Cənnət və Cəhənnəm

Allah, ilk insan olan hz. Adəm (ə.s)-ı və yoldaşını yaradanda onları cənnətə yerləşdirmişdir. Ancaq Quranda bildirildiyi kimi, hz. Adəm (ə.s) və həyat yoldaşı, şeytanın təlqinləriylə, Allahın özlərinə qoyduğu qadağanı pozmuşlar.

Bu hadisədə insan bunu düşünməlidir: İnsan, gözəl olan bir şeyin gözəlliyini və qiymətini çirkini gördükdə; yaxşı olanı da pisi bildiyində anlayar. Hər şeyin dəyəri ancaq əksi ilə müqayisə edildiyi zaman tam olaraq başa düşülər. Allah hz. Adəm (ə.s)-ı və yoldaşını birbaşa cənnətə yerləşdirdiyindən, bu fərqi anlaya biləcək müqayisəli mühitdə olmamışlar. Bu səbəbdən, cənnətin nemətlərini və mükəmməlliyini anlaya bilməmiş olan insanlar, hər şeyin əksiylə yaradıldığı dünyada yaşadılmağa başlayaraq, onlara müqayisə etmə imkanı verilmişdir. Burada imtahan olaraq, pisi və çirkini görərək, yaxşının və gözəlin qiymətini anlayacaq olan insanlar, cənnətin qiymətini tam olaraq anlayacaq yetkinliyə gəlmiş olacaqlar.

Allah, hesab günü insanları diriltdikdə, bütün insanları cəhənnəmin ətrafına toplayacaq və öz sərhədlərini qorumaqda dəqiqlik göstərmiş iman edənləri qurtaracaq. Cəhənnəmi şəxsən görən biri, əlbəttə ki, cənnətin böyük bir qurtuluş və böyük bir nemət olduğunu yaşayaraq və hiss edərək anlamış olacaq. Bu mövzunu xəbər verən ayələrdə belə buyrulur:

Rəbbinə and olsun ki, Biz onları şeytanlarla birlikdə bir yerə toplayacaq, sonra da onları diz üstə çökmüş halda Cəhənnəmin ətrafına yerləşdirəcəyik. Sonra hər firqədən Mərhəmətli Allaha ən çox asi olanı çıxardacağıq. Orada yanmağa daha çox layiq olanları, əlbəttə ki, Biz yaxşı tanıyırıq. İçinizdən hər kəs oraya varid olacaqdır. Bu, Rəbbinin əzəldən müəyyən etdiyi qəti bir qərardır. Sonra Biz müttəqiləri oddan xilas edəcək, zalımları isə orada diz üstə çökmüş halda tərk edəcəyik. (Məryəm surəsi, 68-72)

Dünyada, bu qiyməti anlayan insanlara Allah, nemətlərlə təchiz edilmiş sonsuz gözəllikdə bir həyat olan cənnəti vəd etmişdir:

İman gətirib saleh əməllər edənləri isə ağacları altından çaylar axan, içində əbədi qalacaqları Cənnət bağlarına daxil edəcəyik. Bu, Allahın gerçək vədi sayəsində olacaqdır. Sözündə Allahdan daha doğruçu kim ola bilər? (Nisa surəsi, 122)

Bu dünyada özünə doğru yol göstərilmiş və xəbərdar ikən, pis yol olan inkar yolunu seçən insanlar da, sonsuz bir əzabın yaşanacağı cəhənnəmə göndəriləcəkdir. Şübhəsiz ki, belə olması Allahın sonsuz ədalətinin də bir təcəllisidir:

Kafirlər dəstə-dəstə Cəhənnəmə sürüklənəcəklər. Nəhayət, ora çatdıqda onun qapıları açıq olacaq və onun gözətçiləri onlara deyəcəklər: “Məgər öz içərinizdən Rəbbinizin ayələrini sizə oxuyan və sizi bu gününüzə qovuşacağınızla xəbərdar edən elçilər gəlməmişdi?” Onlar: “Əlbəttə, gəlmişdi!” – deyəcəklər. Lakin əzab Sözü kafirlər barəsində gerçəkləşdi. (Zumər surəsi, 71)

İnsan, Allahın Quranda təsvir etdiyi və bəyəndiyi mömin modelinə uyğun bir yaradılışda var edilmişdir. Yaxşı və pis özünə açıq şəkildə təsvir edilmişdir. Həmçinin özünə, bunları fərq edə biləcəyi göz, qulaq və ürək; qavrayan ağıl və mühakimə xüsusiyyətləri də verilmişdir. Allahın varlığını, böyüklüyünü bu xüsusiyyətləriylə rahatlıqla anlayan və iman edə biləcək ikən, inkar etmiş olanların əlbəttə ki, iman edənlərlə bir ola bilməyəcəyi və eyni yerdə olmağa layiq olmadıqları da qətidir. Allah bu iki qrupun axirətdə necə ayrılacağını belə xəbər verir:

Allah əmin-amanlıq yurduna (Cənnətə) çağırır və istədiyini doğru yola yönəldir. Yaxşı iş görənlər üçün ən yaxşısı (Cənnət) və bundan da üstünü (Allahı görmək) vardır. Onların üzünü nə bir qubar, nə də bir zillət bürüyər. Onlar Cənnət sakinləridirlər və orada əbədi qalacaqlar. Pis işlər görənlərə isə pisliyin cəzası onun misli qədər verilər. Onları zillət bürüyər. Onları Allahdan qoruya bilən bir kimsə də yoxdur. Onların üzləri sanki zülmət gecənin parçalarına bürünmüşdür. Onlar Od sakinləridir və orada əbədi qalacaqlar. (Yunis surəsi, 25-27)

Allah, iman edən və Allah rizası üçün dünyada yaxşı işlər görənlərə vəd etdiyi cənnət həyatını, Quranda təfərrüatlarına qədər təsvir edir. Bununla möminlər müjdələnir:

Onlar Allaha yaxın olanlar, Nəim bağlarında qalacaq kimsələrdir. Onların çoxu əvvəlki nəsillərdən, az bir qismi də axırıncılardandır. Onlar bəzənmiş taxtlar üstündə qarşı-qarşıya əyləşib dirsəklənəcəklər. Onların ətrafında həmişəcavan xidmətçi oğlanlar fırlanacaqlar; çeşmə şərabı ilə dolu badələr, bardaqlar və qədəhlərlə ondan başları ağrımaz və məst olmazlar, bəyənib seçdikləri meyvələr və istədikləri quş əti ilə hərlənəcəklər. Onları iri qaragözlü hurilər gözləyir – sədəf içində saxlanılmış mirvariyə bənzər hurilər. Bu, onların etdikləri əməllərin mükafatı olacaq. Onlar orada nə boş söz, nə də günaha səbəb olan söhbət eşidəcəklər. Ancaq: “Salam! Salam!” – sözləri eşidəcəklər. Sağ tərəf sahibləri. Nə xoşbəxtdir sağ tərəf sahibləri! Onlar tikansız sidr ağacları arasında, meyvələri salxım-salxım asılmış banan ağacları altında, uzanmış kölgəliklərdə, daim axan sular kənarında,çoxlu meyvələr, tükənməz və qadağan edilməyən meyvələr içində və hündür döşəklər üstündə olacaqlar. Biz Cənnətdəki qadınları yeni biçimdə yaradacağıq. Onları bakirə qızlar edəcəyik – ərlərini sevən, həmyaşıdlar. Bunlar sağ tərəf sahibləri üçündür. Onların çoxu əvvəlki nəsillərdən, bir qismi də axırıncılardandır. (Vaqiə surəsi, 11-40)

Allah, qurtuluş, xoşbəxtlik və əmin-amanlıq yeri olan cənnətin bu sonsuz nemətləriylə möminləri müjdələyərkən, eyni zamanda inkar edənləri də cəhənnəmlə müjdələyir. Sonsuz əzab yeri olan cəhənnəmin də nə şəkildə əzablarla dolu bir yer olduğu Quranda belə təsvir edilir:

"Sol tərəf sahibləri. Nə bədbəxtdir sol tərəf sahibləri! Onlar qızmar yel və qaynar su içində, qapqara duman kölgəsində olacaqlar. Bu duman nə sərin, nə də xoşagələndir. Onlar bundan əvvəl cah-calal içində idilər, böyük günah işlətməkdə israr edirdilər və deyirdilər: “Məgər biz ölüb torpaq və sür-sümük olduqdan sonra yenidənmi dirildiləcəyik? Yaxud bizim əcdadlarımız dirildiləcəklərmi?” De: “Şübhəsiz ki, əvvəlkilər də, sonrakılar da, bəlli bir günün müəyyən vaxtında mütləq toplanılacaqlar. Sonra, siz ey doğru yoldan azanlar, haqqı yalan sayanlar! Siz mütləq zəqqum ağacından yeyəcəksiniz, qarınlarınızı onunla dolduracaqsınız, üstündən də qaynar su içəcəksiniz. Siz onu susamış xəstə dəvələr kimi içəcəksiniz”. Bu onların Haqq-hesab günündəki ziyafətidir. (Vaqiə surəsi, 41-56)