Yusif Mədrəsəsinin Möminlər Üçün Hikmət və Faydaları

Bu kitabın davamında həbsxana sözü yerinə ümumiyyətlə hz. Yusif Mədrəsəsi ifadəsindən istifadə ediləcək. Çünki daha əvvəl də bəhs etdiyimiz kimi möminin həbs edilməsi bir cəza deyil, onun üçün bir təhsildir. Həbsxana mömin üçün “tərbiyə evi”, mənəviyyatını qüvvətləndirdiyi “universitet” hökmündədir. Zəif imanlı və ya imansız kəslər həbsxananın inanclı kəslər tərəfindən niyə cəza və dözülməz bir müsibət olaraq görülmədiyini anlaya bilməzlər. Hətta möminlərin belə bir vəziyyətlə qarşılaşdıqlarında, axirətləri üçün duyduqları böyük sevincin səbəbini qavramaları isə qətiyyən mümkün deyil. Mömin əlbəttə ki, həbsdə olmağı istəməz, belə bir məqsəd üçün səy göstərməz. Ancaq belə bir vəziyyətlə qarşılaşdığında, hz. Yusif Mədrəsəsində alacağı dərəcənin mənəvi həyəcanını, zövqünü və həzzini yaşayar. Başına gələn kiçik-böyük hər hadisədə olduğu kimi, bunda da Allahın yaratdığı hikmətləri, xeyir və faydaları görər.

Möminlərin Allahın razılığını qazanmaq üçün səy göstərərkən düşdükləri həbsxana mühitini hz. Yusif Mədrəsəsi olaraq adlandırmaqlarının səbəbi, onların hər şeydə bir xeyir və fayda olduğuna inanmalarıdır. Onlar bilirlər ki, Allah bir mömin üçün hər nə istəsə, o ən xeyirlisi və ən gözəlidir. Hadisələri kənardan izləyən bir adam bir möminin həbsxanaya düşməsinə zəncirvari bir çox hadisənin səbəb olduğunu zənn edə bilər. Halbuki dərindən düşündükdə və bütün hadisələr Qurana görə qiymətləndirildikdə həqiqətlər tam fərqlidir. Bir möminin həbsə düşməsi, həbsdə qaldığı müddət və çıxdığı an ancaq Allahın diləməsi ilə həyata keçir. Heç bir hadisə və ya heç bir şəxs Allahın diləməsi xaricində bir insanın həbsə düşməsinə səbəb ola bilməz. İnsan ancaq qədərində olduğu üçün belə bir vəziyyətlə qarşılaşar. Əgər Allah bir müsəlmanın həbsdə olmasını istəyirsə, demək ki, bu adam üçün orada keçirdiyi günlərdə bir çox fayda və xeyirlər var. Ancaq bu, dərin bir qavrayışa və güclü bir imana sahib bir insanın görə biləcəyi bir həqiqətdir.

Bədiüzzaman Səid Nursi bu mövzuda bütün həyatı boyunca nümunə olmuş mübarək bir insandır. Hz. Yusif Mədrəsəsinə hər girişində orada mövcudluğunun xeyir və hikmətlərini düşünmüş, bunları da bütün inananlarla paylaşmışdır. Həbsxanadan yazdığı məktublarla şagirdlərinə çox qiymətli tövsiyələr vermiş, bu dövr ərzində qələmə almağı davam etdirdiyi Risalə-i Nur adıyla tanınan əsərləriylə də insanlara bir-birindən hikmətli təfəkkürlərini çatdırmışdır. Hər yazısında bu hadisələrin özləri üçün çox xeyirli olduğunu, bir çox faydanı özü ilə gətirdiyini və baş verən hər hadisəyə iman və təvəkkül gözüylə baxılmalı olduğunu xatırlatmışdır. Xüsusilə də yaşının çox irəlilədiyi dövrlərdə, bütün xəstəliklərinə baxmayaraq, qışın ən şiddətli günlərində soyuq və sobasız hücrələrdə saxlanılan, hətta bəzən təcrid edilərək insanlarla görüşməsi belə qadağan edilən Səid Nursi ən ağır şərtlərdə də hər şeyin qədərdə olduğunu və təslimiyyətlə qarşılanmalı olduğunu bir məktubunda belə dilə gətirmişdir:

“Sonra bu sırada, bu soyuqda, ən çox istirahətə və üşüməməyə və dünyanı düşünməməyə möhtac olduğum bir zamanda, qərəzi və qəsdi hiss edər bir tərzdə, məni təhəmmülün üzərində bu sürgün və təcrid və həbs və çətinliyə sövq edənlərə, fövqəladə qəzəblənmək gəldi. Bir kömək imdada yetişdi. Mənəvi cəhətdən ürəyə xəbərdarlıq edildi ki: "İnsanların sənə etdikləri ayn-ı zülmlərində, ayn-ı ədalət olan qədər-i İlahinin böyük bir hissəsi var və bu həbsdə yeyəcək ruzin var. O ruzin səni bura çağırdı. Ona qarşı razılıq və təslim ilə qarşılıq vermək lazımdır. Hikmət və Rəbbin rəhmətinin belə böyük bir hissəsi var ki, bu həbsdəkiləri nurlandırmaq və təsəlli vermək və sizə savab qazandırmaqdır. Bu hissəyə qarşı, səbir içində minlərlə şükür etmək lazımdır ... "3

Bədiüzzamanın sözlərində ifadə etdiyi kimi, hz. Yusif Mədrəsəsində olanlar qədərlərində olduğu üçün oradadırlar və bu səbəblə hadisələrə təslimiyyətlə, səbir və şükürlə qarşılıq verməlidirlər. Həmçinin həbsxana imtahanıyla qarşılaşan hər saleh müsəlman Bədiüzzaman kimi orada olmasının xeyir və hikmətlərini tapıb üzə çıxarmalıdır ki, bu cür qiymətli bir mənəvi təhsil dövrünün haqqını versin. Bədiüzzaman başqa bir sözündə isə hz. Yusif Mədrəsəsinin bağçasında həm yaxşıların, həm də pislərin olduğunu, ancaq möminlərin yalnız yaxşıları görüb pisləri isə görməzlikdən gələrək, zehinlərini bu tip mövzularla gərəksiz yerə məşğul etməməli olduqlarını xatırlatmışdır:

"Saniyən:" Qədərə iman edən qəm və hüzndən əmin olur" sirri ilə, "Hər şeyin gözəl cəhətinə baxın" qaidəsinin sirri ilə, çox qısa bir məalı: "Sözləri dinləyib ən gözəlinə tabe” olub pisliyə baxmayanlar İlahi hidayətə qovuşmuş ağıl sahibi onlardır" məalında. Bizlər üçün indi hər şeyin yaxşı tərəfinə və gözəl cəhətinə və fərah verəcək istiqamətinə baxmaq lazımdır ki, mənasız, lazımsız, zərərli, sıxıntılı, çirkin, müvəqqəti hallar nəzər-i diqqətimizi çəkib ürəyimizi məşğul etməsin. Səkkizinci Sözdə bir bağçaya iki adam, biri çıxar biri girir. Bəxtiyarı bağçadakı çiçəklərə, gözəl şeylərə baxar, səfa ilə istirahət edər. Digər bədbəxt, təmizləmək əlindən gəlmədiyi halda çirkin, pis şeylərə diqqətini verər, mədəsini bulandırar. İstirahətə qarşılıq çətinlik çəkər, çıxar gedər. İndi cəmiyyət həyatı insanlığın mərhələlərində, xüsusilə Yusifiyyə Mədrəsəsi bir bağça hökmündədir. Həm çirkin, həm gözəl, həm kədərli, həm rahat şeylər birlikdə tapılar. Ağıl odur ki; rahat və gözəl şeylərlə məşğul olub, çirkin, sıxıntılı şeylərə əhəmiyyət verməz, şikayət və maraq yerinə şükür edər, sevinər." 4

Bədiüzzamanın da ifadə etdiyi kimi, Allahın yaratdığı hadisələrdəki faydaları, xeyirləri görənlər dünyada və axirətdə sevinc içində, rahat və hüzurlu yaşayarlar. Onlara heç bir pis adam zərər verə bilməz, heç bir pislik kədərlənmələrinə səbəb ola bilməz. Allaha iman etməyən kəslər üçün isə bunun tam tərsi olar. Onlar başlarına gələn hər çətinlikdə və əziyyətdə dərhal ümidsizliyə qapılar, sıxıntıya düşər, qorxu duyar və nəticəsində dünyanı da, axirəti də itirərlər. Allah Quranda bu kəslərin vəziyyətlərini belə bildirir:

İnsanlardan eləsi də vardır ki, Allaha şübhə ilə ibadət edir. Əgər ona bir xeyir çatsa, onunla rahatlıq tapar. Yox, əgər başına bir iş gəlsə, üz döndərib küfrə qayıdar. O adam dünyanı da itirər, axirəti də. Gerçək zərər də elə budur. (Həcc surəsi, 11)

Hz. Yusifin həbsxana həyatının hikmətləri və vəsilə olduğu nemətlər

Hz. Yusifin həyatı, daha əvvəl də ifadə etdiyimiz kimi, Allahın hər şeyi bir xeyir və hikmət üzərinə yaratdığını göstərən hadisələrlə doludur. Yalnız həbsxanaya atılması deyil, əleyhinə qurulan hər hiylə də onun lehinə bir xeyirlə nəticələnmişdir.

Məsələn, qardaşları hz. Yusifi öldürmək üçün quyuya atmışdılar. Ancaq bu hadisə hz. Yusifin Misirə yerləşməsinə və davamında da Misir xəzinələrinin başına keçməsinə vəsilə olmuşdur. Evində qaldığı Əzizin arvadının atdığı böhtan ilə həbsə atılmasının nəticələri də həmişə xeyirlərə vəsilə olmuşdur. Bir insanın böhtan nəticəsində həbsə düşməsi, hadisələrin xeyir və hikmətlərini görə bilməyən kəslər tərəfindən böyük bir şanssızlıq və bəla olaraq xarakterizə edilə bilər. Halbuki, hz. Yusifin həyatında gördüyümüz bu hadisə sayəsində onun gözəl əxlaqına, namusuna, Allahın haram etdiklərinə qarşı nə dərəcə diqqətli olduğuna, imanına, doğruluğuna bütün şəhər xalqı şahid olmuşdur. Bununla yanaşı, sahib olduğu elm hökmdarın qulağına da çatmış və bu elmi sayəsində Misir xəzinələrinin xəzinədarı olaraq təyin edilmişdir. Bu səbəbdən bir mömin üçün ən gözəl davranış Rəbbimizin onun üçün təyin etdiyi qədərə tamamilə təslim olmaq və Allahın hadisələrin ardından nələr göstərəcəyini səbirlə və təvəkküllə gözləməkdir. Allah bütün hadisələri bizim əvvəldən bilməyəcəyimiz qüsursuz bir plan içində, ən incə təfərrüatı ilə və ən xeyirli olacaq şəkliylə yaradar. Hz. Yusif də bu həqiqəti belə dilə gətirmişdir:

O, ata-anasını taxtın üstündə əyləşdirdi. Onlar hamısı onun qarşısında səcdə etdilər. O dedi: “Atacan! Bu, çoxdankı yuxumun yozumudur. Rəbbim onu gerçəkləşdirdi. O mənə lütf etdi. O məni zindandan çıxartdı və şeytan mənimlə qardaşlarımın arasına ədavət saldıqdan sonra sizi səhradan yanıma gətirdi. Şübhəsiz ki, Rəbbim istədiyinə qarşı lütfkardır. Həqiqətən, O, Biləndir, Müdrikdir. (Yusif surəsi, 100)

Saleh bir möminin hz. Yusif Mədrəsəsində olmasının xeyir və hikmətləri

Kitabın əvvəlində də vurğuladığımız kimi, Allah əlbəttə ki, hər hadisədə bizim görə bildiyimiz və görə bilmədiyimiz saysız fayda, xeyir və hikmət yaradar. Ancaq saleh möminlərin başlarına hər hansı bir hadisə gələndə Allaha yönələrək, bu hadisələrin xeyir və hikmətlərini görməyə çalışmaları lazımdır. Bu, hz. Yusif Mədrəsəsində bütün inanclı insanlar üçün keçərlidir. Bu hissədə hz. Yusif Mədrəsəsinin inananlara qazandırdığı faydalar, sağlamlıqlar və Allahın rəhmətinə necə vəsilə olduğu izah ediləcək.

Möminlərin qardaşlıq əlaqələrinə, sədaqətlərinə, qərarlı və səmimi rəftarlarına hər kəs şahid olar

Bir möminin hz. Yusif Mədrəsəsinə düşməsinə, eynən hz. Yusifin həyatında olduğu kimi, inkar edənlərin, insanlar arasında əxlaqsızlığı və inkarı yaymağa çalışanların böhtanları və haqsız ittihamları səbəb olar. Bu kütlələrin sanki hay-küy salaraq möminlərin üzərinə getmələri, xalq arasında saxta dəlillər, yalançı şahidlər və əsassız xəbərlərlə meydana gətirdikləri hiddətlənmə, möminlərin heç bir cinayətləri olmadığı halda həbs olunmaları ilə nəticələnər. Bədiüzzaman Səid Nursi, İmam-ı Azam, Süleyman Hilmi Tunahan kimi əhəmiyyətli İslam alimləri də bir-birinə bənzər haqsız ittihamlar və əsassız böhtanlar nəticəsində hz. Yusif Mədrəsəsində qalmışlar.

Saleh möminlərə atılan böhtanların ən başlıcası möminlərin bir mənfəət əldə etmək istədikləri istiqamətindədir. Bu iftira keçmişdə bütün peyğəmbərlərə və onların yanındakı saleh möminlərə atılmışdır. Hətta inkar edənlər möminlərin mənfəət üçün bir yerdə olduqlarından o qədər əmindirlər ki, onları dağıtmaq üçün “... Allahın Elçisi yanında olanlara bir şey verməyin ki, dağılıb getsinlər! ...” (Munafiqun surəsi, 7) dedikləri bildirilir. Bu ayədən də aydın olduğu kimi möminlərin maddi mənfəətlər üçün bir yerdə olduqlarını, maddi mənfəətlərinin qarşısı alındıqda isə birliklərinin sona çatacağını zənn edərlər.

Bu əslində cahil cəmiyyətin “adamı özün kimi bilərsən” məntiqinin əks olunmasıdır. Çünki həqiqətən də Allaha iman etməyən kəslər, mənfəətləri ən kiçik bir zərərə uğradığı vaxt qırx illik dostlarından, hətta bəzən ana-atalarından belə imtina edə bilərlər. Bu çirkin əxlaqa görə, bir insanın maddi mənfəəti olmayan biriylə yoldaşlıq etməsi, ona yardım etməsi, fədakarlıq göstərməsi çox böyük bir saflıqdır. Yoldaşlığın möhkəmliyi də bəhsi keçən mənfəətin böyüklüyünə, əhəmiyyətinə görə təyin olunmalıdır. Dindən uzaq insanlar, öz əxlaqları bu şəkildə olduğu üçün, möminləri də özləri kimi dəyərləndirirlər. Ancaq möminlərə yönəltdikləri hər cür hücum, böhtan və haqsız ittihamlara, meydana gətirdikləri çətin şərtlərə və verdikləri əziyyətlərə baxmayaraq gördükləri qərarlı, sadiq, vəfalı, mətanətli və güclü rəftarlar qarşısında böyük bir təəccüb yaşayarlar. Çünki bütün məqsədləri möminləri ruhdan salmaq, bir-birlərinə olan güclü qardaşlıq əlaqələrini pozmaq və dağıtmaq ikən, birdən-birə bütün səylərinin boşa çıxdığını anlayarlar.

Saleh möminlər şərtlər nə olursa olsun imanlarından, ibadətlərindən, gözəl əxlaqlarından və Allaha iman edən insanlarla birlikdə olmaqdan imtina etməzlər. Allah bir çox ayəsində saleh möminlərin bu üstün xüsusiyyətlərini bildirmişdir. Bu ayələrdən bəziləri belədir:

Möminlər ancaq Allaha və Onun Elçisinə iman gətirən, sonra heç bir şəkk-şübhəyə düşməyən, Allah yolunda malları və canları ilə cihad edənlərdir! İmanlarında sadiq olanlar da məhz onlardır. (Hucurat surəsi, 15)

Neçə-neçə peyğəmbər olmuşdur ki, bir çox dindarlarla birlikdə vuruşmuşlar. Onlar Allah yolunda başlarına gələnlərə görə nə ruhdan düşmüş, nə zəifləmiş, nə də düşmənə boyun əymişlər. Allah səbir edənləri sevir. Onların dedikləri ancaq: “Ey Rəbbimiz! Günahlarımızı və əməllərimizdə həddi aşmağımızı bizə bağışla; qədəmlərimizi sabit et və kafir qövmə qələbə çalmaqda bizə yardım et!” – olmuşdur. (Ali İmran surəsi, 146-147)

Göründüyü kimi, möminlərin həbs və ya haqsız hücumlar kimi çətinliklərlə qarşılaşmalarının vəsilə olduğu xeyirlərdən biri, onların sədaqətlərinin, vəfalarının, bir-birlərinə olan bağlılıqlarının ortaya çıxmasıdır. Bu, içlərində yaşadıqları cəmiyyətin ilk dəfə qarşılaşdığı bir modeldir. Bütün bu hadisələr möminlərin sahib olduqları gözəl əxlaqın bütün cəmiyyət tərəfindən tanınmasına da vəsilə olur. Yalnız onlarla eyni dövrdə yaşayanlar deyil, gələcək bir çox nəsil də eyni şəkildə saleh möminlərin çətinlik anlarında belə qətiyyətli və sadiq olduqlarına, heç bir zaman ruhdan düşmədiklərinə şahidlik etmiş olarlar.

Necə ki, yaxın tariximizdə Bədiüzzamanın və ətrafındakıların göstərdikləri qətiyyət, hz. Yusif Mədrəsəsindəki şövq və həyəcanları bunun ən gözəl nümunələrindən biridir. Onlar həm yaşadıqları dövrdə, həm də indiki vaxtda bütün möminlərə gözəl bir nümunədirlər. Bədiüzzaman, hz. Yusif Mədrəsəsində olduğu vaxt azadlıqda olan qardaşlarına yazdığı məktublarda onlara belə xitab etmişdir:

"Əziz, sıddık (doğru danışan), sarsılmaz, çətinlikdən bezib bizlərdən çəkilməz qardaşlarım! ... Nur tələbələrinin də, bir neçə ildə ən uyğun olan Mədrəsə-i Yusifiyyədə bir dəfə toplanmalarının lüzumu cəhətində min çətinlik və sıxıntı belə olsa əhəmiyyəti yoxdur. Köhnə həbslərimizdə bir neçə zəif qardaşlarımızın bezib dairə-i Nuriyedən çəkinmələri onlara çox böyük bir itki oldu və Nurlara heç zərər gəlmədi. Onların yerinə daha mətin, daha səmimi şagirdləri meydana çıxdılar. Madam dünyanın bu imtahanları keçicidir, tez gedərlər. Savablarını, meyvələrini bizlərə verərlər. Biz də İlahi yardıma etimad edib səbir içində şükür etməliyik." (Şualar, s. 503)

Bədiüzzaman bir başqa məktubunda hz. Yusif Mədrəsəsindən sadiq dostlarına belə səslənmişdir:

"Əziz, sıddık (doğru danışan) qardaşlarım! Bu köhnə və yeni iki Mədrəsə-i Yusifiyyədəki şiddətli imtahanda sarsılmayan və dərsindən imtina etməyən və yandırıcı şorbadan ağızları yandığı halda tələbəliyini buraxmayan və bu qədər hücuma qarşı mənəvi qüvvəti qırılmayan şəxsləri həqiqət əhli və gələcək nəsil alqışlayacaqları kimi, məlaikə və ruhanilər belə alqışlayırlar deyə qənaətim var. Lakin içinizdə xəstə və nəzakətli və kasıbların olması ilə, maddi çətinlik daha çoxdur. Və buna qarşı da hər biriniz bir-birinə təsəlli və əxlaqda və səbirdə bir nümunə alınacaq model və həmrəylik və yumşaltma bir şəfqətli qardaş və dərs müzakirəsində bir ağıllı həmsöhbət və mücib (cavab verən) və gözəl xasiyyətlərin əks olunmasına bir güzgü olmanız, o maddi çətinlikləri heçə endirər deyə düşünüb ruhumdan çox sevdiyim sizlər haqqında təsəlli tapıram ... "5

Bu gün, tarixdə yaşanmış hadisələrə baxaraq, saleh möminlərin qətiyyətlərindən, səbirlərindən, Allah yolundakı cəsarətlərindən və bir-birlərinə olan bağlılıqlarından nümunələr götürürük. Keçmişdə yaşanan hadisələrin bu gün bütün möminlərə nümunə olması bunu göstərir: O dövrdə baş verən hadisələr və çətinliklər möminlərin lehinə olmuş, onların həm dövründəki kəslər, həm də sonrakı cəmiyyətlər tərəfindən tanınmalarına vəsilə olduğu kimi şərəf və üstünlük qazanmışlar.

Möminlərə haqsızlıq edildiyi xalqa aydın olar, gözəl əxlaqlı, doğru və etibarlı insanlar olduqları ortaya çıxar

Hansı dövrdə yaşayırsa yaşasın, bir möminin qaralamağa çalışılacağı və haqqında cinayət araşdırmaları ediləcəyi açıqdır. Çünki bir mömini təsirsiz hala gətirmə mövzusunda xalqın razı salınması və həyata keçirilməsi nəzərdə tutulan planın kütlələrdən dəstək tapması üçün örtük hazırlanmalıdır. Necə ki, hz. Yusifin nümunəsində vəzirin arvadının böhtanı hz. Yusifin elçiliyinə mane olmaq üçün bir pərdə asmaq və həbsə atılması üçün bir bəhanə olaraq istifadə edilmişdir.

Bütün bu hadisələr nəticəsində möminlər haqqında ətraflıca araşdırmalar aparılacaq, ancaq möminlər digər insanlardan fərqli olaraq haqlarında aparılacaq olan hər cür araşdırmaya qarşı olduqca rahatdırlar. Haqlarındakı istintaq və araşdırmalardan yalnız Allahın əmr və tövsiyələrinə görə yaşamayan insanlar narahat olarlar. Çünki insanların böyük bir hissəsinin ortaya çıxmasından narahat olacağı bir səhvi, daha açıq desək bir saxtakarlığı və ya hüquqa zidd bir fəaliyyəti var. Lakin müsəlmanlar Allahdan qorxan və buna görə də hər cür pislikdən və günahdan şiddətlə uzaq duran insanlardır. Onlar axirətdə hesab verəcəklərini bildikləri üçün hər an Quran əxlaqına uyğun bir həyat yaşayarlar, hesabını verə bilməyəcəkləri hər cür hərəkətdən də qəti olaraq uzaq durarlar. Heç kimin malında, mülkündə gözləri yoxdur, heç kimə ən kiçik bir haqsızlıq və ya ədalətsizlik etməzlər, harama əl uzatmaz, mənfəətləri arxasınca qaçmazlar. Quranda əmr edilənlərin gərəyi olaraq yer üzündə fitnə-fəsad çıxarmaqdan şiddətlə uzaq durar, daim dövlətə bağlılığı təşviq edən, sülhsevər, ictimai hüzuru təmin etməyə çalışan bir model meydana gətirərlər. Məhz buna görə də həyatlarının araşdırılmasından, istintaqdan heç bir şəkildə çəkinmədikləri kimi, nə qədər çox araşdırılırsa araşdırılsın, keçmişlərində yalnız təmizlik tapılacağını bilir və bunun rahatlığını yaşayarlar. Edilən hər istintaq və araşdırmanın, daim öz lehlərinə nəticələnəcəyini və nə qədər təmiz, günahsız və dürüst insanlar olduqlarını bir daha ortaya çıxaracağını unutmazlar.

Məsələn, hz. Yusifin zindana atılması onun gözəl əxlaqının, təmizliyinin, doğruluğunun və Allaha olan imanının tanınmasıyla nəticələnmişdir. Həbsdə keçən illərin ardından hökmdar onu çağırdıqda hz. Yusif əvvəlcə günahsız olduğunun isbat edilməsi üçün hökmdardan istintaq aparmasını şəxsən özü istəmişdir.

Diqqət edilsə, yalnız təmiz və doğru insanlar ürək rahatlığı ilə özləri haqqında istintaq aparılmasını tələb edə bilərlər. Beləliklə, hökmdar hz. Yusifə böhtan atan qadını və digər qadınları yığmış və onlardan hz.Yusif haqqında soruşmuşdur. Qadınlar hz. Yusifdən heç bir pislik görmədiklərini dediklərində, ona böhtan atan vəzirin arvadı da günahını etiraf etmişdir. Beləcə, hz. Yusifin günahsızlığı şəxsən böhtanı atan kəslər tərəfindən sübut edilmişdir. Bu hadisə Yusif surəsində belə xəbər verilir:

Hökmdar: “Onu mənim yanıma gətirin!” – dedi. (Onun göndərdiyi) elçi (Yusifin) yanına gəldikdə o: “Ağanın yanına qayıdıb soruş ki, (Züleyxanın məclisində) əllərini kəsən o qadınların məqsədi nə idi? Həqiqətən, Rəbbim onların məkrini biləndir!” (Padşah həmin qadınları çağırtdırıb) soruşdu: “Yusifi tovlayıb yoldan çıxartmaq istəməkdə məqsədiniz (qəsdiniz) nə idi? (Qadınlar: ) “Allah eləməsin! Biz onun barəsində pis bir şey bilmirik!” – deyə cavab verdilər. Vəzirin övrəti (Züleyxa) dedi: “Artıq indi həqiqət bəlli oldu. Yusifi tovlayıb yoldan çıxartmaq istəyən mən idim. O, şübhəsiz, doğru danışanlardandır!” (Yusif dedi:) “Bu (qadınlara həqiqəti etiraf etdirməyim) ona görədir ki, (vəzir evdə) olmadıqda mənim ona xəyanət etmədiyimi və Allahın xainlərin hiylələrinə yol vermədiyini (onları baş tutmağa qoymadığını) bilsin! Mən özümü təmizə çıxartmıram. Rəbbimin rəhm etdiyi kimsə istisna olmaqla, nəfs (insana) pis işlər görməyi əmr edər. Həqiqətən, Rəbbim bağışlayandır, rəhm edəndir!” (Yusif surəsi, 50-53)

Göründüyü kimi, hz. Yusif öz tələbiylə bu böhtan haqqında məlumatı olanları bir yerə toplamış və tərtəmiz bir insan olduğunun o kəslər tərəfindən açıqlanmasını təmin etmişdir. Bu böhtan və həbs dövrü ilk baş verdiyi vaxt, bu hadisəni eşidən ya da görən insanlar üçün bədbəxt bir hadisə kimi görünmüş ola bilər. Ancaq hz. Yusif kimi əhəmiyyətli bir vəzifəni öhdəsinə götürəcək qədər doğru və gözəl əxlaqlı bir insanın təmizliyinin, bütün insanların şahidliyi ilə qəbul edilməsi, əlbəttə ki, onun gücünü və insanların gözündəki etibarını artırmışdır. Bunun sayəsində çox əhəmiyyətli bir mövqeyə tərəddüd edilmədən seçilmişdir.

Quranda möminlərə bildirilən bir müjdə isə, Allahın mütləq möminlərə qurulan hiylələri pozacağı və möminlərin haqlı olduğunu ortaya çıxaracağıdır. Möminlərin özlərinə atılan böhtanlardan Allahın köməyiylə təmizə çıxdıqlarını göstərən ayələrdən biri belədir:

Ey iman gətirənlər! Musanı incidən şəxslərə oxşamayın. Allah onu onların dediklərindən təmizə çıxartdı. O, Allahın yanında çox ehtiram edilən şəxsdir. (Əhzab surəsi, 69)

Bədiüzzaman Səid Nursi də özünün, şagirdlərinin və Risalə-i Nurların tez-tez istintaqa məruz qalmalarında çox böyük xeyirlər olduğunu hər fürsətdə ifadə etmişdir. Çünki bu mübarək insanlar istintaqlardan hər dəfə həm fərd, həm də əsərlər baxımından tərtəmiz çıxmışlar. İstintaqlar sayəsində dürüstləkləri və səmimiyyətləri hər dəfə dövlətin əlaqədar orqanları tərəfindən də təsdiq edilmişdir. Bədiüzzaman bu mövzuyla əlaqədar olaraq bir sözündə belə deyir:

“... Ola bilsin ki, sevmədiyiniz bir şey sizin üçün xeyirli, sevdiyiniz bir şey isə sizin üçün zərərli olsun. Allah bilir, siz isə bunu bilmirsiniz”. (Bəqərə surəsi, 216) sirrini təkrar göstərdi ... Başda Ankara bilikli kəslərinin təqdiranə hesabatları, hətta beş sandıq Nur risalələrində beş on səhv tapdıqları halda, məhkəmədə onların səhv və səhv göstərdikləri nöqtələr gerçəyin eyni olduğunu və onların səhv və yanlış dedikləri maddələrdə özləri səhv etdiklərini sübut etdiyimiz kimi, beş yarpaq hesabatlarında beş on səhv və xətalarını göstərdik. Və yeddi məqama göndərdiyimiz Meyvə və Müdafaaname Risalələri və Ədliyyə Vəkalətinə göndərilən Nurun umum risalələri, şiddətli əmrlər gözləyərkən çox yumşaq, hətta təsəlli olaraq Baş vəkilin bizə göndərdiyi məktubu kimi, barışma tərzində ilişmələri qəti olaraq isbat etdi ki: Risalə-i Nurun İlahi yardım kəramətiylə, onları məğlub edib özünü onlara yol göstərici olaraq oxutdurmuş, o geniş dairələri bir növ dərshanə etmiş, çox tərəddüdlü və çaşmış imanlarını qurtarmış və bizim sıxıntılarımızdan yüz dərəcə çox mənəvi rahatlıq və fayda verdi. "6

Bədiüzzamanın bu hikmətli sözlərində diqqət çəkdiyi bir başqa xeyir isə, bu hadisələr əsnasında Allahın varlığının və birliyinin izah edildiyi Risalə-i Nurların bir çox adam tərəfindən dəfələrlə oxunmuş olmasıdır. Risalə-i Nurların təkrar-təkrar oxunması bir çox insanın imanına vəsilə olmuş və eyni zamanda bu əsərlərin yazarını da tanıma imkanı yaratmışdır.

Bədiüzzaman risalələrində həmçinin çətinlikləri və şiddətli imtahanları qızılla misin bir-birindən ayrıldığı məhək daşına bənzətmişdir. Məhək daşı necə qızılın qızıl, misin də mis olduğunu ortaya çıxarırsa, çətin imtahanlar da möminin bütün gözəl xüsusiyyətlərini ortaya çıxaracaq, nəfsinin pıçıldadığı bütün vəsvəsələri də ortadan qaldıracaq. Bu dövrlər inanan bir kəsin iman gücünü ortaya qoyar və bunu içində yaşadığı cəmiyyətə göstərər. Bədiüzzaman və tələbələrinin qarşılaşdıqları çətinliklər da onların “qızıl” qədər qiymətli olduqlarını ortaya qoymuş, onları bütün xalqa tanıtmışdır. Gördükləri işlərin yalnız Allahın varlığını insanlara izah etmək məqsədiylə edilən saf işlər olduğunu, heç bir niyyətin, şəxsi mənfəətin bu fəaliyyətlərə qarışmadığını bütün insanlara göstərmişdir. Beləliklə, ürəyində səmimiyyətləriylə əlaqədar şübhə olanlar da onların çətinlik zamanındakı gözəl əxlaqlarını görmüş və saf niyyətlərinə qənaət gətirmişlər. Bədiüzzamanın mövzuyla əlaqədar sözləri belədir:

"Birdən bu səhər ürəyə xəbərdarlıq edildi ki: Siz bu şiddətli imtahana girmək və incədən incəyə sizi neçə dəfə "qızıl mı, mis mi" deyə ölçüyə vurmaq və hər cəhətdə sizi insafsızca təcrübə etmək və nəfslərinizin hissələri və dəsisələri varmı yoxmu üç-dörd ələklə ələnmək; xalisanə, sırf haqq və həqiqət adına olan xidmətinizə bir çox lüzumu var idi ki; İlahi qədər və Rəbbin köməyi icazə verir. Çünki bir imtahan meydanında inadçı və bəhanəçi insafsız təcavüzkarların qarşısında nümayiş edilməsindən hər kəs anladı ki: Heç bir hiylə, heç bir eqoizm, heç bir qərəz, heç bir dünyəvi, axirət və şəxsi mənfəət qarışmayaraq, tam xalis, haqq və həqiqətdən gəlir. Əgər pərdə altında qalsaydı, çox mənalar verilə bilərdi. Daha iman əhlinin avam təbəqəsi etimad etməzdi. "Bəlkə bizi aldadırlar" deyər və seçmə qismi belə vəsvəsə edərdi. Bəlkə bəzi məqam əhli kimi özlərini satmaq, etimad qazanmaq üçün belə edirlər deyə daha tam qənaət etməzdilər. İndi imtahandan sonra, ən inadçı vəsvəsəli belə təslimə məcbur olur. Zəhmətiniz bir, həyat yoldaşınız mindir inşaAllah." 7

Xalq möminlərdən xəbərdar olar, onları tanıdıqca yaxınlıq və sevgi duymağa başlayar

Bir möminin hz. Yusif Mədrəsəsində olmasının və bununla əlaqəli hadisələrin çox əhəmiyyətli bir hikməti də, insanların diqqətlərinin möminlərin üzərinə çəkilmiş olmasıdır. Bu həbs hadisələri olmasa bəlkə möminlər daha az insan tərəfindən tanınacaq, xalq onların işlədikləri xeyir əməllərin bir çoxundan xəbərdar olmayacaq. Ancaq bu hadisələr nəticəsində xalqın böyük bir qismi möminləri tanıyar və onların əxlaqlarına şahid olar.

İnsanların xarakterlərinin ən doğru olaraq aydın olduğu mühit əziyyətə və çətinliyə düşdüyü anlardır. Haqsızlığa uğrayan, böhtan atılan, bir çox istiqamətdən çətinlik yaşayan bir insanın səbirli, təvazökar, sükunətli, alicənab, bağışlayıcı, razılaşan və əsla şikayət etməyən rəftarı, əlbəttə ki, hadisələri izləyən insanlara bir çox şey göstərəcək, səmimi insanları tanımalarına vəsilə olacaq. Necə ki, Səid Nursinin hər hz. Yusif Mədrəsəsinə girişi və ya sürgün edilməsi oxşar xeyir və hikmətlərlə nəticələnmişdir. Bu hadisələr nəticəsində Bədiüzzaman Nur tələbələri və Nur risalələri xalqın diqqətini çox çəkmiş və beləcə insanlar Risalə-i Nura yönəlmişlər. Səid Nursi bu mövzudakı düşüncələrini belə qeyd edir:

“İkinci hikmət və fayda: Bu zamanda Nurlarla iman xidməti, hər tərəfdə elan verərək və möhtac olanların nəzər-i diqqətlərini çəkməklə olar. Məhz həbs edilməyimizlə Nurlara diqqət çəkilər, elan hökmünə keçər. Ən çox inadçı və ya möhtac olanlar onu tapar, imanını qurtarar və inadı qırılar, təhlükədən xilas olar və Nurun dərshanə genişlənər.8

“Bəli Risalə-i Nurun məsələsi; İslam aləmində, xüsusilə bu məmləkətdə çox böyük əhəmiyyətə malik olduğundan belə həyəcanlı toplamalar ilə xalqın diqqətini Nur həqiqətlərinə çəkmək lazımdır ki, ümidimizin və tədbirlərimizin və gizləməyimizin və təcavüzkarların alçaltmalarının üzərində və seçimimizin xaricində belə parıltı ilə Risalə-i Nur öz dərslərini dost və düşmənə açıq şəkildə verir. Ən gizli sirlərini açıqca çəkinməyərək göstərir. Madam həqiqət budur, biz kiçik sıxıntılarımızı kinə kimi bir acı dərman bilib səbir və şükür etməliyik, "Əlbət bu da keçər" deməliyik." 9

Möminlərin hz. Yusif Mədrəsəsində bir-birlərinə olan bağlılıqları, həmrəylikləri qüvvətlənir, əskikliklərini aradan qaldırma imkanı tapırlar

Hz. Yusif Mədrəsəsinin digər bir xeyirli istiqaməti isə burada yaşayan möminlərin bir-birlərinə olan faydasıdır. İyirmi dörd saat ərzində gecə-gündüz demədən kiçik bir məkanın içində bir-birlərinin hər hallarına şahid olan müsəlmanlar bir-birlərinə həmişə gözəl gözlə baxar və bir-birlərinin ən gözəl istiqamətlərini özlərinə nümunə götürərlər. Birinin təmizliyi, birinin ağlı, birinin çalışqanlığı, birinin Quran biliyi, digərinin fədakarlığı, başqasının təvazökar hərəkətləri digər möminlərə gözəl bir tərbiyə verər. Hər kəs bir-birinin bir istiqamətinə qibtə edib onun tərbiyəsini alsa, hz. Yusif Mədrəsəsindəki təhsil sona çatdıqda möminlər mənəvi istiqamətdən böyük bir yetkinliyə çatmış və əxlaqlarını misliylə gözəlləşdirmiş olarlar. Bu dövr onların mənəvi olaraq dərinləşmələrinə, bir çox qüsurlarından təmizlənmələrinə vəsilə olar.

Möminlər qardaşlığın və dostluğun nə cür qiymətli və dəyərli olduğunu da burada layiqincə görərlər. Həmrəylikləri və dostluqları çox artar. Allah yolunda gözəl əxlaqın yayılması üçün gecə-gündüz dayanmadan çalışan mömin bacı-qardaşlarını ətraflı şəkildə düşünmə və təqdir etmə imkanı taparlar. Və hər dəfə Allahın təcəllilərini görüb, sevgiləri qat-qat artar. Mömin yanında olan mömin qardaşına həbsxana şərt və imkanlarında təqdim edə biləcəyi şeylərin ən gözəlini təqdim edər. Qardaşının təhlükəsizliyini, rahatlığını, sağlamlığını, imanını düşünər, əsas diqqətini ona verər. Bütün bunlar ancaq Quran əxlaqını və təhsilini almış insanların göstərə biləcəyi üstün vəsflərdir. Allah Quranda möminlərin bu gözəl əxlaqını, bir-birlərinə olan sevgilərini, çətin şərtlərdə belə bacı-qardaşlarının nəfsini öz nəfslərindən üstün tutduqlarını bu şəkildə bildirir:

... Hətta özləri ehtiyac içində olsalar belə, onları özlərindən üstün tuturlar. Nəfsinin tamahından qorunan kimsələr nicat tapanlardır. (Həşr surəsi, 9)

Necə ki, Bədiüzzaman bir çox mömin qardaşı ilə birlikdə həbsxanada olmasının gözəlliklərindən biri olaraq, bir-birlərini rahatca görə bilmələrini də saymışdır. Həbsxanadan kənarda olduğu vaxtlar müxtəlif səbəblərdən ötrü çətinliklə görə bildiyi möminlərlə burada həmişə birlikdə olmuş, onlarla söhbət etmiş, təfəkkürlərini bölüşə bilmişdir. Burada çox gözəl bir təhsildən keçən bu möminlər isə, Bədiüzzamandan aldıqları təhsillə gələcəyin təbliğçisi olmuşlar. Getdikləri hər yerdə Quran əxlaqının üstünlüyünü, Risalə-i Nurlardan öyrəndikləri həqiqətləri izah etmişlər. Bədiüzzaman bir əsərində mömin qardaşlarıyla birlikdə olmanın necə bir nemət olduğunu bu şəkildə izah edir:

"Bu işsiz və iki qat artırılmış maddi və mənəvi qışda, Mədrəsət-üz Zəhranın bir dərshanə olan bu Mədrəsə-i Yusifiyyədə, öz qardaşdan daha müşfiq çox həqiqi dostlarını və mürşid kimi axirət qardaşları çox ucuz və az xərclə görmək, ziyarət etmək və onların fərdi xüsusiyyətlərindən istifadə etmək və şəffaf şeylərdə sirayət edən nur və nurani kimi yaxşılıqların, mənəvi yardımlarından rahatlıqlarından, təsəllilərindən qüvvət almaq cəhətində bu müsibət şəklini dəyişir, bir növ kömək pərdəsi hökmünə keçər. Bəli bu gizli yardımın bir lətif zərifliyidir ki, bütün buraya gələn Risalə-i Nur tələbələrinə "hocalar" namı verilmiş. Hər kəs dilində "hocalar .. hozcalar" deyə hörmətlə yad edirlər. Bu zəriflik içində lətif bir işarə var ki; bu həbs mədrəsəyə döndüyü kimi, Risalə-i Nur şagirdləri də professor, müəllim və sair həbsxanalar də bu hocaların sayəsində inşaAllah bir məktəb hökmünə keçəcəklər."10

Bədiüzzamanın sözlərindən onun ən çətinlik və sıxıntı verən hadisələrdə belə təcəlli edən gözəllikləri görə bildiyi, hər şeyə mümkün olan ən müsbət və ən xeyirli gözlə baxa bildiyi, daim optimist olduğu, heç bir zaman pessimizmə, ümidsizliyə, ya da kədərə qapılmadığı, çox güclü və dözümlü bir insan olduğu açıq şəkildə aydın olur. Bunlar Allaha könüldən iman etmiş, təvəkküllü, səbirli və təqva sahibi bir insanın əhəmiyyətli xüsusiyyətləridir. Allah Bədiüzzamanın bu gözəl düşüncəsinin qarşılığı olaraq, həqiqətən də həbsxananı mədrəsəyə çevirmiş, özü və şagirdləri bu mədrəsədən istifadə etdikləri kimi, digər məhkumları da şagird halına gətirmişdir.

Necə ki, aradan keçən onlarla ilə baxmayaraq bu gün də müsəlmanlar hz. Yusif Mədrəsəsində təhsil alan və ətrafındakıları də öyrədən Bədiüzzamanı anır, onun hikmətli sözlərindən, təfəkkürlərindən faydalanırlar.