Üçüncü fəsil
İnsanın yaradılışı

Qaraciyər

Qarın boşluğunun yuxarı sağ hissəsində yerləşən qaraciyər qan dövranında mükəmməl filtr funksiyasını yerinə yetirir. Suda həll olan orqanizmdəki artıq maddələr böyrəkdə təmizlənir, dərmanlar və hormonlar kimi mürəkkəb quruluşlu maddələrin artıqlarını isə qaraciyər təmizləyir.

İmmun sistemini logistik yöndən dəstəkləyir: Qaraciyər təkcə qidalanma və maddələr mübadiləsi prosesində əmələ gələn artıq maddələri təmizləmir, həm də immun sistemi maddələri olan qlobulinləri və damar təmir qrupları olan fermentləri də hazırlayır.

Bakteriyaları təmizləyir: Qaraciyərdəki kupffer hüceyrələri buradan keçən, xüsusilə də bağırsaqlardan gələn qandakı bakteriyaları udur. Kupffer hüceyrələri qandakı zərrəcikləri və ya başqa artıq maddələri təmizləmək lazım gəldikdə bunları qandan filtrləmək üçün öz saylarını da artırırlar.

Orqanizmin enerji mənbələrini hasil edir: Qaraciyərin xüsusiyyətlərindən biri də orqanizmin ən mühüm enerji mənbəyi olan qlükozanı hasil etməsidir.

Normal qidalanma əsnasında qəbul edilən qlükoza qlikogenə çevrilərək qaraciyərdə toplanır. Qaraciyər qandakı qlükozanı daima tənzimləyir. Yemək yemədikdə və qandakı qlükozanın miqdarı düşdükdə qaraciyər topladığı qlikogeni yenidən qlükozaya çevirərək qana verir. Beləliklə, qandakı qlükoza səviyyəsinin həddindən artıq düşməsinin qarşısı alınır. Qaraciyər yağ turşuları və amin turşularından qlükoza hasil etdiyi kimi enerji hasilatında istifadəsi mümkün olmayan digər karbohidratları da qlükozaya çevirə bilir.

Qanı toplayır: Qaraciyər genişlənən və ya kiçilən quruluşa malikdir. Bu xüsusiyyəti sayəsində qan damarlarındakı qanı toplayır və ya buraxır.

Qaraciyər sağlam orqanizmdə ümumi qanın 10%-ni, yəni 450 ml qanı toplaya bilir. Bəzi hallarda, məsələn, ürək çatışmazlığı zamanı orqanizmdə dövr edən qan miqdarı ürəyin işinə çətinlik törədir. Bu halda, qaraciyər qan saxlama həcmini iki dəfə artıraraq əlavə 1 litr qan toplayır. Beləliklə, ürəyin işinə kömək edir.

Orqanizmdə qan ehtiyacı artdıqda isə (məsələn ağır idman hərəkətləri zamanı) qaraciyər topladığı qanı buraxaraq qan ehtiyacını təmin edir.

Qənaətlə işləyir: Əzələlərdə qlükoza sərf olunduqda maddələr mübadiləsində artıq maddə olaraq süd turşusu əmələ gəlir. Süd turşusu əzələdə qaldıqda ağrı verir və əzələnin işləməsinin qarşısını alır. Qaraciyər bu turşunu əzələlərdən toplayır və yenidən qlükozaya çevirir.

Ölmüş eritrositlərin yenisini hasil edir: Qaraciyər və dalaqda ölmüş eritrositlərin əvəzinə yeniləri hasil edilir, zülalların böyük hissəsi parçalanır və amin turşuları kimi yenidən müxtəlif məqsədlər üçün istifadə edilir. Bundan əlavə, qaraciyər orqanizmdə mühüm funksiyalar yerinə yetirən dəmirin də toplandığı orqandır.

Qaraciyər orqanizmin ən təkmil deposudur. Bütün mineralları, zülalları, az miqdarda yağı və vitaminləri qaraciyər toplayır. Ehtiyac olduqda topladığı maddəni ən qısa yolla lazımi orqana verir. Orqanizmin kifayət qədər enerjisi olub-olmadığını həssas şəkildə yoxlayır, bunun üçün xüsusi xəbərləşmə sistemi mövcuddur. Bədəndəki bütün orqanlar qaraciyərlə əlaqədardır.

Özünü təmir edir: Qaraciyərin özünü təmir etmə qabiliyyəti var. Bir hissəsi zədələndikdə digər hüceyrələr dərhal çoxalaraq zədələnmiş hissəni tamamlayırlar. Hətta orqanın üçdə iki hissəsi kəsilib götürülsə, qalan hissədəki hüceyrələr çoxalaraq qaraciyəri yenidən meydana gətirir.

Orqan özünü təmir edərkən ölən və zədələnən hüceyrələri həmin mühitdən uzaqlaşdırır və yerinə yenilərini qoyur. Bir qaraciyər hüceyrəsi təxminən 500-dən çox proses həyata keçirir. Bu prosesləri bir-birinin ardınca deyil, çox vaxt eyni anda bacarır.

Dəri

Sadə quruluşa malik olduğu zənn edilən dəri, əslində, bir çox təbəqədən ibarət olan, həmçinin içində qəbul edici sinirlər, qan dövranı kanalları, ventilyasiya sistemləri, istilik və nəm tənzimləyicisinə malik olan, lazım gəldikdə Günəşə qarşı qoruyucu qalxan istehsal edən olduqca mürəkkəb bir orqandır.

Metrlərlə uzunluqda, lakin bir hissədən ibarət toxuma düşünün. Bu toxuma eyni zamanda həm isinməni, həm sərinləməni təmin etməli, sağlam və estetik olmalı, hər cür xarici amilə qarşı müdafiə təşkil etməlidir.

İnsan orqanizmini və digər bütün canlıların bədənlərini növlərə uyğun olaraq bəzi dəyişiklərlə örtən dəri toxuması yuxarıdakı xüsusiyyətlərin hamısına malikdir.

Dəri toxuması olmasa, insanın həyatı təhlükəyə girər. Dərinin bircə yerinin zədələnməsi orqanizmdə su itkisinə səbəb olduğu üçün ölümlə nəticələnər. Təkcə dərinin bu xüsusiyyəti təkamül nəzəriyyəsini əsassız edir. Çünki hər orqanı tamamlanmış, lakin hələ dərisi əmələ gəlməmiş və ya qismən əmələ gəlmiş canlının həyatda qalması qeyri-mümkündür. Bu da bizə insanların da, heyvanların da bütün bədən hissələrinin tam və qüsursuz şəkildə eyni zamanda əmələ gəldiyini, yəni yaradıldığını göstərir.

Bir-birindən tamamilə fərqli formalardan əmələ gəlmiş dərinin altında yağdan ibarət təbəqə var. Bu yağ təbəqəsi temperatura qarşı izolyasiya funksiyasını yerinə yetirir. Bu təbəqənin üstündə dəriyə elastiklik qazandıran və əksər hissəsi zülallardan ibarət başqa təbəqə var.

Dərimizin 1 sm altında bu yağlardan və zülallardan təşkil olunmuş, müxtəlif damarların yerləşdiyi, qeyri-estetik, hətta ürküdücü görüntü var. Dəri bütün bu formaların üzərini örtərək həm bədənimizə estetik görünüş verir, həm də xarici amillərdən bizi qoruyur ki, təkcə bu xüsusiyyəti belə dərimizin bizim üçün nə qədər əhəmiyyəti olduğunu göstərir.

Dərinin bütün funksiyaları həyatidir. Aşağıda dərinin bir neçə funksiyası sadalanmışdır:

Orqanizmin su tarazlığının pozulmasının qarşısını alır: Dərinin üst təbəqəsinin hər iki tərəfi sukeçirməz quruluşa malikdir. Dərinin bu xüsusiyyəti sayəsində orqanizmdəki su miqdarı tənzimlənir. Dəri qulaqdan, burundan, hətta gözdən də vacib orqandır. Digər duyğu orqanlarımız olmasa, yaşaya bilərik. Lakin dəri olmadan insan yaşaya bilməz. Çünki insan orqanizminin ən lazımlı mayesi olan su dəri olmadan bədəndə saxlana bilməz.

Davamlı və elastikdir: Üst dəri səthindəki hüceyrələrin əksəriyyəti ölüdür. Alt dəri isə canlı hüceyrələrdən təşkil olunmuşdur. Üst dəri hüceyrələri bir müddət sonra hüceyrə xüsusiyyətini itirir və keratin adlı bərk maddəyə çevrilir. Bu ölmüş hüceyrələri keratin birləşdirir və bədəni qoruyan zireh əmələ gətirir. Dəri daha bərk və qalın olduğu təqdirdə, qoruyucu təsirinin artdığı düşünülə bilər, lakin bu, yanıldıcıdır. Əgər filin və ya kərgədanın dərisi kimi sərt və qalın dərimiz olsaydı, çox hərəkətli bədənimiz bu qabiliyyətini itirər və ağırlaşardı.

Hansı canlı növü olsa da, dəri heç vaxt lazım olduğundan daha qalın olmaz. Dərinin quruluşunda çox ölçülü, tənzimlənən plan mövcuddur. Üst dəri hüceyrələrinin müntəzəm öldüyünü və bu prosesin heç dayanmadığını düşünək. Bu təqdirdə, dərimiz qalınlaşar və bir müddət sonra timsah dərisi kimi olardı. Lakin bu vəziyyət baş vermir, dəri məhz lazımi qalınlıqdadır. Bu, necə olur? Dəri hüceyrələri nə vaxt dayanacaqlarını haradan bilirlər?

Dəri toxumasını təşkil edən hüceyrələrin nə vaxt dayanacaqlarını özləri bildiklərini və ya bu sistemin təsadüfən əmələ gəldiyini iddia etmək çox məntiqsiz və gülünc olar. Dərinin quruluşunda açıq-aydın yaradılış mövcuddur. Dərini yaradan, şübhəsiz, aləmlərin Rəbbi, bir və tək olan Allah`dır.

İsti havada bədəni sərinlədən mexanizmə malikdir: Alt dərini çox kiçik kapillyarlar bürümüşdür. Bunlar dərini təkcə qidalandırmır, eyni zamanda, dəridəki qanın miqdarını da tənzimləyirlər. Bədənin temperaturu artdıqda damarlar genişlənərək çox isti olan qanın bədənin nisbətən sərin olan üst hissəsinə keçməsini və temperaturun xaricə ötürülməsini təmin edirlər. Bədəni sərinlədən digər mexanizm isə tərdir. İnsan dərisi “məsamə” adlanan dəliklərlə doludur. Məsamələr tər vəzlərinin yerləşdiyi alt dəriyə qədər uzanır. Bu vəzlər qandan aldıqları suyu məsamələrdən keçirərək bədəndən kənar edirlər. Kənar edilmiş maye buxarlanmaq üçün bədənin temperaturundan istifadə edir, bu isə bədəni sərinlədir.

Soyuq havada bədənin temperaturunu qoruyur: Soyuq havada dəridəki tər vəziləri işlərini yavaşladırlar və qan damarları daralır. Beləliklə, dəri altında qan dövranı azaldığına görə, bədən temperaturunun aşağı düşməsinin qarşısı alınır.

Bütün bunlar bizə göstərir ki, dəri həyatımızı asanlaşdırmaq üçün xüsusi yaradılmış mükəmməl orqandır. Dəri həm qoruyur, həm kondisioner vəzifəsini yerinə yetirir, həm də elastikliyi sayəsində hərəkəti asanlaşdırır. Habelə, çox estetikdir.

Bu cür dərinin əvəzinə möhkəm, qalın və kobud dərimiz ola bilərdi. Qeyri-elastik dərimiz olsaydı, bir az kökəldikdə dərimiz çatlayıb yarılardı. Yayda istidən huşumuzu itirməyimizə və ya qışda soyuqdan donmağımıza səbəb olan dərimiz ola bilərdi. Ancaq bizi yaradan Allah ən rahat, istifadəyə yararlı və estetik dəri ilə bədənimizi örtmüşdür. Çünki O, yaradan, yoxdan var edən, surət verən Allah`dır. (Həşr surəsi, 24)

Ürək

İnsan bədənindəki 100 trilyon hüceyrəni bir-bir qidalandıran qan dövranı sistemi. Şəkildə qırmızı rəngli damarlar oksigenlə zəngin qanı, mavi rəngli damarlar isə az oksigenli (venoz) qanı göstərir.

İnsan orqanizmindəki 100 trilyon hüceyrəyə bir-bir baş çəkən qan dövranı sisteminin ən mühüm üzvü, şübhəsiz, ürəkdir. Ürək çirkli və təmiz qanın bir-birinə qarışmadan orqanizmin müxtəlif yerlərinə nasoslanmasını təmin edən dörd mədəcikdən və klapanlardan ibarət çox həssas sistemlə yaradılmış orqandır.

Heç bir müdaxilə olmadan həyatımız boyu müəyyən ritmlə dayanmadan döyünən ürəyimiz yaradılışın açıq-aşkar dəlillərindən biridir.

Hələ ana bətnində ikən döyünməyə başlayan ürək dəqiqədə 70-100 dəfə döyünərək ömür boyu dayanmadan işləyir, sadəcə hər döyüntü arasında yarım saniyə dincəlir və gün ərzində təqribən 10.000 dəfə döyünür. Bu rəqəmi insan ömrünün uzunluğunu nəzərə alaraq dəyərləndirsək, qarşımıza hesablamaq mümkün olmayan rəqəm çıxar.

Çox həssas nizamla işləyən ürəyin bütün tərkib hissələri xüsusi yaradılmışdır. Ürəkdə təmiz və çirkli qanın bir-birinə qarışmaması, bədənin təzyiqinin tənzimlənməsi, qida maddələrinin bütün orqanizmə ötürülməsi üçün lazımi proseslər, qanın lazımi miqdarda nasoslayan sistemlər kimi hər detal nəzərə alınmış, ürək bunlara uyğun yaradılmışdır.

Yaradılış möcüzəsi olan ürəkdə əsla təsadüfən əmələ gəlməyəcək qədər kompleks sistem var. Bu xüsusiyyətlərin hamısı onları yaradanı, yəni aləmlərin Rəbbi olan, qüsursuz və yoxdan yaradan Allah`ı bizə tanıdır.

Ürəyin bəzi xüsusiyyətləri aşağıdakılardır:

Ürək bədənin ən təhlükəsiz yerində yerləşdirilmişdir: Ən lazımlı orqanlardan olan ürək xüsusi yaradılışla döş qəfəsinin içində yerləşdirilərək kənardan gələn zərbələrə qarşı qorunur.

Təmiz və çirkli qan əsla bir-birinə qarışmır: Ürəkdə təmiz və çirkli qan daima hərəkət edir. Xüsusi toxuma ilə ürək 5 müxtəlif xüsusiyyətə malik kameraya bölünmüşdür. Sol və sağ qulaqcıqdan ibarət yuxarı hissə giriş kameralarıdır. Buraya gələn qanı altdakı kameralara ötürürlər. Buradakı həssas nizam sayəsində qanlar bir-birinə əsla qarışmırlar.

Qan təzyiqini orqanlara zərər verməməsi üçün tənzimləyir: Ürəyimiz tək nasos kimi deyil, yan-yana iki nasos kimi işləyir. Hər nasosun öz klapanı və mədəciyi var. Bu bölünmə, eyni zamanda, qan dövranı sistemini də iki yerə ayırır. Ürəyin sağ tərəfi çirkli qanı nisbətən aşağı təzyiqlə ağciyərlərə ötürür. Sol tərəf isə təmiz qanı yüksək təzyiqlə bütün orqanizmə vurur. Təzyiqin bu cür tənzimlənməsi bədən üçün çox vacibdir, çünki ağciyərə gedən qan bədənə yayılan qanla eyni təzyiqdə olsaydı, ağciyərlər bu təzyiqə tab gətirməz və parçalanardı. Ürəkdəki mükəmməl müvazinət sayəsində ağciyərlərdə əsla belə problem əmələ gəlmir. Çünki ürək qüsursuz yaradılmışdır.

Ürək iki ayrı xassəyə malik qanı bir-birinə qarışdırmadan bədənin fərqli bölgələrinə vuran, dörd fərqli mədəciyin, təhlükəsizlik qapağı (klapanı) vəzifəsini yerinə yetirən qapaqcıqları olan və son dərəcə həssas tarazlıq üzərində qurulan üstün bir dizayna malikdir.

Orqanizmin ehtiyacı olan bir çox maddənin orqanlara ötürülməsini təmin edir: Ürəkdən gələn təmiz qan aorta yolu ilə toxumalara göndərilir və bütün hüceyrələrə gedən damarlar vasitəsilə daşıdığı oksigeni toxumalara verir. Qan kapillyarlardakı bu dövran zamanı oksigendən əlavə içindəki hormon, qida və digər maddələri də toxumalara paylayır.

Qanın axın istiqamətini tənzimləyən, ahəng içində işləyən klapanlara malikdir: Ürəyin hər kamerasının ağzında yerləşən və qanın axın istiqamətini tərsinə çevrilməsinin qarşısını alan klapanlar var. Qulaqcıqlarla mədəciklər arasındakı bu klapanlar lifli toxumadan təşkil olunmuşdur. Bu klapanları çox incə əzələlər saxlayır. Bu əzələlərdən biri çatışmazsa, qulaqcıqlara doğru artıq qan axar və insanın ölümünə səbəb olan ağır ürək çatışmazlığı əmələ gələr. Bu cür problemlə ancaq müəyyən xəstəlik olduqda qarşılaşırıq. Əks təqdirdə, bu cür vəziyyət əsla baş vermir.

Dəyişən şərtlərə uyğun olaraq lazımi miqdarda qan nasoslayır: Ürəyin nasosladığı qanın miqdarı orqanizmin ehtiyacına görə dəyişir. Normal şərtlər daxilində ürək dəqiqədə 70 dəfə döyünür. Yorucu hərəkətlər əsnasında isə əzələlərimizin daha artıq oksigenə ehtiyacı olduğu üçün ürək iş ritmini artıraraq dəqiqədə 180 dəfə döyünür, nasosladığı qanın miqdarını artırır. Bəs belə olmasa, nə baş verərdi? Bədənin daha artıq enerjiyə ehtiyacı olduğu anda ürək normal ritmlə işləsəydi, müvazinəti pozulduğuna görə bədən zədə alardı. Halbuki, ürəyin mükəmməl quruluşu sayəsində belə hal baş vermir. Bizim tənzimləməmizə ehtiyac qalmadan ürək nasoslanacaq qanın miqdarını özü tənzimləyir.

Bizim iradəmizdən kənar, lakin lazım olduğu qədər işləyir: Ürəyin nasoslayacağı qan miqdarını xüsusi sinir sistemi idarə edir. İstər yuxuda, istər oyaq vaxtımızda sinir sistemimiz nasoslanmalı qanın miqdarı və qanın nasoslanma sürətini özü tənzimləyir. Harada, nə vaxt, nə qədər qan lazım olduğunu heç bir müdaxilə olmadan tənzimləyən ürəkdəki sistem bir sözlə qüsursuzdur. Bu sistemi ürək öz-özünə təşkil edə bilməz, bu sistem təsadüfən də əmələ gələ bilməz. Deməli, ürək yaradılmışdır. Sonsuz elm sahibi olan Allah ürəyimizi qüsursuz yaratmışdır.

Özünəməxsus elektrik sistemi ilə işləyir: Ürəyin döyünməsini təmin edən ürək əzələsi bədənimizin bütün əzələlərindən fərqlidir. Bədəndəki əzələ hüceyrələri təkcə sinir sistemi xəbər göndərdikdə gərilirlər. Halbuki, ürək əzələsi hüceyrələri öz-özlərinə gərilirlər. Bu hüceyrələr öz elektrik axınlarını əmələ gətirir və yayırlar. Hər bir hüceyrənin bu qabiliyyətinə baxmayaraq, heç biri bir-birindən əlaqəsiz gərilmir və onları idarə edən elektrik axını sisteminin təlimatına zidd hərəkət etmir. Yəni biri gərilərkən digəri açılaraq ürəyin işinə zərər verməzlər. Zəncir kimi dayanmış bu hüceyrələr elektrik sistemindən gələn əmrlə daima birlikdə, qüsursuz uyğunluq içində hərəkət edirlər.

Bütün xüsusiyyətlərində də göründüyü kimi, ürəyin quruluşu bizə onun qüsursuz yaradıldığını göstərir və onu yaradan üstün güc sahibi Allah`ın sənətini tanıdır. Allah bir ayədə Ondan başqa ilah olmadığını belə xəbər verir:

Budur Allah – sizin Rəbbiniz. Ondan başqa ilah yoxdur. Hər şeyin yaradıcısıdır. Elə isə Ona ibadət edin! O, hər şeyə vəkildir. (Ənam surəsi, 102)

Əllərimizdəki təqlid edilməz yaradılış

Robot nə qədər inkişaf etmiş olsa da, gerçək bir əlin xüsusiyyətlərinə sahib ola bilməz.

Çayı qarışdırmaq, qəzetin səhifələrini çevirmək, yazı yazmaq kimi adi görünən fəaliyyətləri həyata keçirən əlimiz, əslində, inanılmaz mühəndislik əsəridir.

Əl standart quruluşa malik olmasına baxmayaraq, bir-birindən çox fərqli istifadə sahələrində işləyir. Çoxlu sayda əzələ və sinirə malik qollarımız şərtlərə uyğun olaraq əlimizin güclü və ya yumşaq tutmasını təmin edir. Məsələn, insan əli yumruq kimi sıxılmamış vəziyyətdə ikən hər hansı cismin üzərinə 45 kiloqramlıq güclə zərbə endirə bilər, digər tərəfdən baş barmaq və şəhadət barmağı arasında tutduğu millimetrin onda biri qədər naziklikdəki kağız parçasını hiss edə bilər.

Göründüyü kimi, hər iki iş bir-birindən tamamilə fərqlidir. Biri çox incə əyar, digəri isə tam əksinə, böyük güc tələb edir. Lakin biz kağızı alarkən də, yumruq vurarkən də 1 saniyə belə necə etməyi, ikisi arasındakı güc fərqini tənzimləməyi belə düşünmürük. “İndi bir kağız götürəcəyəm, yaxşısı budur ki, 500 qramlıq güc tətbiq edim, indi də su dolu vedrəni qaldıracağam, bunun üçün 40 kiloqramlıq güc tətbiq edim”, - demirik. Bunlar ağlımıza belə gəlməz.

Çünki insan əli bütün bu prosesləri eyni anda edəcək şəkildə yaradılmışdır. Əl bütün xüsusiyyətləri ilə birlikdə yaradılmışdır.

Əlin bütün barmaqları funksiyalarına görə ən uyğun uzunluqdadır və ən uyğun yerdədir, bundan əlavə, bir-birlərinə uyğundur. Məsələn, normal baş barmağı olan əllə atılan yumruğun gücü qısa baş barmağı olan əllə atılan yumruğun gücündən çoxdur. Çünki baş barmaq onun üçün seçilmiş uzunluq sayəsində digər barmaqların üstünə qıvrılaraq bükülür, beləcə, onları dəstəkləyərək gücü artırır.

Əlin quruluşunda çox incə detallar var, məsələn, əzələ və sinirlərin yanında bəzi kiçik formalar var. Barmaqlarımızın ucundakı dırnaqlar lazımsız deyil. Yerə düşmüş iynəni götürərkən barmaqlarımız qədər dırnaqlarımız da kömək edir. Əlimizdəki barmaq izlərini əmələ gətirən qırışlar və dırnaqlar sayəsində də kiçik şeyləri asanlıqla götürürük. Bundan əlavə, dırnaqlar barmaqların tutduğu cismə tətbiq etdiyi həssas təzyiqin tənzimlənməsində böyük rol oynayır.

Əlimizi digər orqanlarımızdan ayıran bir xüsusiyyəti yorulmamasıdır.

Tibb və elm dünyası böyük səy göstərərək insan əlinin bənzərini süni surətdə düzəltmək istəyir. Düzəldilən robot əllər güc baxımından insan əli ilə eynidir, lakin insan əlindəki həssas toxunma, mükəmməl manevr qabiliyyəti və fərqli işlər etmə bacarıqları robot əldə mümkün deyil.

Belə ki, bir çox elm adamı insan əlinin bütün funksiyalarına malik robot əlin düzəldilməsinin qeyri-mümkün olduğunu düşünür. “Karlsruhe əli” adlanan robot əli düzəldən Hans J. Şnebeli (Hans J. Schneebeli) bu barədə: “robot əllər üzərində nə qədər çox işləyirəmsə, insanların sahib olduğu əllərə o qədər çox heyran oluram. İnsan əlinin gördüyü işin bir qismini belə əldə etmək üçün daha çox zaman keçməlidir”,- deyir.

Digər tərəfdən, əl, əsasən, gözlə ortaq işləyən orqandır. Gözün qəbul etdiyi siqnallar beyinə çatdırılır və beyindən gələn yeni əmrlə əl görəcəyi işə uyğun olaraq hərəkətə keçir. Təbii ki, bunlar çox qısa müddətdə və bizim xüsusi səy göstərməyimizə ehtiyac olmadan baş verir. Robot əllər isə ancaq ya görmə, ya da toxunma xüsusiyyətinə əsaslanaraq hərəkət edirlər. Görəcəkləri hər iş üçün müxtəlif əmrlər verilməlidir. Bundan əlavə, robot əllər ayrı-ayrı funksiyanı yerinə yetirə bilmirlər. Məsələn, piano çala bilən robot əl çəkic tuta bilmir. Çəkic tuta bilən robot əl isə yumurtanı sındırmadan tuta bilmir. Tədqiqatlar nəticəsində yeni-yeni istehsal edilməyə başlayan bəzi robot əllər 2-3 işi birlikdə edə bilir, lakin bu hərəkətlər əlin qabiliyyətləri ilə müqayisədə çox bəsitdir.

Bütün bunlardan əlavə, insanın hər iki əlinin eyni anda mükəmməl uyğunluq içində işlədiyini də nəzərə alsaq, əldəki qüsursuz yaradılışı daha aydın görərik.

Allah əli insanlar üçün xüsusi yaratmışdır. Əlin hər xüsusiyyəti Allah`ın yaratma sənətindəki qüsursuzluğu və bənzərsizliyi bizə göstərir.

Nəticə

İnsan orqanizmindəki bu mükəmməl mexanizmlər əksər hallarda biz fərqinə varmadan işləyir. Ürəyimizin döyünməsi, qaraciyərin funksiyaları, dərinin özünü yeniləməsi bizim iradəmizdən kənar baş verir. Burada haqqında bəhs etmədiyimiz yüzlərlə orqan da eynilə bu cür işləyir. Böyrəklərin qanı süzməsi, mədənin yediklərimizi həzm etməsi, bağırsaqların hərəkəti, nəfəs almağımızı təmin edən ağciyərlərin uyğun içində işləməsindən xəbərimiz belə olmur.

İnsan ona bəxş olunmuş bədən adlı mükəmməl mexanizmin dəyərini ancaq xəstələndikdə, bir orqanı funksiyasını itirəndə anlayır.

Bəs bu mükəmməl mexanizm necə mövcud olub? Ağıl və vicdan sahibi insan orqanizmimizin yaradıldığını anlayar.

Orqanizmimizin təsadüflər nəticəsində əmələ gəldiyini irəli sürən təkamülçülərin iddiası çox gülüncdür. Çünki təkamülçülər təsadüflərin bir-birinin üzərinə əlavə olunaraq orqanizm əmələ gətirdiyini iddia edirlər. Halbuki, insan orqanizmi ancaq bütün orqanları birlikdə mövcud olduqda işləyə bilər. Böyrəksiz, ürəksiz, bağırsaqsız insan yaşaya bilməz. Bu orqanlar olsa da, əgər funksiyalarını tam yerinə yetirmirlərsə, yenə də insan yaşaya bilməz.

Ona görə, insan orqanizmi yaşamaq və nəslini davam etdirmək üçün tam olmalıdır. İnsan bədəninin bir anda, tam şəkildə mövcud olmasının başqa ifadə forması yaradılmış olmasıdır. Allah bu həqiqəti “Vaqiə” surəsində belə xəbər verir:

Biz sizi yaratdıq. Məgər təsdiq etməzmisiniz? Bəs axıtdığınız nütfəyə nə deyirsiniz? Ondan yaradan sizsiniz, yoxsa Biz?! Sizin aranızda ölüm əvvəlcədən Biz müəyyən etdik. Və Biz əsla aciz deyilik, yerinizə sizin kimiləri gətirməkdən və sizi özünüz də bilmədiyiniz başqa bir şəkildə yaratmaqdan! (Vaqiə surəsi, 57-61)