Beşinci Şüa (Azərbaycanca)

“And olsun, əlamətləri çıxdı” ayəsinin dərin mənalarından biri də bu zamanda xalqdan möminlərin imanını qorumaq və şübhələrdən təmizləmək üçün yazılmış olmasıdır. Axırzamanda baş verəcək hadisələrə dair hədislərdən bir qisminin bənzətmələrlə izah edilən Quran ayələrində olduğu kimi dərin mənaları var. Bu hədislər mənası açıq olan ayələr kimi şərh edilmir və bu şərhləri hər kəs bilməz. Ancaq bəzi insanlar bu hədisləri əsl mənasına uyğun şəkildə təvil etmək əvəzinə onları səhv şərh edirlər.

“Onun əsl şərhini ancaq Allah və elmdə dərinləşmiş insanlar bilər” sirri ilə bu hədislərin əsl mənaları və orada nəzərdə tutulanın nə olması ancaq bu hadisələr həyata keçdikdən sonra başa düşülür. Elmdə dərinləşmiş, dini biliyi sağlam və qüvvətli olanlar “Biz buna inandıq. Möhkəm ayələr də, mütəşabih ayələr də hamısı Rəbbimizin Qatından endirilmişdir.” (Al-i İmran surəsi, 7) deyib o gizli həqiqətləri aşkar edirlər.

Birinci Nöqtə:

İman və məsuliyyət iradə və bir şeyi üstün tutma gücü baxımından bir imtahan, təcrübə və yarış olduğuna görə qapalı, yəni üstüörtülü dərin tədqiqat, araşdırma və təcrübə tələb edən məsələlər, əlbəttə, çox nəzərəçarpan və açıq olmaz. Bu məsələlər vicdanı işə salmadan, hər kəsin istər-istəməz qeyd-şərtsiz qəbul edəcəyi kimi “məcburən inanılacaq şəkildə” olmaz. Çünki ancaq o vaxt Əbu Bəkrlər ucaların ən ucası mərtəbəsinə yüksələ bilər və Əbu Cəhllər də alçaqların ən alçağı səviyyəsinə enə bilərlər. Əgər insandakı bir şeyi üstün tutma gücü, yəni iradə aradan qalxsa, onda həmin şəxsin məsuliyyəti də qalmaz. Möcüzələrin çox nadir həyata keçməsinin sirri və hikməti də budur. Onsuz da dünya həyatındakı qiyamətin qopacağını xəbər verən şərtlər və qiyamətin qopmasını xəbər verən əlamətlər də Qurandakı hökmü açıq olmayan, şərh edilməsi lazım olan bəzi ayələr kimi qapaılı və şərh tələb edən şəkildədir. Ancaq Günəşin qərbdən doğması çox açıq şəkildə hər kəsin görüb inanacağı hadisə olduğuna görə tövbə qapısı bağlanacaq və bu hadisə baş verdikdən sonra Allah Qatında insanın tövbəsi və iman gətirməsi qəbul edilməyəcək. Çünki o vaxt Əbu Bəkrlər və Əbu Cəhllər, yəni yaxşılar da, pislər də bu həqiqətləri qəbul edəcək və hər ikisi də eyni şərtlər daxilində olacaq.

Hətta Həzrət-i İsa Əleyhissalamın ikinci dəfə yer üzünə enməsi və onun İsa Əleyhissalam olması belə ancaq iman gözü ilə, iman nuru ilə dərk ediləcək, hər kəs bilməyəcək.

İkinci nöqtə:

Gələcəyə aid naməlum işlərin və hadisələrin bir qismi Peyğəmbərə hərtərəfli şəkildə bildirilmişdir. Gələcəyə aid naməlum işlərin və hadisələrin bəziləri Peyğəmbərə hərtərəfli şəkildə bildirilir. Bu mövzuya şəxsi istəyə görə müdaxilə edə və qarışa bilməz. Quranın və Peyğəmbərimizin (sav) söylədiyi hədislərin şərhə ehtiyac qalmadan açıq-aydın olanları kimi. Ancaq bu hədislərin digər qismi Peyğəmbərimizə (sav) sadəcə qısaca bildirilir, açıqlamalar və təsvirləri isə Peyğəmbərimiz dərk edir. Məsələn, imani məsələlərdən başqa kainatda baş verən və gələcəkdə meydana gələcək hadisələrə dair hədislər kimi. Bu hədislərdə Peyğəmbərimiz (sav) məqsədə və şərtlərə ən uyğun şəkildə etdiyi yerində, təsirli və hikmətli izahları ilə müqayisə tərzindəki bənzətmələrlə bu məsələləri imtahanın sirrinə uyğun təfərrüatı ilə misallar çəkərək izah edir. Məsələn, bir söhbətdə dərin gurultu eşidildi. Buyurdu ki, “bu gurultu yetmiş ildən bəri Cəhənnəm tərəfə yuvarlanan daşın bu dəqiqə Cəhənnəmin dibinə düşməsinin səsidir.” Bu heyrətamiz xəbərdən sonra bir nəfər gəlib dedi: “Ya RəsulAllah! Yetmiş yaşındakı filan münafiq vəfat etdi, Cəhənnəmə getdi.” (Müslim: Cennet, 31, hədis No 2844; Müsned, 3:341, 346) Bu misal Peyğəmbərin qüsursuz, yerində, hal və vəziyyətə ən uyğun şəkildə söylədiyi sözünün şərhini və açıqlamasını göstərir.

Üçüncü nöqtə: iki dərin mənalı sözdən ibarətdir.

Birincisi:

Bənzətmələr və müqayisələr tərzində misallardan istifadə edilən bəzi hədislər vaxt keçdikcə xalq arasında kənardan görünən, yəni zahiri mənası ilə qəbul edilmiş, ona görə də meydana gələn hadisələrin hədislərə uyğun olmadığı düşünülmüşdür. Hədisdə bəhs edilən hadisələr əslində tamamilə həyata keçdiyi halda bunların bir-bir, eynilə bəhs edildiyi şəkildə baş verdiyi başa düşülmür.

İkincisi:

Bəzi hədislər Müsəlmanların əksəriyyətinin olduğu, İslam əxlaqının yaşandığı və ya xilafətin mərkəzinin yerləşdiyi yerə aid olduğu halda bu hədislərin bütün insanları əhatə etdiyi və bütün dünyaya aid olduğu zənn edilmiş, müəyyən kütləyə aid olduğu halda bütün insanları əhatə edən və ya ümumi xüsus kimi qəbul edilmişdir.

Dördüncü nöqtə:

Ölüm vaxtı və ya ölüm kimi naməlum hadisələrin bir çox hikmət və məqsəd əsasənda gizli qalması kimi dünyanın can vermə anı və ölümü, insanların və heyvanların ölümü olan qiyamət də bir çox fayda və hikmətlə gizlədilmişdir.

... Əgər bu mövzular açıq şəkildə məlum olsaydı, imanın bəzi əsasları və həqiqətləri çox açıq-aşkar şəkildə görünərdi və bütün insanlar vicdanlarını işə salmadan istər-istəməz bu həqiqətləri qəbul etmək məcburiyyətində qalar və iman gətirərdilər. Onda vicdanı dinləyərək bir şeyi seçmə gücü və iradəyə əsaslanan imtahanın sirri və iman gətirməyin ardındakı hikmət və məqsəd də aradan qalxardı.

Gələcəyə dair naməlum hadisələr bu cür çox fərqli məqsəd və hikmətlərlə gizli qaldığına görə hamı eyni anda həm əcəlini, həm də həyatını düşündüyü üçün həm dünyası, həm axirəti üçün çalışır. Eyni şəkildə hər əsrdə də həm qiyamət qopacağını, həm də dünyanın davamını düşündüyü üçün həm fani dünya həyatında sonsuz axirət həyatını, həm də heç ölməyəcəkmiş kimi dünyasını gözəlləşdirməyə çalışar.

Maddi aləmdə gələcəkdə meydana gələcək hadisələrin bir çoxunu belə hikmətləri olduğuna görə gələcəkdən xəbər vermək qadağan edilmişdir. Allahın adətullahındakı “Qeybi yalnız Allah bilir” qanununa qarşı hörmətsizlik və itaətsizlik etməmək üçündür ki, Allahın izni və təqdiri ilə dinin tələb etdiyi məsuliyyət və imanın əsaslarından başqa mövzularda gələcəyə aid naməlum və gizli hadisələrdən xəbər verən kəslər belə sadəcə işarəli şəkildə üstüörtülü məlumatlar vermişlər. Hətta Tövrat, İncil və Zəburda Peyğəmbərimiz (sav) haqqında gələn müjdələr və xəbərlər belə bir dərəcə üstüörtülü və qapalı gəlmişdir ki, o kitablara tabe olan bəzi insanlar bu həqiqətləri səhv şərh edərək iman gətirmədilər. Lakin imanın inanc əsasları ilə bağlı məsələlərdə açıqlayaraq və təkrar edərək xəbər vermək və açıq şəkildə izah etmək imtahanın sirrinin tələbinə uyğun olduğuna görə Quran və Allahdan aldığı məlumatları insanların başa düşəcəyi şəkildə izah edən Peyğəmbərimiz (sav) axirətə dair mövzuları təfərrüatı ilə, gələcəkdə dünyada meydana gələcək hadisələri də qısa şəkildə xəbər vermişdir.

Beşinci nöqtə:

... Dəccalın əsrinə aid olan möcüzələr onlarla əlaqədar şəkildə rəvayət edildiyinə görə bu xüsusiyyətlərin onların şəxslərində görüləcəyi qəbul edildiyi və elə zənn edildiyi üçün o rəvayətin mənası gizlədilmişdir. Məsələn, təyyarə və qatarla gəzməsi...

Məsələn, İslam Dəccalı öldükdə ona xidmət edən şeytanın İstanbulda Dikilitaşda bütün dünyaya “O öldü” deyə bağıracağı (Müslim: Fiten, 34) və hər kəsin o səsi eşidəcəyi hədisi çox məşhurdur. Yəni çox təəccüblü və şeytanları belə heyrətə salan radio ilə xəbər veriləcək.

Dəccalın idarəçilik sisteminə və qurduğu (gizli dərin dünya dövləti) və hökumətinə aid qəribə halları və qorxunc tətbiqatları onun şəxsilə əlaqədar şəkildə rəvayət edildiyi üçün mənası gizlədilmişdir. Məsələn, hədisdə “o qədər qüvvətlidir və davam edər, ancaq Hz. İsa (ə.s.) onu öldürə bilər, başqa çarə yoxdur.” (Tirmizi, Fiten:62; Ebu Davud, Melahim: 14; Müsned, 3:420, 4:426; el-Hakim, el-Müstedrek, 4:529-530) şəklində rəvayət edilmişdir. Yəni onun metodunu və vəhşi idarəçilik sistemini pozacaq, öldürəcək, ancaq Allah Qatından göndərilmiş və uca, səmimi, təmiz din Xristianlarda ortaya çıxacaq və Quran həqiqətinə tabe olub İslamiyyət ilə birləşən Xristianlıq dinidir ki, Hz. İsanın nüzulu ilə o dinsiz cərəyan məhv olacaq, öləcək. Yoxsa onun şəxsi bir mikrob, soyuqdəymə ilə də öldürülə bilər.

Hədis rəvayət edən şəxslərin bir qisminin səhvən hökm çıxararaq verdikləri şərhlər hədislərə qarışıb hədis zənn edilir, bu səbəbdən də hədislərin əsl mənası gizlədilir. Ona görə bu hədislərin baş verən hadisələrə uyğun olduğu başa düşülmür, şərhə ehtiyacı olan hədislər olduğu güman edilir.

Keçmişdə indiki kimi icmanın və cəmiyyətin mənəvi şəxsiyyəti üzə çıxmadığına görə bir çox xüsusiyyəti bir nəfərə aid etmə fikri hakim idi. İcmanın müəyyənedici xüsusiyyəti və böyük işləri o icmaya rəhbərlik edən şəxslərə aid edildiyi üçün o şəxslər möcüzə tərzində və bütün xüsusiyyətlərə uyğun olması üçün cismindən və qüvvəsindən dəfələrlə böyük, qeyri-adi, təəccüblü cisim və heykəl, çox möcüzəli qüvvə və qüdrət tələb etdiyinə görə təsəvvürdə o cür canlandırılaraq elə danışılmışdır. Ona görə də bu hədislərin baş verən hadisələrə uyğun gəldiyi başa düşülmür, onların şərhə ehtiyacı olan hədislər olduğu güman edilir.

... “Böyük Mehdinin” xüsusiyyətləri əvvəlki Mehdilərə işarə edən rəvayətlərə uyğun gəlmir, şərh edilir, mənası qapalı hədis hökmündə olur.