Nəticə

Kitabın əvvəlindən bəri, Quran əxlaqının insanları necə mükəmməl bir mərhəmət anlayışına çağırdığı, mərhəmətin bütün həyata hakim olduğunda ortaya necə üstün əxlaq nümunələrinin çıxdığı və bu əxlaqa sahib insanlardan ibarət olan bir cəmiyyətin gətirəcəyi gözəllik və hüzur izah edildi. Həmçinin Qurana uyğun olan mərhəmətin yaşanmadığı bir mühitin qaranlıq ruh halı və insanlara gətirdiyi maddi və mənəvi zərərlər təsvir edilməyə çalışıldı. Bütün bu izahatlardan da aydın olduğu kimi, bu iki əxlaq modeli arasındakı fərq müqayisə edilməyəcək qədər böyük və bir o qədər də açıqdır. Quranda bildirilən mərhəmət anlayışı nə qədər şərəfli, nə qədər üstün əxlaqlı insanlar və nə qədər hüzurlu cəmiyyətlər meydana gəlməsini təmin edirsə; əks zehniyyət də o qədər zalım, hüzursuz və pis əxlaqlı insanlar yaradır.

Bundan əlavə, Allahın razılığını qazanma məqsədiylə yaşanan bu mərhəmətin təmin etdiyi gözəllik yalnız dünyayla da məhdud deyil. Onlar, axirətdə də şərəfli bir qarşılıq görəcək və bu əxlaqın gözəlliyini axirətdə də yaşayacaqlar. Çünki Allah "sağ tərəfin adamları" olaraq adlandırdığı cənnət xalqının bir xüsusiyyətinin də dünyada ikən bir-birlərinə "mərhəməti tövsiyə etmələri" olduğunu bildirmişdir:

Sonra isə o, iman gətirən, bir-birinə səbir və mərhəmət tövsiyə edənlərdən olmaqdır. (Bələd surəsi, 17)

Göründüyü kimi, Quranda əmr edilən mərhəməti yaşayan və bu istiqamətdə yaxşı işlər görənlər, həm dünyada, həm də axirətdə rahat yaşayacaqlar.

Məhz bu kitab, bütün insanların həqiqi mərhəmətin nə olduğunu bir daha düşünmələri və mərhəməti əks etdirən Quran əxlaqını nə qədər yaşadıqlarını bir daha nəzərdən keçirmələri üçün dəvətdir. İnsanların ən xeyirlilərindən olub, Allahın rəhmətini və cənnətini qazanmaq üçün, gözəl əxlaqda və mərhəmətdə səbir göstərməyə istiqamətli bir çağırışdır.