Cənnətdəki Gözəl Məkanlar

Dünyanın ən gözəl məkanları arasında saraylar, köşklər həmişə qabaqcıl yerləri tutur. Bu məkanların möhtəşəm gözəllikləri təsvir edilərkən də həmişə gözəl bir mənzərəyə sahib olmalarından, əşyalarının çox qiymətli olmasından, dekorasiyanın gözəl olmasından, sütunların, qızıl zərli taxtların, mebellərin ehtişamından bəhs edilir.

Allahın Quranda bildirdiyi cənnətlə əlaqədar ayələrdə də insanların xoşladıqları məkanlardan (köşklərdən, saraylardan, bağçalardan, otaqlardan) tez-tez bəhs edilir. Dünyada məhdud sayda olan bu məkanlar, cənnətdə qüsursuz və ən gözoxşayan hallarıyla Allahın sevdiyi qullarının yaşadığı məkanlar olaraq sonsuza qədər mövcud olacaqlar.

"ağacları altından çaylar axan Ədn bağları. Onlar orada əbədi qalarlar. Bu, günahlardan təmizlənənlərin mükafatıdır." (Ta ha surəsi: 76)

Cənnət məkanlarındakı zənginlik və bolluğun təsvir edildiyi hədislərdən bir neçəsi belədir:

Bir kərpici gümüş, bir kərpici qızıl, qarışığı kəskin qoxulu müşk, döşəməsi inci və yaqut, torpağı isə zəfərandandır, oraya girən xoşbəxt olar, ümidsiz olmaz, əbədi olar, ölməz... [Büyük Hadis Külliyyatı-5, səh. 408/10088]

...Cənnətin daşları mirvari və yaqutdan, torpağı isə zəfərandandır... [(Tirmizi); Kutubu Sitte-14, səh. 451/6]

Hədislərdə cənnət məkanlarının hər bir vəsaitinin çox qiymətli olduğuna diqqət çəkilmiş və çınqıl kimi bol şəkildə tapılan daş parçalarının əvəzində inci və yaqut olacağı bildirilmişdir.

Cənnətdəki Köşklər:

Dünyadakı gözəlliklər dünya şərtlərində nə qədər mükəmməl olsalar belə, yenə də qaçılmaz surətdə bir çox qüsurlara sahibdirlər. Bu səbəblə də dünyadakı ən gözəl köşk belə cənnət köşklərinin yanında son dərəcə sadə qalar. Hər şeydən əvvəl zamanın, dünyada sahib olunan bir çox gözəllik üzərində pozucu və bezdirici təsiri vardır. Məsələn, hər hansı bir köşk heç istifadə edilməsə belə, qulluq göstərilmədiyi təqdirdə zaman keçdikcə tamamilə köhnəlib xarab olar. İçindəki əşyalar köhnələr, nəm və rütubətin təsirindən kiflənər, beləcə də, çürüməyə başlayar. Döşəmələrdəki dayanıqlılıq zaman keçdikcə azalmağa, parçaların rəngləri də solmağa başlayar. Həmçinin əşyaların üstünü qalın bir toz təbəqəsi örtər və ətrafı hörümçək torları bürüyər. Beləcə bu möhtəşəm məkan zaman keçdikcə yaşana bilməyəcək hala gələr. Cənnətdəki məkanlar isə bütün bu əskikliklərdən, zamanın bezdirici təsirlərindən uzaqdır. Quranda Cənnət köşklərindən bəhs edilərkən bu köşklərin altından çaylar axdığı, yüksək və təhlükəsiz yerlər olduqları bildirilir:

İman gətirib yaxşı işlər görənləri ağacları altından çaylar axan Cənnətdəki hündür köşklərdə yerləşdirəcəyik. Onlar əbədi olaraq orada qalacaqlar. Yaxşı əməl sahiblərinin mükafatı necə də gözəldir! (Ənkəbut surəsi, 58)

Sizi bizə yaxınlaşdıra biləcək nə var-dövlətiniz, nə də oğul-uşağınızdır. Ancaq iman gətirib yaxşı işlər görənlər istisnadır. Məhz onlar üçün etdikləri əməllərə görə qat-qat artdırılmış mükafat vardır və onlar Cənnətdəki hündür köşklərində əmin-amanlıq içindədirlər. (Səba surəsi, 37)

"Həqiqətən də, Allah iman gətirib yaxşı işlər görənləri ağacları altından çaylar axan Cənnət bağlarına daxil edəcəkdir. Onlar orada qızıl bilərziklərlə və incilərlə bəzədiləcək, libasları da ipəkdən olacaqdır." (Həcc surəsi: 23)

Peyğəmbərimiz (s.ə.v)-in bir hədisində isə Cənnət köşkləri belə təsvir edilir:

Qurfələr (Cənnət köşkləri) qırmızı yaqut, yaşıl zəbərcəd (zümrüdə bənzəyən, parlaq, yaşıl rəngli qiymətli daş) və ağ mirvaridəndir. Onlarda heç bir qüsur və əskiklik yoxdur. Cənnət əhli bunlara, sizin göyün şərq və qərb tərəfindəki parlaq ulduzlara baxdığınız kimi baxar... [Ramuz el-Ehadis-1, səh. 225/6]

İncildə də Allahın axirət yurdunda hazırladığı məkanlardan belə danışılır:

Bilirik ki, içində yaşadığımız bu dünyəvi çadır dağılsa, göylərdə Allahın bizə verdiyi bir iqamətgah, əllə hazırlanmamış və sonsuza qədər qalacaq bir evimiz vardır. (Korintlilere İkinci Mektupu, 5-ci hissə, 1)

Cənnət təsvirlərindəki zənginliyə dair bütün incəliklər, hər dövrə xitab edən, hər kəsin bəyənəcəyi gözəlliklərdir. Zənginlik və ehtişamın simvolu sayılan yaqut, zümrüd, mirvari kimi ləl-cəvahiratlar hər kəsin sahib olmaq istəyəcəyi çox qiymətli və nadir tapılan daş-qaşlardır. Buna görə də cənnət köşklərinin bu daş-qaşlardan hazırlanmış olması, onların çox qiymətli olduqlarını vurğulamaq baxımından olduqca əhəmiyyətlidir.

Bunlardan qırmızı rəngin çalarlarındakı şəffaf bir daş olan yaqut, yer üzündəki dörd qiymətli daşdan ən az rast gəlinənidir. Mirvari isə parlaq, sədəf rəngi, hamarlığı və yumru formasıyla fövqəladə bir estetikaya malikdir. Böyük zəhmətlər nəticəsində əldə edilən bu kiçik hissə də olduqca xüsusi bir yolla meydana gəlir. İstiridiyə içindəki kiçik bir qum dənəsinin ətrafının zaman keçdikcə kalsium karbonatla örtülməsi nəticəsində beləsinə gözoxşayan bir gözəllik meydana gəlir. Şübhəsiz ki, cənnətlə əlaqədar edilən bu kimi bənzətmələr, verilən təriflər yenə dünya şərtlərinə görə verilən nümunələrdir. Bu, insanların dünyagörüşünün genişlənməsinə, cənnəti düşünmələrinə vəsilə olması baxımından zəruridir. Ancaq cənnətdəki bu gözəlliklər olduqca mükəmməl şəkildə olacaq.

"O kəslər ki, Firdovs cənnətinə varis olacaqlar. Onlar orada əbədi qalacaqlar." (Muminun surəsi: 11)

Cənnətdəki hər incəlik xoşa gələcək gözəlliklərlə yaradılmışdır. Peyğəmbərimiz (s.ə.v) Cənnət köşkləri ilə əlaqədar olan başqa bir hədisində belə buyurur:

Cənnətdə bir köşk vardır ki, ətrafı bürclər (kiçik qala, qüllə), otluq, bol sulu yerlərlə əhatələnmişdir. Beş min qapısı vardır... [Ramuz el-Ehadis-1, səh. 125/5]

Bəhs olunan köşklərin gözəlliyinə gözəllik qatan başqa bir xüsusiyyət isə bu köşklərin olduqca gözoxşayan məkanlar içində yerləşmələridir. Məsələn, yuxarıdakı hədisdə də təsvir edildiyi kimi bəzi köşklərin yaşıllıqlarla əhatələnməsi və su kənarında yerləşmələri ayrı bir gözəllikdir. Bu köşklər dəniz sahillərində, okeanların qumlu sahillərində, göl sahillərində, çay kənarlarında, çağlayan bir şəlalənin qarşısında və bunlar kimi heyranlıq oyandıran yerlərdə qurulmuş ola bilərlər.

Həmçinin hədislərdə cənnət köşkləriylə əlaqədar belə bir xüsusiyyətə daha diqqət çəkilir:

Yuxarıdakı hədislərdən anladığımıza görə cənnətdəki bəzi köşklər, insanların həm içərini, həm də çölü görə bilmələrinə imkan verən şüşə və ya başqa bir şəffaf vəsaitdən yaradılmış ola bilərlər. Döşəmə, divarlar və tavanın bu şəkildə şəffaf olması isə içində yaşayan kəslərə rahatlıq və zövq verməsi baxımından çox gözəl bir xüsusiyyətdir.

"O, xoşbəxt həyat sürəcəkdir –" uca bir Cənnətdə – (Haqqə surəsi: 21-22)

Bu hədislə işarə edilən şey, insanların cənnətdə həm içərini, həm də çölü eyni anda görə bilmələrinə imkan verən ayrı bir görüş dairəsinin mövcud olduğu da ola bilər. Yəni cənnətdə dünyada yaşadığımızdan fərqli ölçülərdə bir görüşə sahib olma imkanımız da ola bilər. Çünki, insan bəzən olduğu yerdən başqa bir yerdə olanları görmək istəyə bilər.

Məsələn, istədiyimiz zaman səmaya baxdığımızda planetləri, ulduzları heç bir texnoloji alətə ehtiyac duymadan bütün incəliklərinə qədər görə bilməyi arzulayarıq. Lakin, sadəcə parlaq nöqtələri görərik. Bir əşyaya baxdığımızda bunun atom səviyyəsindəki görünüşünü də çılpaq gözlə görməyimiz mümkün deyil. Bu səbəbdən də görüş sahəmiz, içində olduğumuz məkanla və gözümüzün görüş sahəsiylə məhdudlaşmışdır. Məhz Cənnətdə gözün iti görməsi, istəyə görə hər hansı bir yerə fokuslanıb incəlikləri görə bilməsi, divar bənzəri heç bir şeyin görüşə maneə olmaması da mümkün ola bilər. Çünki, cənnətdə hər şey adamın istəyinə görə yaradılır və cənnət əhlinin görmək istədiyi heç bir şey gözlərindən gizli qalmayacaqdır. Allah bu həqiqəti Quranda: "...Orada nəfslərin istədiyi və gözlərə xoş gələn hər şey vardır..." (Zuxruf surəsi, 71) ayəsiylə müjdələyir.

Yenə Peyğəmbərimiz (s.ə.v)-in hədislərindən birində cənnət köşklərinin heç bir dəstək və dayaq olmadan dayandıqlarından bəhs edilir. Şübhəsiz ki, bu vəziyyət də bənzərsiz və həyəcan verici bir gözəlliyə işarə edir:

Bir gün Rəsulullah (s.ə.v): "Cənnətdə elə köşklər vardır ki, nə yuxarıdan asılacaq bir qarmaqları və nə də altlarında bir dirəkləri vardır" deyə buyurdu. Bunu dinləyən səhabələr, "ey Allahın elçisi, o köşklərin əhli oraya necə girəcək?" deyə soruşdu. Rəsulullah (s.ə.v): "Onlar quşlar kimi uçaraq girəcəklər" deyə buyurdu. [Dünya Sonrası Safer, səh. 294]

"O gün sən mömin kişilərin və mömin qadınların nurunun onların önlərindən və sağ tərəflərindən yayıldığını görəcəksən. Onlara: “Bu gün sizin müjdəniz ağacları altından çaylar axan Cənnət bağlarıdır. Siz orada əbədi qalacaqsınız!” – deyiləcək. Bu, böyük uğurdur." (Hədid surəsi: 12)

Cənnətdəki Şəhərlər:

Cənnətdə "Rəyyan" deyilən bir çay vardır. Üstündə mərcanlardan ibarət bir şəhər salınmışdır. Onun qızıl və gümüşdən yetmiş min qapısı vardır. Bax bu, Quran əhlinə məxsusdur. [Ramuz el-Ehadis-2, səh. 326/4]

Yuxarıdakı hədisdə Peyğəmbərimiz (s.ə.v)-in diqqət çəkdiyi qızıl və gümüş, ehtişamın, zənginliyin və sənətin simvolu olmuş filizlərdir. Hər ikisi də parlaq, möhkəm, forması asanlıqla dəyişən və çətin əldə edilən metallar olub tarix boyu çox əhəmiyyətli bir yerə sahib olmuşdurlar. Yer üzündə hər tona 0,004 qram qədər qızıl düşür. Qızıl şaxtalarında isə hər tondan 6-12 qram qızıl əldə olunur. Bu səbəbdən də qızıldan bir qab əldə etmək üçün tonlarla ağırlıqdakı bir qaya emal prosesindən keçirilməlidir. Onun istər çətinliklə əldə edilməsi, istərsə də yer üzündə digər filizlərə görə daha az nisbətdə tapılması dəyərini qat-qat artırır. Parlaq, möhkəm, forması asanlıqla dəyişən bu qiymətli filiz insanların zövqlərinə xitab etməsi baxımından çox əhəmiyyətli bir yerə malikdir.

"onda rəhmətə, gözəl ruziyə və Nəim bağına yetişər." (Vaqiə surəsi: 89)

Bu da estetik və sənət dəyəri olduqca yüksək əsərlərin hazırlanmasında qızıla üstünlük verilməsini təmin edir. Bizə gözəl gələn, möhtəşəm və gözoxşayan bir çox şey ya qızıldan hazırlanmışdır ya da qızılla bəzənmişdir. Həmçinin qızıl, əşyaların bəzədilməsində, cildçilik, xəttatlıq, miniatür, illüstrasiya kimi bir çox sənət sahəsində də əvəzolunmaz bir vəsaitdir. Bu baxımdan hədislərdə diqqət çəkilən məkanlarda qızıldan bol miqdarda istifadə olunması da, insanların xoşladığı qiymətli bir nemətin nişanəsidir. İnsanlar qızılı dünya həyatında ən çox külçələr halında görərlər. Nadir hallarda bəzi əşya və aksesuarlara, bəlkə də, bir sarayda qızılla örtülmüş sütunlara rast gələrlər. Bütün bu saydıqlarımız qızılı yalnızca bəzi kiçik zinət əşyalarında görməyə alışmış insanlarda böyük bir təəccüb hissi meydana gətirir. Vəziyyət belə olduqda isə saf qızıldan tikilmiş bir göydələnin və ya bir köşkün, villanın xəyalını belə qurmaqda çətinlik çəkərlər. Bunun həqiqət olduğunu düşünmək belə insan ruhunu xeyli bir həyəcanlandırır və ona zövq verir. Aşağıdakı hədisdə isə Cənnətdəki binaların kərpiclərinin qızıldan və gümüşdən olduğu bildirilir. Bu, onsuz da çox gözəl olan cənnət evlərinin ehtişamını daha da artırır, onları daha gözoxşayan hala gətirir:

Cənnət binalarının bir kərpici qızıl, bir kərpici gümüş, qarışığı müşk, çınqılı mirvari və yaqut, torpağı isə zəfərandandır... [Ramuz el-Ehadis-1, səh. 200/6]

Necə ki, aşağıdakı hədisdə də qızıl bir dirəkdən bəhs edilərək cənnətdəki zənginlik və ehtişam başqa bir cəhətdən də vurğulanır:

Cənnətdə qızıldan bir dirək və üzərində zəbərcəddən (zümrüdə bənzəyən, parlaq, yaşıl rəngli qiymətli daş) şəhərlər vardır ki, onlar cənnətə ulduzlar kimi işıq saçar... [Ramuz el-Ehadis-1, səh. 125/6]

Yuxarıdakı hədisdə diqqət çəkilən başqa bir cəhət də şəhərlərin yüksəkliyi ola bilər. Şübhəsiz ki, dünya şərtlərində mənzərəsi və verəcəyi rahatlıq baxımından yüksək bir şəhərə üstünlük verilər. Bu şəhərlərin cənnətdəki mükəmməl mənzərələr içində yerləşdiyi düşünülsə, bu məkanların insan ruhuna nə qədər çox zövq verəcəyi daha yaxşı aydın ola bilər. Hədislərdəki bu məkanlar (dirəklər üzərindəki şəhərlər) Quranda bildirilən yüksək köşklərlə əlaqədar ayələrlə eynilik təşkil edir:

Lakin Rəbbindən qorxanları üst-üstə tikilmiş, altından çaylar axan otaqlar gözləyir. Bu, Allahın vədidir. Allah vədinə xilaf çıxmaz. (Zumər surəsi, 20)

Şəhər həyatı dedikdə təsəvvürümüzdə ən əvvəl bir çox mövzuda yaşanan problemlər canlanır. Gediş-gəliş, səhiyyə, nəqliyyat, hava çirkliliyi, infrastruktur, su, elektrik, telefon, təhlükəsizlik kimi daha bir çox mövzudakı çatışmazlıqlar insanların ömürləri boyu məşğul olduqları problemlərə çevrilmişdir. Hətta insanların daha rahat, daha sistemli bir həyat yaşamalarını təmin etmək və bu problemləri aradan qaldırmaq üçün bir çox peşə meydana gəlmişdir.

"Bu təqdirdə O sizin günahlarınızı bağışlayar və sizi ağacları altından çaylar axan Cənnət bağlarına və Ədn bağlarındakı gözəl məskənlərə daxil edər. Bu, böyük müvəffəqiyyətdir." (Saff surəsi: 12)

Halbuki cənnət şəhərlərində əsla belə bir vəziyyət yaşanmadığı kimi bu problemlərə səbəb olan faktorlar da aradan qalxmış olacaq. Həmçinin Allahın "...orada nə (yandırıcı) bir günəş, nə də dondurucu bir soyuq görərlər" (İnsan surəsi, 13) ayəsində bildirdiyi kimi, cənnətdəki hava insan ruhunun və bədəninin ən zövq alacağı və ən rahatlayacağı istilikdə olacaq. Bu səbəblə də xüsusi bir istilətmə ya da sərinlətmə sisteminə də ehtiyac qalmayacaq. Bənzər şəkildə sonrakı hissələrdə yer verəcəyimiz kimi cənnətdə nəqliyyat çətinliyi də olmayacaq. Doğrusunu Allah bilər.

Hədisdə cənnətdəki tikililərdən bəhs edilərkən bunların qarışığının müşk, yəni çox gözəl qoxulu bir maddə olacağı ifadə edilir. Göründüyü kimi Allahın cənnətdə yaratdığı nemətlər bütün duyğularımıza da xitab edəcək şəkildə yaradılır. Gözəl qoxu insanlar üçün çox böyük bir nemətdir. Gülün, qərənfilin, zambağın, sümbülün, yasəmənin, akasiya və şam ağaclarının qoxuları insanlar üçün çox böyük bir lütfdür. Bunlarla yanaşı bir-birindən fərqli qoxular da insan ruhunda çox xoş bir təsir yaradar. Cənnətdəki gözəl qoxular dünyadakılarla müqayisə edilə bilməyəcək gözəllikdə olduqları kimi insanların heç gözləmədikləri incəliklərdə qarşılarına çıxacaq. Peyğəmbərimiz (s.ə.v)-in hədisində bildirdiyi kimi binaların qarışığının müşk olması bunun ən gözəl nümunələrindən biridir. Şübhəsiz ki, qarışığı müşk olan gözəl qoxulu bir bina, Allahın cənnətdə möminlər üçün hazırladığı gözəlliklərindən sadəcə biridir.

... Məni Nəim bağının varislərindən et! (Şuəra surəsi: 85)

Cənnətdəki Saraylar:

Bir hədisdə cənnətdəki saraylardan belə bəhs edilir:

Cənnətdə mirvaridən bir saray vardır. O sarayın içində qırmızı yaqutdan yetmiş ev vardır. Hər evin içində yaşıl zəbərcəddən (zümrüdə bənzəyən, parlaq, yaşıl rəngli qiymətli daş) yetmiş ev vardır. Hər evin içində yetmiş taxt, hər taxtın üzərində də hər rəngdən yetmiş döşək vardır. Hər evin içində yetmiş süfrə, hər süfrədə də yetmiş növ yemək vardır. Həmçinin hər evin içində yetmiş nəfər xidmətçi vardır... [Tezkireti'l Kurtubi, səh. 323/554]

Bu mövzuyla əlaqədar başqa bir hədis isə belədir:

Şübhəsiz ki, cənnət saraylarından birinin içində yetmiş mənzil (yer, dünya, ev) vardır. Hər mənzilin yetmiş qapısı vardır, hər qapıdan da digər qapıdan daxil olan qoxudan başqa cənnət qoxularından bir qoxu daxil olar... [Tezkireti'l Kurtubi, səh. 323-324/555]

... onlara səbir etdiklərinə görə Cənnəti bəxş edər və orada geyəcəkləri ipəklə mükafatlandırar. (İnsan surəsi: 12)

Hədislərdə cənnət saraylarının ən qiymətli daşlardan inşa edildiyinə, ən gözəl və ən rahatlıq verəcək şəkildə dekorasiya edildiklərinə, içlərində bol nemətlər olduğuna diqqət çəkilir. Dünya həyatına razı olmayan və bu həyatın müvəqqəti bəzəklərinə aldanmayan möminlər, axirətdə hər nemətin əsli, ən mükəmməli və əbədi olanı ilə mükafatlandırılarlar. Axirət yurdunu istəyərək ciddi bir səy göstərmələrindən ötrü, həqiqi zövq və sevinci bir-birindən gözəl bu cənnət məkanlarında sonsuza qədər yaşayarlar. Buradakı mühit hər cür dəbdəbəni, əzəməti, zənginliyi özündə ehtiva etməklə yanaşı, cənnət əhlinin daima Allahı andıqları və Ona qəlbən şükr etdikləri zadəgan və təmiz bir mühitdir. Allah bir ayədə cənnət əhlinin şükr etdiklərini və xoşbəxt olduqlarını belə bildirir:

(Onlar) dedilər ki: “Bizə verdiyi vədini yerinə yetirən və bizi bu yerə varis edən Allaha həmd olsun! Biz Cənnətin istədiyimiz yerində sakin ola bilərik. Yaxşı əməl sahiblərinin mükafatı necə də gözəldir!”. (Zumər surəsi, 74)

Cənnətdəki Otaqlar:

Cənnət məkanlarıyla əlaqədar olaraq bir çox hədisdə çadırlar da təsvir edilmişdir. Bu hədislərdən bir neçəsi belədir:

Şübhəsiz ki, cənnətdə (mömin üçün) içi boşaldılmış tək bir mirvaridən bir çadır vardır. Bu çadırın eni altmış mil (təxminən 100 km) uzunluğundadır. Bunun hər yerində (möminə məxsus) bəzi ailələr vardır ki, onlar başqalarını (yəni bir-birlərini) görə bilməzlər. (Ancaq) Mömin onları ziyarət edib gəzər. [Tezkireti'l Kurtubi, səh. 325/560]

Möminin Cənnətdə hündürlüyü altmış mil (təxminən 100 km) olan mirvari bir çadırı vardır. [Büyük Hadis Külliyyatı-5, səh. 408/10091]

Genişliyi də elədir. (Yəni, altmış mildir). Orada möminin ailələri olacaq. Mömin onları bir-bir ziyarət edəcək... [(Buhari, Müslim ve Tirmizi); Büyük Hadis Külliyatı-5, səh. 408/10092]

Cənnət əhlindən dərəcəsi ən aşağı olanın səksən min xidmətçisi vardır. Onun üçün mirvaridən, zəbərcəddən (zümrüdə bənzəyən, parlaq, yaşıl rəngli qiymətli daş) və yaqutdan bir çadır qurular. Bu çadır, Cabiyədən Səna şəhərinə qədər uzanan bir böyüklükdədir. [(Tirmizi), Büyük Hadis Külliyyatı- 5, səh. 412/10114]

Hər şeyin ən mükəmməl halıyla yaradıldığı cənnətdə çadırlar da mümkün ola biləcək ən yüksək keyfiyyətdə möminlərə zövq verəcək, rahatlıqlarına, arzularına xitab edəcək şəkildə yaradılacaqdır. Peyğəmbərimiz (s.ə.v)-in bildirdiyi kimi qiymətli cövhərlərdən hazırlanılan bu çadırlar görünməmiş bir böyüklüyə sahibdirlər. Hədislərdə cənnət əhlinin, çox böyük və hündür olan mirvari dənələrinin içində, ailələri və yaxınlarıyla birlikdə mükəmməl bir həyat yaşadıqları xəbər verilir. Şübhəsiz ki, bu Rəbbimizin bənzərsiz yaratma gücünün və sənətinin bir təcəllisidir. Dünya həyatında saysız çatışmazlıq, qüsur və acizlik içində yaşayan insanın belə bir gözəlliyi zehnində canlandırması belə həyəcan vericidir. Gözəlliyi və ehtişamıyla yanaşı zümrüd və yaqutdan hazırlanmış olan cənnət çadırlarının içində bir adama xidmət edənlərin sayı da dünyada Allahın razılığını, rəhmətini və cənnətini ümid edərək çalışıb yorulan hər kəs üçün böyük bir müjdədir.

Onlar deyəcəklər: “Bizə verdiyi vədini yerinə yetirən və bizi bu yerə varis edən Allaha həmd olsun! Biz Cənnətin istədiyimiz yerində sakin oluruq. Yaxşı əməl sahiblərinin mükafatı necə də gözəldir!” (Zumər surəsi: 74)

Cənnətdəki Bazarlar:

Bazarlar insanların ehtiyaclarını ödəmələri üçün onlara bir çox seçim təqdim edən alış-veriş məkanlarıdır. Bu alış-veriş mərkəzlərində cürbəcür qida məhsulları və əşyalar fərqli paketlərdə qablaşdırılır. İnsanlar yaxşı qidalanma, fərqli dadları sınama, qəşəng və gözəl geyinmə, işlərini asanlaşdıracağını düşündükləri vəsaitləri satın alma, bəyəndikləri və rahat olacaqlarını düşündükləri əşyaları əldə etmə istəyi ilə bu yerlərə gedərlər. İnsanların dünya şərtlərində xoşladıqları bu neməti Allah cənnətdə də ən gözəl halıyla yaradacaqdır. Cənnətdəki bazarlar saysız növdəki nemətlə, bolluq sevinci meydana gətirən görünüşləriylə cənnət əhlinin qəlblərindəki bu arzuya xitab edəcək. Dünyada bu nemətlə yanaşı mövcud olan bir çox çatışmazlıq da var ki, üstəlik onlarda cənnətdə aradan qalxmış olacaq. Məsələn, insanlar dünyada alış-veriş məkanlarını gəzməkdən zövq almalarına baxmayaraq, bundan yorulurlar. Bir çox insanın bu yerləri rahatlıqla gəzə biləcək qədər böyük bir vaxtı da yoxdur. Bundan başqa alver etmə imkanına sahib insanlarla yanaşı bundan zövq almasına baxmayaraq, istədiyini satın alma imkanına sahib olmayan insanlar da vardır. İnsanlar pulunu ödədikləri təqdirdə bu cür bolluq içərisindən istədikləri məhsulu seçə bilərlər. Amma əgər bu imkana sahib deyillərsə, yalnız bu məkanları gəzməklə kifayətlənməlidirlər. Halbuki Peyğəmbərimiz (s.ə.v)-in hədislərdə xəbər verdiyinə görə insanlar cənnət bazarlarında istədikləri hər şeydən istədikləri qədər ala biləcəklər. Orada alış-veriş deyə bir şey olmayacaq, hər kəs bəyəndiyi hər şeyə sahib ola biləcək. Bu məkanlardakı nemətlər isə insanların daha əvvəl heç görmədikləri və xəyalını belə qurmadıqları növdə olacaq. Allah bol lütfkarlığıyla hər kəsə bütün bəyənib istədiklərini verəcək heç kimin heç bir şeyi əskik olmayacaq.

İman gətirib xeyirxah işlər görənləri ağacları altından çaylar axan Cənnətdəki otaqlarda yerləşdirəcəyik. Onlar əbədi olaraq orada qalacaqlar. Yaxşı əməl sahiblərinin mükafatı necə də gözəldir! (Ənkəbut surəsi: 58)

Hədislərdə bu vəziyyətdən belə bəhs edilir:

Şübhəsiz ki, cənnətdə bir bazar vardır ki, mələklər oranı ziyarət edərlər. Orada gözlərin bənzərini görmədiyi, qulaqların eşitmədiyi və ağla gəlməyən nemətlər vardır. Ürəyimizin istədiyi hər şey bizə gətirilər. Lakin orada satılan və satın alınan heç bir şey yoxdur. O bazarda cənnət xalqının bir hissəsi digər bir hissəsiylə qarşılaşar. Hündür imarət və mövqe sahibi sərmayəçi də mövqe baxımından özündən aşağı dərəcədə olan kimsə ilə qarşılaşar. Onların içində hər hansı bir şeyi əskik olan bir nəfər yoxdur ki, qarşılaşdığı adamın əynində gördüyü bəzəkli paltarlardan ötrü narahat olsun. Sözünü sona çatırmadan əyni daha gözəl bir paltara bürünər. Şübhəsiz ki, cənnətdə heç kəs kədərlənməz. [Tezkireti'l Kurtubi, səh. 325-326/563]

Şübhəsiz ki, cənnətdə bir bazar vardır. Lakin orada satılacaq və alınacaq heç bir şey yoxdur. Ancaq kişilər və qadınlar, surət və görünüşləri vardır. Buna görə də orada hansı surətə düşmək istəsə, elə həmin surətə də düşəcəkdir. [Tezkireti'l Kurtubi, səh. 326/564]

Hədisdə ayrı bir nemət olaraq kişi və qadın surətlərinin varlığından da bəhs edilir. İstənilən vaxt istənilən surətdə ola bilmək, beləcə bir-birindən çox fərqli gözəl görünüşlərdə ola bilmək bir çox insanın dünyada xəyalını qurduğu bir fikirdir. Hər bir insan sağlam və qüsursuz bir üz və fiziki gözəlliyə sahib olmağı arzulayar. Saç rəngi, göz rəngi, üz cizgiləri, dəri rəngi, boyu, bədən quruluşu kimi daha bir çox fiziki xüsusiyyət insanlara anadangəlmə verilmişdir. Cənnətdə, dünyada tək növ gözəllikdən duyulan monotonluq hissinin olmaması, gözəlliyin adamın istədiyi qədər, istədiyi şəkildə dəyişə bilməsi də insan ruhuna zövq verəcək ayrı bir nemətdir.

Onlar üçün qızıl sinilər və piyalələr dolandırılacaqdır. Orada nəfslərin istədiyi və gözlərə xoş gələn hər şey olacaqdır. Siz orada əbədi qalacaqsınız. (Zuxruf surəsi: 71)

Başqa bir hədisdə isə cənnətdəki bazarlarda möminlərin oturacaqları gözəl qoxulu, rahat yerlər olduğuna, cənnət əhlinin bu yerlərdə tanış olub söhbət etdiklərinə, bir sözlə, insanın xoşlayacağı ictimai bir həyatın mövcudluğuna diqqət çəkilir:

Şübhəsiz, cənnətdə elə bazarlar vardır ki, orada alış-veriş yoxdur. Lakin cənnət əhli oraya çatdığı vaxt təzə və parlaq mirvari və müşk torpağa sərilərək oturar. Dünyada olduqları kimi, o cənnətlərdə də bir-birləriylə tanış olarlar. Dünyada necə bir adam olduqlarını və Rəblərinə necə ibadət etdiklərini, gecələri necə əhya etdiklərini, gündüzləri necə oruc tutduqlarını, dünyanın zənginliyi ilə kasıblığının necə olduğunu, ölümün necə olduğunu... və nəhayət nə cür cənnət əhlindən olduqlarını danışıb müzakirə (və söhbət) edərlər. [Tezkireti'l Kurtubi, səh. 326/565]

"Lakin Rəbbindən qorxanları üst-üstə tikilmiş, altından çaylar axan otaqlar gözləyir. Bu, Allahın vədidir. Allah vədinə xilaf çıxmaz." (Zumər surəsi: 20)