaq, hər kəs həyatından və sahib olduqlarından razı olacaq. İnsanlardan gizlədilən bu həqiqətin insanlara və cəmiyyətlərə qazandıracağı nemətlərin bir qismi bunlardır. Bu həqiqətin bilinməsi, düşünülməsi və yaşanması ilə birlikdə insanlar daha bir çox gözəlliklərə qovuşacaqlar. Bu gözəlliklərə qovuşmaq istəyənlərin edəcəyi şey isə bu böyük həqiqəti yaxşıca düşünmək və anlamağa cəhd göstərməkdir. Allah bir ayəsində belə bildirmişdir:

(De:) “Rəbbinizdən sizə göz qabağında olan dəlillər gəlmişdir. Kim (onları) görsə, (xeyri) onun özünə, kim kor olsa (zərəri) onun öz əleyhinə olar.... (Ənam surəsi, 104)

Materialistlərin Məntiqi Pozuqluqları

Bu hissənin əvvəlindən etibarən maddənin materialistlərin iddia etdikləri kimi mütləq bir varlıq olmadığını, maddənin əsli ilə heç bir zaman əlaqədə olmadığımızı elmi dəlillərlə gördük. Materialistlər isə bütün fəlsəfələrini yox edən bu açıq həqiqətə qarşı son dərəcə mənasız müqavimət göstərirlər və əsassız dəlillər gətirirlər.

Məsələn, materialist fəlsəfənin XX əsrdəki ən böyük müdafiəçilərindən biri olan qatı Marksist Corc Politzer bu mövzu ilə əlaqədar əhəmiyyətli bir dəlil olaraq "avtobus nümunəsi"ni vermişdir. Politzerə görə maddənin beynimizdəki kopiyası ilə əlaqədə olduğumuzu müdafiə edənlər şosedə avtobus gördükləri zaman əzilməmək üçün qaçırlar. 23

Bir başqa məşhur materialist Johnson isə özünə maddənin əsli ilə heç əlaqədə olmadığımız izah edildiyində daşları təpikləyərək bu həqiqəti inkar etməyə çalışmışdır. 24

Marks, Engels, Lenin kimi məşhur materialistlərin kitablarında həmişə bu cür nümunələr və "maddənin əsl mahiyyətini yumruq yeyincə anlayarsınız" kimi qəzəb dolu cümlələr yer alır.

Materialistlərin yanıldıqları və anlaya bilmədikləri nöqtə "hiss" anlayışının yalnız görmə duyğusu ilə əlaqədar olduğunu sanmalarıdır. Halbuki yalnız görmə deyil, toxunma, zərbə, sərtlik, ağrı, istilik, soyuqluq kimi bütün hisslər eynilə görmə kimi insanın beynində yaranan hisslərdir. Məsələn, avtobusa minmək üçün avtobusun qapısının soyuq metalını əlində hiss edən bir insan əslində bu "soyuq metal hissini" beynində hiss edir. Bu çox açıq və məlum olan bir həqiqətdir. Toxunma duyğusu daha əvvəl də ifadə edildiyi kimi, bir insanın məsələn, barmaqlarından gələn sinir siqnallarının beyinin müəyyən bir nöqtəsində meydana gətirdiyi bir hissdir. Hiss edən barmaqlarımız deyil. İnsanlar bunu elmi olaraq açıqlandığı üçün qəbul edirlər. Ancaq mövzu avtobusun qapısını tutmaq deyil, avtobusun insanı vurmasına gəldikdə, yəni bu toxunma hissi daha şiddətli və ağrı verici olduğuna görə, buna inanmırlar. Halbuki, ağrı və ya zərbə də beyində hiss edilir. Avtobusun vurduğu bir insan zərbənin şiddətini və bütün ağrını beynində hiss edər.

Bazı insanlar, otobüse dokunduklarında, soğuk metal hissinin beyinlerinde oluştuğunu kabul ederler. Ancak otobüs çarptığında meydana gelecek olan acı hissinin de beyinde oluştuğunu kabul etmezler. Oysa, insan rüyasında da kendisine otobüs çarptığını görse aynı acıyı hissedecektir.

Bunu daha yaxşı anlamaq üçün yuxuları düşünmək faydalı olacaq. İnsan yuxusunda onu avtobusun vurduğunu, qəzadan sonra gözünü xəstəxanada açdığını, əməliyyat keçirtdiyini, həkimlərin söhbətlərini, ailəsinin təlaşla xəstəxanaya gəlməsini, şikəst qaldığını və ya bədəninin çox ağrıdığını görə bilər. Yuxusunda yaşadığı bütün bu hadisələrin görüntülərini, səslərini, hissini, ağrını, işığı, xəstəxanadakı rəngləri çox aydın və real hesab edir. Bunların hamısı həyatdakı kimi təbii və inandırıcıdır. O an, yuxundakı bir adam ona yuxu gördüyünü, gördüklərinin bir xəyal olduğunu söyləsə ona inanmaz. Halbuki, gördüklərinin hamısı bir xəyaldır və nə avtobusun, nə xəstəxananın, nə də yuxusunda gördüyü bədəninin xarici dünyada maddi qarşılığı vardır. Yuxusunda gördüyü bədənin və avtobusun maddi qarşılığı olmamasına baxmayaraq, "həqiqi bir bədəni" "həqiqi bir avtobus" vurmuş kimi hiss edə bilir.

Elə isə materialistlərin "maddənin əsl mahiyyətini yumruq yeyincə anlayarsan", "dizinə bir təpik vurunca maddənin əslini görüb-görmədiyindən şübhən qalmaz", "it görüncə qaçarsan amma", "avtobus vursa beynindədir, ya deyil bilərsən", "madam ki, kopiya görüntülərlə əlaqədəsən, o zaman şoseyə çıxıb avtomobillərdən qaçmadan ortada dayan" kimi etirazlarının heç bir mənası yoxdur. Sürətli bir zərbə, can ağrıdan itin dişləri, şiddətli bir yumruq maddənin əsli ilə əlaqədə olduğunuzun dəlili deyil. Çünki bəhs edildiyi kimi, bunları eynilə yuxunuzda da, maddi qarşılıqları olmadığı halda yaşaya bilərsiniz. Ayrıca, bir hissin şiddətli olması o hissin beyində meydana gəldiyi həqiqətini də dəyişdirmir. Bu, elmi olaraq isbatı olan çox açıq bir həqiqətdir. Bəzi insanların şosedən sürətlə keçən bir avtobusu və ya bu avtobusun səbəb olduğu bir qəzanı, maddənin fiziki varlığı ilə əlaqədə olduqlarının bir dəlili sanmalarının səbəbi görüntünün insanı aldadacaq qədər həqiqi görünməsi və hiss edilməsidir. Məkan görüntülərindəki məsələn, şosedəki dərinlik və perspektivin qüsursuzluğu, məkanda görünən cisimlərin rəngi, şəkli, kölgəsi olaraq mükəmməlliyi, səs, qoxu və sərtlik hisslərinin çox dəqiq olması və görüntünün içində bir məntiqin olması bəzilərini yanıldır. Bəzi insanlar bu hadisələr nəticəsində bunların hiss olduğunu unuda bilmirlər. Amma zehində meydana gələn hisslər nə qədər əksiksiz və mükəmməl olursa-olsun, bunların bir qəbul olduğu həqiqəti dəyişməyəcək. İnsan şosedə gedərkən bir qəza yaşasa da, zəlzələdə yıxılan bir evin altında qalsa da, yanğında alovlar tərəfindən sarılsa da, nərdivandan yıxılsa da bütün bu hadisələri zehnində yaşayar və əsilləri ilə əlaqədə olmaz.

Bir insan şosedəki bir avtobusun önünə atılanda zehnindəki avtobus zehnindəki bədənini vurar. O insanın bu qəza nəticəsində həyatını itirməsi, bədəninin parçalanması da bu həqiqəti dəyişdirməz. Əgər insanın zehnində gördüyü bu hadisə ölüm ilə nəticələnsə, Allah o insana göstərdiyi görüntünü bir pərdənin qaldırılması kimi qaldırar və o adama başqa bir görüntü, axirətə aid görüntüləri göstərər. Bu həqiqəti indi səmimiyyətlə düşünüb anlamayanlar ölümləri ilə birlikdə dərhal anlayacaqlar.

Sinirləri Paralel Bağlama Nümunəsi

Politzerin yol qəzası nümunəsini təhlil edək: Bu qəzada avtobusun altında əzilən adamın beş duyğu orqanından beyninə gedən sinirlər bir başqa insanın məsələn, Corc Politzerin beyninə paralel bir əlaqə ilə bağlansa, avtobus qəzadakı adamı vurduğu anda evində oturan Politzeri də vuracaq. Daha doğrusu, qəzaya düşən adamın keçirtdiyi hisslərin hamısını, bir musiqi alətinə bağlanan iki kolonkadan eyni mahnının eşidilməsinə bənzər şəkildə, Politzer də keçirəcək. Politzer də evində oturduğu halda avtobusun əyləcinin səsini, avtobusun bədəninə dəyməsini, qolunun qırılmasını və qanının axmasını, ağrılarını, xəstəxanaya aparıldığını, gipsin sərtliyini, qolunun gücsüzlüyünü hiss edəcək və görəcək.

Qəzadakı adamın sinirləri neçə adama bağlansa bunların hamısı, eynilə Politzer kimi, qəzanı əvvəldən axıra qədər yaşayacaq. Qəzadakı adam komaya girsə, hamısı komaya girəcək. Hətta, bəhs etdiyimiz yol qəzasına aid hisslərin hamısı bir cihaza yazılsa və həmişə əvvələ keçirilib başqa bir adama verilsə, bu adamı da dəfələrlə avtobus vuracaq.

Yaxşı, elə isə bu insanlardan hansını həqiqi avtobus vurmuşdur? Materialist fəlsəfənin bu suala verə biləcəyi bir cavab yoxdur. Doğru cavab yol qəzasını hamının öz zehinlərində bütün təfərrüatı ilə yaşamasıdır.

Tort yemək və daşa təpik vurmaq nümunələri üçün də vəziyyət eynidir. Tort yeyincə qarnında tortun şişliyini və toxluğunu hiss edən Engelsin duyğu orqanlarına aid sinirlər paralel olaraq ikinci bir adamın beyninə bağlansa Engels tort yediyi və doyduğu anda o adam da tort yeyəcək və doyacaq. Daşa təpik vurunca ayağı ağrıyan materialist Johnsonun sinirləri paralel olaraq bir başqa adama bağlansa, bu adam da daşa vuracaq və canı ağrıyacaq.

Yaxşı, hansı tort və hansı daş həqiqətdir? Materialist fəlsəfə buna da bir cavab verə bilməz. Doğru cavab budur: Həm Engels, həm digər adam tortu öz zehinlərində yeyib doymuşlar. Həm Johnson, həm də ikinci adam daşa təpik vurduğu anı öz zehinlərində bütün təfərrüatı ilə yaşamışlar.

Yuxarıda Politzerlə əlaqədar olaraq verdiyimiz nümunədə belə bir dəyişiklik edək: evində oturan Politzerin sinirlərini avtobusun vurduğu adamın beyninə, avtobusun vurduğu adamın sinirlərini də Politzerin beyninə bağlayaq. Bu vəziyyətdə isə Politzer əslində evində oturduğu halda avtobusun onu vurduğunu zənn edəcək, avtobusun vurduğu adam isə qəzanın bütün şiddətinə baxmayaraq, bunu əsla hiss etməyəcək, çünki özünün evdə oturduğunu düşünəcək. Bu məntiq tort yemək və daşa təpik vurmaq nümunələrinə də aid edilə bilər.

Göründüyü kimi, insanın hisslərini aşması və kənara çıxması mümkün deyil. Deməli, bir insanın ruhuna bədəni və heç bir maddi varlığı olmadığı halda və ortada maddi bir mühit də olmamasına baxmayaraq, hər şey seyr etdirilə bilər. Belə ki, adamın bunu anlaması mümkün deyil, hətta izlətdirilən üç ölçülü mükəmməl görüntüləri həqiqi zənn edib, varlığından da son dərəcə əmin olacaq. Çünki hər insan duyğu orqanlarına hiss etdirilən hisslərdən asılıdır.

İngilis filosofu David Hume bu həqiqət üzərindəki düşüncələrini belə ifadə etmişdir:

Çox səmimi olaraq, özüm dediyim şeyə daxil olduğum zaman mən isti və ya soyuğa, işığa və ya kölgəyə, eşqə və ya nifrətə, acıya və ya ləzzətə dair xüsusi bir hissə və ya başqa bir şeyə daim rast gəlirəm. Mən bir hiss olmadan hər hansı bir zamanda özümü əsla tuta bilmərəm və əsla hissdən başqa bir şeyi müşahidə edə bilmərəm. 26

Hisslərin Beyində Meydana Gəlməsi Fəlsəfə Deyil, Elmi Həqiqətdir

Yapay olarak oluşturulan uyarılar sonucunda, beynimizde aslı kadar gerçek ve canlı bir dünya oluşabilir. Eğer beynimize gelişmiş bir bilgisayar yardımıyla gerekli elektrik sinyallerini gönderebilmek mümkün olsaydı, dış dünyanın varlığına gerek olmadan her türlü olayı yaşayabilir, örneğin uçak kullandığımızı zannedebilirdik.

Materialistlər burada izah etdiklərimizin fəlsəfi bir dünyagörüş olduğunu iddia edirlər. Halbuki bizim "xarici dünya"nın əsli ilə heç bir zaman əlaqədə olmadığımız bir fəlsəfə deyil, elmi həqiqətdir. Görüntünün və hisslərin beyində necə meydana gəlməsi bütün tibb fakültələrində ətraflı şəkildə tədris edilir. Başda müasir fizika olmaqla, XX əsr elminin ortaya qoyduğu həqiqətlər maddənin konkret bir həqiqətə sahib olmadığını, hər kəsin birmənalı olaraq "beynindəki ekran"ı izlədiyini açıqca göstərir.

Bunu istər ateist olsun, istər buddist, istər başqa bir dünyagörüşə, ya da düşüncəyə sahib olsun elmə inanan hər kəs qəbul etmək məcburiyyətindədir. Bir materialist Allahın varlığını inkar edə bilər, amma bu elmi həqiqəti inkar edə bilməz.

Yaşadıqları dövrlərin elm anlayışı və elmi imkanları qeyri-kafi də olsa, Karl Marks, Friedrich Engels, Georges Politzer və başqalarının bu qədər asan və açıq bir həqiqəti qavraya bilməmələri çaşdırıcıdır. Amma indiki vaxtda elmin və texnologiyanın imkanları son dərəcə inkişaf etmişdir və bu imkanlar onsuz da çox açıq olan bu həqiqətin qavranmasını daha da asanlaşdırır.

Materialistlər Tarixin Ən Böyük Tələsinə Düşmüşlər

Türkiyədəki materialistlər arasında baş verən və burada yalnız bir neçə nümunə ilə göstərdiyimiz çaxnaşma atmosferi əslində materialistlərin tarix boyunca qarşılaşmadıqları böyük bir məğlubiyyətlə üz-üzə olduqlarını göstərir. Maddənin əsli ilə əlaqədə olmadığımız həqiqəti müasir elm tərəfindən isbat edilmişdir və çox açıq, qəti, güclü bir şəkildə ortaya qoyulmuşdur. Materialistlər kor-koranə inandıqları, bel bağladıqları, güvəndikləri maddi dünyanın içindəki hər şeylə birlikdə tamamilə yox olduqlarını görür və buna qarşı heç bir şey edə bilmirlər.

Tarix boyunca materialist düşüncə həmişə var oldu və bu insanlar özlərindən və müdafiə etdikləri fəlsəfədən əmin olaraq onları yaratmış Allaha qarşı cahilcə baş qaldırdılar. Ortaya atdıqları ağıldan və elmdən uzaq ssenariyə görə maddə əzəli və əbədi idi və bütün bunların bir Yaradıcısı ola bilməzdi (Allahı tənzih edirik). Yalnız qürurlarından ötrü Allahı inkar edərkən maddənin mütləq varlıq olduğu yalanının arxasına sığındılar. Bu fəlsəfədən elə əmin idilər ki, heç zaman bunun əksini isbat ediləcəyini düşünmürdülər.

Məhz buna görə maddənin əsli ilə əlaqədar olaraq bu kitabda izah edilən həqiqətlər bu insanları böyük bir qarışıqlığa salmışdır. Çünki burada izah edilənlər onların fəlsəfələrini yıxıb bir kənara atmış, üzərində mübahisə etməyə belə imkan verməmişdir. Bütün düşüncələrini, həyatlarını, qürurlarını və inkarlarını üzərinə qurduqları maddə əllərindən çıxmışdır.

Allahın bir sifəti inkarçılara tələ qurmasıdır. Quranda "Bir zaman kafirlər səni həbs etmək, öldürmək və ya (yurdundan) qovmaq üçün sənə qarşı hiylə qururdular. Onlar hiylə işlətdilər, Allah da hiylə işlətdi. Allah hiylə işlədənlərin ən yaxşısıdır." (Ənfal surəsi, 30) ayəsi ilə bu həqiqət bildirilir.

Allah maddənin əsli ilə əlaqədə olduqlarını zənn etdirərək materialistləri tələyə salmış və tarixdə bənzəri görünməmiş şəkildə alçaltmışdır. Mallarının, mülklərinin, mövqelərinin, cəmiyyətin, bütün dünyanın, əslində yalnız kopiyaları ilə əlaqədə olduqları hər şeyin əslini bildiklərini sanmışlar, üstəlik bunlara güvənərək cahilcə Allaha qarşı çıxmışlar. Böyük bir ağılsızlıq göstərib lovğalanaraq Allaha qarşı üsyan etmiş və inkarda irəli getmişlər. Bunları edərkən də güc aldıqları yeganə şey maddə olmuşdur. Amma elə bir anlayış əksikliyi içinə düşmüşlər ki, Allahın onları sarıb-bürüdüyünü heç düşünməmişlər. Allah inkarçıların anlayışsızlıqları nəticəsində düşəcəkləri vəziyyəti Quranda belə xəbər vermişdir:

Yoxsa bir hiylə qurmaq istəyirlər? Amma kafirlər özləri o hiylənin qurbanı olacaqlar. (Tur surəsi, 42)

Bu, bəlkə də tarixin gördüyü ən böyük uduzmadır. Materialistlər qürurlanaraq əslində böyük bir tələyə düşmüşlər, Allaha qarşı çirkin bir cəsarət göstərərək etdikləri mübarizədə məğlub olmuşlar. "Beləliklə hər bir ölkədə oranın günahkarlarını başçılar təyin etdik ki, onlar orada (mümkün qədər) yaramaz işlər görsünlər. Halbuki onlar o yaramaz işləri yalnız özlərinə qarşı edirlər və (bunu da) hiss etmirlər." (Ənam surəsi, 123) ayəsi Yaradıcımıza cahilcə baş qaldıran bu inkarçıların necə şüursuzluq içində olduqlarını və hansı sonla qarşılaşacaqlarını ən açıq şəkildə xəbər verir.

Bir başqa ayədə isə bu həqiqət belə bildirilir:

Onlar Allahı və iman gətirənləri aldatmağa çalışırlar. Halbuki yalnız özlərini aldadır və (bunu) anlamırlar. (Bəqərə surəsi, 9)

İnkarçılar tələ qurmağa cəhd edərkən Allahın ayədə bildirdiyi "anlamırlar" ifadəsi ilə açıqlandığı kimi, çox əhəmiyyətli bir həqiqəti anlaya bilməmişlər: Yaşadıqları bütün hadisələrin zehinlərində hiss etdikləri kopiya görüntülər olduğu və qurduqları tələlərin də zehinlərində yaranan bir görüntü olduğunu... Bu anlamazlıqları səbəbindən də Allahla tək olduqlarını unudaraq özləri tələyə düşmüşlər.

Hər dövrdə olduğu kimi, bu dövrdə də Allah inkarçıların bütün hiyləli nizamlarını yıxmışdır. Allah "…Şübhəsiz ki, şeytanın hiyləsi zəifdir." (Nisa surəsi, 76) ayəsi ilə bu hiylələrin qurulduqları andan nəticəsiz olacağını da xəbər vermişdir. Və möminləri də "…onların qurduğu hiylə sizi ziyana sala bilməz." (Ali-İmran surəsi, 120) ayəsi ilə müjdələmişdir.

Allah bir başqa ayəsində inkar edənlərin aldanmalarını belə bildirir: "Kafirlərin əməlləri səhradakı ilğıma bənzəyir ki, susamış kimsə onu su hesab edər... ". (Nur surəsi, 39) Bu ayədə işarə edildiyi kimi, materializm fəlsəfəsi də üsyan edənlər üçün bir "ilğım"a çevrilər: ona güvənərək əllərini uzatdıqlarında hər şeyin bir xəyaldan ibarət olduğunu anlayarlar. Allah onları belə bir ilğımla aldatmışdır, onlara maddənin əsilləri ilə əlaqədə olduqlarını zənn etdirmişdir. Professorlar, astronomlar, bioloqlar, fiziklər, mövqeləri nə olursa-olsun maddəni özlərinə ağılsızca ilah etmələri (Allahı tənzih edirik) səbəbindən bu oyuna gəlmişlər, bir uşaq kimi aldanmış və alçalmışlar. Beyinlərində gördükləri kopiya görüntülərin mütləq olduğunu sanaraq onun üzərində fəlsəfələrini, ideologiyalarını qurmuşlar, ciddi mübahisələr etmişlər, "intellektual" izahatlardan istifadə etmişlər. Bütün bunlardan ötrü də özlərini çox ağıllı saymışlar, kainatın həqiqəti haqqında fikir yürütməyi düşünmüşlər və ən əhəmiyyətlisi öz məhdud ağılları ilə Allah haqqında zənnə qapılmışlar. Allah onların düşdükləri bu vəziyyəti bir ayəsində belə bildirir:

Onlar hiylə qurdular, Allah da hiylə qurdu. Allah hiylə quranların ən yaxşısıdır. (Ali-İmran surəsi, 54)

Dünyada bəzi tələlərdən xilas olmaq mümkün ola bilər, ancaq Allahın inkar edənlərə qurduğu bu tələ elə möhkəmdir ki, ondan qurtulmaq əsla mümkün deyil. Nə edirlər etsinlər, kimə istəsələr müraciət etsinlər, Allahdan başqa özlərinə bir köməkçi tapmaları mümkün deyil. Allahın Quranda xəbər verdiyi kimi "…Onlar Allahdan başqa özlərinə nə bir himayədar, nə də bir yardımçı tapacaqlar.." (Nisa surəsi, 173)

Materialistlər belə bir tələyə düşəcəklərini heç gözləmirdilər. XX əsrin bütün imkanları əllərində ikən rahatlıqla inkar edə biləcəklərini və insanları da inkara sürükləyə biləcəklərini sanırdılar. Allah inkarçıların tarix boyunca daşıdıqları bu zehniyyəti və uğradıqları sonu Quranda belə xəbər vermişdir:

Onlar hiylə qurdular, Biz də hiylə qurduq. Lakin onlar (bunu) hiss etmədilər. Bax gör onların hiylələrinin aqibəti necə oldu. Biz onları bütün tayfalarıyla birlikdə yerlə-yeksan etdik. (Nəml surəsi, 50-51)

Ayələrdə izah edilən həqiqətin bir mənası da budur: Materialistlərə sahib olduqları hər şeyin sadəcə beyinlərindəki kopiyaları ilə əlaqədə olduqları açıqlanmış, yəni əllərindəki hər şey bütünlüklə yox edilmişdir. Onlar əslini bildiklərini zənn etdikləri mallarının, fabriklərinin, qızıllarının, dollarlarının, uşaqlarının, yoldaşlarının, dostlarının, mövqelərinin, hətta öz bədənlərinin əllərindən getdiyinə şahidlik edərkən "yox olmuşlar". Maddə olmaqdan çıxmış, artıq bir ruh halına girmişlər.

Şübhəsiz, bu həqiqətin fərqinə varmaq materialistlər üçün dəhşət verici hadisədir. Çünki bu, onlar üçün hələ dünyada ikən "ölmədən bir ölüm"ə bərabərdir.

Allah "Məni yaratdığım kimsə ilə tək burax" (Muddəssir surəsi, 11) ayəsi ilə hər insanın Allah qatında əslində tək-tənha olduğunu xəbər vermişdir. Bu fövqəladə həqiqət bir çox ayədə bildirilmişdir:

Hüzurumuza ilk dəfə sizi xəlq etdiyimiz kimi tək-tənha, həm də sizə verdiyimiz (nemətləri) arxanızda qoyub gəldiniz.... (Ənam surəsi, 94)

Onların hər biri Qiyamət günü Onun hüzuruna tək-tənha gələcək. (Məryəm surəsi, 95)

Bu ayələrdə izah edilən həqiqətin bir mənası da budur: Maddəni cahilcə ilah edənlər, (Allahı tənzih edirik) Allahdan gəlmiş və yenə ONA dönmüşlər. İstəsələr də, istəməsələr də Allaha təslim olmuşlar. İndi haqq-hesab gününü gözləyirlər və o gün hamısı bir-bir hesab verəcəklər. Anlamaq istəməsələr də...

Nəticə

Bura qədər izah etdiyimiz mövzu həyatınız boyunca sizə izah edilmiş ən böyük həqiqətlərdən biridir. Maddənin əsli ilə heç bir zaman əlaqədə olmadığımızı isbat edən bu mövzu Allahın varlığının və yaradışının qavranmasının, Onun yeganə mütləq varlıq olduğunun başa düşülməsinin açarıdır.

Bu mövzunu anlayan insan dünyanın, insanların çoxunun sandığı kimi bir yer olmadığını dərk edər. Dünya prospektlərdə məqsədsiz gəzənlərin, meyxanalarda dava edənlərin, lüks kafelərdə bir-birlərinə göstəriş verənlərin, malları ilə öyünənlərin, həyatlarını boş məqsədlərə həsr edənlərin sandığı kimi mütləq bir yer deyil. Bizim dünyaya dair hər cür məlumatımız, beynimizdə gördüyümüz kopiya görüntülərdən ibarətdir. İnsanların hamısı da bu kopiya görüntüləri zehinlərinin içində seyr edən bir kölgə varlıqlardır, amma bunun şüurunda deyillər.

Bu mövzu çox əhəmiyyətlidir və Allahı inkar edən materialist fəlsəfəni əvvəldən çökdürür. Marks, Engels, Lenin kimi materialistlərin bu mövzunu eşitdiklərində çaxnaşmaya qapılmaları, hirslənmələri, ətrafındakıları "əsla düşünməyin" deyə xəbərdar etmələri bu səbəbdəndir. Əslində bu insanlar hisslərin beyində meydana gəlməsi həqiqətini belə qavraya bilməyəcək qədər böyük bir ağılsızlıq içindədirlər. Beyinlərinin içində seyr etdikləri dünyanı "xarici dünyanın əsli" sanır, bunun əksini göstərən açıq-aşkar dəlilləri isə heç cür anlaya bilmirlər.

Bu qəflət Allahın inkarçılara vermiş olduğu ağıl əksikliyinin bir nəticəsidir. Çünki Allahın Quranda bildirdiyi kimi, inkarçılar;

"Onların qəlbləri var, onunla anlamazlar; gözləri var, onunla görməzlər; qulaqları var, onunla eşitməzlər. Onlar heyvan kimidirlər, hətta daha çox azğınlıqdadırlar. Qafil olanlar da məhz onlardır.." (Əraf surəsi, 179)

Yaşadığımız dövrdə bəhs etdiyimiz həqiqət elmin ortaya qoyduğu dəlillərlə isbat edilmişdir. Kainatın əsli ilə əlaqədə olmadığımız dünya tarixində ilk dəfə bu cür konkret, açıq və aydın şəkildə izah edilir.

Bu səbəblə XXI əsr insanların geniş şəkildə İlahi həqiqəti qavrayacaqları və yeganə mütləq varlıq olan Allaha dalğa-dalğa yönələcəkləri bir tarixi dönüş nöqtəsi olacaq. XXI əsrdə XIX əsrin materialist azğın inancları tarixin zibilliyinə atılacaq, Allahın varlığı və yaradılışı qavranacaq, məkansızlıq, zamansızlıq kimi həqiqətlər aydın olacaq, insanlıq əsrlərdən bəri gözünün önünə çəkilən pərdələrdən, aldatmalardan və batil inanclardan xilas olacaq.