Kəhf Surəsindən Dövrümüzə İşarələr 2/10 -
(13 - 22)

Kəhf surəsi, 13

Bu ayədə güclü bir imanın və həqiqi hidayət əhli olmanın əhəmiyyətinə diqqət çəkilir. Çünki insan Allaha qarşı güclü bir imana sahib deyilsə, Quran ayələrinə diqqətlə əməl etmirsə və Allahın Rəsulunun yolu ilə getmirsə bu insanın nə qədər böyük işlər etdiyinin Allah qatında bir əhəmiyyəti olmaya bilər. Dünyada maddi mənada müvəffəqiyyətli olsa, karyerası, ya da şöhrəti artsa belə, bu müvəffəqiyyət ona axirətdə heç bir fayda təmin etməyəcək. Çünki əhəmiyyətli olan insanın imanı və təqvasıdır. Allah Bəqərə surəsində hidayət əhli müsəlmanları bu şəkildə təsvir edir:

Bu, qətiyyən şübhə doğurmayan, müttəqilərə doğru yol göstərən bir Kitabdır. Onlar ki, qeybə iman gətirir, namaz qılır və onlara verdiyimiz ruzidən Allah yolunda xərcləyirlər. Və onlar, sənə nazil olana və səndən əvvəl nazil olanlara iman gətirir və axirətə də yəqinliklə inanırlar. Məhz bunlar, Rəbbindən olan bir hidayət üzrədirlər və nicat tapanlardır. (Bəqərə surəsi, 2-5)

..."Rabbim, doğrusu bana indirdiğin her hayra muhtacım." (Kasas Suresi, 24)

Rəbbimiz bir başqa ayəsində isə, hidayətə uyan qullarının qorxu və kədər yaşamayacaqlarını belə müjdələyir:

Dedik ki: "Hamınız oradan yerə enin. Bundan sonra sizə doğru yol göstəricisi gəldikdə Mənim hidayətimlə xəbərdar etsə, onlara qorxu yoxdur və onlar kədərlənməyəcəklər." (Bəqərə surəsi, 38)

Bu ayələrdən də aydın olduğu kimi, əgər iman sahibi bir müsəlman bir işə başlayarsa, Allah onu asanlıq içində müvəffəqiyyətə çatdırar. Əgər bu insan bir çətinlik içindədirsə, Allah onu düşdüyü çətinlikdən də qurtarar. Bir ayədə Allah belə bildirir:

Allah, iman edənlərin vəlisi (dostu və dəstəkçisi) dir. Onları zülmətlərdən nura çıxarar; Kafirlərin dostları isə tağutlardır. Onları nurdan zülmətə salarlar. Məhz onlar, Od sakinləridirlər və orada əbədi qalacaqlar. (Bəqərə surəsi, 257)

Kəhf surəsi, 14

Bu ayədə səbrin, qətiyyətin və iradə sahibi olmanın iman edənlər üçün əhəmiyyətinə diqqət çəkilir. Bunlar, ancaq təvəkkül sahibi bir insanın sahib olacağı xüsusiyyətlərdir. Ayədə bəhs edilən "qüvvət vermək" ifadəsi isə hər şeyi qədərdə Allahın etdiyinə bir işarədir. İman edənlərə çətinliklər və sıxıntılar qarşısında səbir gücünü də, qətiyyəti də verən Allahdır.

İnsanın Allahın yazdığı qədər xaricində bir iş görməsi, bir söz söyləməsi mümkün deyil. Bu səbəbdən qədərdə hər şeyi Allahın etdiyini, özünün də heç bir şey etməyə gücünün çatmadığını bilən bir insan təbii olaraq səbirli olar. Allahın hər şeyi saleh qulları üçün ən xeyirli və ən gözəl şəkildə yaratdığını bilmənin verdiyi rahatlığı və dincliyi yaşayar. Allah bu gözəl əxlaqı göstərib səbir edən qullarını, gözəl bir əcr və qurtuluşla müjdələyir. Bu mövzuyla əlaqədar ayələr belədir:

Sizdə olan nemətlər tükənəcək, Allah yanında olan nemətlər isə daim qalacaqdır. Səbirli olanlara etdikləri yaxşı əməllərə görə mükafatlarını verəcəyik. Mömin olaraq yaxşı iş görən kişi və qadınlara, əlbəttə, gözəl həyat bəxş edəcək və etdikləri ən yaxşı əməllərə görə onları mütləq mükafatlandıracağıq. (Nəhl surəsi, 96-97)

Allaha və Rəsuluna itaət edin və bir-birinizlə mübahisə etməyin, yoxsa ruhdan düşərsiniz. Səbir edin. Şübhəsiz ki, Allah səbir edənlərlədir. (Ənfal surəsi, 46)

... Əgər içinizdə iyirmi səbirli (insan) olsa, iki yüz (insanı) məğlub edə bilərlər. Və əgər aranızda yüz (səbirli insan) olsa, kafirlərdən minini məğlub edərlər. Çünki onlar (haqqı) anlamayan bir tayfadır. (Ənfal surəsi, 65)

Qətiyyət və iradə də imanla, hidayətlə və təvəkküllə birlikdə gələn mömin xüsusiyyətləridir. Çünki Allaha təvəkkül etmiş və qədərə iman etmiş bir insan, heç bir çətinlik və sıxıntı qarşısında acizlik göstərməz, mübarizə əzmini itirməz. Hər şeyi edənin Allah olduğunu bildiyi üçün şövq və həyəcan içində qarşısına çıxan hər əcr fürsətini dəyərləndirər və xeyir işlərdə yarışarlar.

Ayədə həmçinin Kəhf Əhlinin gizləndikləri dövr sona çatdığında, kralın qarşısına çıxdıqları ifadə edilir. Bu dövr, Allahdan başqa güclərin ilah halına gətirildiyi, inkarın insanlar arasında yayıldığı və din əxlaqından uzaqlaşıldığı bir dövrdür. Müsəlmanların inancları təzyiq altına alınmışdır. Buna baxmayaraq, Kəhf Əhli krala heç bir şərtdə "Allaha Bir olaraq iman etməkdən" imtina etməyəcəklərini, Allahdan başqa heç bir şeyə sitayiş etməyəcəklərini söyləmişlər. Əgər üsulu ilə də olsa tərsini söyləyəcək olsalar, bununla Allaha qarşı cinayət işləmiş olacaqlarını səmimi fikirləri olaraq ifadə etmişlər.

Dövrün təzyiqçi, zalım və avtoritar kralı qarşısında göstərdikləri bu cəsur və qərarlı mövqe, onların səmimi müsəlmanlar olduqlarının da bir dəlilidir. Hər şeyi qədərdə ən gözəl şəkildə Allah yaradar və Allah diləmədikcə heç bir güc onlara bir zərər verə bilməz. Bu həqiqəti bildikləri üçün çox gözəl bir təvəkkül və qətiyyət nümunəsi göstərmişlər.

Axırzaman da, insanların Uca Allahdan başqa tanrılar qəbul etdikləri, inkarı yaydıqları bir dövrdür. Bu ayədən aydın olduğu kimi, Axırzamandakı səmimi müsəlmanların da, dövrün təzyiqçi və totalitar rejimləri qarşısında imanlarını eyni qətiyyət və cəsarətlə qorumaları lazımdır.

Kəhf surəsi, 15

Bu ayədə, Kəhf Əhlinin öz millətlərinə qarşı etdikləri təbliğ fəaliyyətindən bəhs edilir. Onlar öz dövrlərindəki müşrik topluluqlara Allahın dinini təbliğ etmiş, onlardan Allaha şirk qoşmaqdan imtina etmələrini istəmişlər. Həmçinin müşrik topluluqlarını küfrünü əsaslandıracaqları bir dəlil göstərməyə dəvət etmişlər, onlar bir dəlil gətirə bilmədiklərində də müşriklərin yalançılıqlarını və iftiralarını açıqlamışlar.

Eynilə Kəhf Əhlinin yaşadığı dövrdə olduğu kimi əsrimizdə də müsəlmanlar Allahdan başqasını özünə tanrı edənlərdən dəlillər istəyirlər. Axırzamanda maddəni və təsadüfləri ilah olaraq tanıdan bütpərəst bir inanc mövcuddur; bu inanc darvinizmdir.

Darvinizm, bütün kainatın özbaşına və təsadüflər nəticəsində meydana gəldiyini iddia edən, təbiətdə yalnız güclü olanın həyatda qalacağı şəkildə qarşıdurmaya və şiddətə əsaslanan bir sistem olduğunu müdafiə edən din əleyhdarı bir iddiadır. Həqiqətdə Allahın sonsuz güc və qüdrəti ilə yoxdan var etdiyi cansız və canlı varlıqları, özbaşına təsadüflərin meydana gətirdiyini iddia edən darvinistlər bu iddiaları ilə Allaha qarşı çox böyük bir böhtan atırlar.

SAHTE ÇİZİMLER

Üstəlik, bu böhtanlarını möhkəmləndirmək üçün yalanlara və saxta dəlillərə əl atırlar. Darvinizmin tarixi, Piltdoun adamı, Nebraska adamı, rekapitulyasiya nəzəriyyəsi, saxta dino-quş "Arkeoraptor" kimi hər cür saxtakarlıqlarla doludur. Saxta dəlillər çıxaran, xəyali rəsmlər və ssenarilərlə insanlara keçmişdə təkamül prosesi baş vermiş kimi göstərməyə çalışan, elmi məlumatları heç tərəddüd etmədən təhrif edən, müxtəlif təlqin metodları istifadə edən darvinizm, çox böyük bir hiyləgərlik və göz boyamadan ibarətdir. (Ətraflı məlumat üçün baxın. Darvinizmin Qaranlıq cadusu, Harun Yəhya)

Məhz Axırzamanda müsəlmanların qarşısındakı ən böyük din düşməni fikir sistemlərindən biri darvinizmdir. Müsəlmanlar da, eynilə Kəhf Əhli kimi, Allahın varlığını rədd edib, təsadüfləri ilah edən darvinist iddialarını sübut edəcək dəlillər istəyirlər. Ancaq darvinistlər bunun qarşılığında yenə yalana və müxtəlif saxtakarlıqlara müraciət edir, demaqoq üsullar istifadə edərək qəti bir dəlil ortaya qoymaqdan çəkinirlər. Çünki darvinistlərin də, bütün inkarçı birliklər kimi əllərində, iddialarını dəstəkləyəcək heç bir dəlilləri yoxdur. (Ətraflı məlumat üçün baxın. Təkamül yalanı, Harun Yahya, Vural Nəşriyyat)

Hər şeyin təsadüflərin əsəri olduğunu iddia edən darvinizm, bu istiqamətiylə Allaha qarşı açıq şəkildə böhtan atır. Allah, Kəhf surəsinin 15-ci ayəsində bəhs edilən "Elə isə Allaha qarşı yalan uydurandan daha zalım kim ola bilər?" şəklindəki ifadəylə darvinistlərin bu zalımlıqlarına da işarə edir.

Kəhf surəsi, 16

Ayədə Kəhf Əhlinin inkarçıların fikir sistemindən tamamilə ayrıldıqları, uzaqlaşdıqları ifadə edilir. Bu ayrılıq, inkarçılarla iman edənlər arasında fikri bir qarşıdurma meydana gətirmişdir. Və inkar edənlər müsəlmanlar üzərində bir təzyiq meydana gətirmişlər.

Bu təzyiqin nəticəsində iman edənlər özlərini tamamilə təcrid etmə və inkarçılardan tamamilə ayrılma ehtiyacını hiss etmişlər. Mağaraya sığınmaq da bu təcrid vəziyyətini ifadə edir. Allah bu dövrdə Kəhf Əhlinin üzərindəki nemətini yaymış, onlara bir çox mövzuda asanlıq təmin etmişdir. Bu asanlıq və dəstəklərdən ən əhəmiyyətlisi isə iman edənlərin inkar edənlərin mənfi təsirlərindən uzaq qalmaları olmuşdur.

İnkar edən topluluqlar, müsəlmanların müqəddəs saydıqları dəyərlərə hücum etməyi vərdiş etmişlər. Əllərinə keçən hər fürsətdə onların müqəddəsatlarını, vətən və millətlərinə olan bağlılıqlarını və xidmət şövqlərini məsxərəyə qoyar, hətta təhqir edərlər. İman edənlərin özlərini bu kəslərdən uzaqda tutmaları bu baxımdan çox böyük bir rəhmət və çox böyük bir asanlıqdır. Çünki beləcə inkarçıların əleyhindəki ifadələrini dinləmək yerinə, dinə daha çox xidmət etmə imkanı əldə etmişlər. Özlərini təkmilləşdirməyə, elmdə dərinləşməyə, mədəni və ictimai işlər etməyə daha geniş zaman ayırır. Allahın özlərinə təmin etdiyi bu asanlıq sayəsində də millətlərinin daha gözəl bir həyata qovuşa bilmələri və insanların tək qurtuluş yolu olan Quran əxlaqına yönəlməsi üçün daha çox iş görə bilirlər.

Kəhf surəsi, 17

Bu ayədə müsəlmanların evlərinin günəş almasının əhəmiyyətinə diqqət çəkilə bilər. Bir evə, mümkün qədər, həm batarkən, həm də doğarkən günəşin gəlməsi çox əhəmiyyətlidir. Bunun sayəsində, günəş şüalarının müsbət təsirlərindən faydalanma imkanı meydana gəlir, daha sağlam bir mühit meydana gəlir. Ayədə həmçinin geniş və rahat evlərin də əhəmiyyətinə diqqət çəkmiş ola bilər. Yaşanan məkanları, imkanlar ölçüsündə geniş, işıqlı, günəş düşən və rahat bir hala gətirmək, möminlər üçün zövqlü, rahat və hüzurverici olacaq.

Bu ayədə -daha əvvəl də vurğuladığımız kimi hidayətin əhəmiyyətinə də diqqət çəkilir. Ancaq Allahın hidayət verdiyi insanın qurtuluşa çatacağı, hidayət vermədiyi insanın isə sonsuz bir əzabla qarşılıq görəcəyi açıqlanır.

Kəhf surəsinin 17-ci ayəsində təbliğ edən insanın hüzurla, səbirlə, etidallı və sakit bir şəkildə dini izah etməsinə, hidayəti verəcək olanın Allah olduğunu heç bir şəkildə unutmamalı olduğuna təkrar diqqət çəkilir. Allah bir ayəsində " Dində məcburiyyət (təzyiq) yoxdur. Artıq doğruluq (rüşd) azğınlıqdan ayrılmışdır. Artıq kim tağutu inkar edib Allaha iman gətirsə, o, heç vaxt qırılmayan ən möhkəm dəstəkdən yapışmış olar. Allah Eşidəndir, Biləndir." (Bəqərə surəsi, 256) şəklində buyurur. Əgər bir insan edilən təbliğə müsbət reaksiya vermir, inkar etməkdə dirənirsə bu vəziyyətdə təbliğ edən insana düşən şey, Allaha təvəkkül etmək və heç bir şəkildə qarşısındakı insana təzyiq göstərməməkdir.

Kəhf surəsi, 18

Zəmanəmizdə də bir qisim müsəlmanlar bir növ rəhmani yuxu içindədirlər. Bunun sayəsində, insanları dindən uzaqlaşdırmağa çalışan materialist ideologiyaların səbəb olduğu bəlaların dəhşətindən və şiddətindən təsirlənmirlər. Bu materialist cərəyanlar üzündən meydana gələn əxlaqi degenerasiyadan, zülm və qarışıqlıqdan təsirlənmədən Quran əxlaqını yaşamağı davam edirlər.

Kəhf Əhlinin də yaşadığı xəbər verilən bu yuxu halının səbəbi isə qədərə tabe olmanın gətirdiyi təvəkkül və hüzur ola bilər. Çünki bütün kainatı bir qədər üzrə yoxdan yaradan Allah, dünyada baş verən bütün hadisələri də müsəlmanların lehinə tənzim edir. Rəbbimiz bir ayəsində, "... Allah, kafirlərə möminlərin əleyhinə olan bir yol verməz" (Nisa surəsi, 141) şəklində buyurmuşdur. Bu, müsəlmanlar üçün böyük bir müjdədir və hüzur vəsiləsidir. Dünya üzərində reallaşan hər hadisənin müsəlmanlar üçün müsbət və xeyirli olduğunun bir işarəsidir.

Müsəlmanların yaşadıqları bu hüzur və təhlükəsizlik duyğusunun bir başqa səbəbi də, Allahın səmimi qullarını mütləq müvəffəqiyyətə çatdıracağını vəd etmiş olmasıdır. Ayədə iman edənlər belə müjdələnir:

Allah aranızdan iman gətirib yaxşı işlər görənlərə vəd etmişdir: Heç şübhəsiz onlardan əvvəlkiləri necə “güc və iqtidar sahibi” etdisə, onları da yer üzündə “güc və iqtidar sahibi” edəcək, özləri üçün seçib bəyəndiyi dinlərini özlərinə məskun edib möhkəmləndirəcək və onların qorxusunu sonra təhlükəsizliyə çevirəcək. Onlar, yalnız Mənə ibadət edərlər, heç nəyi Mənə şərik qoşmazlar. Kim bundan sonra küfr edərlərsə, şübhəsiz ki, əsl fasiqlərdir. (Nur surəsi, 55)

Yuxarıdakı ayədə bildirildiyi kimi, Allah saleh qullarını, hər nə cür çətinliklə qarşı-qarşıya olurlarsa olsunlar, təhlükəsizliyə çıxaracağını müjdələyir. Bu da, Kəhf Əhli kimi dövrümüzdə də səmimi müsəlmanların hüzur içində işlərini davam etdirməsinə bir səbəbdir.

Həmçinin müsəlmanlar Allahın diləməsi xaricində başlarına heç bir şey gəlməyəcəyini də çox yaxşı bilir və bunun rahatlığını yaşayırlar. Allah, Özünə təslim olmuş, qədərə iman edən və tam bir təvəkkül göstərən möminlərin necə bir qətiyyətə sahib olduqlarına belə diqqət çəkmişdir:

De ki: "Allahın bizim üçün yazdığından başqa bizə heç bir şey üz verməz. O bizim himayədarımızdır. Və möminlər yalnız Allaha təvəkkül etsinlər." (Tövbə surəsi, 51)

Kəhf surəsinin 18-ci ayəsində diqqət çəkilən bir digər mövzu da heyvan sevgisidir. Bu ayədə Kəhf Əhlinin itlərindən söz edilərək, müsəlmanların bağçalarında təhlükəsizlik məqsədiylə gözətçi it saxlaya biləcəklərinə işarə edilmiş ola bilər. İt etibarlı bir canlıdır, dostcasına bir rəftarı vardır, sahibinə sadiqdir, təhlükəni dərhal fərq edə biləcək qədər həssasdır və refleksi çox yüksəkdir. Bu səbəbdən ayədə, müsəlmanların əvvəlcə Allaha sığınıb, daha sonra da özlərini qorumaq üçün bir tədbir olaraq gözətçi it saxlaya biləcəklərinə işarə edilir.

Möminlər, heyvanları qoruma məqsədindən başqa, onlara duyduqları sevgi və şəfqət səbəbiylə də yanlarında saxlayarlar. Quranda bu mövzuda hz. Süleyman nümunə verilir. Ayələrdə hz. Süleymanın atlara olan sevgisi bu şəkildə bildirilir:

Bir dəfə axşam çağı ona üç ayağı üstündə durub bir ayağının dırnağını yerə vuran, çapar atlar göstərildi. Süleyman dedi: “Mən, günəş üfüqdə batanadək nemətə olan məhəbbəti Rəbbimi zikr etməkdən üstün tutdum ”. Sonunda bu atlar (qaçdılar və toz) pərdəsinin arxasında gizləndilər. Süleyman: “Onları yanıma qaytarın!” – dedi. O, atların ayaqlarını və boyunlarını oxşamağa başladı. (Sad surəsi, 31-33)

Kəhf surəsi, 19

Ayədə ilk olaraq müsəlmanların qarşılaşdıqları hadisələrdə bir qərara gəlmədən öz aralarında müşavirə etmələrinin əhəmiyyətinə diqqət çəkilir. Diqqət çəkilən bir başqa mövzu isə dirildənin də, öldürənin də Allah olduğu, Allah diləmədiyi müddətcə heç bir insanın buna müvəffəq ola bilməyəcəyidir.

Bununla yanaşı, ayədə Kəhf Əhlinin mağarada nə qədər müddət qaldıqlarıyla əlaqədar aralarında bir söhbət keçdiyi də əks olunur, sonra isə bir nəfərin "Qaldığınız müddəti Rəbbiniz daha yaxşı bilir" dediyi bildirilir. Burada əhəmiyyətli olan xüsus, aydın olmayan və ya nəticəsi tapılmayan hər hansı bir mövzu olduğunda, möminlərin dərhal "Allah bilir" deyib, xeyir və hikməti Allaha buraxmalarıdır. Çünki qeybi yalnız Allah bilir. O səbəblə də, insanların bilmədikləri bir mövzu üzərində mübahisələri, cavabını araşdırıb tapmağa çalışarkən bunun sıxıntısını yaşamaları təvəkküllü bir rəftar olmaz. Əhəmiyyətli olan o anda göstərilən təslimiyyət və dərhal qədərin xatırladılmasıdır.

Kəhf surəsinin 19-cu ayəsində möminlərə daha bəzi işarələr vardır. Bunlardan birincisi möminlərin alış-verişə göndərdikləri insandan hər hansı bir yemək deyil, təmiz yemək istəmələridir. İman edənlərin təmizlik mövzusundakı həssaslığı bir çox Quran ayəsində bildirilir. Məsələn, Allah elçilərinin "... təmiz şeyləri halal, murdar şeyləri haram ..." (Əraf surəsi, 157) qıldığını xəbər verir. Bununla yanaşı, iman edənlərə "Libasını təmizlə" (Muddəssir surəsi, 4) şəklində buyurulur. Qurandakı təmiz ruzi və təmizliklə əlaqədar ayələrdən bəziləri bu şəkildədir:

Elə isə Allahın sizə verdiyi halal (və) pak ruzilərdən yeyin; əgər Allaha ibadət edirsinizsə, Onun nemətinə şükür edin. (Nəhl surəsi, 114)

Sizə verdiyimiz ruzilərin təmizindən yeyin və bunda həddi aşmayın, yoxsa sizə qəzəbim tutar. Qəzəbimə gəlmiş kimsə isə bədbəxt olar. (Taha surəsi, 81)

Kəhf surəsinin bu ayəsində diqqət çəkilən digər bir xüsus da möminlərin yemək almaq üçün şəhəri seçmələridir. Bunun səbəbi şəhərdə çox daha geniş imkan və seçim alternativi olması ola bilər. Quranda şəhərlərin əhəmiyyəti ilə əlaqədar başqa ayələr də vardır. Məsələn, Allah, Ənam surəsində təbliğin şəhərlərdən başlamasına diqqət çəkmişdir:

Məhz bu (Quran), özündən əvvəlkiləri təsdiq edən və şəhərlər anası (Məkkə) ilə ətrafındakıları qorxutmaq üçün nazil etdiyimiz mübarək bir Kitabdır. Axirətə iman gətirənlər buna inanırlar. Onlar namazlarını (diqqətlə) qoruyanlardır. (Ənam surəsi, 92)

Ayədə möminlərə bir başqa xatırlatma daha var. Bu da möminlərin hər zaman nəzakətli və hörmətli olmalarıdır. Bu, Allahın Quranda bildirdiyi gözəl əxlaqın gərəyidir.

Kəhf hekayəsində həmçinin müsəlmanların Axırzamanda daha çox evlərində olacaqlarına işarə edilə bilər. Bunun səbəbi də, kommunizm, faşizm kimi din xarici ideologiyaların hakim olduğu bu böyük fitnə dövründə, çölə çıxıb hədəf halına gəlməmək, diqqət çəkməmək ola bilər. Ayədə eyni zamanda möminlərin lazım olduğu hallarda, uzun zaman evlərində qalaraq özlərini elm və bilik cəhətdən inkişaf etdirəcəklərinə diqqət çəkilə bilər. Necə ki, Peyğəmbərimiz (s.ə.v)-in də Axırzaman mövzusunda ondan tövsiyə istəyənlərə, "... evlərinizin igidi olun, oradan ayrılmayın!" və "evindən çölə çıxma!" şəklində tövsiyələr olduğu bildirilir. 4

Kəhf surəsi, 20

Bu ayədə "daşqalaq edərlər" ifadəsiylə terrorist bir xarakter təsvir edilir. Dövrümüzdə də dinsiz ideologiyaların təsiri altında qalan insanlarda bu xarakter açıq şəkildə görülər. Məsələn, kommunist ideologiyanı mənimsəyən terroristlər, vətəni qorumaq üçün canları hesabına mübarizə aparan dövlət xadimlərinə, polislərə və jandarmalara, sadəcə dövlətə olan düşmənçilikləri səbəbiylə daş atır, hücum edirlər. Bunu etmələrindəki məqsəd isə bu kəsləri qorxutmaq, güclərini azaltmaqdır. Bu yolla kommunizm tərəfdarları, öz din düşməni ideallarını reallaşdıraraq, ölkələrini xaosa və qarışıqlığa sürükləyərək kommunist bir sistemi hakim etməyi məqsəd qoymuşlar.

Bu nəticəyə çatdıqdan sonra əsil hədəfləri isə dininə, vətəninə, millətinə bağlı insanları, özləri kimi -dinsiz, əxlaqi hər cür dəyərə qarşı, insanlar arasında daimi bir qarşıdurmanın lazım olduğunu iddia edən düşüncə sistemlərinə çevirməkdir. Yəni bütün insanları dövlətə qarşı qaldırmaq, küçələrə tökmək, qardaşı qardaşa qırdırmaqdır. Ancaq anarxist hərəkətlərin bir nəticəyə çatmayacağı və onlara tabe olanların da heç bir zaman qurtuluşa çata bilməyəcəkləri çox açıqdır. Allah bir ayəsində belə bildirmişdir:

Allahla əhd bağladıqdan sonra onu pozan, Allahın qovuşdurulmasını əmr etdiyi şeyləri kəsən və yer üzündə fitnə-fəsad törədənlərə gəlincə, onlar üçün lənət və pis yurd vardır. (Rad surəsi, 25)

Buna görə Axırzamanda insanların, dünyaya bəladan başqa bir şey gətirməyən qanlı ideologiyalardan uzaq dayanmaları, din əleyhinə olan ideologiyaların təxribatlarına, vəsvəsələrinə aldanmamaları, təxribatçıların tərəfində olmamaları son dərəcə əhəmiyyətlidir.

Kəhf surəsi, 21

Bu ayə Kəhf surəsində qiyamət əlamətlərinə və Axırzamana istiqamətli çox əhəmiyyətli işarələr olduğuna açıq şəkildə diqqət çəkir.

Kəhf Əhlinin insanlar tərəfindən tapılması isə, yaxşı insanların yaxşılarla öz-özlərinə görüşəcəklərinə, bir-birlərindən uzaqda olsalar da bir gün mütləq bir yerə gələcəklərinə işarə ola bilər. Allah, "... Elə isə xeyirlərdə yarışın. Hər harada olsanız, Allah sizi bir yerə toplayacaqdır. Şübhəsiz ki, Allah hər şeyə qadirdir!" (Bəqərə surəsi, 148) ayəsiylə də eyni həqiqəti xəbər vermişdir.

Ayədə həmçinin, insanların, Kəhf Əhlinin olduğu yerdə bir məscid tikdirmək haqqında danışdıqlarından da bəhs edilir. Bu ayədə, yaxşı və etibarlı insanların həyatlarını keçirdikləri yerlərə binalar və məscidlər tikmənin məqbulluğuna diqqət çəkilir. Bunun məqsədi həm sevilən insanları yada salmaq, həm də bu vəsilə ilə o məkanları bir növ təhsil və ibadət yeri halına gətirməkdir. Bunun sayəsində faydalı düşüncələrin və gözəl əxlaqın insanlar arasında yayılması təmin ediləcək. Bu kimi yerlər, iman edənlərin bir yerə gələcəkləri və birlikdə Allahın adını anacaqları məkanlar olacaq.

Quranda bir çox ayədə məscidlərdə yalnız Allahın anıldığına və məscidlərin əhəmiyyətinə diqqət çəkilir. Allah ayələrdə belə buyurur:

Onlar ancaq “Rəbbimiz Allahdır” – dediklərinə görə haqsız yerə yurdlarından çıxarıldılar. Əgər Allah insanların bəzilərini, digərləri ilə dəf etməsəydi, içərisində Allahın adı çox zikr olunan hücrələr, kilsələr, sinaqoqlar və məscidlər dağılıb gedərdi. Allah Ona yardım edənlərə, mütləq yardım edər. Şübhəsiz ki, Allah Qüvvətlidir, Qüdrətlidir. (Həcc surəsi, 40)

Şübhəsiz ki, məscidlər (yalnız) Allaha aiddir. Elə isə, Allah ilə yanaşı başqa heç bir şeyə (və kimsəyə) ibadət etməyin (dua etməyin, sitayiş etməyin). (Cin surəsi, 18)

Kəhf surəsi, 22

Bu ayədə Kəhf Əhlinin neçə nəfər olduqları haqqında zənlə təxminlərdə olan insanların vəziyyətindən bəhs edilir. Halbuki ayədə bu sayı yalnız qeybin tək sahibi olan Rəbbimizin bildiyi və bu məlumatı də ancaq az saydakı qullarına bildirdiyi ifadə edilir.

Ayənin davamında, bilinməyən bir mövzu üzərində mübahisənin, davamlı yeni fikirlər gətirmənin, təxminlərdə olmağın doğru olmadığı da bildirilir. Belə bir mübahisə ayədə, "bilinməyənə-qeybə daş atma" olaraq ifadə edilir. Oxşar ifadə başqa ayələrdə də var. Məsələn, Səba surəsində insanların bu xüsusiyyətləri bu şəkildə təsvir edilir:

... " Onlar: “Biz ona inandıq!” – deyəcəklər. Amma uzaq bir yerdə (Axirətdə) imana necə nail ola bilərlər?! Halbuki bundan əvvəl onu inkar edir və əlçatmaz bir yerdən qeyb haqqında fikir yürüdürdülər. Daha öncə onların bənzərlərinə edildiyi kimi, arzuladıqları şeylərlə onların arasına sədd çəkilər. Həqiqətən, onlar anlaşılmaz bir şübhə içində idilər. (Səba surəsi, 52-54)

Allahın bəyənmədiyi bu əxlaqdan hər müsəlman uzaq durmalı, bu kimi müzakirələrdən, bilmədiyi mövzular üzərində fikir yürütməkdən şiddətlə çəkinməlidir. Belə bir vəziyyətdə edilməli olan şey "Ən doğrusunu Allah bilir" deyib, mötəbər olmayan sözlərə qiymət verməməkdir. Müsəlmanların bu tərz vəziyyətlərdə verdikləri cavab, "... Sən məndə olanları bilirsən, amma mən Səndən olanı bilmirəm. Həqiqətən, görünməyəni (qeybi ən yaxşı) bilən Sənsən Sən ..." (Maidə surəsi, 116) ayəsindəki kimi olmalıdır. Çünki Quranın bir çox ayəsində qeybi yalnız Allahın bildiyi xəbər verilir. Məsələn, bir ayədə belə buyurulur:

Qeybin açarları Onun yanındadır, Ondan başqa heç kəs qeybi bilməz. Quruda və dənizdə olanların hamısını O bilir, O istəməzsə, düşən bir yarpaq belə düşməz; Yerin qaranlıqlarında elə bir toxum, elə bir yaş və elə bir quru şey yoxdur ki, açıq-aydın Yazıda (Lövhi-Məhfuzda) olmasın. (Ənam surəsi, 59)

Ayədəki kimi mübahisələrin edildiyi hallarda insanların, üzərində fikir irəli sürdükləri mövzulardakı tək dayaqları xalqdan gələn ifadələr olur. Küçədən gələn uydurma rəvayətlərə, mövzu haqqında məlumat sahibi olmayan bir nəfərin söylədiyi bir sözə, bir başqasının etdiyi bir şərhə əsaslanan bu mübahisələrin doğru bir nəticəyə çatmayacağı isə açıqdır. İnsan "Haqqında məlumatın olmayan şeyin ardına düşmə; Çünki qulaq, göz və qəlb, bunların hamısı sahibinin əməlləri barəsində sorğu-sual olunacaq" (İsra surəsi, 36) ayəsiylə də bildirildiyi kimi, bilmədiyi mövzular haqqında ətrafdan duyduğu əsassız şərhlərə qapılmamalıdır.

Ayədə keçən "onları çox az (insan) xaricində kimsə bilə bilməz" ifadəsi ilə də Allah, dərin məlumata sahib olan çox az sayda insanın, bu sayı biləcəyinə işarə edir. Məsələn, bu insan, kitabın sonrakı hissələrində möcüzəvi xüsusiyyətlərini ətraflı olaraq araşdıracağımız hz. Xızır ola bilər. Bununla yanaşı, hz. Xızırın elmindən keçmiş və ona tabe olmuş tələbələrinin də, Allahın diləməsi və bildirməsi ilə bu məlumata sahib olması mümkündür. Necə ki, Quranda Allahın vəhy etməsi ilə elçilərin qeybdən yana bəzi məlumatlara sahib olduqları bildirilir:

O, qeybi Biləndir. Öz qeybini (görülməz məlumat xəzinəsini) kimsəyə açıq tutmaz. Ancaq elçiləri (peyğəmbərləri) içində razı olduğu (seçdikləri kəslər) başqa. Çünki O, bunun önünə və arxasına (mələklərdən ibarət) gözətçilər qoyar. (Cin surəsi, 26-27)

Allah Peyğəmbərimiz (s.ə.v)-ə də qeybdən bəzi məlumatlar vəhy etmiş, sonra ona bu şəkildə səslənmişdir:

Bu, sənə (ey Məhəmməd) vəhy etdiyimiz qeyb xəbərlərindəndir. Yoxsa onlar, hiylə quraraq əlbir iş gördükləri qərar verdikləri zaman sən onların yanında deyildin. (Yusif surəsi, 102)

Hz. Nuha isə Allah, gələcəkdə yaşayacağı bəzi hadisələri bu şəkildə bildirir:

"Ey Nuh" deyildi. "Sənə və səninlə birlikdə olan ümmətlər üzərinə Bizdən salam və bərəkətlərlə (gəmidən) en. (Sizdən törəyəcək digər kafir) ümmətləri də yararlandıracağız, sonra onlara Bizdən acı bir əzab toxunacaqdır". Bunlar sənə vəhy etdiyimiz qeyb xəbərlərindəndir. Bunları sən və qövmün bundan əvvəl bilirdi. Səbir et. Şübhəsiz ki, (gözəl) aqibət müttəqilərindir. (Hud surəsi, 48-49)

Ayənin davamında keçən "... açıq olan bir mübahisədən başqa mübahisə" ifadəsi isə Qurana uyğun müzakirəyə işarə edir. Möminlər, bir mövzu üzərində mübahisə edərkən Qurana uyğun dəlil gətirməyə əhəmiyyət verməlidirlər. Dini inkar edənlər tam əksinə bir əxlaq sərgiləyərlər. Onların yeganə məqsədi mübahisə çıxarmaq, bu vəsiləylə dinə və inananlara qarşı düşməncə rəftarlarını ortaya qoymaqdır. Necə ki, Allah Quranda bəzi insanların "yalnız bir mübahisə olsun deyə" (Zuxruf surəsi, 58) inkarçı nümunələr verdiklərinə diqqət çəkir. Bunun səbəbinin də, "höcətləşən və düşmən" bir qövm olmaları olduğunu vurğulayır. Bu səbəblə, Quran əxlaqını yaşayan insanların bütün bunlardan çəkinməyə və Allahın razı olacağı şəkildə davranmaları lazımdır. Allah iman edənlərin inkarçılarla danışarkən necə bir üslub istifadə etmələri lazım olduğunu bu örnəklə bildiririr:

Buna görə də sən tövhidə dəvət et və sənə əmr olunduğu kimi düz yolla get. Onların nəfslərinin istəyinə uyma və de: “Mən Allahın nazil etdiyi Kitaba iman gətirdim. Mənə sizin aranızda ədalətli olmaq əmr edilmişdir. Allah bizim də Rəbbimiz, sizin də Rəbbinizdir. Bizim əməllərimiz bizə, sizin də əməlləriniz sizə aiddir. Bizimlə sizin aranızda mübahisə ediləcək bir şey yoxdur. Allah hamımızı bir yerə toplayacaqdır. Dönüş də yalnız Onadır” (Şura surəsi, 15)

Kəhf surəsinin 22-ci ayəsinin sonunda bəhs edilən "onlar haqqında bunlardan heç kimsədən bir şey soruşma" şəklindəki ifadə isə iman edənlərin vəhylə bildirilənlərdən başqa heç bir məlumata rəğbət etməmələri lazım olduğunu ifadə edir. Çünki qeybi bilən Allahdır. İnsanların öz məlumatlarına, zənlərinə və şərhlərinə əsaslanaraq ortaya atdıqları səhv rəvayətlərin möminlər nəzdində heç bir qiyməti yoxdur. Bu səbəbdən, qaynağı bəlli olmayan, ağızdan ağıza gəzərək gəlib çatan, qulaqdan qulağa çatdırılan, uydurma rəvayətlərə, xəbərlərə əhəmiyyət verməməyi Allah bu ayə ilə qadağan edir.