Yalan Danışmaq Haramdır

Bəzi insanların ən böyük səhvlərindən biri, Allahın Quranda bildirdiyi şəkildə deyil, öz yanlış məntiqləri və ya cəmiyyətdə geniş yayılmış bəzi batil dəyər mühakimələri ilə hərəkət etmələridir. Bunun üçün heç düşünmədən, Allahın heç sevmədiyi və axirətdə cəzalandıracağı davranışları təsdiqləyə bilir, görməzlikdən gələ bilir və ya düşünmədən tətbiq edə bilir. Yalan danışmaq da, bu cür davranışların başında gəlir. Hər nə qədər cəmiyyətdə yalançılıq pis əxlaq xüsusiyyəti kimi bilinsə də, bu bəzən sözdə qalar. Çünki insanların mühüm hissəsi, ciddi xarakter pozuntusu olan yalançılığı vərdiş halına gətirmişdir. Allah bir ayəsində bu həqiqəti belə bildirir:

Yer üzündə olanların əksəriyyətinə itaət etsən, səni Allahın yolundan azdırarlar. Onlar təkcə zənnə uyar və onlar təkcə "zənn və təxminlə yalan danışarlar". (Ənam surəsi, 116)

Qəribə olan isə, yalan danışan insanın ətrafındakılar tərəfindən əsasən başa düşülməsi, lakin buna baxmayaraq, ifşa edilməməsi və bu insanın da, bunu bilə-bilə yalanlarına davam etməsidir. Yalançılıq bəzi insanlar arasında yaşadılan gizli dil kimidir. Bu cür cəmiyyətlərdə hər kəs bir-birinə bu mövzuda göz yumar, görməzlikdən gələr. Məsələn, yalan danışaraq ətrafındakılara göstəriş edən bir insanı, həmin mühitdəki insanlar çox vaxt ifşa etməzlər. Hətta özləri də göstəriş etmək üçün yalanlar uyduraraq, ilk yalan danışana çatmağa çalışarlar.

Yaxud iki insanın olduğu bir yerdə bir şey sındığı zaman, "bunu kim sındırdı?" sualına belə ehtiyac olmaz. Çünki soruşan insan sındırmadığına görə, digəri sındırmışdır. Lakin buna baxmayaraq, sındıran insan "mən sındırmadım" deyərək yalan danışar və öz ağlına görə "həmin anı qurtarar". Halbuki, özünü çox pis vəziyyətə salmışdır və bundsan xəbərsizdir. Çünki həm yalançı olduğu ortaya çıxmış və buna görə də, qurtarmağa çalışdığı qüruru, əslində daha çox zədələnmiş, həm də (ən əhəmiyyətlisi) uca Allahın razı olmadığı bir hərəkət etmişdir. Çünki yalan danışmaq haramdır. Necə ki, bir müsəlman haram olduğu üçün donuz əti yeməz və buna böyük diqqət göstərərsə, yaxud 5 vaxt namazını qılarsa, yalan danışmaq da eynilə diqqət göstərilməsi lazım olan haram hərəkətdir.

Lakin yalanın haram olduğunu düşünməyən insanlar, çətin vəziyyətdə qaldıqları hər şəraitdə, özlərini xilas etmək üçün dərhal yalana müraciət edərlər. Bəlkə həmin an həqiqətən çətin vəziyyətdən özlərini xilas edər və ya xilas etdiklərini zənn edərlər, lakin tövbə etmədikcə və dürüst insan olmadıqca, yalançılıqlarına görə, axirətdə məsul ola bilərlər.

Allah, Quranda ayələrinə inanmayanların yalan danışdıqlarını belə bildirir:

Yalanı təkcə Allahın ayələrinə inanmayanlar uydurar. Məhz əsil yalançılar onlardır. (Nəhl surəsi, 105)

İnsanların bir hissəsi axirəti düşünmədikləri üçün, bir hissəsi də, söylədikləri yalanların zərərsiz olduğunu zənn etdikləri üçün asanlıqla yalan danışa bilirlər. Bəzi cəmiyyətlərdə olduqca geniş yayılmış "ağ yalanlar" ifadəsi də bunun bir nümunəsidir. Guya ağ yalanlar, heç kimə zərər verməyən, günahsız, insanı həmin an bir çətinlikdən xilas edən kiçik yalanlardır. Bu cür yalanların heç bir problemi olmadığına inanarlar. Lakin yalan, istənilən halda səmimiyyətsizlik, ikiüzlülük və saxtakarlıqdır. Yalan danışan insan, qarşısındakı insanı aldadır, ona qarşı səmimiyyətsiz davranır, ona hörmət və sevgi bəsləmədiyini göstərir. Buna görə də, yalanı, qara və ya ağ kimi sifətlərlə təsnif edib, "bu yalandan heç nə olmaz", "bu zərərsizdir" kimi çıxarışlar etmək düzgün deyil.

Yalan, Allahın məmnun olmadığı və insanlara qadağan etdiyi bir davranışdır. Peyğəmbərimiz (s.ə.v) də, bunu tez-tez dilə gətirmişdir. Peyğəmbərimiz (s.ə.v)-in bu məsələ ilə əlaqədar sözlərindən bəziləri belədir:

"Yalanın hər növü günahdır..."(1)

"Ey insanlar, pərvanənin oda atılması kimi, sizi yalanın arxasına düşməyə sövq edən şey nədir?"(2)

"Yalan söz, böyük günahlardandır".(3)