Bəzi Səthi Düşüncəli İnsanlarin İdeali “Sadəcə Yaşamaq”dir

Kiçik yaşlarda bir çox idealı olan bəzi insanlar, böyüyüb yetkinlik yaşına çatdıqda artıq müəyyən məqsədlərinə çatmış, məktəbi başa vurub bir peşəyə yiyələnmiş, evlənib övlad sahibi olmuş, başqa gözləntiləri, arzuları və məqsədləri qalmamış, şövq və həyəcanlarını itirmişlər. Artıq hər kəs içində olduğu şərtlərə və mədəniyyətə görə vaxt keçirir, bəziləri kafelərdə oturaraq, bəziləri sahil kənarında, bazarlarda, parklarda gəzərək, bəziləri isə evində yataraq, televiziyaya baxaraq vaxt keçirirlər. Hər gün dünənki gün kimi olur, beləcə də bu insanların hamısı bir-bir ölümü gözləyən hala gəlirlər.

Belə bir adam səhər gözlərini açdığı vaxt bu günün də digər günlərdən bir fərqi olmadığını düşünər. Necə ki, gözlənildiyi kimi bundan şikayətçi də deyil. Çünki onun yaşadığı hər günün məqsədi, sadəcə ölmədən “sabahısı günə keçə bilmək”dir. Bu ruh halı bəhsi keçən insanların ruhən və fiziki sürətli bir şəkildə əldən düşmələrinə səbəb olar. 55-60 yaşlarında təqaüdçü olmuş bir insan əslində çox yaşlı sayılmaz. Lakin yaxşı və gözəl olan hər şey üçün “artıq gecdir” şəklində ifadə etdikləri dünyagörüşləri, onların özlərini daha çox yaşlı hiss etmələrinə və elə də görünmələrinə səbəb olur. Halbuki, eyni yaşda olub, lakin tam tərsi bir dünyagörüşünə sahib olan içindəki şövqü və həyəcanı heç itirməyən, çalışqan insanlar həmyaşıdlarına nisbətən daha çox gümrah, enerjili və şən ola bilərlər. Necə ki, Quran ayələrində də davamlı işləməyin, hətta heç boş durmamağın faydalarına istiqamətli işarələr vardır. Allah Şərh surəsində iştirak edən ayələrdə belə buyurur:

İşlərini qurtaran kimi Allah yolunda çalış! Ancaq Rəbbinə üz tut! (Şərh surəsi, 7-8)

Səthi düşüncə mədəniyyətində bəzi insanların həyatdan gözlədikləri tək şeyin sadəcə yaşamaq olduğu düşüncəsi, sadəcə yaşlılarda ya da təqaüd yaşında olanlarda deyil, əvvəlcə də ifadə etdiyimiz kimi cəmiyyətin hər təbəqəsində, hər yaş qrupunda müşahidə olunur. İş həyatında müəyyən bir kariyera sahibi olmuş, daha çox yüksəlmək niyyətində olmayan, evlənib övlad sahibi olmuş bəzi kəslərdə də bu dünyagörüşü qismən vardır. Səhər işə gedib axşam evə qayıtmaq, televiziya seriallarına baxmaq və yemək yeyib, yatmaqdan başqa edəcək bir iş və ya məqsədləri olmayan insanlarda da tək məqsəd, bəzi yaşlılarda olduğu kimi “o günü geridə qoymaq”dır.

Bu cür kəslərin həyatlarında asanlıqla bir dəyişiklik, ya da yenilik meydana gəlməz. Özlərini inkişaf etdirmək, ətraflarına fayda vermək kimi gözəl və nəcib düşüncələrə əsla sahib ola bilməzlər. Çünki bu rəftar və düşüncələr həyatlarında dəyişikliklərin meydana gəlməsinə, rejimlərinin pozulmasına səbəb olacaqdır. Bu isə onların mənafeyinə uyğun olmayan bir vəziyyətdir. Onlar heç kimin özlərinə toxunmadan, qurmuş olduqları səthi, monoton rejimləri, kiçik aləmləri içərisində yaşamaq istəyərlər.

Din əxlaqı əvəzinə səthi düşüncə mədəniyyətini yaşayan insanların bəzilərinin heç bir məqsədləri olmadan günlərini keçirdiklərini, sanki ölümü gözlədiklərini görə bilərik. Belə kəslərin bəziləri, pərdələri sona qədər açıq bir pəncərənin qarşısında gün ərzində pijamayla, xələtlə otura bilərlər. Səthi düşüncə mədəniyyəti içində yaşayan və həyatdan heç bir gözləntiləri qalmayan bu insanların məqsədləri “sadəcə yaşamaq”dır. Bunlar həyatlarının məqsədini vicdanlarında sorğu-suala tutmayan, axirətə imanları zəif olan, din əxlaqından uzaq yaşayan kəslərdir. Allahın razılığını, rəhmətini və cənnətini qazanmaq, Onun razı qalacağı saleh əməllər etmək, gözəl əxlaqlı, vicdanlı insanlarla xeyirlərdə yarışıb qabağa keçmək kimi məqsədləri olmadığı üçün bu məqama gəlmiş, özlərinə ola biləcək ən alçaldıcı və səthi ideallardan birini əldə etmişlər. İçinə düşdükləri mənəvi boşluqda dünyəvi ideallarını da bir kənara qoyub, bütün istək və arzularından, göstərdikləri səydən, işləməkdən, istehsal etməkdən həmçinin düşünməkdən belə imtina etmişlərdir. Artıq sadəcə həyatlarını davam etdirəcək qədər bir fəaliyyət göstərirlər.

Bu insanların hamısı başda verdiyimiz nümunədə olduğu kimi dünya ilə əlaqəsini kəsmiş kəslər deyil. Hər gün işinə gedib-gələn bir adam da eyni bir boşluq və monotonluq içində sadəcə o günü keçirməyi qarşısına məqsəd qoya bilər. İşləyən, işləməyən, gənc, yaşlı, kasıb, zəngin, qadın, kişi ayrı-seçkiliyi olmadan, yaradılış məqsədindən uzaq olan bəzi insanlar qarşılarına bu səthi idealı qoymuşlar: Sadəcə yaşamaq.

Lakin öz ağıllarına görə ölüm, gəldikdə dərhal şüurları açılan və dünyadakı həyatlarına geri dönərək saleh əməllər etmək istəyən bu insanlar həyatları ərzində keçirdiyi vaxtı heç düşünmədən, qayğısız bol-bol sərf edən hətta bəlkə də daha bir gün əvvələ qədər “vaxt öldürməyə” çalışan insanlardır. Yaradılış məqsədlərini diqqətdən kənarda qoyub bir ömrü Allaha qulluqdan uzaq keçirmiş, yemək yeyib, yatmış, gündəlik işlərinə davam etmiş və sadəcə yaşamağı məqsəd halına gətirmişlər.

Ancaq bu insanların sonsuz həyatlarında qarşılaşacaqları aqibət belədir:

Sən onları bir müddət öz cəhaləti içində burax! Yoxsa günahkarlar elə hesab edirlər ki, onlara var-dövlət və övlad verməklə onlara yaxşılıq etməyə tələsirik? Xeyr, onlar bu işin fərqinə varmırlar. (Müminun surəsi, 54-56)

...Sən zalımları əzabı gördükləri zaman: “Qayıtmağa bir yol yoxdurmu?” – deyən görəcəksən. Cəhənnəm qarşısına gətirildikləri zaman sən onların zəlillikdən başlarını aşağı salıb gözucu gizlin-gizlin baxdıqlarını görəcəksən. Möminlər deyəcəklər: “Şübhəsiz ki, ziyana uğrayanlar Qiyamət günü özlərini və ailələrini itirənlərdir”. Həqiqətən, zalımlar daimi əzab içində olacaqlar. (Şura surəsi, 44-45)

Onlar deyəcəklər: “Ey Rəbbimiz! Bədbəxtliyimiz bizə üstün gəldi və biz doğru yoldan azan bir camaat olduq. Ey Rəbbimiz! Bizi oradan çıxart! Əgər bir də günah işlərə qayıtsaq, həqiqətən də, zalım olarıq”. Allah buyuracaq: “Orada alçalmış vəziyyətdə qalın və Mənə heç nə deməyin! Həqiqətən, qullarımdan bir zümrə var idi ki, onlar: “Ey Rəbbimiz! Biz iman gətirdik. Bizi bağışla, bizə rəhm et! Sən rəhm edənlərin ən yaxşısısan!” – deyirdilər. Siz isə onları məsxərəyə qoyurdunuz. Sonda bu məsxərə Məni yada salmağı belə sizə unutdurdu. Siz onlara gülürdünüz. Bu gün Mən səbir etdiklərinə görə onları mükafatlandırdım. Şübhəsiz ki, uğur qazananlar da onlardır!” (Müminun surəsi, 106-111)

Ruh (Cəbrayıl) və mələklər səf-səf duracağı gün, Mərhəmətli Allahın izin verdiyi kimsələrdən və doğru söz deyənlərdən başqa heç kəs danışmayacaq. O gün, həqiqi bir gündür. Kim istəsə öz Rəbbi yanında sığınacaq tapar! Həqiqətən, Biz sizi yaxın əzab barədə xəbərdar etdik. O gün insan öz əlləri ilə nələr etdiyini görəcək, kafir isə deyəcəkdir: “Kaş mən torpaq olaydım!” (Nəbə surəsi, 38-40)

Kimin kitabı arxa tərəfindən veriləcəksə, o özünə ölüm diləyəcək və alovlu oda atılacaqdır! Sözsüz ki, o, dünyada ikən öz ailəsində sevinc içində idi və elə güman edirdi ki, Rəbbinin hüzuruna qayıtmayacaqdır. Xeyr! Sözsüz ki, Rəbbi onu görürdü. (İnşiqaq surəsi, 10-15)

Hər bir qeybət edənin, tənə vuranın vay halına! O şəxs ki, mal-dövlət toplayıb onu təkrar-təkrar sayır və elə güman edir ki, var-dövləti onu əbədi saxlayacaqdır. Xeyr! O, mütləq Hutəməyə atılacaqdır. Sən haradan biləsən ki, Hutəmə nədir? Bu, Allahın qaladığı Oddur. O Od ki, qalxıb ürəklərə çatacaq. Həqiqətən, o Od onların üzərində qapanacaqdır. Özləri də orada yüksək dirəklərə bağlanmış olacaqlar. (Huməzə surəsi, 1- 9)

De: “Sizə əməlləri baxımından ən çox ziyana uğrayanlar barəsində xəbər verimmi? O kəslər haqqında ki, onların dünya həyatındakı səyləri boşa çıxmışdır. Çünki onlar özlüyündə yaxşı işlər gördükləri gümanında idilər. Onlar Rəbbinin ayələrini və Onunla qarşılaşacaqlarını inkar edən, buna görə də bütün əməlləri boşa çıxan kimsələrdir. Odur ki, Qiyamət günü Biz onlara əhəmiyyət verməyəcəyik”. (Kəhf surəsi, 103-105)