Cənnətdəki Zənginlik və Bolluq

Din əxlaqından uzaq yaşayan cəmiyyətlərdə zənginlik hər dövrdə güc və etibarın simvolu olmuş və insanların həyatları boyu adətən birinci dərəcəli hədəflərindən biri olmuşdur. Bunun səbəblərindən biri iman etməyən insanların çox vaxt, ancaq zəngin olduqları təqdirdə həqiqi mənada xoşbəxt ola biləcəklərini düşünmələridir. Bu kəslər sahib olduqları şeyləri ancaq bu yolla zəmanət altına ala biləcəklərini, rahatlığı, dincliyi və xoşladıqları gözəl şeyləri də bu yolla əldə edə biləcəklərini zənn edirlər. Bu səbəbdən də bütün ömürləri boyunca mal-mülk əldə etmək, pul yığmaq və məqsədəuyğun sərmayələr qoymaq üçün səy göstərərlər. Digər bir tərəfdən də bir gün bitəcəyi, tükənəcəyi qayğısından ötrü sahib olduqları bu malları, əşyaları istifadə etməkdən, pulları xərcləməkdən mümkün qədər çəkinər, sərvətlərinin daimi olması üçün hər üsulu tətbiq edərlər.

Ancaq dünya şərtlərində nə qədər çalışılırsa çalışılsın, sahib olunan zənginlik insanın ruhunda gözlənildiyi kimi bir zövq meydana gətirməz. Bəzi sahələrdə adama rahatlıq versə də, qüsurlarla, əskiklərlə dolu dünya şərtlərində yaşanan zənginlik də ancaq buna uyğun bir ölçüdədir. Necə ki, "dünya" sözü ərəbcədəki "deniy" sözündən meydana gəlmişdir. Bu söz isə alçaq, dəyərsizləşmiş, bəsit, dəyərsiz kimi mənalara gəlir.

Allahın dünyanı bu şəkildə əskik, qüsurlu və müvəqqəti kimi sifətlərlə yaratmasının bir hikməti də, insanların Cənnətdəki gözəlliklərin dəyərini daha yaxşı təqdir edə bilmələrini təmin etmək ola bilər. Bunu belə bir nümunə üzərində düşünə bilərik: Uşaqlığından etibarən yoxsulluq içində yaşayan bir adam, olduqca gözoxşayan əşyaların olduğu, dəyəri ölçülə bilməyəcək qədər çox gözəl incəsənət əsərlərinin olduğu, aztapılan qidalardan ibarət olan nemətlərin təqdim edildiyi, qiymətli daşlarla bəzənmiş bir məkana dəvət edilsə, qarşılaşdığı bu mühitin gözəlliyindən çox təsirlənəcək, xeyli coşacaqdır. Şübhəsiz ki, adamın aldığı bu zövq və keçirdiyi həyəcan hissi uşaqlığından etibarən bu mühitdə yaşayan bir adama nəzərən daha çox olacaq. Bizim dünyadakı mövqeyimiz də bir mənada bu yoxluq və yoxsulluq içindəki adamın vəziyyətinə bənzədilə bilər. Ancaq burada ifadə etmək lazımdır ki, dünyadakı ən zəngin adam da, Cənnət şərtləri qarşısında kasıb bir adamdır. Üstəlik insan dünya şərtlərində bu zənginliyə də həqiqi mənada heç vaxt sahib ola bilməz. Çünki, dünyanın ən zəngin adamı da olsa sonunda bir neçə metr bezə sarılaraq torpağa basdırılacaq, beləcə sahib olduğu hər şeyi, bütün sərvətini geridə qoyacaq. Allah bir ayədə dünyadakı nemətlərin müvəqqəti olduğunu belə bildirir:

"Məhz onlar üçün ağacları altından çaylar axan Ədn bağları hazırlanmışdır. Onlar orada qızıl bilərziklərlə bəzədiləcək ... (Kəhf surəsi : 31)

Dünya həyatının məsəli göydən endirdiyimiz suyun məsəlinə bənzəyir ki, onun sayəsində insanların və heyvanların yediyi yer bitkiləri bir-birinə qatışır. Nəhayət, yer öz bərbəzəyinə bürünüb rövnəqləndiyi və onun sakinləri ona qadir olduqlarını güman etdikləri vaxt, gecə yaxud gündüz əmrimiz yerə yetişər. Biz onu, elə bir biçilmiş sahəyə döndərərik ki, sanki dünən heç bol məhsulu olmamışdı. Biz ayələri düşünən adamlar üçün beləcə bir-bir izah edirik. (Yunis surəsi, 24)

Cənnət mühitində bəxş edilən zənginlik dünya şərtlərinin əksinə insanların ürəklərinin istədiyi kimi yaşayacaqları, heç vaxt bitmə, tükənmə narahatlığı keçirməyəcəkləri bir zənginlikdir. Necə ki, Quranda bildirilən "hara baxsan, bir nemət və böyük bir mülk görərsən" (İnsan surəsi, 20) ayəsiylə Cənnətdəki bu zənginliyə diqqət çəkilmişdir.

İncildə də Cənnət xüsusiyyəti olaraq bolluq təsvir edilir:

Sizdə olanı verin, sizə veriləcəkdir. Yaxşı şəkildə basdırılmış, silkələnmiş və daşmış, dolu bir qabla qucağınıza boşaldılacaq. Hansı ölçüdə versəniz, eyni ölçüdə alacaqsınız. (Luka, 6-cı hissə, 38)

Cənnətdəki zənginlik Allahın sonsuz gözəllikdəki sənətinin təcəllilərini və göz qamaşdıran böyük bir ehtişamı əhatə edən, ən yaxşı estetik xüsusiyyətləri və uyğunluğu təqdim edən bir zənginlikdir. Həmçinin də bütün bu gözəlliklər möminlərin istək və arzularına ən çox xitab edən halı ilə bəxş edilir. Çünki zənginlik, ancaq bu şəkildə gözəlliklərə çevrildiyi təqdirdə insan ruhuna zövq verə bilər.

Sonrakı səhifələrdə "Cənnətdəki gözəl məkanlar" başlığı altında verilən bir çox hədis, eyni zamanda Cənnətdəki zənginliyi də vurğulayır. Çünki, bu məkanların gözəlliyi, estetik olmalarıyla yanaşı bəzədilmələri üçün istifadə edilən vəsaitlərin çox qiymətli olmalarından da qaynaqlanır. Peyğəmbərimiz (s.ə.v) bir hədisdə, Cənnətin tikilməsində hansı vəsaitlərdən istifadə olunduğunu soruşan bir adama belə cavab vermişdir:

Gümüş kərpicdən və qızıl kərpicdən! Qarışığı da qoxulu müşkdən. Cənnətin daşları inci və yaqut, torpağı isə zəfərandandır... [(Tirmizi), Kutubu Sitte-14, səh. 451/6]

Yadda saxlanılması lazım olan başqa bir şey isə; Cənnət əhli üçün vəd edilən zənginliyin həddi-hüdudu olmayan, bitmə, tükənmə narahatlığının yaşanmadığı bolluqda olmasıdır.

Xeyirxah əməllərinizin nəticəsi kimi varis olduğunuz Cənnət budur. (Zuxruf surəsi: 72)

Cənnət Xəzinələri:

Hədislərdə bəhs olunan xəzinələr də Cənnətdəki möhtəşəm zənginliyi vurğulayır. Bu zənginliyi düşünərkən bunun çox qüdrətli, mülkünün sonu olmayan Allahın bir əsəri və təcəllisi olduğu, Rəbbimizin qullarından istədiyinə bu nemətləri verdiyi unudulmamalıdır. Peyğəmbərimiz (s.ə.v) bu həqiqəti bu sözləriylə xatırlatmışdır:

Sənə ərşin altından, Cənnət xəzinələrindən bir sözə dəlalət edimmi? Belə deyərsən: "La havlə vəla qüvvətə İlla Billah" (Allahdan başqa nə məhrum edəcək, nə də verəcək bir güc vardır) Onda Allah buyurar ki: "Qulum təslim oldu və nicat tapdı". [Ramuz el-Ehadis-1, səh. 166/3]

Dünyadakı zənginlik eynilə insanın sahib olduğu digər hər şey kimi əbədi və daimi deyil. Bir insan nə qədər zəngin olursa olsun, bu zənginliyi sadəcə bir neçə on il davam edəcəkdir. Bundan daha artığına hər şeydən əvvəl insanın öz ömrü çatmaz. Buna görə də iman etməyən kəslərin dünyadakı ən böyük hədəflərindən birini təşkil edən, onların həris bir xarakterə bürünmələrinə səbəb olan varlanma hərisliyi çox qısa bir müddət davam edər. İncildə də dünya sərvətinin müvəqqəti olduğu, əsl əbədi olanın isə Cənnətdəki xəzinələr olduğu və bu səbəblə də iman edənlərin axirət üçün səy göstərmələrinin lazım olduğu yazılmışdır:

Yer üzündə özünüzə xəzinələr yığmayın. Burada güvə və pas onları yeyib bitirər, oğrular da girib oğurlayarlar. Bunun əvəzinə özünüzə göydə xəzinələr yığın. Orada nə güvə, nə pas onları xarab edər, nə də oğrular girib oğurlayar. Xəzinəniz haradadırsa, ürəyiniz də orada olacaq. (Matta, 6-cı hissə, 19-21)

İman gətirib yaxşı əməl edənlər isə Cənnət sakinləridir. Onlar orada əbədi qalacaqlar. Biz hər kəsi yalnız onun qüvvəsi çatdığı qədər yükləyirik.. (Əraf surəsi: 42)

Digər bir tərəfdən nə qədər böyük bir zənginlikdən söhbət getsə belə, yeri gələndə buna bir dəyər biçə bilmək, nəticəni rəqəmlərlə ifadə edə bilmək mümkündür. Halbuki Cənnət nemətləri dəyəri ölçülə bilməyəcək qədər böyük gözəlliyə və xüsusiyyətlərə malikdir və Allahın razı olduğu qullarına hesabsız şəkildə verilər. Allah Quranda, "bəli, bu Bizim verdiyimiz nemətdir. O, tükənməzdir" (Sad surəsi, 54) ayəsiylə Cənnət nemətlərinin bu xüsusiyyətlərini bildirmişdir. Başqa bir ayədə isə Allah "tükənib-azalmayan və qadağan edilməyən (meyvələr)" (Vaqiə surəsi, 33) deyə buyuraraq Cənnətdəki qidaların da eyni xüsusiyyətə sahib olduqlarını bildirir. Allahın bildirdiyi kimi Cənnət nemətləri tükənməz, azalmaz və yox olmaz. Bu nemətlər Cənnət əhlinə daim verilər. Cənnət xəzinələri, şübhəsiz ki, Allahın iman edən qullarına Cənnətdə təqdim edəcəyi nemətlərdəndir. Bütün mülkün sahibi olan Allah, Cənnəti üçün seçdiyi qullarına bu xəzinələri hesabsız şəkildə, sonsuza qədər verəcək.

"Siz də, zövcələriniz də fərəhlə Cənnətə daxil olun!" (Zuxruf surəsi: 70)

Cənnətdəki Mülkün Bolluğu:

Mülkün, zənginliyin hesabsız şəkildə bol olması Cənnətə məxsus bir xüsusiyyətdir. Peyğəmbərimiz (s.ə.v) hədislərində, Cənnətdəki mülkün bolluğu ilə əlaqədar olaraq belə buyurmuşdur:

Cənnətdə ən aşağı dərəcəyə sahib olan kimsənin cənnətdəki mülkünün tamaşası (seyr etməsi, gəzməsi) iki min il çəkər və bu mülkün ən uzaq qismini ən yaxın kimi görər... [Ramuz el-Ehadis-1, səh. 113/8]

Əgər Cənnətdə olan şeylərdən bir dırnaq ölçüsündə hər hansı bir şey görünsəydi yer ilə göy arasını başdan-başa bəzəyərdi. Əgər Cənnət əhlindən bir adam görünüb bilərziklərini göstərsəydi, Günəşin ulduzların işığını kölgədə qoyduğu kimi Günəşin işığını kölgədə qoyardı. [(Tirmizi), Büyük Hadis Külliyatı-5, səh. 409/10096]

Hədisdə də diqqət çəkildiyi kimi Cənnətdəki nemətlərin çox az bir hissəsi belə dünya ölçüləri ilə müqayisə edildikdə çox möhtəşəm bir böyüklüyü əks etdirir. Yuxarıdakı hədislərdən birində bilərziklərin ulduzlardan daha parlaq olduqları ifadə edilərək göz qamaşdırıcı olduqlarına diqqət çəkildiyi halda, başqa bir hədisdə isə Cənnət əhlinin zinətlərinin dirsəklərə qədər gəlib çıxmasına diqqət çəkilərək, yenə buradakı bolluq vurğulanır:

Cənnət əhlinin zinətləri, dəstəmaz suyunun çatdığı yerlərə kimi çatar. [Ramuz el-Ehadis-1, səh. 247/7]

Qiymətli Daşların Və Filizlərin Bolluğu:

Allah, Quranda bildirdiyi "Onlar diqqətlə bəzənmiş ləl-cəvahiratlı taxtlar üstündədirlər" (Vaqiə surəsi, 15) və "Ədn cənnətləri (onlarındır); oraya girərlər, orada qızıldan bilərziklərlə və incilərlə bəzənərlər..." (Fatir surəsi, 33) ayələriylə Cənnətdə müxtəlif ləl-cəvahiratlar və qiymətli daşların olmasına diqqət çəkir. Cənnətlə əlaqədar olaraq Quranda və hədislərdə bəhs olunan ləl-cəvahiratlar, bəşəriyyət tarixində daim zənginlik və ehtişamın simvolu olmuşdur. Çox qiymətli olan bu ləl-cəvahiratlar az hallarda rast gəlinən gözəlliyə sahibdirlər. Almaz, mirvari, yaqut, qızıl, gümüş kimi zinətlər bütün insanların bəyəndikləri, bunlarla bəzənmiş əşyaları görməkdən zövq aldıqları gözəlliklərdir.

"Məhz onlar üçün ağacları altından çaylar axan Ədn bağları hazırlanmışdır. Onlar orada qızıl bilərziklərlə bəzədiləcək, taftadan və atlazdan yaşıl paltarlar geyəcək və orada taxtların üstündə dirsəklənəcəklər. Nə gözəl mükafat, necə də gözəl məskəndir! " (Kəhf surəsi: 31)

Cənnət neməti olaraq mirvaridən bəhs edilən hədislərdən bir neçəsi belədir:

...Behiştliklərin başında tac vardır. Tacdakı tək bir mirvari belə, məşriq (şərq) ilə məğrib (qərb) arasını işıqlandırar. [(Tirmizi), Kutubu Sitte-14, səh. 451/6]

Qadının boynundakı mirvarilərdən biri qərblə şərq arasını işıqlandırar... Başında olan tacların ən kiçik mirvarisi də yenə şərqlə qərb arasını işıqlandırar. [Ramuz el-Ehadis-1, səh. 99/8]

Mirvari Cənnətdəki nemətlərin görülməmiş dəyərlərini vurğulamaq baxımından əhəmiyyətli bir nümunədir. Mirvarinin çıxarıla bilməsi üçün, təhlükəli dənizlərdə bir çox dəfə dərinliklərə daxil olmaq lazımdır. Üstəlik çox sayda toplanan istiridyənin az bir qismində bu qiymətli zinətə rast gəlinir. Bu kiçik daşın gözəlliyi ilə yanaşı onu dəyərli edən başqa bir xüsusiyyət də yuxarıda izah etdiyimiz kimi böyük zəhmətlər nəticəsində əldə edilməsidir.

“Allah onlara mərhəmət nəsib etməyəcəkdir” – deyə barəsində and içdiyiniz kəslər bunlardırmı?” Sədd əhlinə deyiləcəkdir: “Cənnətə girin! Sizə heç bir qorxu yoxdur və siz kədərlənməyəcəksiniz”. (Əraf surəsi: 49)

Dünyada əldə etmək üçün xeyli vaxt, zəhmət və xərc tələb edən bu qiymətli daş axirətdə bol miqdarda olacaq. Olduqca qiymətli, aztapılan bir gözəlliyin bol olması, şübhəsiz ki, insan ruhunda fərqli bir həyəcan meydana gətirəcək. Həmçinin ayələrdə bildirilən Cənnət nemətləri bizim təsəvvür etdiyimizdən çox fərqli gözəlliklərdə ola bilər. Hədislərdə də "şərq ilə qərb arasını işıqlandıracaq parlaqlıqda olan bir mirvari"dən bəhs edilərkən, bizim belə bir mirvarinin parlaqlığını, valehedici xüsusiyyətini təsəvvür etməyimiz qeyri-mümkün ola bilər.