Münafiqlərin Əsas Xüsusiyyətləri

Münafiqlər xarici görünüş baxımından səmimi müsəlmanlardan fərqlənməyə bilərlər, lakin onların daxili aləmi tamamilə fərqli olur. Münafiqlər kənardan dindar kimi görünə, danışıq və hərəkətləri ilə müsəlmana bənzəyə bilərlər. Ancaq onların din anlayışı Qurana deyil, öz yanlış məntiqlərinə əsaslanır. Dinə münasibətlərinin əsasında daim mənfəət qazanmaq durur.

Münafiqlər əsil niyyətlərini gizlətməklə müsəlmanların sahib olduqları nemətlərdən sui-istifadə etmək istəyirlər. Allahın müsəlmanlara rəhmət olaraq verdiyi bütün gözəlliklərdən istifadə etməyə çalışırlar. Bununla da elə zənn edirlər ki, mənfəət güddüklərini heç kim başa düşmür və müsəlmanları aldadırlar.

Onlar, əslində, çox yanılırlar. Çünki möminlər ən kiçik səmimiyyətsizliyi belə hiss edirlər. Hər şeydən əhəmiyyətli isə gizlinin gizlisini bilən, hər şeydən xəbəri olan Allah münafiqlərin əsl üzünü bilir. Beləliklə, özlərini göstərmək üçün daşıdıqları mömin əlamətlərinin Allah qatında heç bir dəyəri yoxdur. Allah onların etdiyi ibadətlərin puç olduğunu "...etdikləri əməllər isə puçdur! " (Əraf surəsi, 139) ayəsi ilə bildirir.

Allah münafiqlərin səmimiyyətsizliyindən, gizli sandıqları yönlərindən də xəbərdardır. Beləliklə, münafiqlər saxtakarlıqlarına görə ayədə xəbər verildiyi kimi, yalnız özlərini aldadır və bunu anlamırlar yalnız özlərini aldadır və bunu anlamırlar (Bəqərə surəsi, 9).

Münafiqlərin bəzi əsas xüsusiyyətlərini aşağıdakı kimi sadalamaq olar:

Mömin camaatının içindən çıxırlar

Münafiqlər mömin camaatından çıxırlar. Möminlərin olmadığı mühitdə ancaq Quranda müşrik və ya inkarçı kimi adlandırılan şəxslərdən bəhs edilə bilər. Lakin hər hansı bir camaatın içində möminlər varsa, bəzi insanlar onların içinə sızıb malik olduqları imkanlardan yararlanmaq üçün iman gətirmiş kimi görünə bilərlər. Onlar elə zənn edirlər ki, iman gətirmiş kimi görünsələr, möminlərdən mənfəət əldə edəcəklər.

Quran ayələrində görürük ki, mömin camaatının içində münafiqlərin olması Allahın qanunudur. Münafiqlərin möminlərin arasında yaşamalarının əsas səbəbləri möminləri daxildən parçalamaq, Allahın elçisinə və möminlərə qarşı qruplaşaraq inkarçılara dəstək verməkdir. Bütün bunlardan ötrü möminlərin arasında mümkün qədər uzun müddət özlərini gizlətməyə çalışırlar. Bir ayədə Allah münafiqlərin möminlərin arasında gizlənən bir qrup olduğunu belə xəbər verir:

Şübhəsiz ki, yalan xəbər gətirənlər özünüzdən olan bir dəstədir. (Nur surəsi, 11)

İman gətirmədikləri halda, iman gətirmiş kimi görünürlər

Əvvəldə də vurğuladığımız kimi, ikiüzlü insanların əsas xüsusiyyətlərindən biri odur ki, iman gətirmədikləri halda, iman gətirmiş kimi görünürlər. Bunun başlıca səbəbi odur ki, Allaha qəlbən iman etmir, bunu nümayiş üçün edirlər. Allah onların vəziyyətini bir ayədə belə xəbər verir:

Binasını Allah qorxusu və rizası üzərində quran kəs daha yaxşıdır, yoxsa binasını dağılmaqda olan uçurumun lap kənarında quran və onunla birlikdə cəhənnəm oduna yuvarlanan kəs? Allah zalım qövmü doğru yola yönəltməz. (Tövbə surəsi, 109)

Münafiqlər möminlərdən mənfəət umduqlarına görə mömin təqlidi etmək üçün çox çalışırlar. Elə zənn edirlər ki, müsəlmanlara qarşı ikiüzlü davranıb onları aldadacaqlar. Quranda "Sizi razı salmaq üçün yanınızda Allaha and içirlər. Əgər mömindirlərsə, (bilsinlər ki,) Allahı və Onun Elçisini razı salmaları daha yaxşıdır" (Tövbə surəsi, 62) ayəsində münafiqlərin bu çirkin cəhdlərinə diqqət çəkilmişdir.

Münafiqlər hamını iman gətirdiklərinə inandırmağa çalışırlar. Fəqət düşünmürlər ki, yalnız qaldıqda və ya özləri kimi münafiq xüsusiyyətdəki şəxslərin yanına gəldikdə Allah onların bütün əməllərini anbaan izləyir. Müsəlmanlarla birlikdə olanda namaz qılır, onlar kimi davranır, aralaşıb gedəndə isə ibadətləri tərk edib inkarçılara xas üslubla danışmağa və davranmağa başlayırlar. Təqlid qabiliyyətləri olsa da, Allah Quranda onların mütləq ortaya çıxacağını xəbər vermişdir. Quranda Allah bunu belə xəbər verir:

İnsanlar arasında elələri də vardır ki, mömin olmadıqları halda: “Allaha və axirət gününə inanırıq”, -deyirlər. Onlar Allahı və iman gətirənləri aldatmağa çalışırlar. Halbuki yalnız özlərini aldadır və (bunu) anlamırlar. Onların qəlblərində xəstəlik vardır və Allah da onların xəstəliyini artırmışdır. Yalan söylədiklərinə görə də üzücü bir əzab çəkəcəklər. (Bəqərə surəsi, 8-10)

Başqa bir ayədə Allah münafiqlərdən belə bəhs edir:

Münafiqlər, həqiqətən də, Allahı aldatmağa çalışırlar. Halbuki (Allah) onları aldadır. (Nisa surəsi, 142)

Xarici görkəmləri aldadıcı olur

İlk baxışdan münafiqlərin anormallığı başa düşülməyə, hətta müsəlmanlardan heç fərqlənməyə bilərlər. Allah bir ayədə onların cüssəli bədən quruluşuna sahib olduqlarını və gözəl danışdıqlarını bildirmişdir:

Sən onlara baxdıqda bədən quruluşları xoşuna gəlir, danışanda onların dediklərinə qulaq asırsan. Halbuki onlar (divara) söykədilmiş dirəklər kimidirlər. Onlar hər bir səs-küyün özlərinə qarşı olduğunu sanırlar. Onlar düşməndirlər. Sən onlardan çəkin! Allah onları məhv etsin, necə də döndərilirlər! (Münafiqun surəsi, 4)

Münafiqlər xarici görünüşləri ilə də möminləri təqlid etməyə çalışırlar. Beləcə, kənardan baxdıqda münafiqləri müsəlmanlardan ayırmaq mümkün olmaya bilər. Lakin mənəvi çirkinlik onların bütün həyatlarında əks olunur. Allah "Siz onlardan üz döndərin. Çünki onlar murdardırlar" (Tövbə surəsi, 95) ayəsi ilə onların bu vəziyyətini xəbər vermişdir. Allah başqa bir ayədə isə onlar haqqında "onların murdarlığı üstünə bir murdarlıq da artırır" (Tövbə surəsi, 125) – deyə buyurur. Müntəzəm olaraq hiyləgərlik və xainlik kimi çirkin əxlaqla məşğul olduqlarına görə üzlərində iman nuru yoxdur. Quranda bu barədə "Onların üzləri sanki zülmət gecənin parçalarına bürünmüşdür" (Yunis surəsi, 27) nümunəsi verilir. Başqa ayədə isə belə buyurulur:

Onlar harada olsalar da, Allahın və (mömin) insanların (himayəsində olanlar) istisna olmaqla onlara zəlillik qismət olar. (Ali-İmran surəsi, 112)

Möminlər isə hər zaman Allahın rizasını düşünüb xeyir və yaxşılıq etdikləri üçün onların üzü çox nurludur, bir ayədə deyildiyi kimi, "onların əlamətləri üzlərindəki səcdə izidir" (Fəth surəsi, 29). Dolayısilə münafiqlərin üzlərindəki ifadə və üzərilərindəki mənəvi çirkinlik möminlərin nuru ilə müqayisədə daha da qabarıq şəkildə üzə çıxır.

Quranı anlamırlar

Möminlərin arasında yaşayan münafiqlər səmimiyyətsiliklərini nə qədər gizlətməyə çalışsalar da, bir çox hərəkətlərində özlərini büruzə verirlər. Bu vəziyyətlərdən biri də Quran haqqındakı yanlış izahlarıdır. Həqiqi iman gətirmədiklərinə görə Allahın möminlərə verdiyi elmdən məhrum olurlar. Buna görə də Quran oxuyarkən ayələrdəki işarələri, verilən öyüdləri başa düşmürlər. Hər dəfə ayələri möminlərin arasında ayrı-seçkilik salmaq üçün və nəfslərinə uyğun şəkildə açıqlayırlar. Onların bu əməllərindən Quranda belə bəhs edilir:

Kitabı sənə nazil edən Odur. O kitabın bir qismi mənası aydın ayələrdir ki, bunlar da kitabın anasıdır. Digərləri isə mənası aydın olmayan ayələrdir. Qəlblərində əyrilik olanlar fitnə-fəsad törətmək və istədikləri kimi yozmaq məqsədilə mənası aydın olmayanın ardınca düşərlər. Onun yozumunu isə Allahdan başqa heç kəs bilməz. Elmdə qüvvətli olanlar isə deyərlər: "Biz onlara iman gətirdik, hamısı bizim Rəbbimizdəndir". Bunu isə ancaq ağıl sahibləri dərk edərlər. (Ali-İmran surəsi, 7)

Bəzən də ayələrdən təsirlənməmələri verdikləri reaksiyalardan bəlli olur. Münafiqlərin bu vəziyyətini ifadə edən ayələrdən bir neçəsi aşağıdakı kimidir:

Bir surə nazil edildiyi zaman onlardan: "Bu, hansınızın imanını artırdı?"– deyənlər də var. İman gətirənlərə gəldikdə isə, (o surə) onların imanını artırır və onlar bir-birlərini müjdələyirlər. (Tövbə surəsi, 124)

Bir surə nazil edildiyi zaman onlar: "Sizi kimsə görürmü?" (–deyə) bir-birlərinə baxır, sonra da üz çevirib gedirlər. Anlamayan adamlar olduqlarına görə Allah onların qəlbini (imandan) məhrum etmişdir. (Tövbə surəsi, 127)

Münafiqlərin yanlış məntiqini ifadə edən ayələrdəki bu məlumatlar onların Qurandakı hikmətləri anlamadıqlarını və öyüd-nəsihət almadıqlarını açıqca göstərir. Allaha və dinə şübhə etdiklərinə görə inkarçılar kimi davranırlar. Möminlərə Allahın ayələri oxunduğu zaman bu onların imanını artırır (Ənfal surəsi, 2),münafiqlərin isə qəlblərindəki xəstəliyi ortaya çıxarır. Münafiqlər bu anormallıqlarını şeytanın təsiri ilə möminlərə də aşılamaq istəyirlər. Bu məqsədlə ətrafındakıların qəlbinə vəsvəsə verib onları şübhəyə salmağa və möminləri bölməyə çalışırlar. Elə bu səbəbdən Allah onlara qarşı diqqətli olmağı "Bil ki, onlar öz Rəbbi ilə qarşılaşacaqları barədə şəkk-şübhə içindədirlər" (Fussilət surəsi, 54) ayəsi ilə xatırlatmışdır

Allahı çox az yada salırlar

Möminlər Allahı çox anır, Ona dua edib yönəlir və Ondan bağışlanma diləyirlər. Bunu həm öz aralarında edir, həm də danışıq tərzi və hərəkətləri ilə ətrafdakılara da Allahı xatırladırlar. Allahı daim anmaq Onun varlığının və bəxş etdiyi nemətlərin fərqində olmaqdan irəli gəlir. Bir ayədə Allahı yada salmağın əhəmiyyətindən belə bəhs olunur:

... Allahı yada salmaq isə (ibadətlərin) ən əzəmətlisidir. (Ənkəbut surəsi, 45)

Münafiqlərin ən əsas xüsusiyyətlərindən biri Allahla əlaqələrinin olmamasıdır. Qəlbən Allaha bağlanmır, Onu xatırlamır və Ondan bağışlanma diləmirlər. Müsəlmanların yanında müsəlman kimi görünmək üçün Allahı çox az zikr edirlər. Allah bu həqiqəti bir ayədə belə bildirir:

Münafiqlər, həqiqətən də, Allahı aldatmağa çalışırlar. Halbuki (Allah) onları aldadır. Onlar namaza durarkən könülsüz qalxar, özlərini camaata göstərər və Allahı olduqca az yad edərlər. (Nisa surəsi, 142)

Başqa ayələrdə isə münafiqlərin Allahı yad etmədikləri belə xəbər verilir:

Şeytan onları üstələmiş və Allahı zikr etməyi onlara unutdurmuşdur. Onlar şeytanın firqəsindəndirlər. Şübhə yoxdur ki, şeytanın firqəsindəkilər ziyana uğrayanlardır. (Mücadilə surəsi, 19)

Münafiq kişilər və münafiq qadınlar bir-birinin tayıdırlar. Onlar (insanları) pis işlər görməyə vadar edir, yaxşı əməllərə qadağa qoyur və xəsislik göstərirlər. Onlar Allahı unutdular. Allah da onları unutdu. Həqiqətən, münafiqlər günahkardırlar. (Tövbə surəsi, 67)

Allahı yada saldıqda isə Onun böyüklüyünü, gücünü və elmini təqdir etmirlər. Bundan başqa, möminləri təqlid etdiklərinə görə danışıq üslublarında səmimiyyət hiss olunmur. Adi mövzularda rahat və axıcı danışdıqları halda, Allahdan bəhs edərkən qəlib cümlələrdən istifadə edirlər. Qəlbən Allahı yada salmaq istəmədiklərinə görə müsəlmanların yanında özlərini buna məcbur edir və bu da onların iman gətirənlərə qəzəblənməsinə səbəb olur. Quranda bu mövzuda belə xəbər verilir:

Allah tək olaraq xatırlandığı zaman axirətə inanmayanların qəlbini nifrət bürüyür. Ondan qeyriləri yad edildiyi zaman isə onlar sevinirlər. (Zümər surəsi, 45)

Bununla yanaşı, Allahın yad edildiyi yerlərdən qəsdən uzaq durur, müxtəlif bəhanələrlə qaçmağa çalışırlar. Eyni şəkildə, münafiqlər Quran oxunan yerlərdən də kənar durmağa çalışırlar. Çünki Qurana qulaq asdıqda ölüm, axirət günü və cəhənnəm kimi həqiqətlərlə üz-üzə gələcək və bu da onların vicdanına toxunacaq. Quranda onların bu halından belə bəhs edilir:

O kəslərə ki, gözlərinə Məni anmamaq üçün pərdə çəkmişdilər, özləri də eşidə bilmirdilər. (Kəhf surəsi, 101)

Başqa ayədə isə Allah münafiqlərin üzündəki qaranlıq ifadədən belə bəhs edir:

Kafirlərə açıq-aydın ayələrimiz oxunduqda sən onların üzündə nifrət görərsən. Onlar az qalırlar ki, ayələrimizi onlara oxuyanların üstünə cumsunlar. De: ".Sizə bundan daha pisini xəbər verimmi? (Bu,) cəhənnəmdir! Allah onu kafirlərə vəd etmişdir. O nə pis qayıdış yeridir!". (Həcc surəsi, 72)

Təkəbbürlüdürlər

Təvazökarlıq, hər zaman xəta edəcəyini qəbul etmək və öyüd-nəsihətləri dinləmək möminin əsas xüsusiyyətlərindəndir. Lakin münafiqlər həm təkəbbürlü olur, həm də özlərini çox bəyənirlər. Öyüd-nəsihət dinləmir, xəta etdiklərini qəbul etmirlər. Ağıllı olduqları və hər şeyin ən doğrusunu bildikləri qənaətindədirlər. Üstəlik Allaha yaxşı bəndə olduqlarını iddia edirlər. Peyğəmbərimizin dövründəki münafiqlərin Peyğəmbərimizin onlar üçün bağışlanma diləməsini qəbul etməmələri təkəbbürlü olduqlarının açıq dəlilidir:

Onlara: "Gəlin Allahın Elçisi sizin üçün bağışlanma diləsin!"– deyildiyi zaman başlarını yelləyir və sən onların özlərini dartaraq üz döndərdiklərini görürsən. (Münafiqun surəsi, 5)

Bundan başqa, müsəlmanlar onları səmimi mömin olmağa dəvət edib Allahın ayələrini xatırlatdıqları zaman da onlar lovğalanırlar. Qüsursuz olduqlarına inanıb ağılsızlıq edir, insani xətaları belə özlərinə yaraşdırmırlar. Allah onların lovğalığından belə bəhs edir:

Ona: "Allahdan qorx!"– deyildikdə lovğalıq onu daha da günaha sürükləyər. Ona cəhənnəm kifayət edər. Ora nə pis yataqdır! (Bəqərə surəsi, 206)

Çünki onlara: "Allahdan başqa (ibadətə layiq olan) məbud yoxdur!"– deyildikdə təkəbbür göstərir. (Saffat surəsi, 35)

Özlərini bütün xəta və nöqsanlardan uzaq gördükləri üçün etdikləri pislik və əxlaqsızlıqların axirətdəki qarşılığından xəbərsizdirlər. Təkəbbürlülük münafiqləri düşdükləri durumdan xilas olmağa imkan vermir. Möminlər müntəzəm olaraq xətalarını düzəldib kamilləşdikləri halda, münafiqlər məğrur həyatlarına daha da bağlanırlar. Xatırlatma və tövsiyələrdən heç faydalanmırlar. Allah bu vəziyyəti belə xəbər verir:

Xeyr! İnsan, doğrudan da, həddini aşır, özünün ehtiyacsız olduğunu zənn etdiyinə görə. (Ələq surəsi, 6-7)

Eyni zamanda Quran oxuyarkən ayələri başqalarından bəhs edirmiş kimi şərh edir və ibrətamiz qissələrin hikmətlərini anlamırlar. Quran oxuduqları halda, ölümü, axirəti və cəhənnəmi özlərindən uzaq görürlər. Yaxşı niyyətli olduqlarını düşündüklərinə görə cəzaya layiq olmadıqlarını zənn edirlər.

Münafiqlər təkəbbürlərindən möminləri özlərindən aşağı görürlər. Malik olduqları hər hansı xüsusiyyətlərinə, məsələn, zənginlik, şöhrət, mövqelərinə görə təkəbbürlənir və bunlara sahib olmayan mömini özlərindən aşağı görürlər. Halbuki üstünlük yalnız təqva ilədir. Möminlər belə dünyəvi üstünlüklərə əhəmiyyət vermir, insanlara puluna, şöhrətinə görə deyil, imanlarına görə dəyər verirlər. Bu səbəbdən belə xüsusiyyətlərə görə təkəbbürlülük göstərən şəxslər möminlərin arasında dərhal nəzərə çarpırlar.

Qəlblərində olmayanı dilə gətirirlər

Münafiqlərin başqa bir xüsusiyyəti də yalan danışmalarıdır. Allahdan qorxmadıqları üçün çətin vəziyyətlərdə tez yalana əl atır və elə düşünürlər ki, bu minvalla möminləri aldadacaqlar. Bununla da məsuliyyətdən boyun qaçırmağa çalışırlar. Quranda Peyğəmbərimizin (səv) dövründə düşməndən müdafiə olunmaq üçün çağırılan münafiqlərin yalan danışıb qaçmağa çalışdıqlarına diqqət çəkilmişdir:

İki qoşunun üz-üzə gəldiyi gün sizə üz vermiş müsibət Allahın izni ilə oldu ki, möminləri aşkara çıxartsın və münafiqləri bəlli etsin. Onlara: "Gəlin, Allah yolunda döyüşün, yaxud müdafiədə durun!"– deyildi. Onlar: "Döyüş olacağını bilsəydik, sizin ardınızca gedərdik", – dedilər. Onlar o gün imandan çox küfrə yaxın idilər. Onlar qəlblərində olmayanı ağızları ilə deyirlər. Halbuki Allah onların nəyi gizlətdiklərini çox yaxşı bilir. (Ali-İmran surəsi, 166-167)

Göründüyü kimi, münafiqlər çətin anlarında möminləri tərk edib öz mənfəətlərinin ardınca qaçırlar. Lakin bunu da ikiüzlülüklə, yəni özlərini haqlı çıxarmaq üçün edirlər. Əlbəttə, bunu: "Bizə zərər gəlməsindən qorxuruq", – deyərək etməzlər. Müxtəlif bəhanələr irəli sürüb haqlı olduqlarını sübut etməyə çalışarlar. Allah Quranda onların bu ağılsız hərəkətlərini belə bildirir:

Geri qalan bədəvilər sənə: "Var-dövlətimiz və ailələrimiz bizi yayındırdı. Bizim üçün bağışlanma dilə!"– deyəcəklər. Onlar qəlbində olmayanları dilləri ilə deyirlər. De: "Əgər Allah sizə bir zərər yetirmək və ya bir xeyir vermək istəsə, Onun qarşısını kim ala bilər?" Xeyr, Allah sizin nə etdiyinizdən xəbərdardır. (Fəth surəsi, 11)

İçərilərindən bir qismi isə: "Evlərimiz nəzarətsiz qalıb", – deyərək Peyğəmbərdən izin istəyirdi. Halbuki evləri nəzarətsiz deyildi. Onlar sadəcə olaraq qaçmaq istəyirdilər. (Əhzab surəsi, 13)

Göründüyü kimi, münafiqlərin irəli sürdüyü bəhanələr “ailəmizi qorumaq məcburiyyətindəyik”, “savaşmağı bilmirik” kimi sözlərdən ibarətdir. Lakin Allah onların barəsində bir ayədə "qəlblərində olmayanı ağızları ilə deyirlər" (Ali-İmran surəsi, 167) şəklində bəhs edir. Bundan başqa, Allaha and içərək yalan danışırlar. Allah Quranda münafiqlərin qeyri-səmimi sözlərini belə bildirir:

... Onlar: "Əgər taqətimiz olsaydı, biz də sizinlə bərabər çıxardıq!" (– deyə) Allaha and içəcəklər.... (Tövbə surəsi, 42)

Münafiqlərin yalanlarından bəhs edən başqa bir ayə isə belədir:

O, qəlbində olana da Allahı şahid göstərər. Halbuki o, düşmənlərin ən qəddarıdır. (Bəqərə surəsi, 204)

Yaxşılığa mane olur, pislik etmək üçün yarışırlar

Möminlərin ən önəmli xüsusiyyətlərindən biri yaxşılığı əmr edib pislikdən çəkindirmələridir. Mömin digər insanları əlindən gəldiyi qədər yaxşılığa və Quran əxlaqına dəvət edir, pis əməllərə mümkün qədər mane olmağa çalışır. Münafiqlər isə bunun tam əksini edirlər: dinin və möminlərin lehinə olan fəaliyyətlərə mane olmağa çalışırlar. Möminlərin xeyrinə olan işlərdən narahat olub bunun qarşısını almaq üçün bütün yollara əl atırlar. Müsəlmanlara zərər verəcək və onları çətinliyə salacaq hər şeyə dəstək verirlər. Ayədə belə buyurulur:

Münafiq kişilər və münafiq qadınlar bir-birinin tayıdırlar. Onlar (insanları) pis işlər görməyə vadar edir, yaxşı əməllərə qadağa qoyur və xəsislik göstərirlər. Onlar Allahı unutdular. Allah da onları unutdu. Həqiqətən, münafiqlər günahkardırlar. (Tövbə surəsi, 67)

Allahın bəyəndiyini çirkin görürlər

Münafiqlər Allahın rizasını istəmədiklərinə və çirkin işlər gördüklərinə görə doğru yoldan azırlar. Halbuki möminlər üçün Allahın rizasına uyğun davranmaq əsasdır, onlara sevinc və xoşbəxtlik gətirən də Allahın rizasını axtarmaqdır. Münafiqlər isə bütün ibadətləri çirkin görüb hər şeyi yaradan Allaha qulluq etməyin həzzini yaşamırlar. Bir ayədə belə deyilir:

Bu, ona görədir ki, onlar Allahın qəzəbinə səbəb olan şeyə uydular və Onun razı qaldığı şeyə nifrət etdilər. Buna görə də (Allah) onların əməllərini boşa çıxartdı. (Muhəmməd surəsi, 28)

Nankordurlar

Münafiqlər başqa inkarçılar kimi Allaha qarşı nankorluq edirlər. Həm onları yaradan və hər cür nemətlər bəxş edən Allaha, həm də möminlərə qarşı nankordurlar. Çünki möminlərin yanında ikən möminlər onlara hər cür yardım etmişlər. Möminlər onları imana dəvət etmiş, onların axirətini qurtarmağa çalışmışlar. Onlara verdikləri öyüd-nəsihətlər onların yaxşılığı üçün olmuşdur. Buna baxmayaraq, münafiqlər müsəlmanlarla ancaq düşmənçilik etmişlər. Əlbəttə, bu, nankorluq sayılır və Quranda münafiqlərin bu hərəkəti belə xəbər verilir:

Allaha and içirlər ki, (nalayiq sözlər) deməyiblər. Onlar küfr sözünü demiş, İslamı qəbul etdikdən sonra kafir olmuş və bacara bilmədikləri bir işə can atmışlar. Onların intiqam almağı yalnız Allahın və Onun Elçisinin onları Öz lütfündən varlandırdığına görədir. Əgər tövbə etsələr, onlar üçün xeyirli olar. Əgər üz döndərsələr, Allah onları dünyada da, axirətdə də acılı-ağrılı bir əzaba düçar edər. Yer üzündə onların nə bir dostu, nə də bir köməkçisi vardır. (Tövbə surəsi, 74)

Onların bağışlanması üçün dua etsən də, etməsən də, (hətta) onlar üçün yetmiş dəfə bağışlanma diləsən belə, Allah onları əsla bağışlamayacaqdır. Çünki onlar Allahı və Onun Elçisini inkar etdilər. Allah günahkar insanları hidayət yoluna yönəltməz. (Tövbə surəsi, 80)

Həm fiziki, həm də mənəvi baxımdan iyrəncdirlər

Allah Quranda münafiqlərin iyrənc olduqlarını bildirir. Ümumiyyətlə, bütün müşriklərin murdar olduğunu vurğulayan "Tövbə" surəsinin 28-ci ayəsi ilə yanaşı, birbaşa münafiqlərə aid olan ayələrdə də fiziki və mənəvi pislikdən bəhs olunur. "Tövbə" surəsində Peyğəmbərimizdən və yanındakı möminlərdən ayrılan münafiqlərin qurduğu Dirar məscidi ilə möminlərin məscidi müqayisə edilərkən müsəlmanların təmizkar olduğuna diqqət çəkilir. Münafiqlərdən bəhs edən başqa bir ayədə isə Allah belə buyurur:

Qəlbində xəstəlik olanlara gəlincə, onların murdarlığı üstünə bir murdarlıq da artırır və onlar kafir qalaraq ölürlər. (Tövbə surəsi, 125)

Daima narahatdırlar

Münafiqlərin əhvalı əvvəldə də dediklərimizdən daha hüznlü və sıxıntılıdır. Onların əzabı dünyada ikən başlayır. Öncəliklə, qorxu içində yaşayırlar. Möminlərin rahatlığını və sevincini əsla əldə edə bilməzlər.

Möminlərin yanında ikən əsas xüsusiyyətləri özlərini güvənsiz hiss etmələridir. Möminlər Allaha təslim olmaqla və onları sıxıntıdan Allahın xilas edəcəyini düşünməklə sevincli olurlar. Onlar Allaha güvənib təvəkkül edirlər. Münafiqlər isə Allaha təslim olmayıb özlərini hər zaman güvənsiz hiss edirlər. Özlərini olduğu kimi göstərməyənlər və ətrafına qarşı ikiüzlü davranıb onları aldatmağa çalışanlar heç vaxt hüzurlu və rahat ola bilməzlər. Belə bir güvənsizlik içində ətrafda baş verənlərin öz əleyhlərində olduğunu zənn edirlər. Hər an ikiüzlülüklərinin ortaya çıxacağından narahat olurlar. Quranda münafiqlərin bu əhvalı "Onlar hər bir səs-küyün özlərinə qarşı olduğunu sanırlar" (Münafiqun surəsi, 4) ayəsi ilə təsvir olunur.

Digər ayədə münafiqlərin davamlı şübhə və xülyalar içində olduqları belə xəbər verilir:

(Münafiqlər) onları haraylayıb deyəcəklər: "Məgər biz sizinlə birlikdə deyildikmi?" (Möminlər) deyəcəklər: "Bəli, lakin siz öz-özünüzü aldadırdınız, (möminlərə bəla üz verməsini) gözləyirdiniz, (haqqa) şübhə edirdiniz və Allahın əmri gələnədək xülyalar sizi yoldan çıxartdı. Tovlayan (şeytan) Allah barəsində sizi yaman aldatdı. (Hədid surəsi, 14)

Ümidsizliyə asanlıqla düşürlər

Münafiqin ən əsas xüsusiyyətlərindən biri də budur ki, özünü nə qədər güclü göstərməyə çalışsa da, ən xırda hadisədə belə ümidsizliyə və bədbinliyə düşür. Lakin zahirdə özünü elə göstərmir. Güclü imana sahib olduğunu deyib, heç vaxt doğru yoldan azmayacağına, bütün şərtlərdə Allahın rizasını axtaracağına və Ona təvəkkül edəcəyinə dair vədlər verir. Bunlar isə ancaq dilində qalır və gerçək həyatda çətinliklə qarşılaşdıqda tamamilə başqa reaksiyalar verir. Nəfsinə zidd olan ən kiçik bir şeydə belə zəiflik göstərir. Allahın dəstəyini, hər şeyə nəzarət etdiyini və bütün işləri xeyirlə yaratdığını düşünmür. Allah bir ayədə münafiqlərin bu vəziyyətini belə açıqlayır:

İş qətiləşdiyi zaman Allaha sadiq olsaydılar, sözsüz ki, onlar üçün daha yaxşı olardı! (Muhəmməd surəsi, 21)

Həqiqətən də, münafiqlər xarici görünüşə görə möminlərə bənzəsə də, dinə münasibət baxımından inkarçılarla bir çox ortaq xüsusiyyətləri var. Belə ki, çətinlik zamanı da möminlərdən fərqli reaksiyalar verirlər. Məsələn, xəstələndikdə asanlıqla Allaha üsyan edib ümidini üzür, təvəkkülsüzlük edirlər. Halbuki Allah kafirlərdən başqasının ümidini üzməyəcəyini bir ayədə belə bildirir:

... Allahın mərhəmətindən yalnız kafirlər ümidini üzər! (Yusif surəsi, 87)

Bununla yanaşı, Allah rəhmət olaraq möminlərin imtahanını asanlaşdırmışdır. Fəqət bu asanlıq yalnız iman gətirənlər üçündür. Allaha səmimi şəkildə təslim olan müsəlmanlar Allahın yaratdığı görüntülərin davamlı dəyişməsini ibrət, həyəcan və təvəkküllə izləyirlər. Münafiqlər isə daim qorxu, səbirsizlik və narahatlıq içində olurlar. Onlar şeytanın təsirində olduqları üçün çətinliklərin qədərdən kənar, yəni Allahın rəhmətindən və planından kənar baş verdiyini zənn edirlər. "Kaş bunu etməsəydim", "işlər tərs getdi", "belə etsəydim, bu olmazdı" kimi sözlərindən görünür ki, hadisələrin xeyirlə yaradıldığından qafildirlər. Halbuki Allah möminlər üçün qüsursuz qədər yaratmışdır. Hər hadisə hikmət və xeyirlə yaradılmışdır, mömin həmin hikmətləri anlamağa çalışmalı və qədərdəki planın gözəlliyini görüb sevinməlidir.

Möminlərdən qorxub çəkinirlər

Quranda "onlara heç bir qorxu yoxdur və onlar kədərlənməyəcəklər" (Bəqərə surəsi, 38) ayəsi ilə xəbər verilən möminlərin əksinə olaraq qorxu içində yaşamaq münafiqlərin başqa xüsusiyyətlərindən biridir. Çünki əsil üzlərinin və saxtakarlıqlarının ortaya çıxmasından qorxurlar. Möminlərin onların ikiüzlü olduğunu bilməyindən çəkinirlər. Quranda münafiqlərin bu vəziyyəti belə təsvir olunur:

Onlar sizinlə həmrəy olduqlarına and içirlər. Halbuki onlar sizdən deyildirlər. Əslində, onlar qorxaq adamlardır. Əgər onlar bir sığınacaq və ya mağaralar, yaxud (gizlənməyə) bir deşik tapsaydılar, ləngimədən ora yönələrdilər. (Tövbə surəsi, 56-57)

Bir başqa ayə münafiqlərin möminlərdən çox qorxduğunu belə vurğulayır:

Doğrusu, onlar ürəklərində Allahdan çox sizdən qorxurlar. Çünki onlar anlamayan adamlardır. (Həşr surəsi, 13)