Təxəyyül gücündən kənar cənnət

Qurani-kərim'də tərif, təsvir və bənzətmələr, 'cənnət nemətlərinin dünyadakılarına bənzəməsindən' (Bəqərə surəsi, 25) bəhs edən mövzular əsasında cənnətin necə bir yer olacağı haqqında təsəvvür yaranır. Allah möminləri "onların dünyada özlərinə tanıtmış olduğu cənnətə daxil edəcəkdir" (Muhəmməd surəsi, 6). Beləcə, dünya həyatında Allah'ın izni ilə cənnətə dair bilgilər əldə etməyimiz mümkün olur. Ancaq bu bilgi sadəcə olaraq Allah'ın bizə öyrətdiyi və cənnəti təsvir və dərk etməyimizə vəsilə olan bir məlumatdır. Bundan kənardakı cənnət anlayışımızdan kənar gözəlliklərə və nemətlərə sahib olan bir məkandır.

Qurani-kərim'də bəhs edilən: "Orada dadı dəyişməyən sudan irmaqlar, təmi çönməyən süddən çaylar, içənlərə ləzzət verən şərabdan nəhrlər və təmiz baldan irmaqlar vardır" (Muhəmməd surəsi, 15) misalı bizə cənnətin dünyadakılarla müqayisə edilə bilməyəcək mükəmməlliyə sahib olduğunu göstərir. Bu ayə insan ruhunda cənnətdə insanlara sürprizlər edildiyi fikrini oyadır.

Allah bir ayədə cənnətdən belə bəhs edir:

Allah bu ayəsində cənnəti bir əyləncə və sevinc yeri olaraq tanıdır. Dünyanın "sonu", imtahandan alnıaçıq çıxılması və Qurani-kərim'dəki tərifi ilə əsl yurda, yəni əbədi qalınacaq yerin gözəl olanına çatması, şübhəsiz ki, sevinməyə və mükafata dəyən bir nəticədir. Bu sevinc öz müddəti, rəngarəngliyi ilə dünyadakı sevinclərin heç biri ilə müqayisə edilməyəcək qədər görkəmli olacaqdır.

Əbədi həyatda bu cür əyləncələrlə, bitmək-tükənmək bilməyən müxtəlif nemətlərlə yaşamaq yalnız cənnətə məxsus vəsflərdəndir. Yorulmamaq... Qurani-kərim'də bu mükəmməllik cənnətdəki möminlərin dilindən belə buyurulur:

Əlbəttə, bu yorğunluğa zehni yorğunluq da daxildir. Dünyəvi həyatda insan bədəncə zəif yaradıldığından tez yorulur. Yorulanda isə zehni bulanmağa başlayır, müvazinəti itir, sağlam düşünməsi çətinləşir, ağlı zəifləyir. Bu durum, əslində, cənnətdə olmayacaq. Möminin zehni Allah'ın nemətlərini nöqsansız görməsi və bunlardan zövq ala bilməsi üçün hər zaman açıq, şüuru isə iti olacaqdır. Dünyanın nöqsanlarından biri olan yorğunluq hissi ortadan qaldırılacağı üçün möminlərin sonsuz nemətlərdən vasitəçilərsiz istifadə edə bilməsi mümkün olacaqdır. Ayələrdə də bildirildiyi kimi, cənnət nemətlərindən nöqsansız bir həzz alınacaq və bir nemətdən digərinə keçiləcəkdir.

Yorğunluğun və usanmanın olmadığı bir yerdə Allah möminlərin "hər dilədiklərini" (Şüəra surəsi, 22; Furqan surəsi, 16; Zumər surəsi, 34) yaradaraq onları mükafatlandırmaqdadır. Arzuladıqları ağla gələ biləcək hər şey orada möminlər üçün nazil olacaqdır. Allah "orada onlar üçün istədikləri hər şey var" (Qaf surəsi, 35) ayəsi ilə insanın istəyə və xəyal edə biləcəyindən də artığını verəcəyini, nemətlərin cənnətdə qat-qat artırılacağını bildirir.

İnsanı yaradan Allah onun nəfsinin istəyə biləcəklərini, şübhəsiz ki, ondan daha yaxşı bilir. Bunları bir mükafat olaraq möminlər üçün cənnətdə yaradacaqdır. Qurani-kərim'də bu nemətlərin bir qismi insanlara bildirilmiş, qalanları isə hər kəsin zövqünə, arzularına və xəyalının gücünə buraxılmışdır. Əslində, bütün möminlər oxşar şeylərdən xoşlanırlar, fərq incə detallardadır. İnsan dünyəvi şərtlər çərçivəsində qeyri-mümkün kimi görünən bir çox nemətləri və ya haqqında bilmədiyi nemətləri Rəbbimiz'dən istəyə bilər. Cənnətin bu əvəzsiz gözəlliklərini təsvir edən bir başqa ayə isə belədir:

Bu ayədən anlaşılan məsələ mömini orada sürprizlərin gözləməsidir. Mömin gördüyü şeylərə sevinəcək, bunlardan zövq alacaqdır. Digər möminlərin zövq aldıqlarını, gördüklərindən və yaşadıqlarından xoşlandıqlarını görmək də, şübhəsiz ki, mömin üçün ayrı bir xoşbəxtliyə vəsilədir.

Unutmaq olmaz ki, 'doğruluq məkanı' olan cənnətin ən böyük nemətlərindən biri də cəhənnəm əzabından qorunmuş olmaqdır (Duxan surəsi, 56). İstəyəndə cəhənnəmi görə bilən, cəhənnəm xalqı ilə danışa bilən möminlər üçün bütün bunlar böyük bir şükürə vəsilə olmaqdadır. İman gətirənlərin Allah'a necə şükür etməsi Qurani-kərim'də belə xəbər verilir:

Qurani-kərim'də cənnətin müxtəlif dərəcələri və ya fərqli bölümləri bildirilir. Bu dərəcələr Ədn, Mə'va, Firdövs, Nəim cənnətləri olaraq göstərilir. Bu isimlər öz daxillərində müxtəlif zövqlərin alınacağı cənnətin bir-birindən fərqli bölümlərini təsvir edir (ən doğrusunu Allah bilir). Taha surəsinin 75-ci ayəsində də deyildiyi kimi, "kim Rəbbinin hüzuruna iman gətirib yaxşı əməllər etdiyi halda gələrsə, belələrini ən yüksək dərəcələr gözləyir."

Cənnət elə bir məkandır ki, Qurani-kərim'də tərifi ilə desək, "orada hara baxsan, nemət və böyük bir mülk görərsən" (İnsan surəsi, 20). Burada hər bir yerdə böyük gözəlliklər və nemətlər vardır. Hər yer və ya hər guşə Allah'ın bənzərsiz elmi sayəsində saysız nemətlərlə doldurulmuşdur. Yalnız və yalnız Allah'ın rəhm edib bağışladığı və cənnətinə daxil edilən möminlərə xas olduğu vacib sayılmış olaraq...

Allah ayələrdə cənnətdəki möminlərin vəziyyətini belə tərif edir: