İkinci Kitab: Risaləi Nurda Batıni Təfsir Təhlükəsi
Bədiüzzamanın əsərlərinin geniş kütlələr üzərində meydana gətirdiyi səmimi təsiri son dərəcə açıqdır. Bu səbəbdən insanlarda bu cür geniş şəkildə təsir oyandıran əsərlərin, aydın şəkildə olmağını, ya da həll edilməz məlumatlar ehtiva etdiyini iddia etmək heç bir şəkildə mümkün deyil. Bu həqiqətlər, Bədiüzzamanın Risalələrdəki açıq-aydın sözlərini yenidən təfsir və şərh edilməsinə ehtiyac olmadığını da açıq şəkildə bildirir. Bununla yanaşı, kitabda da izah edildiyi kimi, Risalələrin batıni təfsir məntiqiylə ikinci dəfə təfsir edilməsi bir çox cəhətdən təhlükəlidir.
Bədiüzzaman belə bir təfsir anlayışına qarşı olduğunu dəfələrlə ifadə etmiş və belə bir hərəkətə mane olmaq üçün bu cür münasibətləri izah edən sözlərini Risalələrə əlavə etmişdir. Risalələrin hər tbəqədən, hər yaşdan, hər peşədən olan insanlar tərəfindən asanlıqla başa düşüləcəyini bildirmişdir, buna görə də sözlərinin yenidən təfsir edilməsinə ehtiyac olmadığını bildirmişdir. Belə bir təfsir məntiqi ilə sözlərinin həqiqi mənasından uzaqlaşa biləcəyini xatırlatmış, bunun yerinə mövzularla bağlı bir şərh lazım olarsa, bunun eyni səhifədə yazıların kənarında qeydlərlə izah edilməsinin daha uyğun olacağını bildirmişdir. Hətta bu cür düzəlişlərin qarşısı alınmadığı təqdirdə, Risalələrdəki sözlərinin sui-istifadə üçün yararlı hala gələcəyini bildirmişdir.
Buna görə Bədiüzzamanın Risalələrdəki bütün sözlərinin, onun bu xatırlatmalarını nəzərə alaraq və Risalələrdəki açıq izahları əsas götürərək qiymətləndirilməsi lazımdır. Bunun xaricində, 'filankəsin yuxusu, filankəsin xüsusi söhbətlərdə eşitdikləri, filankəsə edilən xüsusi şərhlər' kimi izahların heç bir etibarlılığı yoxdur. Bədiüzzamanın yazısının şəxsən təshih (düzəliş etdiyi) və təsdiq etdiyi əsərlərindəki sözləri dura-dura, bir-birindən fərqli şəkildə, fərqli adamların ağızından nəql edilən, müxtəlif şərhlərin əsas götürülməsi heç bir cəhətdən düzgün sayılmır.
Bu vəziyyət Bədiüzzamanın Risalələrdə izah etdiyi hər mövzu üçün etibarlıdır və Bədiüzzamanın hər bir sözü bu formada qiymətləndirilməlidir. Bədiüzzamanın tələbələrindən Mustafa Hulusi, Bədiüzzamanın bu mövzudakı düşüncələrini belə dilə gətirmişdir:
Ey müəllimlər və qəlb əhli! Soruşacağınız sualların cavablarını Risaləi Nurda tapa bilərsiniz. Əhli kəşf (gözlə görünməyən qeybi həqiqətləri Allahın lütfüylə kəşf edib bilən övliyalar) və səmimi olan biri, mənim kimi aciz bir insandan Mehdini soruşur. "Nə vaxt gələcək..." Hələ Mehdini anlaya bilməmiş. Dabbətül-Arzın kimlər olduğunu bilmir. Bunlara dair, Risalələrdə bir qeyd (şərh) vardır. Hər müşkül sualın (çətin problemin) cavabını o Risalələrdən axtarın, taparsız. (Mustafa Hulûsi, Barla Lahikası, s.143)
Bədiüzzaman isə Emirdağ Lahikasındakı bir sözündə, hər mövzuda olduğu kimi bu mövzuda da ən düzgün şərhlərin Risalələrdə ola biləcəyini xatırlatmış, Risalələrdə yazılanlar oxunduğunda sanki özüylə görüşülmüş kimi ən doğru məlumatlara çata biləcəyini ifadə etmişdir:
Risaləi Nurun hər bir kitabı bir Səiddir. Siz hansı kitaba baxsanız mənimlə qarşı-qarşıya görüşməkdən daha çox faydalanar, həm həqiqi bir surətdə mənimlə görüşmüş olarsınız. Risaləi Nur mənə heç bir ehtiyac buraxmır (Bədüuzzamanla görüşməyə ehtiyac yoxdur, hər şey açıq şəkildə Risalələrdə verilib). Emirdağ Lahikası, s.159)
… Çünki deyir: "Əgər mənimlə, Risaləi Nur üçün, axirətdə görüşmək istəyən varsa, Risaləi Nur mənə qətiyyən ehtiyac buraxmır. Milyonlarla nüsxəsinin hər biri on Səid qədər fayda verər… Emirdağ Lahikası-2, s.214)
Bu sözlər, bir çox mövzu kimi, axır zaman və Mehdi haqqında da lazım olan hər cür cavabın və Bədiüzzamanın buna aid bütün fikirlərinin Risalələrdə ola biləcəyini və aydın şəkildə olduğunu göstərir. Bu həqiqətə baxmayaraq, inadla Risalələrin kafi olmadığını ya da təfsirə ehtiyac olduğunu bildirmələrinin heç bir məntiqi əsası yoxdur. Bədiüzzamanın hər sözü, Risalələrdə qiymətləndirilməli, izah etdiyi bir mövzunun cavabı, yenə onun Risalələrdəki hikmətli sözlərində axtarılmalıdır.
Həm də belə bir təfsir məntiqinin, Risaləi Nur Külliyyatı üzərində necə bir təsir meydana gətirəcəyinin yaxşı düşünülməsi lazımdır. Çünki belə səhv bir münasibətdə olan hər kəs, bunu qanuni görərək Bədiüzzamanın hər sözünə öz fikrinə görə müxtəlif şərhlər gətirə bilər və bununla da Bədiüzzamanın heç bir izahını qəbul etməyə bilər. İstənilən kəs, öz fikrinə uyğun hesab etmədiyi hər izahı, şəxsi qənaətlərinə ya da ətrafından eşitdiklərinə görə təfsir edə bilər. Mənfəətləriylə zidd düşən, öz düşüncələriylə hər hansı bir ziddiyyət təşkil edən kəs özünün edəcəyi batıni təfsirlərlə özünə Bədiüzzamanın sözlərindən dəlil tapmağa çalışar.
Halbuki çox aydın məsələdir ki, bir əsrin mücəddidi olan, Allahın xüsusi bir hikmət və elm bəxş etdiyi belə bir şəxsin, bütün dünya Müsəlmanlarını yaxından maraqlandıran əhəmiyyətli şərhlərinin batın təfsir adı altında səhv şərh olunması son dərəcə təhlükəlidir. Belə bir münasibət, Risalələrin orijinal halından uzaqlaşmasına və Müsəlmanların səhv məlumatlandırılmalarına səbəb olacaq. Bu da, Bədiüzzamanın hikmətli sözlərinin və qiymətli şərhlərinin lazımlı şəkildə təqdir edilə bilməməsinə, bir çox insanın onun üstün elmindən, fərasət və bəsirətindən lazımlı qədər istifadə edə bilməməsinə gətirib çıxaracaq. Şübhəsiz, Bədiüzzamanın şəxsinə və əsərlərinə göstəriləcək ən gözəl sevgi, hörmət və sədaqət, onun bütün Müsəlmanlara buraxdığı qiymətli mirası olan Risaləi Nur Külliyyatına sahib çıxıb qorumaqla və onun həqiqətdə söyləmək istədiklərini tam anlayıb onu dəstəkləməklə mümkün olacaq.