Səbrin İnsana Qazandirdiği Şeylər

Allahın “Əsr” surəsində bildirdiyi kimi, səbri və haqqı bir-birinə tövsiyə edən insanlar qazanc içindədirlər. Səbir insanı bir çox yöndən kamilləşdirən, ona üstün əxlaq qazandıran və dindən uzaq insanlarla müqayisə edilməyəcək dərəcədə gözəl və hüzurlu həyat bəxş edən özəllikdir. Bundan başqa, iman edənlərin axirətdə səbrin qarşılığının artıqlaması ilə alacaqları vəd edilmişdir. Dünya və axirətdə yaşadıqları bu gözəllik və üstünlüklərin bəzilərini belə sıralamaq mümkündür:

Səbrin Qazandırdığı Böyük Nemət: Ağıl

İnsanların ağıllı davranmağına mane olan ən önəmli səbəblərdən biri səbirsizlik nəticəsində ortaya çıxan ani düşüncələr və ani hərəkətlərdir. Hirslənmək ağılı örtür və adamı bir anda heç düşünmədən hərəkət etməyə vadar edir. Bununla yanaşı, qorxmaq, incimək, küsmək kimi hərəkətlər də adama məntiqli və ağıllı düşünməyə imkan vermir. Odur ki, Quranda bildirilən şəkildə səbirli olmayanlar hər zaman duyğuları ilə hərəkət edib ağıllı olmaqdan tamamilə uzaqlaşırlar.

Möminlər isə Allahın əmrinə tabe olub səbir etdiklərinə görə ağıl kimi böyük neməti qazanırlar. Səbirli adam bu xüsusiyyətinin sayəsində üzləşdiyi hadisələri həyəcan və ya qorxu ilə deyil, sakit halda və soyuqqanlılıqla dəyərləndirir. Hadisələri dərindən, hərtərəfli düşünərək və ən ağıllı nəticəyə gələrək faydalı qərar alır. Bundan da əhəmiyyətlisi budur ki, mömin səbirli olmaqla Quranın bütün əmrlərini ən gözəl şəkildə tətbiq edir. Səbirli olduğuna görə ömrünün hər mərhələsində bir iş görərkən əvvəlcə Qurandakı xatırlatmaları düşünür, sonra edir. Qurana tabe olanları Allah doğru yola və ən ağıllı düşüncə və hərəkətlərə yönəldir. Dolayısilə, səbir edən insan Quranı ən gözəl şəkildə tətbiq etməklə Qurana tabe olmağın gətirdiyi üstün ağılı qazanır.

Səbir Incə Düşünməyi və Təfərrüatları Görməyi Təmin Edir

Səbrin başqa xüsusiyyətlərindən biri insanlara ilk anda görə bilmədiyi incəlikləri görmək və bu barədə ağıllı düşünə bilmək fürsəti qazandırmasıdır. Səbirsiz insanlar hər şeyin tez bir zamanda həll edilməsini istəyir və bundan başqa şeylərlə maraqlanmırlar. Bununla, bəlkə də, əhəmiyyətli olan təfərrüatları gözdən qaçırıb yanlış qərarlar alırlar. Yenə eyni şəkildə insanların durumunu görməyib ehtiyaclarının fərqində olmaz, buna görə də düşüncəsiz davranırlar.

Möminlər isə səbirli olduqlarına görə bir məsələni həll edərkən lazımsız yerə təlaşlanmazlar. Çünki təlaş adamın ağlını örtür və doğru düşünməyi, dəqiqi qərar almağı əngəlləyir. Səbirli adam təlaşlanmayıb ağıllı hərəkət edər. Buna görə də çox adamın görmədiyi şeyləri asanlıqla görər və bu yöndə doğru işi görər.

Səbir Yaxşılıq Etməyə Vəsilə Olur

Səbir insana nəfsinin bir çox pis xüsusiyyətlərini dəf etməsində və beləliklə, gözəl davranmasında kömək edir. Lakin unutmaq olmaz ki, bu, yalnız iman edənlərə aiddir. Allahdan qorxmayan və göstərdiyi əxlaqa görə axirətdə cavab verəcəyini unudan insanlar nəfslərinin pis xüsusiyyətini yenmək üçün cəhd göstərməzlər. Dünyəvi mənfəətləri olmadığı müddət boyu ürəkləri istədiyi kimi hərəkət etməməyə çalışmazlar. Məsələn, bir adamın qayınanası xəstələndiyi üçün onların evində qala bilər və onun da həmin yaşlı adama qulluq etməyi lazım gələ bilər. Bu, bir insan üçün səbir tələb edən xeyirli işdir. Lakin Quranda əmr edilən səbir anlayışını qavraya bilməyən insan buna ancaq qısa sürə təhəmmül edər. Sonra deyinməyə və: “Qocalar evinə aparaq, mən baxa bilmirəm”, -deməyə başlayar. Yaxud da din əxlaqından uzaq bir adamın həyat yoldaşı qəza keçirib yatağa düşə və ciddi qulluğa ehtiyacı ola bilər. Belə vəziyyətdə ətrafındakılara görə və ya başqa səbəblə bir müddət ona baxar, lakin bu, yenə də müvəqqəti xarakter daşıyar. Müəyyən müddətdən sonra çətinliyə səbir edə bilməyib həyat yoldaşını asanlıqla tərk edib gedər. Möminlər isə Allahdan çox qorxurlar və Allah üçün etdiklərinin axirətdə gözəllik olaraq qarşılarına çıxacağını bilirlər. Bu səbəbdən, gözəl davranışa səbirlə davam edir, bunun üçün cidd-cəhd göstərirlər. Bunun sayəsində də nəfslərinin bütün pis xüsusiyyətlərindən təmizlənirlər.

Səbir Ədalətli Davranmağa Vəsilə Olur

Allah Quranda möminlərə ədalətli olmağı belə əmr edir:

Həqiqətən, Allah sizə əmanətləri sahiblərinə qaytarmanızı və insanlar arasında hökm verərkən ədalətlə hökm vermənizi əmr edir. Allahın sizə verdiyi bu öyüd-nəsihət necə də gözəldir! Şübhəsiz ki, Allah eşidəndir, görəndir. (Nisa surəsi, 58)

Möminlər özlərinin və ya yaxınlarının əleyhinə olsa da, Allahın əmri olduğu üçün ədalət və dürüstlükdən vaz keçməzlər. Onların bu üstün əxlaqa malik olmaqlarının əsas köməkçisi yenə də Qurana tabe olmaqla qazandıqları səbirdir.

İnsan ədalətli olmaq üçün duyğuları ilə hərəkət etməməli, qəzəbinə yenilməməli və kin və intiqam hissi ilə hərəkət etməməlidir. Bunlara səbəb olan şeylərlə qarşılaşdığına görə ciddi şəkildə səbirli olmalıdır.

Allah bunu Quranda belə bildirir:

Ey iman gətirənlər! Allah xətrinə ədaləti qoruyan şahidlər olun. (Hər hansı bir) camaata qarşı olan kin-küdurət sizi ədalətsizliyə sövq etməsin. Ədalətli olun! Bu, təqvaya daha yaxındır. Allahdan qorxun! Şübhəsiz ki, Allah nə etdiklərinizdən xəbərdardır. (Maidə surəsi, 8)

Səbir Inananlara Etibar Qazandırır

Gəlib-keçmiş bütün elçilər qövmlərinə belə demişdir:

Şübhəsiz ki, mən sizin üçün etibar etməli olduğunuz bir elçiyəm. (Şüəra surəsi, 143)

Elçilərin özlərini belə bir xüsusiyyətlə tanıtmaları etibarlı olmağın insanlar üçün nə qədər əhəmiyyətli bir vəsf olduğunu bildiklərindən qaynaqlanır. Elçilərin bu xüsusiyyətini digər möminlərdə də görmək mümkündür. Çünki Quranla gələn üstün əxlaq və səbir anlayışı möminlərə etibarlı olmağın bütün xüsusiyyətlərini qazandırır. Səbirli insanlar əvvəlki hissələr də bildirildiyi kimi, eyni zamanda ağıllı, doğru sözlü, ədalətli olurlar. Nəyi nə zaman edəcəklərini və hadisələrə necə reaksiya verəcəklərini bilirlər. Ən əhəmiyyətlisi isə budur ki, hər şeydə səbirli olduqlarına görə gözəl xüsusiyyətlərini ömürlərinin sonuna qədər davam etdirirlər. Dünyəvi mənfəətlərə görə Allahın razı olduğu əxlaqı tərk etməzlər. Bütün bu vəsfləri həm bir yerdə, həm də davamlı yaşamaq möminləri insanlar arasında ən etibarlı insanlar edir.

Səbir Insana Sevinc və Hüzur Qazandırır

Allaha iman etməyən insanlar üçün üzülmək, sıxılmaq və ya hüzursuz olmaq adi haldır. Çünki bu insanlar Allahın canlı-cansız hər varlığın hakimi olduğunu, bütün hadisələri hikmətlə yaratdığını, dilədiyi vaxt qullarının dualarına dilədiyi şəkildə cavab verəcəyini və hər şeyi nəzarətdə saxladığını düşünmürlər. Bun görə də görünüşdə işlər tərs gedən kimi o dəqiqə sıxıntıya düşürlər. Quranda inkar edənlərin bu xüsusiyyətindən belə bəhs edilir:

İnsanlara mərhəmət göstərdikdə ona sevinərlər. Öz əlləri ilə etdikləri günahlara görə onlara bir bəla üz verdikdə isə dərhal ümidlərini üzərlər. (Rum surəsi, 36)

Möminlər isə inkarçıların əksinə olaraq Allahdan heç bir şəkildə ümidlərini üzməzlər. Çünki Allah sonsuz güc sahibidir və kainatdakı hər şeyin hakimidir. O, iman edənlərin dostu, Vəlisi və yardımçısıdır. Ona sığınanları qoruyur və rahatlığa qovuşdurur. Odur ki, Rəbbimizin böyüklüyünü və sonsuz rəhmətini təqdir edən möminlər hansı çətinliklə və ya olumsuz hadisələrlə qarşılaşsalar da səbir və təvəkküllə Allaha sığınırlar. Buna görə də ən çətin vaxtlarda belə sevincli və hüzurlu olurlar. Bundan başqa, səbir etdiklərinə görə cənnətdə Allahdan mükafat alacaqlarını bildiklərindən şövq və həyəcanla yaşamağa davam edirlər.

Dünyada çətinliklər üzündən səbir göstərə bilməyənlər isə təkcə dünyada bədbəxt yaşamazlar. Allah onların axirətdə də eyni durumda olacaqlarını bildirmişdir. Dünya imtahanı qarşısında səbirli olan üstün əxlaqlı insanlarla səbirli olmayan üsyankar inkarçıların axirətdə görəcəkləri qarşılıq arasındakı fərq ayələrdə belə xəbər verilir:

(Qiyamət) gəldiyi gün Allahın izni olmadan heç kəs danışa bilməz. Onlardan kimi bədbəxt, kimi də xoşbəxt olacaq. Bədbəxtlərə gəlincə, onlar od içərisində qalacaqlar. Onlar orada fəryad qoparacaq və zarıyacaqlar. Rəbbinin istədiyi istisna olmaqla, göylər və yer durduqca onlar orada əbədi qalacaqlar. Həqiqətən, Rəbbin istədiyini edəndir. Xoşbəxtlərə gəldikdə isə, onlar cənnətdə olacaqlar. Rəbbinin dilədiyi istisna olmaqla, göylər və yer durduqca onlar orada əbədi qalacaqlar. (Bu,) tükənməz bir sovqatdır. (Hud surəsi, 105-108)

Allahın Səbir Edənlərə Vəd Etdiyi Gözəl Həyat

Kitab boyu bəhs etdiyimiz kimi, möminlər həyatda Allahın xüsusi olaraq yaratdığı bir çox hadisə ilə sınanırlar. Lakin bu, onların çətin həyat yaşadığı mənasına gəlmir. Əksinə, dünyada ən gözəl həyatı yaşayanlar möminlərdir. Çünki Allah onların qəlblərinə səbrin və təvəkkülün gətirdiyi hüzur və güvənlik hissini yerləşdirmişdir. Bu, insanların pul və etibarla, yaxud da başqa imkanlarla əldə edə bilmədiyi və yalnız möminlərə xas nemətdir. Hüzur içində görünən insanların çoxu bütün sərvətlərini ortaya qoysalar da, Allahın səbir edənlərə verdiyi hüzur və güvənlik hissini yaşaya bilməzlər. Çünki Allah bu hissi yalnız möminlərin qəlbinə verir:

Möminlərin imanı üstünə iman artırmaq üçün onların qəlbinə rahatlıq göndərən Odur. Göylərin və yerin orduları Allahındır. Allah biləndir, müdrikdir. (Fəth surəsi, 4)

Beləliklə, möminlər heç bir çətinliyə baxmayaraq, rahat olduqlarına görə sıxıntı və üzüntü hissini yaşamazlar.

Onlar qeyd-şərtsiz səbirli olub Allahdan gələn hər şeyə razı olduqlarına görə Allah onları dünyada gözəl həyat nəsib edəcəyini bildirmişdir:

Möminlərinin Səbrinin Qarşılığı: Cənnət

Allaha könüldən bağlı olan insanlar dünyada mal, can və sahib olduqları hər şeyi Allaha həsr edir, Onun rizasını qazanmaq üçün yaxşı gündə də, dar gündə də səbir edirlər. Üz verən sıxıntılar, inkarçıların təzyiqi və başqa çətinliklər onları Allahın dinini yaşamaqdan vaz keçirə bilmir. Çünki onlar qəti imanla Rəbbimizə yönəlir, həyatlarının sonuna qədər imanda səbir və qərarlılıq göstərirlər.

Ömrünü beləcə səbirli keçirən möminlərə axirətdə ən gözəl mükafat olaraq Allahın sevgisi və razılığı olacaq:

Allahın səbirli qulları sonsuz gözəllikdəki cənnətdə mələklərin salam sözü və xoş diləkləri ilə qarşılanacaq, sonsuza qədər oradan əsla ayrılmayacaqlar. Mələklər bu sonsuz nemətin möminlərə səbir etdiklərinə görə verildiyini belə xəbər verir:

Əməlisaleh ataları, zövcələri və övladları ilə birlikdə daxil olacaqları Ədn bağları hazırlanmışdır. Mələklər bütün qapılardan onların yanına daxil olub (deyəcəklər): “Səbir etdiyinizə görə sizə salam olsun! Axirət yurdunuz necə də gözəldir!” (Rəd surəsi, 23-24)

Allah dünyada gözəl əxlaqı ömür boyu yaşayan, çətin zamanlarda daim təvəkkül edən və davamlı olaraq razı olduğu əməlləri edənlərin qarşılığını qat-qat verəcək:

Səbir etdiklərinə görə onlara mükafatları ikiqat veriləcəkdir. Onlar pisliyi yaxşılıqla dəf edir və özlərinə verdiyimiz ruzidən xərcləyirlər. (Qəsəs surəsi, 54)

Cənnətə layiq görülən qullar orada nəfslərinin istədiyi hər şeyi əldə edəcəklər və göz oxşayan köşklərdə taxt və döşəklər üzərində oturacaq, sonsuza qədər peyğəmbər və saleh möminlərlə birlikdə olacaqlar. Belə ki, Allahın səbir edən möminlərə vəd etdiyi qəti həqiqətdir. Buna görə də Allah “Rəbbiniz tərəfindən bağışlanmağa və müttəqilər üçün hazırlanmış, genişliyi göylər və yer qədər olan cənnətə tələsin” (Ali-İmran surəsi, 133) ayəsi ilə qullarını dünya həyatında ikən Allahın rizasını və cənnətini qazanmaq üçün yarışmağa çağırmışdır. Başqa ayələrdə isə möminləri belə müjdələmişdir:

Onlar səbir etdiklərinə görə (Cənnətdə olan) otaqla mükafatlandırılacaq, orada xeyir-dua ilə, salamla qarşılanacaqlar. (Furqan surəsi, 75)

Bu gün Mən səbir etdiklərinə görə onları mükafatlandırdım. Şübhəsiz ki, uğur qazananlar da onlardır! (Muminun surəsi, 111)