Kəhf surəsi, 11-20. Ayetler

Kəhf surəsi, 11

Əvvəlki ayələrdə də ifadə edildiyi kimi, Kəhf Əhli özlərini inkarçı sistemin təzyiqlərindən qorumaq üçün mağaraya sığınmışlar. Eyni şəkildə Axırzamanda da möminlər dünya üzərində çox böyük bir zülm sistemi quran faşizm və kommunizm kimi din və müqəddəsat düşməni, vətənlərini, millətlərini və dövlətlərini fəlakətə sürükləyən ideologiyaların təzyiqlərindən özlərini qorumaq üçün gizlənməyi seçəcəklər. Eynilə Kəhf Əhlinin yaşadığı dövrdə olduğu kimi bu tip rəhbərliklər altında olan müsəlmanların fikir azadlığı olmayacaq, düşüncələrini söyləyə bilməyəcəklər, çox böyük bir təzyiq altında olacaqlar.

Resimlerde, halen dine düşman olan toplulukların zulmü altında yaşayan insanlar görülmektedir. Bu kargaşa ve zalimlik, ahir zamanın da bir alametidir. Ancak Müslümanlar, bu zorlu dönemin Allah'ın izniyle son bulmak üzere olduğunu bilmekte ve bunun şevkini yaşamaktadırlar.

Ancaq bu gizlənmə dövrü müsəlmanlar üçün çətin, narahat edici bir gözləmə deyil, tam əksinə hüzurlu və rahat bir gözləmədir. Ayədə keçən "... illərlə qulaqlarına vurduq" ifadəsiylə möminlərin gizləndikləri dövrdə, eynilə yuxudaymış kimi hüzur içində olacaqlarına işarə edilmişdir.

Bu dövr möminlər üçün təhsil, özünü inkişaf etdirmə, elmdə dərinləşmə və imanda güclənmə dövrüdür. İnkar edənlərin, əxlaqi dəyərlərə düşmən olanların, vətənə, millətə zərərli, təcavüzkar dairələrin cəmiyyət içində meydana gətirdikləri şiddət hadisələrindən, təzyiqdən, zülmdən, zorakılıqdan inananlar təsirlənməyəcək, eyni bir mağaradaymış kimi bütün çətinliklərdən uzaq olacaqlar. Bu vəziyyət, Allahdan bir rəhmət olaraq onları qoruyacaq.

Kəhf surəsi, 12

Əshabi-Kəhfin gizliliyi, ayədən də aydın olduğu kimi, müəyyən bir müddətə qədər davam etmişdir. Daha sonra Allahın təqdir etdiyi zamanda, Onun diləməsi ilə bu gənclər oyanmışlar. Axırzamanda faşizmi və ya kommunizmi mənimsəmiş rəhbərliklərin təzyiqi altında olan iman əhlinin gizlənmə dövrü də Allahın qədərdə təyin etdiyi bir vaxta qədər davam edəcək. Bu müddətin sonunda isə bütün gizlilik ortadan qalxacaq və iman edənlər insanların arasına qarışıb, Allahın varlığını, iman həqiqətlərini, Quran əxlaqını onlara izah etmək üçün işlərinə başlayacaqlar.

Bu gizlənmə müddətinin nə qədər olacağı isə Allah qatında bir hesab üzrədir. Ayədə bu müddətin il, gün, saat olaraq Allah qatında müəyyən olduğuna işarə edilir. Bütün kainatı yoxdan var edən Rəbbimiz hər şeyin hesabını biləndir. Cin surəsində Allahın Muhsin (sonsuz da olsa hər şeyin sayını bilən) sifəti bu şəkildə xəbər verilir:

Hər kəs onların, Rəbbinin göndərdiklərini necə təbliğ etdiyini bilsin. Allah onların nə etdiklərini nəzarəti altında saxlayır və hər şeyi ayrı-ayrılıqda hesaba alır”. (Cin surəsi, 28)

Kəhf surəsi, 13

Bu ayədə güclü bir imanın və həqiqi hidayət əhli olmanın əhəmiyyətinə diqqət çəkilir. Çünki insan Allaha qarşı güclü bir imana sahib deyilsə, Quran ayələrinə diqqətlə əməl etmirsə və Allahın Rəsulunun yolu ilə getmirsə bu insanın nə qədər böyük işlər etdiyinin Allah qatında bir əhəmiyyəti olmaya bilər. Dünyada maddi mənada müvəffəqiyyətli olsa, karyerası, ya da şöhrəti artsa belə, bu müvəffəqiyyət ona axirətdə heç bir fayda təmin etməyəcək. Çünki əhəmiyyətli olan insanın imanı və təqvasıdır. Allah Bəqərə surəsində hidayət əhli müsəlmanları bu şəkildə təsvir edir:

Bu, qətiyyən şübhə doğurmayan, müttəqilərə doğru yol göstərən bir Kitabdır. Onlar ki, qeybə iman gətirir, namaz qılır və onlara verdiyimiz ruzidən Allah yolunda xərcləyirlər. Və onlar, sənə nazil olana və səndən əvvəl nazil olanlara iman gətirir və axirətə də yəqinliklə inanırlar. Məhz bunlar, Rəbbindən olan bir hidayət üzrədirlər və nicat tapanlardır. (Bəqərə surəsi, 2-5)

Rəbbimiz bir başqa ayəsində isə, hidayətə uyan qullarının qorxu və kədər yaşamayacaqlarını belə müjdələyir:

Dedik ki: "Hamınız oradan yerə enin. Bundan sonra sizə doğru yol göstəricisi gəldikdə Mənim hidayətimlə xəbərdar etsə, onlara qorxu yoxdur və onlar kədərlənməyəcəklər."(Bəqərə surəsi, 38)

Bu ayələrdən də aydın olduğu kimi, əgər iman sahibi bir müsəlman bir işə başlayarsa, Allah onu asanlıq içində müvəffəqiyyətə çatdırar. Əgər bu insan bir çətinlik içindədirsə, Allah onu düşdüyü çətinlikdən də qurtarar. Bir ayədə Allah belə bildirir:

Allah, iman edənlərin vəlisi (dostu və dəstəkçisi) dir. Onları zülmətlərdən nura çıxarar; Kafirlərin dostları isə tağutlardır. Onları nurdan zülmətə salarlar. Məhz onlar, Od sakinləridirlər və orada əbədi qalacaqlar. (Bəqərə surəsi, 257)

Kəhf surəsi, 14

Yanda, İsrail askerlerinin baskısı altında ibadetlerini sürdüren Filistinli Müslümanlar

Bu ayədə səbrin, qətiyyətin və iradə sahibi olmanın iman edənlər üçün əhəmiyyətinə diqqət çəkilir. Bunlar, ancaq təvəkkül sahibi bir insanın sahib olacağı xüsusiyyətlərdir. Ayədə bəhs edilən "qüvvət vermək" ifadəsi isə hər şeyi qədərdə Allahın etdiyinə bir işarədir. İman edənlərə çətinliklər və sıxıntılar qarşısında səbir gücünü də, qətiyyəti də verən Allahdır.

İnsanın Allahın yazdığı qədər xaricində bir iş görməsi, bir söz söyləməsi mümkün deyil. Bu səbəbdən qədərdə hər şeyi Allahın etdiyini, özünün də heç bir şey etməyə gücünün çatmadığını bilən bir insan təbii olaraq səbirli olar. Allahın hər şeyi saleh qulları üçün ən xeyirli və ən gözəl şəkildə yaratdığını bilmənin verdiyi rahatlığı və dincliyi yaşayar. Allah bu gözəl əxlaqı göstərib səbir edən qullarını, gözəl bir əcr və qurtuluşla müjdələyir. Bu mövzuyla əlaqədar ayələr belədir:

Sizdə olan nemətlər tükənəcək, Allah yanında olan nemətlər isə daim qalacaqdır. Səbirli olanlara etdikləri yaxşı əməllərə görə mükafatlarını verəcəyik. Mömin olaraq yaxşı iş görən kişi və qadınlara, əlbəttə, gözəl həyat bəxş edəcək və etdikləri ən yaxşı əməllərə görə onları mütləq mükafatlandıracağıq.(Nəhl surəsi, 96-97)

Allaha və Rəsuluna itaət edin və bir-birinizlə mübahisə etməyin, yoxsa ruhdan düşərsiniz. Səbir edin. Şübhəsiz ki, Allah səbir edənlərlədir. (Ənfal surəsi, 46)

... Əgər içinizdə iyirmi səbirli (insan) olsa, iki yüz (insanı) məğlub edə bilərlər. Və əgər aranızda yüz (səbirli insan) olsa, kafirlərdən minini məğlub edərlər. Çünki onlar (haqqı) anlamayan bir tayfadır. (Ənfal surəsi, 65)

Qətiyyət və iradə də imanla, hidayətlə və təvəkküllə birlikdə gələn mömin xüsusiyyətləridir. Çünki Allaha təvəkkül etmiş və qədərə iman etmiş bir insan, heç bir çətinlik və sıxıntı qarşısında acizlik göstərməz, mübarizə əzmini itirməz. Hər şeyi edənin Allah olduğunu bildiyi üçün şövq və həyəcan içində qarşısına çıxan hər əcr fürsətini dəyərləndirər və xeyir işlərdə yarışarlar.

Ayədə həmçinin Kəhf Əhlinin gizləndikləri dövr sona çatdığında, kralın qarşısına çıxdıqları ifadə edilir. Bu dövr, Allahdan başqa güclərin ilah halına gətirildiyi, inkarın insanlar arasında yayıldığı və din əxlaqından uzaqlaşıldığı bir dövrdür. Müsəlmanların inancları təzyiq altına alınmışdır. Buna baxmayaraq, Kəhf Əhli krala heç bir şərtdə "Allaha Bir olaraq iman etməkdən" imtina etməyəcəklərini, Allahdan başqa heç bir şeyə sitayiş etməyəcəklərini söyləmişlər. Əgər üsulu ilə də olsa tərsini söyləyəcək olsalar, bununla Allaha qarşı cinayət işləmiş olacaqlarını səmimi fikirləri olaraq ifadə etmişlər.

Dövrün təzyiqçi, zalım və avtoritar kralı qarşısında göstərdikləri bu cəsur və qərarlı mövqe, onların səmimi müsəlmanlar olduqlarının da bir dəlilidir. Hər şeyi qədərdə ən gözəl şəkildə Allah yaradar və Allah diləmədikcə heç bir güc onlara bir zərər verə bilməz. Bu həqiqəti bildikləri üçün çox gözəl bir təvəkkül və qətiyyət nümunəsi göstərmişlər.

Axırzaman da, insanların Uca Allahdan başqa tanrılar qəbul etdikləri, inkarı yaydıqları bir dövrdür. Bu ayədən aydın olduğu kimi, Axırzamandakı səmimi müsəlmanların da, dövrün təzyiqçi və totalitar rejimləri qarşısında imanlarını eyni qətiyyət və cəsarətlə qorumaları lazımdır.

Kəhf surəsi, 15

Bu ayədə, Kəhf Əhlinin öz millətlərinə qarşı etdikləri təbliğ fəaliyyətindən bəhs edilir. Onlar öz dövrlərindəki müşrik topluluqlara Allahın dinini təbliğ etmiş, onlardan Allaha şirk qoşmaqdan imtina etmələrini istəmişlər. Həmçinin müşrik topluluqlarını küfrünü əsaslandıracaqları bir dəlil göstərməyə dəvət etmişlər, onlar bir dəlil gətirə bilmədiklərində də müşriklərin yalançılıqlarını və iftiralarını açıqlamışlar.

Charles Darwina

Eynilə Kəhf Əhlinin yaşadığı dövrdə olduğu kimi əsrimizdə də müsəlmanlar Allahdan başqasını özünə tanrı edənlərdən dəlillər istəyirlər. Axırzamanda maddəni və təsadüfləri ilah olaraq tanıdan bütpərəst bir inanc mövcuddur; bu inanc darvinizmdir.

Darvinizm, bütün kainatın özbaşına və təsadüflər nəticəsində meydana gəldiyini iddia edən, təbiətdə yalnız güclü olanın həyatda qalacağı şəkildə qarşıdurmaya və şiddətə əsaslanan bir sistem olduğunu müdafiə edən din əleyhdarı bir iddiadır. Həqiqətdə Allahın sonsuz güc və qüdrəti ilə yoxdan var etdiyi cansız və canlı varlıqları, özbaşına təsadüflərin meydana gətirdiyini iddia edən darvinistlər bu iddiaları ilə Allaha qarşı çox böyük bir böhtan atırlar.

Üstəlik, bu böhtanlarını möhkəmləndirmək üçün yalanlara və saxta dəlillərə əl atırlar. Darvinizmin tarixi, Piltdoun adamı, Nebraska adamı, rekapitulyasiya nəzəriyyəsi, saxta dino-quş "Arkeoraptor" kimi hər cür saxtakarlıqlarla doludur. Saxta dəlillər çıxaran, xəyali rəsmlər və ssenarilərlə insanlara keçmişdə təkamül prosesi baş vermiş kimi göstərməyə çalışan, elmi məlumatları heç tərəddüd etmədən təhrif edən, müxtəlif təlqin metodları istifadə edən darvinizm, çox böyük bir hiyləgərlik və göz boyamadan ibarətdir. (Ətraflı məlumat üçün baxın. Darvinizmin Qaranlıq cadusu, Harun Yəhya)

Məhz Axırzamanda müsəlmanların qarşısındakı ən böyük din düşməni fikir sistemlərindən biri darvinizmdir. Müsəlmanlar da, eynilə Kəhf Əhli kimi, Allahın varlığını rədd edib, təsadüfləri ilah edən darvinist iddialarını sübut edəcək dəlillər istəyirlər. Ancaq darvinistlər bunun qarşılığında yenə yalana və müxtəlif saxtakarlıqlara müraciət edir, demaqoq üsullar istifadə edərək qəti bir dəlil ortaya qoymaqdan çəkinirlər. Çünki darvinistlərin də, bütün inkarçı birliklər kimi əllərində, iddialarını dəstəkləyəcək heç bir dəlilləri yoxdur. (Ətraflı məlumat üçün baxın. Təkamül yalanı, Harun Yahya, Vural Nəşriyyat)

Hər şeyin təsadüflərin əsəri olduğunu iddia edən darvinizm, bu istiqamətiylə Allaha qarşı açıq şəkildə böhtan atır. Allah, Kəhf surəsinin 15-ci ayəsində bəhs edilən "Elə isə Allaha qarşı yalan uydurandan daha zalım kim ola bilər?" şəklindəki ifadəylə darvinistlərin bu zalımlıqlarına da işarə edir.

Evrimci sahtekarlıkların en bilinenlerinden biri, Piltdown Adamı denen bu kafatasıdır. İnsanın atası olarak tanıtılan kafatasının, orangutan çenesi ile insan kafatasının birleştirilmesiyle üretildiği ortaya çıkmış ve bu olay, bilimsel bir skandal olarak tarihe geçmiştir.

Kəhf surəsi, 16

Ayədə Kəhf Əhlinin inkarçıların fikir sistemindən tamamilə ayrıldıqları, uzaqlaşdıqları ifadə edilir. Bu ayrılıq, inkarçılarla iman edənlər arasında fikri bir qarşıdurma meydana gətirmişdir. Və inkar edənlər müsəlmanlar üzərində bir təzyiq meydana gətirmişlər.

Bu təzyiqin nəticəsində iman edənlər özlərini tamamilə təcrid etmə və inkarçılardan tamamilə ayrılma ehtiyacını hiss etmişlər. Mağaraya sığınmaq da bu təcrid vəziyyətini ifadə edir. Allah bu dövrdə Kəhf Əhlinin üzərindəki nemətini yaymış, onlara bir çox mövzuda asanlıq təmin etmişdir. Bu asanlıq və dəstəklərdən ən əhəmiyyətlisi isə iman edənlərin inkar edənlərin mənfi təsirlərindən uzaq qalmaları olmuşdur.

İnkar edən topluluqlar, müsəlmanların müqəddəs saydıqları dəyərlərə hücum etməyi vərdiş etmişlər. Əllərinə keçən hər fürsətdə onların müqəddəsatlarını, vətən və millətlərinə olan bağlılıqlarını və xidmət şövqlərini məsxərəyə qoyar, hətta təhqir edərlər. İman edənlərin özlərini bu kəslərdən uzaqda tutmaları bu baxımdan çox böyük bir rəhmət və çox böyük bir asanlıqdır. Çünki beləcə inkarçıların əleyhindəki ifadələrini dinləmək yerinə, dinə daha çox xidmət etmə imkanı əldə etmişlər. Özlərini təkmilləşdirməyə, elmdə dərinləşməyə, mədəni və ictimai işlər etməyə daha geniş zaman ayırır. Allahın özlərinə təmin etdiyi bu asanlıq sayəsində də millətlərinin daha gözəl bir həyata qovuşa bilmələri və insanların tək qurtuluş yolu olan Quran əxlaqına yönəlməsi üçün daha çox iş görə bilirlər.

Kəhf surəsi, 17

Bu ayədə müsəlmanların evlərinin günəş almasının əhəmiyyətinə diqqət çəkilə bilər. Bir evə, mümkün qədər, həm batarkən, həm də doğarkən günəşin gəlməsi çox əhəmiyyətlidir. Bunun sayəsində, günəş şüalarının müsbət təsirlərindən faydalanma imkanı meydana gəlir, daha sağlam bir mühit meydana gəlir. Ayədə həmçinin geniş və rahat evlərin də əhəmiyyətinə diqqət çəkmiş ola bilər. Yaşanan məkanları, imkanlar ölçüsündə geniş, işıqlı, günəş düşən və rahat bir hala gətirmək, möminlər üçün zövqlü, rahat və hüzurverici olacaq.

Bu ayədə -daha əvvəl də vurğuladığımız kimi hidayətin əhəmiyyətinə də diqqət çəkilir. Ancaq Allahın hidayət verdiyi insanın qurtuluşa çatacağı, hidayət vermədiyi insanın isə sonsuz bir əzabla qarşılıq görəcəyi açıqlanır.

Kəhf surəsinin 17-ci ayəsində təbliğ edən insanın hüzurla, səbirlə, etidallı və sakit bir şəkildə dini izah etməsinə, hidayəti verəcək olanın Allah olduğunu heç bir şəkildə unutmamalı olduğuna təkrar diqqət çəkilir. Allah bir ayəsində "Dində məcburiyyət (təzyiq) yoxdur. Artıq doğruluq (rüşd) azğınlıqdan ayrılmışdır. Artıq kim tağutu inkar edib Allaha iman gətirsə, o, heç vaxt qırılmayan ən möhkəm dəstəkdən yapışmış olar. Allah Eşidəndir, Biləndir." (Bəqərə surəsi, 256) şəklində buyurur. Əgər bir insan edilən təbliğə müsbət reaksiya vermir, inkar etməkdə dirənirsə bu vəziyyətdə təbliğ edən insana düşən şey, Allaha təvəkkül etmək və heç bir şəkildə qarşısındakı insana təzyiq göstərməməkdir.

Kəhf surəsi, 18

Zəmanəmizdə də bir qisim müsəlmanlar bir növ rəhmani yuxu içindədirlər. Bunun sayəsində, insanları dindən uzaqlaşdırmağa çalışan materialist ideologiyaların səbəb olduğu bəlaların dəhşətindən və şiddətindən təsirlənmirlər. Bu materialist cərəyanlar üzündən meydana gələn əxlaqi degenerasiyadan, zülm və qarışıqlıqdan təsirlənmədən Quran əxlaqını yaşamağı davam edirlər.

Kəhf Əhlinin də yaşadığı xəbər verilən bu yuxu halının səbəbi isə qədərə tabe olmanın gətirdiyi təvəkkül və hüzur ola bilər. Çünki bütün kainatı bir qədər üzrə yoxdan yaradan Allah, dünyada baş verən bütün hadisələri də müsəlmanların lehinə tənzim edir. Rəbbimiz bir ayəsində, "... Allah, kafirlərə möminlərin əleyhinə olan bir yol verməz" (Nisa surəsi, 141) şəklində buyurmuşdur. Bu, müsəlmanlar üçün böyük bir müjdədir və hüzur vəsiləsidir. Dünya üzərində reallaşan hər hadisənin müsəlmanlar üçün müsbət və xeyirli olduğunun bir işarəsidir.

Müsəlmanların yaşadıqları bu hüzur və təhlükəsizlik duyğusunun bir başqa səbəbi də, Allahın səmimi qullarını mütləq müvəffəqiyyətə çatdıracağını vəd etmiş olmasıdır. Ayədə iman edənlər belə müjdələnir:

Allah aranızdan iman gətirib yaxşı işlər görənlərə vəd etmişdir: Heç şübhəsiz onlardan əvvəlkiləri necə “güc və iqtidar sahibi” etdisə, onları da yer üzündə “güc və iqtidar sahibi” edəcək, özləri üçün seçib bəyəndiyi dinlərini özlərinə məskun edib möhkəmləndirəcək və onların qorxusunu sonra təhlükəsizliyə çevirəcək. Onlar, yalnız Mənə ibadət edərlər, heç nəyi Mənə şərik qoşmazlar. Kim bundan sonra küfr edərlərsə, şübhəsiz ki, əsl fasiqlərdir. (Nur surəsi, 55)

Yuxarıdakı ayədə bildirildiyi kimi, Allah saleh qullarını, hər nə cür çətinliklə qarşı-qarşıya olurlarsa olsunlar, təhlükəsizliyə çıxaracağını müjdələyir. Bu da, Kəhf Əhli kimi dövrümüzdə də səmimi müsəlmanların hüzur içində işlərini davam etdirməsinə bir səbəbdir.

Dünyanın dört bir yanında savaşlar, çatışmalar devam etmekte, insanlar açlık ve yoklukla mücadele etmekte, bir yandan da ahlaki dejenerasyon büyük bir artış göstermektedir. Tüm bu olumsuzlukların önüne geçmenin tek yolu ise, Kuran ahlakının getirdiği güzelliklerin insanlara sabır ve şefkatle anlatılmasıdır.

Həmçinin müsəlmanlar Allahın diləməsi xaricində başlarına heç bir şey gəlməyəcəyini də çox yaxşı bilir və bunun rahatlığını yaşayırlar. Allah, Özünə təslim olmuş, qədərə iman edən və tam bir təvəkkül göstərən möminlərin necə bir qətiyyətə sahib olduqlarına belə diqqət çəkmişdir:

De ki: "Allahın bizim üçün yazdığından başqa bizə heç bir şey üz verməz. O bizim himayədarımızdır. Və möminlər yalnız Allaha təvəkkül etsinlər."(Tövbə surəsi, 51)

Kəhf surəsinin 18-ci ayəsində diqqət çəkilən bir digər mövzu da heyvan sevgisidir. Bu ayədə Kəhf Əhlinin itlərindən söz edilərək, müsəlmanların bağçalarında təhlükəsizlik məqsədiylə gözətçi it saxlaya biləcəklərinə işarə edilmiş ola bilər. İt etibarlı bir canlıdır, dostcasına bir rəftarı vardır, sahibinə sadiqdir, təhlükəni dərhal fərq edə biləcək qədər həssasdır və refleksi çox yüksəkdir. Bu səbəbdən ayədə, müsəlmanların əvvəlcə Allaha sığınıb, daha sonra da özlərini qorumaq üçün bir tədbir olaraq gözətçi it saxlaya biləcəklərinə işarə edilir.

Möminlər, heyvanları qoruma məqsədindən başqa, onlara duyduqları sevgi və şəfqət səbəbiylə də yanlarında saxlayarlar. Quranda bu mövzuda hz. Süleyman nümunə verilir. Ayələrdə hz. Süleymanın atlara olan sevgisi bu şəkildə bildirilir:

Bir dəfə axşam çağı ona üç ayağı üstündə durub bir ayağının dırnağını yerə vuran, çapar atlar göstərildi. Süleyman dedi: “Mən, günəş üfüqdə batanadək nemətə olan məhəbbəti Rəbbimi zikr etməkdən üstün tutdum ”. Sonunda bu atlar (qaçdılar və toz) pərdəsinin arxasında gizləndilər. Süleyman: “Onları yanıma qaytarın!” – dedi. O, atların ayaqlarını və boyunlarını oxşamağa başladı. (Sad surəsi, 31-33)

Köpekleri de iki kolunu uzatmış yatıyordu… (Kehf Suresi, 18)

Ayrıca Müslümanlar Allah'ın dilemesi dışında başlarına hiçbir şey gelmeyeceğini de çok iyi bilmekte ve bunun rahatlığını yaşamaktadırlar. Allah, Kendisi'ne teslim olmuş, kadere iman eden ve tam bir tevekkül gösteren müminlerin nasıl bir kararlılığa sahip olduklarına şöyle dikkat çekmiştir:

De ki: "Allah'ın bizim için yazdıkları dışında, bize kesinlikle hiçbir şey isabet etmez. O bizim mevlamızdır. Ve mü'minler yalnızca Allah'a tevekkül etmelidirler." (Tevbe Suresi, 51)

Kehf Suresi'nin 18. ayetinde dikkat çekilen bir diğer konu da hayvan sevgisidir. Bu ayette Kehf Ehli'nin köpeklerinden söz edilerek, Müslümanların bahçelerinde güvenlik amacıyla bekçi köpeği bulundurabileceklerine işaret edilmiş olabilir. Köpek güvenilir bir canlıdır, dostane bir tavrı vardır, sahibine sadıktır, tehlikeyi hemen fark edebilecek kadar hassastır ve refleksi çok yüksektir. Dolayısıyla ayette, Müslümanların öncelikle Allah'a sığınıp, daha sonra da kendilerini koruyup kollamak için bir tedbir olarak bekçi köpeği edinebileceklerine işaret edilmektedir.

Müminler, hayvanları koruma amacının dışında, onlara duydukları sevgi ve şefkat nedeniyle de yanlarında tutarlar. Kuran'da bu konuda Hz. Süleyman örnek verilmektedir. Ayetlerde Hz. Süleyman'ın atlara olan sevgisi şu şekilde bildirilir:

Hani ona akşama yakın, bir ayağını tırnağı üstüne diken, öbür üç ayağıyla toprağı kazıyan, yağız atlar sunulmuştu. O da demişti ki: "Gerçekten ben, mal (veya at) sevgisini Rabbimi zikretmekten dolayı tercih ettim." Sonunda bu atlar (koştular ve toz) perdesinin arkasına saklandılar. "Onları bana geri getirin" (dedi). Sonra (onların) bacaklarını ve boyunlarını okşamaya başladı. (Sad Suresi, 31-33)

Kəhf surəsi, 19

Ayədə ilk olaraq müsəlmanların qarşılaşdıqları hadisələrdə bir qərara gəlmədən öz aralarında müşavirə etmələrinin əhəmiyyətinə diqqət çəkilir. Diqqət çəkilən bir başqa mövzu isə dirildənin də, öldürənin də Allah olduğu, Allah diləmədiyi müddətcə heç bir insanın buna müvəffəq ola bilməyəcəyidir.

Bununla yanaşı, ayədə Kəhf Əhlinin mağarada nə qədər müddət qaldıqlarıyla əlaqədar aralarında bir söhbət keçdiyi də əks olunur, sonra isə bir nəfərin "Qaldığınız müddəti Rəbbiniz daha yaxşı bilir" dediyi bildirilir. Burada əhəmiyyətli olan xüsus, aydın olmayan və ya nəticəsi tapılmayan hər hansı bir mövzu olduğunda, möminlərin dərhal "Allah bilir" deyib, xeyir və hikməti Allaha buraxmalarıdır. Çünki qeybi yalnız Allah bilir. O səbəblə də, insanların bilmədikləri bir mövzu üzərində mübahisələri, cavabını araşdırıb tapmağa çalışarkən bunun sıxıntısını yaşamaları təvəkküllü bir rəftar olmaz. Əhəmiyyətli olan o anda göstərilən təslimiyyət və dərhal qədərin xatırladılmasıdır.

Kəhf surəsinin 19-cu ayəsində möminlərə daha bəzi işarələr vardır. Bunlardan birincisi möminlərin alış-verişə göndərdikləri insandan hər hansı bir yemək deyil, təmiz yemək istəmələridir. İman edənlərin təmizlik mövzusundakı həssaslığı bir çox Quran ayəsində bildirilir. Məsələn, Allah elçilərinin "... təmiz şeyləri halal, murdar şeyləri haram ..." (Əraf surəsi, 157) qıldığını xəbər verir. Bununla yanaşı, iman edənlərə "Libasını təmizlə" (Muddəssir surəsi, 4) şəklində buyurulur. Qurandakı təmiz ruzi və təmizliklə əlaqədar ayələrdən bəziləri bu şəkildədir:

Elə isə Allahın sizə verdiyi halal (və) pak ruzilərdən yeyin; əgər Allaha ibadət edirsinizsə, Onun nemətinə şükür edin. (Nəhl surəsi, 114)

Sizə verdiyimiz ruzilərin təmizindən yeyin və bunda həddi aşmayın, yoxsa sizə qəzəbim tutar. Qəzəbimə gəlmiş kimsə isə bədbəxt olar. (Taha surəsi, 81)

Kəhf surəsinin bu ayəsində diqqət çəkilən digər bir xüsus da möminlərin yemək almaq üçün şəhəri seçmələridir. Bunun səbəbi şəhərdə çox daha geniş imkan və seçim alternativi olması ola bilər. Quranda şəhərlərin əhəmiyyəti ilə əlaqədar başqa ayələr də vardır. Məsələn, Allah, Ənam surəsində təbliğin şəhərlərdən başlamasına diqqət çəkmişdir:

Məhz bu (Quran), özündən əvvəlkiləri təsdiq edən və şəhərlər anası (Məkkə) ilə ətrafındakıları qorxutmaq üçün nazil etdiyimiz mübarək bir Kitabdır. Axirətə iman gətirənlər buna inanırlar. Onlar namazlarını (diqqətlə) qoruyanlardır. (Ənam surəsi, 92)

Ayədə möminlərə bir başqa xatırlatma daha var. Bu da möminlərin hər zaman nəzakətli və hörmətli olmalarıdır. Bu, Allahın Quranda bildirdiyi gözəl əxlaqın gərəyidir.

Kəhf hekayəsində həmçinin müsəlmanların Axırzamanda daha çox evlərində olacaqlarına işarə edilə bilər. Bunun səbəbi də, kommunizm, faşizm kimi din xarici ideologiyaların hakim olduğu bu böyük fitnə dövründə, çölə çıxıb hədəf halına gəlməmək, diqqət çəkməmək ola bilər. Ayədə eyni zamanda möminlərin lazım olduğu hallarda, uzun zaman evlərində qalaraq özlərini elm və bilik cəhətdən inkişaf etdirəcəklərinə diqqət çəkilə bilər. Necə ki, Peyğəmbərimiz (s.ə.v)-in də Axırzaman mövzusunda ondan tövsiyə istəyənlərə, "... evlərinizin igidi olun, oradan ayrılmayın!" və "evindən çölə çıxma!" şəklində tövsiyələr olduğu bildirilir. 4

Kəhf surəsi, 20

Bu ayədə "daşqalaq edərlər" ifadəsiylə terrorist bir xarakter təsvir edilir. Dövrümüzdə də dinsiz ideologiyaların təsiri altında qalan insanlarda bu xarakter açıq şəkildə görülər. Məsələn, kommunist ideologiyanı mənimsəyən terroristlər, vətəni qorumaq üçün canları hesabına mübarizə aparan dövlət xadimlərinə, polislərə və jandarmalara, sadəcə dövlətə olan düşmənçilikləri səbəbiylə daş atır, hücum edirlər. Bunu etmələrindəki məqsəd isə bu kəsləri qorxutmaq, güclərini azaltmaqdır. Bu yolla kommunizm tərəfdarları, öz din düşməni ideallarını reallaşdıraraq, ölkələrini xaosa və qarışıqlığa sürükləyərək kommunist bir sistemi hakim etməyi məqsəd qoymuşlar.

Dinsiz ideolojilerin etkisi altında kalan insanlar şiddeti, düşmanlığı, devlete karşı ayaklanmayı bir çözüm yolu olarak görürler. Bu terörist karakter toplumları çok büyük bir kaosun içine sürükler. Bu yaşananları önlemenin tek yolu ise insanlara Allah korkusunun anlatılmasıdır.

Bu nəticəyə çatdıqdan sonra əsil hədəfləri isə dininə, vətəninə, millətinə bağlı insanları, özləri kimi -dinsiz, əxlaqi hər cür dəyərə qarşı, insanlar arasında daimi bir qarşıdurmanın lazım olduğunu iddia edən düşüncə sistemlərinə çevirməkdir. Yəni bütün insanları dövlətə qarşı qaldırmaq, küçələrə tökmək, qardaşı qardaşa qırdırmaqdır. Ancaq anarxist hərəkətlərin bir nəticəyə çatmayacağı və onlara tabe olanların da heç bir zaman qurtuluşa çata bilməyəcəkləri çox açıqdır. Allah bir ayəsində belə bildirmişdir:

Allahla əhd bağladıqdan sonra onu pozan, Allahın qovuşdurulmasını əmr etdiyi şeyləri kəsən və yer üzündə fitnə-fəsad törədənlərə gəlincə, onlar üçün lənət və pis yurd vardır. (Rad surəsi, 25)

Buna görə Axırzamanda insanların, dünyaya bəladan başqa bir şey gətirməyən qanlı ideologiyalardan uzaq dayanmaları, din əleyhinə olan ideologiyaların təxribatlarına, vəsvəsələrinə aldanmamaları, təxribatçıların tərəfində olmamaları son dərəcə əhəmiyyətlidir.