Quranda Məkan Təsvirləri

Tarix boyunca yaşamış bir çox peyğəmbərin, onların qövmlərinin və yaşadıqları yerlərin xəbərlərini Allah Quranda verir. Rəbbimiz bu məkanlarla əlaqədar detallar verir. Bundan əlavə insanlar üçün yaşamağa uyğun məskunlaşma sahələrinə diqqət çəkir. Hansı mühitin insan sağlamlığı üçün daha yaxşı və hansı iqlimin yaşamaq üçün daha əlverişli olduğuna işarə edir.

Sığınmağa Əlverişli Yerlər

Hz. İsa və anası hz. Məryəmin yaşadıqları yer haqqında məlumat verən ayə, sığınmaq üçün əlverişli olan məkanın necə ola biləcəyinə dair işarələr verir:

Biz Məryəm oğlunu və onun anasını bir möcüzə etdik. Onları əlverişli bir yerdə, çeşmə axan bir təpədə yerləşdirdik. (Muminun surəsi, 50)

Hz. Məryəm, İsa peyğəmbəri dünyaya gətirdikdən sonra bu bölgəyə yerləşmişdir. Bu mühitin ən böyük üstünlüklərindən biri axar suyunun olmasıdır. Axar suyu olan bir yer əvvəlcə, insan üçün hər baxımdan həyati əhəmiyyət daşıyan “suyun” olduğu yer deməkdir. Belə yerləşmə mərkəzində isə həm bədən, həm də məkan təmizliyinin son dərəcə asan olacağı açıqdır. Təmizliklə yanaşı su, insan bədəninin funksiyalarını yerinə gətirə bilməsi üçün hər orqanın ehtiyac duyduğu həyati maddədir. Orqanizmin müəyyən müddət susuz qalması ölümə qədər gedən narahatlıqlarla nəticələnə bilər. Məhz axar su kənarlarındakı məskunlaşma mərkəzlərinin əhəmiyyətli faydası, insanın buralarda su ehtiyacını həm ən zəhmətsiz, həm də ən təmiz yollardan qarşılaya bilməsidir.

Suyu bol olan yerləşmə bölgəsinin əlbəttə daha başqa faydaları da vardır. Bunu, tarix boyunca axar su kənarlarına qurulmuş bir çox mədəniyyəti araşdırdığımızda görə bilərik. Bu mədəniyyətlər, axar suların təmin etdiyi müxtəlif asanlıqlardan faydalanmışlar.

Xüsusilə ayədə ifadə edildiyi kimi bir təpənin yanında axar su olması, suyun təpədən aşağıya doğru axışı boyunca hər cür yığını toplamasını və bütün bu yığdıqlarını buraxdığı nöqtədə də, mineral və qida baxımından son dərəcə zəngin orqanik və mineral torpaqlar meydana gəlməsini təmin edər. Bu da əkinçiliyin keyfiyyətinə və səmərəsinə müsbət istiqamətdə təsir edər. Torpağın zənginliyi ilə yanaşı, axar suyun təmin etdiyi başqa üstünlük də, sulama asanlığıdır. Sulama asanlığı sayəsində, vadi boyunca əkinçiliyə əlverişli ərazilər meydana gəlməsi mümkün olar. Belə imkan, əkinlərin daha sürətli böyüməsini və daha bərəkətli olmasını təmin edər. Suyun bolluğu və axış imkanının olması, axar su kənarlarındakı məskunlaşma bölgələrində heyvandarlıq fəaliyyətlərinin edilməsini də asanlaşdırar.

Axar suların bütün mədəniyyətlər üçün kilid ünsür olmasının başqa səbəbi də, gəmiçilik, nəqliyyat və balıqçılıq kimi ticari və ictimai imkanların inkişafını mümkün etməsidir. Məsələn, Nil vadisində yerləşmiş Misirlilər bütün bu imkanları sonuna qədər istifadə etmiş və mədəniyyət baxımından o dövr üçün çox üstün səviyyələrə çatmağı bacarmışlar.

Bütün bu həyati, ictimai və ticari faydalardan başqa, axar suların estetik baxımdan meydana gətirdiyi gözəllik də ayrı nemətdir. Həm gözə, həm də qulağa xoş gələn bu su qaynaqları, gözəl mənzərələr meydana gətirərək, bu məskunlaşma mərkəzlərini son dərəcə dəyərli hala gətirirlər.

Yalnız bir neçə maddə olaraq sıraladığımız bu faydalar, suyun bol olduğu yerlərin, insanların sığınması üçün də ən əlverişli yerlər olduğunu ortaya qoyur. Məhz Allah hz. Məryəm və hz. İsanın məskunlaşma yerindən bəhs edərkən, belə məkanların faydalarına da işarə etmişdir.

Allah Quranda cənnətlə əlaqədar ayələrdə, insanlar üçün gözəlliklər ehtiva edən mühitlərə də diqqət çəkmişdir. Bu mühitlərdən biri də uzanan yaşıllıqlardır:

Bu ikisindən başqa daha iki Cənnət bağı da vardır. Elə isə Rəbbinizin hansı nemətlərini yalan sayırsınız? Hər ikisi tünd yaşıldır. (Rəhman surəsi, 62-64)

İnsanı Allah yaratmışdır və onun ruhuna zövq verəcək şeyləri də ən yaxşı Allah bilir. Məhz, uzanan yaşıllıqlara qarşı insanda yaranan zövq də bunun göstəricilərindən biridir.

Lakin Rəbbindən qorxanları üst-üstə tikilmiş, altından çaylar axan otaqlar gözləyir. Bu, Allahın vədidir. Allah vədinə xilaf çıxmaz. (Zumər surəsi, 20)

Altından çaylar axan yerlərə, Quranda cənnət təsvirlərinin edildiyi ayələrdə diqqət çəkilir. Cənnətdəki evlərin və köşklərin həmişə belə məkanlarda olduğu bildirilir. Allahın, razı olduğu qullarını cənnətdə altından çaylar axan məkanlarla mükafatlandırması, dünyada da buraların ən gözəl yerlər olduğuna açıq işarədir.

Quranda gözəlliyinə və üstünlüyünə diqqət çəkilən başqa gözəl məkan nümunəsi də müxtəlif məhsullarla bəzənmiş bağçalar və meyvə bağlarıdır. Allah qupquru torpaqdan hər biri bir-birindən gözəl olan, heyrətamiz qoxularda, rənglərdə və dadlarda meyvələr çıxardar. Bu meyvələrin budaqlarından sallandığı ağaclar və bu ağaclarla bəzənmiş bağçalar isə dünyada ola biləcək ən gözəl məkanlardandır. Məhz cənnətlə əlaqədar ayələrdə də bu bağçaların sonsuz həyatda nə qədər qüsursuz və görkəmli olacağı izah edilmişdir.

Ayələrdə diqqət çəkilən meyvə bağlarından bəziləri belədir:

Göydən su endirən Odur. Biz onunla hər bir bitkini yetişdirdik, ondan yaşıl otlar bitirir, onlardan da üst-üstə düzülmüş dənələr çıxarırıq. Xurma ağacının tumurcuqlarından, sallanmış salxımlar yetişir. Biz həmçinin üzüm bağları, bir-birinə bənzəyən və bənzəməyən zeytun və nar ağacları da yetişdiririk. Bar verdiyi və yetişdiyi zaman onların meyvəsinə baxın. Şübhəsiz ki, bunlarda iman gətirən adamlar üçün dəlillər vardır. (Ənam surəsi, 99)

Quranda “tumurcuğundan yerə sallanmış salxımlar” şəklində ifadə edilən xurma ağacları, həm görünüşlərinin, həm də ləzzətlərinin gözəlliyi ilə diqqət çəkir. Bununla yanaşı dadlarıyla və rəngləriylə müxtəlif üzüm bağları, zeytundan, nardan bağçalar, həqiqətən də məhsul verdiklərində və budaqlarında yetkinləşdiklərində heyrətamiz görünüşə bürünərlər.